Научная статья на тему 'Пенсия жамғармаси даромадлари шаклланиши масалалари'

Пенсия жамғармаси даромадлари шаклланиши масалалари Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1293
166
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Пенсия тизими / пенсия таъминоти / пенсия турлари / Пенсия жамғармаси даромадлари / ижтимоий сиёсат / ижтимоий суғурта / суғурта бадаллари / Давлат бюджети / солиқ сиёсати / солиқ ҳисоботлари. / Pension system / pension supply / pension prospects / Pension fund / social insurance / insurance cost / Public budget / tax policy / tax reports

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Касимова Гульяр Ахматовна, Рухитдинов Бахтиёр Матхитдинович

Мақола фуқароларнинг пенсия таъминоти тизимида Пенсия жамғармаси даромадларининг аҳамияти ва моҳиятини ўрганишга бағишланган. Мақолада Пенсия жамғармаси даромадларининг турлари ва шакллари таҳлил қилинган. Ўзбекистонда Пенсия жамғармаси даромадларининг барқарорлигини таъминлаш масалалари кўриб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ISSUES OF PENSION FUND REVENUES FORMING

In the article are considered issues of pension system in social security system. There are analyzed types and forms of the of the Pension fund revenues. There are also studied problems of sustainable inflows of Pension Fund incomes.

Текст научной работы на тему «Пенсия жамғармаси даромадлари шаклланиши масалалари»

Касимова Г.А.,

Тошкент молия институти «Пенсия иши» кафедраси доценти, иктисод фанлари номзоди;

Рухитдинов Б.М.,

Тошкент молия институти «Пенсия иши» мутахассислиги магистранти

ПЕНСИЯ ЖАМГАРМАСИ ДАРОМАДЛАРИ ШАКЛЛАНИШИ МАСАЛАЛАРИ

КАСИМОВА Г.А., РУХИТДИНОВ Б.М. ПЕНСИЯ ЖАМ€АРМАСИ ДАРОМАДЛАРИ ШАКЛЛАНИШИ МАСАЛАЛАРИ

Макола фукароларнинг пенсия таъминоти тизимида Пенсия жамFармаси даромадла-рининг ах,амияти ва мох,иятини урганишга баFишланган. Маколада Пенсия жамFармаси даромадларининг турлари ва шакллари тах,лил килинган. Узбекистонда Пенсия жам-Fармаси даромадларининг баркарорлигини таъминлаш масалалари куриб чикилган.

Таянч иборалар: Пенсия тизими, пенсия таъминоти, пенсия турлари, Пенсия жамFармаси даромадлари, ижтимоий сиёсат, ижтимоий суFурта, суFурта бадаллари, Дав-лат бюджети, солик сиёсати, солик х,исоботлари.

КАСИМОВА Г.А., РУХИТДИНОВ Б.М. ВОПРОСЫ ФОРМИРОВАНИЯ ДОХОДОВ ПЕНСИОННОГО ФОНДА

Статья посвящена изучению сущности и значения доходов Пенсионного фонда в системе пенсионного обеспечения граждан. В статье анализируется виды и формы доходов Пенсионного фонда. Рассматриваются вопросы обеспечения стабильности доходов Пенсионного фонда в Узбекистане.

Ключевые слова: Пенсионная система, пенсионное обеспечение, виды пенсии, доходы Пенсионного фонда, социальная политика, социальное страхование, страховые взносы, Государственный бюджет, налоговая политика, налоговые отчеты.

KASIMOVA G.A., RUXITDINOV B.M. THE ISSUES OF PENSION FUND REVENUES FORMING

In the article are considered issues of pension system in social security system. There are analyzed types and forms of the of the Pension fund revenues. There are also studied problems of sustainable inflows of Pension Fund incomes.

Keywords: Pension system, pension supply, pension prospects, Pension fund, social insurance, insurance cost, Public budget, tax policy, tax reports.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 9

Ватанимиз халци тарихан ва келиб чициш жицатидан мецмондуст, инсоний хислатларни цадрловчи, цуни-цушни, ёру-бродарларига мецрибон, дардкаш, дунё халцлари ичида юксак эътирофга сазовор халцдир. Кексаларни эъзозлаш, уларга гамхурлик цилиш, боцувчисидан айрилганларнинг бошини силаш, уларга ёрдам курсатиш, ногиронларнинг дардига малкам булиш ва ацолининг бошца цийналган цатламларига мецр курсатиш тушунчалари барча динлар-да устувор вазифа сифатида эътироф этилади.

Узбекистан Республикаси Президенти Ислом Каримов айтганларидек, «... Биз тан-лаган ва машх,ур беш тамойилга асосланган тарак,к,иёт моделининг нак,адар х,ак,к,оний ва самарали экани биз кураётган янги де-мократик тизимда, ик,тисодиётимиз ривож-ланишининг барк,арор, барчани х,айратда к,олдираётган суръатларида, халк,имизнинг х,аёт даражаси ва сифати ортиб бораётга-нида узининг амалий тасдиFини топмокда. Утган даврда биз дуч келган 0Fир синов ва муаммоларга к,арамасдан, мустак,иллик йилларида Узбекистон ик,тисодиёти к,арийб 5 баробар, ах,оли даромадлари жон бошига уртача 8,7 баробар усганини, мамлакати-миз ах,олиси бу даврда 1,5 марта купайиб, 2015 йилнинг 1 январида 31 миллион 500 минг кишини ташкил этишини инобатга оладиган булсак, бундай улкан натижалар-га эришганимизни, очиFини айтганда, баъ-зан тасаввур к,илишнинг узи х,ам к,ийин. ... Хонадонларимиз курки булган пири бадавлат кексаларимизни х,ар томонлама кадрлаш мак,садида мамлакатимизда катта ишлар амалга оширилмок,да. Шу йилнинг узида уларга давлат бюджети х,исобидан 11 триллион 618 миллиард сумдан ортик, пенсия, 105 миллиард сумдан зиёд нафак,алар тулангани бунинг амалий тасдиFидир»1.

