CC BY
3The authors of the scientific article titled "Aesthetic Culture as a Social and Pedagogical Problem", based on the analysis of various concepts of aesthetic culture, examine the issues of aesthetic education of the younger generation in the educational and cultural system as a social and pedagogical problem and express their opinions on further research this direction of educational work in cultural studies and pedagogical science. In the article some suggestions are put forward for the development of a program and model of educational and aesthetic activity in modern conditions.
Keywords: aesthetic education, growing generation, professional activity, admission to beauty.
Сведения об авторах:
Латифзаде Диловар Назришоевич, доктор педагогических наук, профессор Национальной консерватории Таджикистана, тел: 918244653; E-mail: kmt. ittiloot. [email protected];
Абдуллоева Розия Хакимовна, кандидат педагогических наук, доцент, проректор по международным отношениям ТГПУ им. С. Айни. тел. 919137629; E-mail: [email protected]
About author:
Latifzade Dilovar Nazrishchovich, doctor of pedagogical sciences, professor of the National Conservatory of Tajikistan, tel: 918244653; E-mail: kmt. ittiloot. [email protected];
Abdulloeva Roziya Khakimovna, candidate of pedagogical sciences, associate professor, vice-rector for international relations of the TSPU named after S. Ayni. Tel. 919137629; E-mail: [email protected]
ТАЗДИЦИ МАСЪАЛАИ МАЪЛУМОТГИРИИ БОНУВОНИ ТО^ИК
Обидова М. И.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айнй
Дар тули карнхо кариб дар хамаи мамлакатхои чахон масъалаи маълумотгирии бонувон хамчун масъалаи пушида ба хисоб мерафт. Омузиш ва тахкики маводхои таърихй-педагогй оид ба ин масъала нишон медиханд, ки дар як катор мамлакатхои пешрафта ба сохибмаълумот гардидани духтархо ва бонувон дар карни XIX халлй худро ёфт, аммо он характери синфй-табакавиро гирфта буд. Танхо ашрофзодахо имконияти дар макотибхои миёна ва олй тахсил карданро доштанд. Масалан, дар Русяи подшохй бо максади муайян боз доштани рушди маълумотгирии бонувон ба назар мерасид. Дар гимназияхо теъдоди ками чавондухтарон ба тахсил фаро гирифта шуда буданд. Бонувони миллатхои гайри рус бехукук ва гирифтори зулму асорат карор доштанд; теъдоди ками бонувон саводи алифбоиро аз бар карда буданд.
Дар ибтидои асри XX дар баробари тагйир ёфтани сохтори давлат халли масъалаи ба тахсил фаро гирифта шудани бонувон дар саросари кишвархои Россия, Осиёи Миёна ва f. дар сатхи хукуматй ба рох монда шуд. Аз чониби хукумати онвакта «Масъалаи занон» («Женский вопрос») гузошта шуд, ки максади асосй озод кардани занон аз зулму асорат, аз торикй ва аз бесаводй иборат буд.
Тадкики масъала дар мамлакатхои Шарк муайян кардааст, ки бонувон дар хар давру замон барои гирифтани маълумот талош мекарданд, аммо рох ба суи донишомузй ва маърифатнокй хеле мураккаб буд.
Бонувони махаллй ба суи маърифат ва фарханг рохи хеле тулониро тай намудаанд ва олимону мухаккикон рохи тайнамудаи онхоро тахкик намуда дар рисолахои худ ба чунин акида омадаанд, ки кабул кардани дини Ислом ба такдири бонувон таъсири калон расонидааст. «^уръон, шариат ва дигар расму оинхои мусулмонй бехукукии бонувонро хаматарафа конунй карда буданд»- менависад Г. Яъкубов, ки масъалахои ичтимоии бонувони точикро омухта буд. ^уввахои радикалй ба такдири зан ва ба
маълyмотгиpии онхо монеа эчод мекаpданд. Онхо акида доштанд, ки зан агаp то андозае нохонда бошад ypо мyтеи маpд каpдан осонтаp аст ва садди pохи маълyмотгиpии онхо мешyданд. Гиpифтоpи асиpи чахолату зyлмат бyдани 6онувон, хаpиданy фypyхтани онхо, ба ивази калин ба шавхаp додани дyхтаpакони хypдсол одати мyкаppаpй буд. Аз синни дахсолагй чашмбанду фаpанчй чун чоpдевоp дyхтаpонpо аз олами pавшан панох мекаpд.
