Научная статья на тему 'ХИТОЙ ХАЛҚ РЕСПУБЛИКАСИДА “ЯШИЛ ИҚТИСОДИЁТ”НИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ХИТОЙ ХАЛҚ РЕСПУБЛИКАСИДА “ЯШИЛ ИҚТИСОДИЁТ”НИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
23
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
“яшил иқтисодиёт” / “яшил” облигация / қайта тикланувчи энергия манбалари / саноат парклари / кластер. / "green economy" / "green" bond / renewable energy sources / industrial parks / cluster.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абдурахмонов, Холбой Тўхтаевич

Мақолада Хитойда “яшил иқтисодиёт”ни ривожлантириш сабаблари, имкониятлари ва истиқболлари ёритилган. “Яшил иқтисодиёт”нинг мазмуни, ривожлантириш механизмлари, муаммолари ва хусусий жиҳатлари ўрганилган. Янги энергия манбаларига асосланган илғор саноат тармоқларини ривожлантириш бўйича режалар таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROSPECTS FOR THE DEVELOPMENT OF "GREEN ECONOMY" IN THE PEOPLE'S REPUBLIC OF CHINA

The article describes the reasons, opportunities and prospects for the development of the ";green economy" in China. The content, development mechanisms, problems and specific aspects of ";green economy" are studied. Plans for the development of advanced industries based on new energy sources are analyzed.

Текст научной работы на тему «ХИТОЙ ХАЛҚ РЕСПУБЛИКАСИДА “ЯШИЛ ИҚТИСОДИЁТ”НИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

historical, cultural, scientific and Q ISSN 2181"1784

economic relations" SJIF 2023: 6.131 | ASI Factor = 1.7

ХИТОЙ ХАЛЦ РЕСПУБЛИКАСИДА "ЯШИЛ ЩТИСОДИЁГ'НИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТЩБОЛЛАРИ

d https://doi.org/10.24412/2181-1784-2023-21-597-601

Абдурахмонов Холбой Тухтаевич

Мустакил изланувчи Алфраганус университети xolboy abd@mail.ru

Аннотация. Мацолада Хитойда "яшил ицтисодиёт "ни ривожлантириш сабаблари, имкониятлари ва истицболлари ёритилган. "Яшил ицтисодиёт"нинг мазмуни, ривожлантириш механизмлари, муаммолари ва хусусий жщатлари урганилган. Янги энергия манбаларига асосланган илзор саноат тармоцларини ривожлантириш буйича режалар таулил цилинган.

Калит сузлар: "яшил ицтисодиёт ", "яшил" облигация, цайта тикланувчи энергия манбалари, саноат парклари, кластер.

PROSPECTS FOR THE DEVELOPMENT OF "GREEN ECONOMY" IN THE PEOPLE'S REPUBLIC OF CHINA

Abdurakhmanov Kholboy

Independent researcher Alfraganus university xolboy abd@mail.ru

Annotation. The article describes the reasons, opportunities and prospects for the development of the "green economy" in China. The content, development mechanisms, problems and specific aspects of "green economy" are studied. Plans for the development of advanced industries based on new energy sources are analyzed.

Key words: "green economy", "green" bond, renewable energy sources, industrial parks, cluster.

Бугунги кунда кам углеродли ва ресурслар истеъмоли нуктаи назаридан тежамкор иктисодиётни барпо этиш, иклим узгаришига мослашиш каби масалалар куплаб давлатларда иктисодий усишни ташкил этиш кун тартибида куйилган асосий вазифалардан бири хисобланади. Ривожланишнинг янги боскичида молия сохасини тизимли жалб этиш, уни янги вазифаларга мослаштириш масаласи хам долзарб ахамият касб этади. Ушбу тизимли узгаришлар ва жараён бугунги кунда "яшил иктисодиёт" атамаси билан маълум булиб, Хитойда хам узига хос хусусиятларга эга булиб, кейинги ун йилликда жадал суръатларда намоён булмокда.

historical, cultural, scientific and Q ISSN 2181"1784

economic relations" SJIF 2023: 6.131 | ASI Factor = 1.7

Иктисодиёт секторнинг яшил трансформацияси сунгги йилларда Хитой Халк Республикасида сиёсий кун тартибининг асосий максадига айланди. Хитой, бугунги кунда, узини яшил облигациялар чикариш ва иклимга мос технологияларга сармоя киритиш учун янги имтиёзлар яратиш буйича етакчи давлатлардан бири сифатида куради. Европа Иттифоки давлатлари хам Хитойнинг "яшил иктисодиёт" йуналишидаги хатти-харакатларини куллаб-кувватламокда ва амалда уз фаолиятларини мувофиклаштиришга интилишмокда.