Вазъият ва ахволи вазнини занон таваччухи шахсони пешкадамpо ба худ чалб мекаpд. Даp нимаи асpи XIX ва аввали асpи XX pавшанфикpони халки точик бо самимияти том ба мукобили шаpоити вазнини занони мусулмон мебаpомаданд.
Маоpифпаpваp Ахмади Дониш даp асаpхояш одатхои феодалй ва шаpоити Fyломдоpии амоpати Бyхоpоpо фош намуда, даp хусуси хукуки зан навиштааст, ки маpдхо намефахманд, ки зан хам дил доpад ва хyдpо баpобаpи маpд медонад. Танхо шаpоит занpо заифу саpхам мекунанд. Даp хонавода зан ёpдамчй ва хамдами шавхаp аст ва маpд бояд ба зан Fамхоpy мехpyбон бошад. Ахмади Дониш баъд аз баpгаштан аз сафаp ба кишваp Русия вазъияти занони pyсy точило мукоиса каpд.
Инчунин омузиши маълyмотгиpии бонувон аз нуктаи назаpи дини ислом муайян каpдааст, ки ба ин вазъият занон аз надонистани мазмун ва мухтавои китоби муккадаси KУpъон дyчоp шудаанд. Даp китоби мукаддаси ^ypъон омадааст: «^иpоат каpдани китоби мукаддас баpои зан ва маpд фаpз аст».
Маpдyм на ба маълyмотгиpй, балки бештаp ба таpбияи бонувон таваччух медод, онхоpо ба pyзгоpдоpй ва ба вазифахои асосй, яъне модаp шудан тайёp мекаpданд.
Даp хуччатхое, ки то замони мо омада pасидаанд сухан даp боpаи маълyмотгиpии зан хеле кам аст. Даp давлати точикон аз кадим даp назди масчидхо мактабхои махсус ташкил каpда мешуданд, ки даp он дyхтаpон аз табакахои болой ба гиpифтани маълумоти динй чалб каpда шуда буданд. Аз pyи маълумотхои ба даст оваpда шуда даp чунин мактабхо дyхтаpон даp давоми 2-3 сол ба хондан фаpо гиpифта мешуданд. Ба онхо бибихалифа хондани китобхои мусулмонй «Хдфтяк», «Чоpкитоб» ва Fайpахоpо меомузонд. Даp боpаи чунин мактабхо кахpамони халки точик, асосгyзоpй адабиёти точик Садpиддин Айнй даp асаpи машхyp «Макаби кухна» маълумотхои дакик оваpдааст.
Гаpчанд зан аз хукукхои зиёд махpyм бошад, хам даp дили y хохиши маълумот гиpифтан мавчуд буд. Даp адабиёти классикии асpи XX даp боpаи шоиpахои боистеъдод Точидавлат, Мавзуна, Нодиpа, Дилшод, Анваp-отyн маълумот дода мешавад. Онхо даp эчодиёташон кисмат такдиpи вазнини хyдpо тасвиp каpда буданд. Даp шеъpхои онхо навохои озодихохии занони Ш^к садо медод.
Бояд кайд каpд, вазъи ичтимой-фаpхангии бонувони махаллй то давpаи инкилобй, даpвpаи шypавй ва давpаи сохибистиклолии Ч,yмхypии Точикистон аз таpафи олимахо мавpиди тадкик ва баppасй каpоp гиpифтааст. Чунки баланд баpдоштани макоми зан, заpypияти сохибмаълумот ва pyшди маънавй-ичтимоии занхоpо худи бонувони олима даpк ва дас^ас каpда тавонистанд.
Симои маънавй ва фаpхангии зани точикpо даp pисолаи илмии худ устоди шинохта, доктоpи илмхои фалсафа, пpофессоp Мунзифа Fаффоpова тасвиp каpдааст. Натичахои тахкикоти y муайян каpдааст, ки ба ташаккулёбии симои маънавии зани точик сохтоpи чамъият, дину фаpханг, pасмy оин ва анъанахои маpдyми Ш^к, ки хазоpсолахо Xyкмpони мекаpданд, таъсиpи калон pасонидааст.
Даp боpаи хукукхои сиёсй ва ичтимоии зан олими шинохтаи точик таъpихнигоp, доктоpи илмхои таъpих, пpофессоp Рохат Набиева, ки pисолаи илмиашpо ба омузиши хаёти занони точик бахшидааст, менависад: «Нобаpобаpй ва мутеи зан даp оила ва чамъият баpобаpи моликияти хусусй гаpдидани олот ва воситахои истехсолот, яъне вакте ба амал омад, ки зан мавкеи намоёни даp замони модаpшохй доштани хyдpо аз даст дод, зеpо мехнати y хаpактеpи чамъиятии хyдpо гум каpда буд».
Доктоpи илмхои педагогй Юнусова Нафиса низ масъалаи занонpо тахкик намуда исбот намуд, ки зани имpзyаи точик ичpои pисолати тавалуди таpбияи фаpзанд, ичтимоикунонии он, иштиpок даp коpхои чамъиятй, фаъолияти мехнатй, созмон
додани мухити солими оилавй ва Fайpахоpо ба души худ баpдошта даp пешpафти хаёти ичтимой- иктисодй ва сиёсиву фаpхангии чомеа накши мухим доpад. Гузаштан ба сохти нави ичтимой муносибатхои бозоpгонй аз зани имpyзаи точик сохибмалумот будан, коpдонy мухакик шудан ва даp чомеаи мyосиp мавкеи хyдpо даpёфт каpданpо талаб менамояд.
Инчунин, солхои охиp масъалахои сахмгyзоpй ва мавкеи бонувони точик даp пешpафти чомеаи мyосиp аз таpафи номзади илми фалсафа Hypyлло Хочаева Н. Т. , номзадхои илми таъpих Мухаббатова Г. Д. , Mиpзоева В. М. , Фозилова М. З. , муносибатхои гендеpй аз таpафи номзади илми таъpих Туйчиева С. Н. аз чихати илмй тахкик шудааст.
Даp тули давpони сохибистиклолии чyмхypй давлат ва Дукумати Точикистон ба тахкими макому манзалат ва таъмини pиояи хукуки конститутсионии занон тамоми тадбиpхои заpypиpо андешида, онхоpо мутобики меъёpхои демокpатй, хукукбунёд ва дунявй амалй мегаpдонад.
Бе шубха, сохтоpй чамъият, бесаpyсомонихое, ки даp аввалхои соли 1990 иштиpок ва фаъолияти занpо даp хаёти чамъиятй ва сиёсй ба даpачаи паст оваpда pасонд. Мухакикон муайян каpдаанд, ки ин вазъият аз як ^TOp омилхо вобаста аст. Пеш аз хама муайян каpда шуд, ки фаъолияти зан даp давpаи Шypавй хусусияти pамзй дошт. Дукумати Шypавй, ки ба дастоваpдхо оиди баpобаpхyкyкии зану маpд ноил гашта буд, натавонист то даpачае занpо даp хаёти ичтимой ва сиёсй чалб намояд. Аз ин py то ба даст оваpдани истиклолияти Ч,yмхypии Точикистон иштиpоки зан даp хаёти чамъият то ба даpачае паст шуда буд, занон механизми асосиеpо, ки бо воситаи он фаъолнокии хyдpо метавонистанд мустахкам намоянд, гум каpданд.
Далелхо нишон медиханд, ки даp солхои аввали истиклолят мушкилотхо даp сохаи маоpиф ба он оваpда pасонд, ки аксаpияти дyхтаpони синни мактабй таpки мактаб каpданд, ба мактабхои олй низ нисбатан кам довталабон аз хисоби дyхтаpони махаллй дохил мешуданд. Даp махаллахое, ки вазъият хеле муташанич буд, теъдоди ками занони омyзгоp низ фаъолият мекаpданд.
Кайд каpдан заpyp аст, ки маълумотнокии маpдyм ба pyшди чомеа таъсиpи калон меpасонад ва Дукумати Ч,yмхypии Точикистон ин вазъиятpо даpк намуда як катоp санадхои меъёpй -хyкyкиpо даp сохаи маоpиф pохандозй намуд, ки баpои минбаъд тахсил намудани дyхтаpон даp муассисахои тахсилотй таъсиpи мусбй pасонид.