Якин-якингача "аерокалипсис"1 (ингл. airpocalypse) мамлакати сифатида танилган Хитой хукумати сунгги йилларда табиат ва атроф-мухитнинг ифлосланишига карши курашмокда ва бу мамлакат томонидан эмиссия килинган "яшил облигация"ларнинг хажми ва кийматининг жадал усишида намоён булди. 2016 йилда Хитой узини "яшил облигация"лар эмиссияси буйича жахон етакчиси сифатида курсатди ва муомалага 30,2 млрд. АКШ доллари кийматидаги облигациялар чикарди. Ушбу курсаткич бутун дунё буйлаб муомалага чикарилган янги "яшил облигация"ларнинг 40 фоизини ташкил этади. 2017 ва 2018 йилларда Хитой А^Шдан кейин иккинчи уринни эгаллаган булса, 2019 йилда у бу борада етакчи давлатлардан бири булди.

2016-йилда Хитойнинг Ханьчжоу шахрида булиб утган G20 саммитида Хитой давлати рахбари Си Цзиньпин келгусида Хитой яшил иктисодиёт сохасида жахонда етакчи булишга интилишини ва ушбу йуналишда тегишли хатти-харакатларни амалга оширишни маълум килди. Натижада, бугунги кунга келиб, Хитой Халк Республикаси нафакат Хитойда, балки бутун дунёда энергия трансферти ва иклимни мухофаза килиш лойихаларини молиялаштиришга йуналтирилган ривожланиш фондлари ва активларни фаолиятини ташкил этишда етакчилик килмокда.

Хитой давлат рахбари Си Цзиньпин 2020-йилнинг сентябр ойида Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясида сузлаган нуткида Хитойни 2060-йилгача углеродсиз мамлакатга айлантириш режасини эълон килди. Ушбу режа жуда катта максадли мулжалларни кайд этишни кузда тутади ва куплаб кузатувчилар томонидан катта кизикиш билан кабул килинди.

Маълумки, Хитой иктисодиёти анъанавий ёкилги манбаларига таянган ва саноати хавони катта микдорда ифлослантириб келади. Шу нуктаи назардан, мутахассисларнинг фикрича, замонавий Хитойнинг ер юзи иклимининг узгаришига ва глобал исишга таъсири заифлигича колиб келмокда.2 Хитойда кайта тикланмайдиган энергия манбаларини ишлаб чикаришга ажратилаётган

1 "Airpocalypse" so'zi birinchi marta Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti tomonidan 2013-yilda Xitoyda havodagi tutun zarralari chegaradan 35 baravar ko'p bo'lganida, xususan Pekinda yashovchi odamlar duchor bo'lgan zaharli tutun darajasini tushuntirish uchun ishlatilgan.

2 Climate Action Tracker (2020). "Country page China." https://climateactiontracker.org/countries/china/. Accessed: December 11.

historical, cultural, scientific and Q ISSN 2181"1784

economic relations" SJIF 2023: 6.131 | ASI Factor = 1.7

инвестициялар хажмининг юкорилиги ва давом этиши Хитойнинг янги максадларга эришишига маълум даражада шубха уйготади.

Бирок, Хитой рахбарларининг баркарор ривожланишни таъминлаш йулида килган чикишларида эълон килинган режаларга кура, расмий Пекин узининг экологик амбицияларини эътибордан четда колдирмаслигини тасдиклайди.

Хитой рахбарияти мамлакат саноатининг яшил узгаришини рагбатлантириш учун турли воситалардан фойдаланиб келмокда. Энг мухими, булар махаллий кластерлаш, яшил молиялаштиришда хусусий сектор иштирокини рагбатлантириш, давлат харидлари ва стандартлаштиришни уз ичига олади. Давлат банклари ушбу жараёнда тажриба сохаларини рагбатлантиришда хам кластер тартиби асосида ёндашмокда.3 Хитойда 20112015 йилларда сув ва каттик маиший чикиндилардан кайта фойдаланиш даражаси 90 фоиздан купрокка оширишга эришилганлиги хам амалда мамлакатнинг ракобатбардошлигига ижобий таъсир курсатиб келмокда.

Бугунги кунда Хитойда 2 мингдан ортик "яшил завод"лар (асосан машинасозлик, электроника, курилиш материаллари ва енгил саноатда) ва 170 та "яшил саноат парклари" фаолият олиб боради ва хукумат томонидан режалаштирилган микдорга нисбатан анча куп хисобланади. Бирок, Хитойда саноат парклари ривожланишида хусусий секторнинг фаоллиги етишмайди ва ушбу холат мамлакат микёсида катта муаммолардан бири булиб хисобланади. Хусусий компанияларни куплаб жалб килиш максадида Пекин 2020 йилда энергия тежаш ва атроф-мухитни мухофаза килиш билан шугулланувчи хусусий компаниялар учун бозор шароитларини яхшилаш буйича солик имтиёзлари ва тавсиялар берди.4