Дукумати Ч,yмхypии Точикистон каpоpиПpезиденти Ч,yмхypии Точикистон аз 3. 12. 1999 оид ба «Баланд баpдоштани макоми зан даp чомеа»-pо кабул мекунад. Ин каpоp чалб намудани бонyвонpо ба пешpафти чомеа пешбинй менамояд. Даp асоси ин каpоp омадааст, ки Вазоpатхои маоpиф, мехнат ва шyFли ахолй, Кумитаи коp бо занон даp оила, Дукуматхои вилоятхо, шахpy нохияхои Ч,yмхypии Точикистон масъалаи баланд баpдоштани сатхи зан аз pyи ихтисосхои мухандис, дyхтyp, агpоном, муаллимони дехот ба назаp гиpифта шавад ва даp сатхи давлатй хал гаpдад.
Кабул гаpдидани ин каpоp баpои сохибмаълумот гаpдидани бонувони шаpоит ва имкониятхои хyбpо мухайё каpд. Онхо даpк намудаанд, ки маълумот ба зан баpои муайян каpдани мавкеи худ даp чомеа хеле заpyp аст ва имконият пайдо мекунанд, ки даp хаёти чамъияти иштиpок намуда, сифатан хаёти хyдpо бехтаp намояд.
Рочеъ ба баланд баpдоштани макоми зан даp чомеа даp чyмхypй аз соли 1999 то имpyз чунин санадхои хукукй кабул гаpдидаанд: Фаpмони Пpезиденти Ч,yмхypии Точикистон «Даp боpаи тадбиpхои баланд баpдоштани макоми зан даp чомеа». 3. 12. 1999, №5. Kдpоpи Дукумати Ч,yмхypии Точикистон «Даp боpаи ба низом даpоваpдани кабули дyхтаpон ба мактабхои олии Ч,yмхypии Точикистон тибки квотаи Пpезиденти Ч,yмхypии Точикистон». 19. 04. 2001, №199. , Kаpоpи Дукумати Ч,yмхypии Точикистон «Даp боpаи баpномаи давлатии «Самтхои асосии сиёсати давлатй оид ба таъмини хукуку имкониятхои баpобаpи маpдонy занон даp Ч,yмхypии Точикистон баpои солхои 2001-2010». S. 09. 2001, №391. Kаpоpи Дукумати Ч,yмхypии Точикистон«Даp боpаи Баpномаи давлатии «Таpбия, интихоб ва чобачогyзоpии кадpхои pохбаpикyнандаи Ч,yмхypии Точикистоназ хисоби занону дyхтаpони лаёкатманд баpои солхои 2007-2016».
1. 11. 2GG6, №496. , ^apоpи X,yкyмaти Ч^х^ии Точикистон <^ap боpaи тaъсиси гpaнтхои Пpезидентй бapои pyшди сохибкоpии хypдy миёнa, бa кaсбомyзй чaлб нaмyдaни зaнонy дyхтapон, бaлaнд бapдоштaни мaъpифaти хукукии онхо Ba фapохaм овapдaни чойхои нaви ^pï бapои солхои 2006-2010». 4. G7. 2GG6, №307. , ^apоpи Дyкyмaти Чyмхypии Точикистон <^ap боpaи стpaтегияи миллии фaъолгapдонии нaкши зaнон дap Чyмхypии Точикистонбapои солхои 2011-2020». 29. G5. 2G1G, №269.
Дap бapномaи дaвлaтии «Сaмтхои aсосии сиёсaти дaвлaтй оид бa тaъмини хукуку имкониятхои бapобapи мapдонy зaнон дap Чyмхypии Точикистон бapои солхои 20012010» мaксaди стpaтегй оид бa хaмa дaстpaс бyдaни зинaхои тaхсилот мyaйян гapдидaaст. Бa aмaли гapдидaни ин мaксaд ичpои чунин вaзифaхо пешташ гapдидaaнд:
- Гyзapонидaни коpхои тaшвикотй доиp бa чaлб нaмyдaни дyхтapхо бa тaхсилот, aз худ нaмyдaни кaсбy хyнap, бaлaнд бapдоштaни ихтисоси бонувон.
- Тaхияи бapномaхо тaшaккyлдихии aфкоpи чомеa нисбaт бa бaлaнд бapдоштaни дapaчaи мaълyмот Ba тасбии бонувон тaвaссyти вaсоити aхбоpи умум.
- Зиёд гapдонидaни кaбyли дyхтapон бa мaкотиби олии кишвap тapики квотaи Пpезидентй Ba бaлaнд бapдоштaи мaсъyлияти Дyкyмaтхои мaхaллй Ba шyъбaхои мaоpиф доиp бa интихоби дyхтapхо.
- Тaхияи бapномaи бapкapоp нaмyдaни хобгоххои донишчУдyхтapон, тaшкил нaмyдaни шapоитхои зapypй Ba тaъмини бехaтapии зист.
- Тaшкил нaмyдaни хобгоххои мaхсyс бapои дyхтapони ятим, хaтмкapдaхои мaктaб-интеpнaтхо.
- Рохaндозии стипендияхои номй бо мaксaди чaлб нaмyдaни бонyвон бapои тaхсил дap aспиpaнтypa Ba доктоpaнтypa.
- Рохaндозии низомномa оиди ^були дyхтapони дехоти тapики квотa Ba гpaнтхои дaвлaтй бapои бонyвоне, ки бa коpхои илмй-тaдкикотй мaшFyлaнд, бapои гyзapонидaни коpомyзй Ba тaкмили ихтисос дap мapкaзхои кaлонтapини илмй дap хоpичи кишвap.
- Бa pох мондaни нaшpи мaчмyaи мaколaхо, китобхо, дaстypхо Ba дигap нaшpияхо дap мaвзyи «Сaхми бонyвон дap пешpaфти илм, мaоpиф, фapхaнг Ba сaнъaт».
Тибки бapномaи дaвлaтй aз солхои 2001-2015 як кaтоp чоpaбинихо доиp бa чaлби дyхтapхо бa тaхсили мaктaбй, хaвaсмaндгapдонии тaхсилоти дyхтapхо тapики воpид кapдaни идpоpпyлихо Ba дигap шaклхои paсонидaни ёpии пулй гyзapонидa шyдaaст.
Сол aз сол чоpaхои зapypй доиp бa тaъмини зист, дaстpaсии мaълyмот, фaъолият, хизмaтpaсонии тиббй бa бонyвон-хaтмкapдaхои мaктaб-интеpнaт гyзapонидa мешaвaнд.
Аз pyи нaкшaчоpaхо aз тapaфи дaвлaт бapои чaлби дyхтapон бaгиpифтaни мaълyмоти олй тapики квотa ичpо шyдa истодaaст.
Нaхyстин кaдaмхо дap ин сaмт соли 1997 aз тapaфи Вaзоpaти мaоpифи ЧТ бо кaбyл гapдидaни сaнaд оид <Œa низом дapовapдaни кaбyли хaмaсолaи теъдоди мyaйяни дyхтapон aз дехотхои дypдaст бa мaктaбхои олии кишвap бе сyпоpидaни имтихонхои дохилшaвй» бa pох мондa шуд.
Чоpaхои минбaъдaи Дyкyмaти ЧТ дap Kдpоpи aз 19 aпpели соли 2001 тaхти №199 <^ap боpaи бa низом дapовapдaни кaбyли дyхтapон бa мaктaбхои олии Чyмхypии Точикистон мyвофики квотaи Пpезидентйбapои солхои 2GG1-2005» Ba aз 8 февpaли 200 тaхти №3/4 Дaстypaмaли кaбyли дyхтapон Ba писpон бa мaктaбхои олй (беимтихон) тибки квотaи Пpезидентй бa бештap гapдидaни теъдоди квотa Ba инчунин зиёд шyдaни доиpaи мaктaбхои олй Ba ихтисосхо тapики квотa мyсоидaт кapд.
Аз тapaфи дaвлaт Ba хyкyмaт, мaкоми зaн бaлaнд шyдa онхо бa имтиёзхои зиёд ноил гaштa истодaaнд.
Тибки нишондодхои омоpй, теъдоди зиёди бонyвон мaълyмоти миёнaи кaсбиpо дap коллечу литсейхои кaсбй, ки мyтaхaссисонpо aсосaн бa «ихтисосхои зaнонa»: дyзaндa, бофaндa, хaмшиpaи тиббй, омyзгоpони синфхои ибтидой, мypaббияи кyдaкистонхо омодa мекyнaнд, тaхсил менaмоянд. Агap солхош^хсили 2005-06 теъдоди донишчУдyхтapоне, ки дap мyaссисaхои ибтидоии кaсбй 4, 7 % тaшкил нaмоянд, солхои
тахсили 2013-2014 он ба 24, 8% pасидааст, муассисахои миёнаи касбиpо солхои 2005/2006- 4, 8%вадаp солхои 2013/2014 - 6, 4 % донишчУдyхтаpон тахсил ва хатм намуданд.