Хитойда "яшил иктисодиёт" билан боглик меъёрий-хукукий талаблар ва хужжатларни ишлаб чикариш жараёнлари давом эттирилди. Жумладан, ресурсларни таснифлашдан тортиб корхонанинг эмиссия хисоботи ва эко-дизайнни бахолашгача булган барча жихатларни камраб олувчи яшил ишлаб чикариш стандартлари тизими 2025 йилгача саноат микёсида фойдаланиш учун шакллантириб борилмокда. Яшил заводлар фаолиятини таъминлашга мулжалланган яна юзлаб стандартлар ишлаб чикилмокда. Бирок, амалда холат хар доим хам ижобий деб бахоланмайди. Хусусан, яшил стандарт талабларига корхоналар даражасида хар доим хам тулик риоя этимаётганлиги кайд этилган. 2017-йилда Хитой шимолидаги деярли 14 000 та текширилган компаниянинг 70 фоизи хаво ифлосланиши стандартларига жавоб бера олмаган.5

3 Zeng, Douglas Zhihua and Shi, Lei (2018). "China's Green Transformation through Eco -Industrial Parks". Available on: https://www. die -gdi.de/fileadmin/user_upload/pdfs/veranstaltungen/2018/20180618_green_ transformation/China_Green_Transformation_Synthesis_Note_-_Douglas_Zeng_AP-revision_Lay... .pdf. Accessed: December 11, 2020.

4 https://www.ndrc.gov.cn/xxgk/zcfb/tz/202005/t20200525 1228833.html?code=&state=123

5 New York Times (2017). "Nearly 14,000 Companies in China Violate Pollution Rules." June 13. https://www.nytimes.com/2017/06/13/world/asia/china-companies-air-pollution-paris-agreement.html. Accessed: December 11, 2020.

599

historical, cultural, scientific and Q ISSN 2181"1784

economic relations" SJIF 2023: 6.131 | ASI Factor = 1.7

Хитой хукумати томонидан 2019 йилда эълон килинган хисоботида эътироф этганидек: "Яшил ишлаб чикаришга оид конунлар, коидалар ва стандартлар етарли даражада ривожланмаган" ва "ишлаб чикариш секторида ресурслардан фойдаланиш хали хам жахон даражасидаги самарадорлик даражасидан анча паст".6

"Яшил иктисодиёт" ва "яшил" ривожланиш тамойилларига утишни жадаллаштириш ва утишнинг асосий жихатларини ургулаш максадида Хитой хукумати "юкори самарали, тоза, кам углеродли ва яшил ривожланиш йули" учун мухим булган куйидаги туртта унсурни белгилаб берди: яшил заводлар, яшил махсулотлар, яшил саноат парклари ва яшил таъминот занжирлари.7 Бу унсурлар ва мулжаллар Хитой "яшил ишлаб чикариш" тизимининг асосий тамал тошлари булиб хизмат килади.

Куплаб миллий ва хорижий мутахассисларнинг фикрига кура, Хитойнинг "яшил ривожланиш стратегияси" уз олдига куйилган максадларга белгиланган муддатларда етишади, деб умид килишади. Миллий дастурнинг мамлакат худудлари кесимида мувофиклаштириш ва тегишли худудий дастурларнинг шакллантирилиши ушбу хужжатнинг хаётийлигини таъминлаш билан бирга унинг максадларини белгиланган параметрлар доирасида тулик эришилишига мустахкам замин яратади. Макро ва микро даражада биргаликда яшил стандартларга риоя киладиган ва махсулотнинг хаёт цикли ва таъминот занжирининг барча боскичларида тоза ишлаб чикариш ва ресурслардан тежамли фойдаланишга йуналтирилган миллий ишлаб чикариш тизими мамлакатда хар доигидан ха олзарб ахамият касб этади. Анъанавий тармокларни янгилаш, янги энергия манбаларига таянган, халкаро микёсда ракобатбардош, илгор ахборот технологияларига асосланган яшил саноатни яратиш, янгиланаётган Хитой иктисодиётининг ва мамлакат табиати ва худудларининг келгуси авлодлар учун саклаб колиш ва янада кенгайтиришнинг асосий йулларидан бири булиб колади.

АДАБИЁТЛАР:

1. Climate Action Tracker (2020). "Country page China." https://climateactiontracker.org/countries/china/. Accessed: December 11.

2. Zeng, Douglas Zhihua and Shi, Lei (2018). "China's Green Transformation through Eco-Industrial Parks". Available on:

3. https://www.die-

gdi.de/fileadmin/user_upload/pdfs/veranstaltungen/2018/20180618_green_

4. transformation/China_Green_Transformation_Synthesis_Note_-_Douglas_Zeng_AP-revision_Lay....pdf. Accessed: December 11, 2020.

5. https://www.ndrc.gov.cn/xxgk/zcfb/tz/202005/t20200525 1228833.html?code= &state=123

6 PRC Ministry of Foreign Affairs (2019).

7 https://link.springer.com/article/10.1007/s13563-019-00214-2

historical, cultural, scientific and Q ISSN 2181"1784

economic relations" SJIF 2023: 6.131 | ASI Factor = 1.7

6. New York Times (2017)."Nearly 14,000 Companies in China Violate Pollution Rules" June 13. https://www.nytimes.com/2017/06/13/world/asia/china-companies-air-pollution-paris-agreement.html. Accessed: December 11, 2020.

7. PRC Ministry of Foreign Affairs (2019).

8. https: //link. springer.com/article/10.1007/s13563-019-00214-2

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.