Солхои охиp даp чyмхypй мактабхои олй ва филиалхои он низ зиёд гаштаанд ва теъдоди донишчУдyхтаpон низ афзоиш ёфта истодааст. Даp солхои тахсили 2006 - 2007 даp 36 муссисахои олии чyмхypй аз 146219 донишчуён 40102 дyхтаpон ба тахсил фаpо гиpифта буданд, солхои тахсили 2013-2014 даp 3S муассисаи олии касбй аз теъдоди 157791 донишчуён 42925 нафаppо дyхтаpхо ташкил намудаанд.
Донишчу дyхтаpоне, ки тибки квотаи Пpезидентй ба мактабхои олй аз нохияхои дypдаст дохил мешаванд, низ зиёд шуда истодааст. Квотаи Пpезиденти бештаp ба ихтисосхои омyзгоpй чудо каpда мешавад ва теъдоди зиёди дyхтаpон даp он ба тахсил фаpо гиpифта шудаанд. Агаp солхои тахсили 2002/2003 637 дyхтаp ба тахсил фаpо гиpифта шуда бошанд даp соли 2005 даp 16 мактаби олии кишваp 911 чой чудо шуда буд - 436 баpои дyхтаpхо ва 475 баpои чавонписаpхо. Даp соли 2013-2014 даp тамоми мактабхои олии чyмхypй аз 1168 донишчу 579 писаp ва 689 дyхтаpон тахсил менамуданд ва 496 нафаp дyхтаpон баъд аз хатми он ба фаъолият шypyъ каpданд.
Айни замон маълумоти педагогй даp Донишгохи давлатии омyзгоpии Точикистон ба номи Садpиддин Айнй, Донишгохи миллии Точикистон, Донишкадаи давлатии забонхои Точикистон, Донишгоххои Кулоб, Хучанд, KypFOнтеппа, ХоpyF, инчунин даp зиёда аз 15 муассисахои тахсилоти миёнаи касбии омyзгоpй pохандозй мешаванд.
Теъдоди кадpхои педагогй даp мактабхо, техникумхо, омузишгоххо, коллечу литсейхо асосан аз хисоби мутахассисони чавон, хатмкаpдахои муассисахои миёна ва олии касбй зиёд каpда мешаванд.
Теъдоди зиёди бонувони точик баpои тахсил даp аспиpантypа ва доктоpантypа чалб гаpдидаанд. Аз соли 2012 то инчониб даp шуъбаи аспиpантypаи Донишгохи давлатии омyзгоpии Точикистон ба номи Садpиддин Айнй 77 нафаp занону дyхтаpон аз pyи ихтисосхои педагогика, филологияи точик, таъpих, математика, технология тахсил мекунанд, ки 62 нафаppо занону бонувони точик ташкил менамоянд.
Даp шуъбаи аспиpантypаи донишгох аз байни бонувонзиёда аз 20 нафаp аспиpант ва 3 нафаp доктоpант тахсил каpда истодаанд.
Кайд каpдан заpyp аст, ки бонувони точик танхо даp давpаи сохибистиклолии Ч,yмхypии Точикистон даp сохаи педагогика баpои дифои pисолаи доктоpй pох ёфтанд. Юлдошева М. К (с. 1993), ^имова И. Х. (с. 2000), Мачидова Б. С. (с. 2004), Бозоpова С. Ш. (с. 2006), Шаpипова Д. Я. (с. 2012), Косимзода И. Т. (с. 2013), Иматова Л. М. (с. 2013), Юнусова Н. М. (с. 2014), Иззатова М. И. (с. 2015) даp pисолахои доктоpии худ масъалахои мyбpами сохаи педагогикаpо мавpиди тадкику тахлил каpоp доданд. Онхо муалифони моногpафия, китобхои даpсй, дастypхои таълимию методй, маколахои илмй-методй буда, даp тайёp намудани мутахассисони илмй-педагогй сахмгyзоpанд.
Бо катъномаи СММ аз 20-уми ноябpи соли 2015, 11 февpал хамчун «Рузи байналмиллалии занон ва дyхтаpон даp сохаи илм» эълон шудааст, ки хадафи асосии он ба даст оваpдани дастpасии пyppа ва баpобаpии бонувон даp сохаи илм ва васеъ намудани имкониятхои онхо мебошад.
Доло бонувони точик аз pyи шавку хавас ва хохиши худ ба тичоpат машFyл мешавад, даp сохахои хочагии кишлок, тандypyстй, маоpиф, фаpханг, санъат, иктисодиёт ва Fайpахо сахм мегyзоpанд. Даp вазифахои pохбаpй мавкеи зан низ намоён аст. Тибки нишондодхои омоpй теъдоди занхо даp сохахои хочагии кишлок 52, 5%, тандypyстй 58, 3%, фаpханг, санъат маоpиф 49, 3%-pо ташкил менамояд, даp соли 20132014 даp чyмхypй теъдоди олимахо то 701 номзади илм ва 70 доктоpи илм pасидааст.
АДАБИЁТ
1. Анализ ситуации высшего образования в Республике Таджикистан. — Душанбе: «Ирфон»,
2006. - 138 с.
2. Женщина в Таджикской ССР. Краткий статический, сборник. - Сталинабад, 1960
3. Мачмуаи омории содаи маорифи Ч,умдурии Точикистон дар соли тадсили 2013-2014. —
Душанбе, 2014. — 316 с.
4. Набиева Р. К вопросу научной разработки истории женской проблемы в Таджикистане
//Социалистическое строительство в Таджикистане. - Душанбе: изд-во ТГУ, 1979.
5. Хочимудамедова Р. Инкишофи мактабдои тадсилоти умумии точикй. (Развитиетаджикской
общеобразовательной школы). — Душанбе: «Ирфон», 1972. — С. 70-71).
ИССЛЕДОВАНИЕ ПРОБЛЕМ ОБРАЗОВАНИЯ ТАДЖИКСКИХ ЖЕНЩИН
В течение многих веков вопрос женского образования считался закрытым. Ряд исследователей в своих научных работах придавали решению этого вопроса определенное внимание. Автор статьи рассматривает уровень разработанности вопроса в исследованиях таджикских ученых. В решени данного вопроса огромную роль играют нормативно-правовые акты; принятые в целях повышения роли и статуса женщин в обществе.
Ключевые слова:образованность, женский вопрос, исследование образованности женщин, права женщин, президентская квота, нормативно-правовые акты, повышение роли и статуса женщин в обществе.
RESEARCH OF THE PROBLEMS OF TAJIK WOMEN'S EDUCATION
The question of female education has been consideringas closed during many centuries. A number of researchers paid a special attention on the decision this question in their scientific works. The author of this article shows the level of development of this question in the research works of the Tajik scientists. The legal regulatory acts play an important role in the decision of this question adopted with the aim ofpromoting the role and status of women in society.
Keywords: erudition, a women's issue, research of erudition of women, the rights of women, presidential quota, legal regulatory acts, promotion of role and status of women in society.
Сведения об авторе:
Обидова Мунира Ибро^имовна, декан факультет дошкольного образования Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни, кандидант педагагических наук, дотцент, е-mail: [email protected]
About author:
Obidova Munira Ibrhimovna, Doctoral Candidate in the Department of Preschool Education the Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni, е-mail: [email protected]
НАЗАРИЯИ ЗИГМУНД ФРЕЙД ОИД БА РУШДИ ШАХСИЯТ
Фарацзода З. Б., Маджидова Б. А.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Дар ин макола, зиндагй ва дидгоди Зигмуд Фрейд - падари илми равонтадлилгарй, баррасй шудааст. Дидгоди Фрейд дар заминаи шаклгирии _шахсияти кудакон дар колаби назарияи рушди шахсият родандозй карда шудааст. У андешадои худро дар чадорчубаи рушди шахсият дар мардилаи дадонй, макъадй, олотй, пиндонй ва таносулй баён намудааст. Ба дар як мардила синну соли муайянро ба таври зайл мутаалик дисобидааст: аз рузи таваллуд то 18 модагй — дадонй; аз 1 солу 5 модагй то 3 солагй — маъкадй; аз 3 то 6 солагй — олотй; аз 6 то 12 солагй — пиндонй, ки анчоми он таносулй ё худ балогати чинсиро таъмин менамояд. Ачзои шахсият «Айд, Эго ва Суперэго» ва «зедни душёр, нимадушёр ва нодушёр» таъриф шудааст.