Конституциямиз негизига куйилган талаб ва коидаларга тулик, мос келадиган, дунё х,амжамиятида «Узбек модели» деб ном

1 Каримов И.А. Мамлакатимизни демократик янгилаш ва модернизация килишга каратилган тараккиёт йулимизни катъият билан давом этти-риш - бош максадимиздир. // Президент Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Конституциям кабул килинганининг 22 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси. // «Халк, сузи» газетаси, 2014 йил 6 декабрь.

козонган, мамлакатимизни ислох, этиш ва модернизация к,илиш йули нак,адар туFри эканини бугун х,аётнинг узи тасдик,лаб бермокда. Узбекистон Республикаси Кон-ституциясининг 39-моддасида айнан шу йуналишдаги ишларнинг мух,им ва усту-ворлиги белгиланган. «Хар ким к,ариганда, мех,нат лаёк,атини йук,отганда, шунингдек бокувчисидан мах,рум булганда ва к,онунда назарда тутилган бошк,а х,олларда ижтимо-ий таъминот олиш х,ук,ук,ига эга. Пенсиялар, нафак,алар, ижтимоий ёрдам бошк,а турла-рининг микдори расман белгилаб куйилган тирикчилик учун зарур энг кам мик,дордан оз булиши мумкин эмас»2 дейилган.

Фукароларнинг Конституция ва к,онун-ларда мустах,камланган х,ук,ук, ва эркинлик-ларини амалга оширишни давлат томонидан таъминлашга ах,олига ёрдам берадиган во-ситалар, усуллар ва шарт-шароитлар маж-муи «кафолат» тушунчасини беради. Кафо-латнинг асосий вазифаси фук,ароларнинг х,ук,ук, ва эркинликларни амалга ошириш жараёнида вужудга келадиган тусик,ларни бартараф этиш билан боFлик1 булган маж-буриятларнинг бажарилишини таъминлаш-дир. Ик,тисодий кафолатларга: адолатли ис-теъмол саватини давлат томонидан расмий равишда мустах,камлаш, минимал ойлик иш х,ак,и микдорини белгилаш, давлат томонидан ах,олининг кам таъминланган к,атлами, вояга етмаганлар, песионерлар ва ногирон-ларни моддий жих,атдан к,уллаб-к,увватлаш х,ам киради.

Президентимиз Ислом Каримов мамлакатимизни 2014 йилда ижтимоий-ик,тисодий

2 Узбекистон Республикасининг Конституцияси. - Т.: «Узбекистон». 2008. -40-б.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 9

ривожлантириш якунлари ва 2015 йил-га мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига батишланган Вазирлар Махкамасининг 2015 йил 16 ян-вардаги мажлисидаги маърузаларида таъ-килаганларидек, ахоли фаровонлиги ва турмуш даражасини муттасил ошириш би-лан боFлик1 масалалар доимо эътиборимиз марказида булиб келган ва шундай булиб колади. Турли муассаса ва хизматлар, би-ринчи навбатда, пенсия, ижтимоий таъми-нот ва тиббий хизмат курсатиш муассасала-ри фаолиятини мувофиклаштириш ва зарур даражада назорат килиш масалалари1 бу-гунги кунда жуда мухимдир.

Албатта, Fамхурлик килиш, мехр курсатиш турли тадбирлар утказишда эмас, балки ижтимоий химояга мухтож шахслар-нинг моддий эхтиёжларини кондириш, уларни бошкалардан кам булмасдан яша-шига имкон яратиш билан намоён булиши лозим. Шу билан бирга, бу ишлар бир марта ёки муайян вактда эмас, балки доимий тарзда амалга ошириб борилиши зарур. Юртимизда ушбу масъулиятли вазифани бажариш Узбекистан Республикаси Молия вазирлиги х,узуридаги бюджетдан ташкари Пенсия жамFармаси зиммасига юклатилган.

Пенсия жамFармаси - кексалар, мех,-нат кобилиятини вактинча ёки бутун-лай йукотган, бокувчисидан айрилган ва ахолининг бошка айрим ижтимоий мухо-фазага мухтож катламларини ижтимоий жихатдан куллаб-кувватловчи ижтимоий-молиявий муассаса хисобланади.

Юкорида кайд этилган вазифаларни амалга ошириш учун Пенсия жамFармаси мустахкам ва узлуксиз даромад манбаига эга булиши лозим.

1 Каримов И.А. 2015 йилда иктисодиётимизда туб таркибий узгаришларни амалга ошириш, модернизация ва диверсификация жараёнларини изчил давом эттириш хисобидан хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликка кенг йул очиб бе-риш - устувор вазифамиздир. // Узбекистон Пре-зиденти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2014 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2015 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маърузаси. // «Халк сузи» газетаси, 2015 йил 17 январь.

Пенсия жамFармаси даромадлари -хукукий хужжатлар билан белгиланган вазифаларни амалга ошириш учун конун хужжатларига мувофик юридик ва жис-моний шахслар томонидан мажбурий ёки ихтиёрий равишда туланадиган (ундири-ладиган) молиявий ресурслардир. К,онун хужжатларида белгиланган хар бир вазифаларни амалга ошириш учун сарфлана-диган маблаFларнинг манбалари баркарор ва меъёрий-хукукий асосланган булиши лозим. Бу ижтимоий химоя вазифалари-ни мунтазам ва узлуксиз амалга оширили-шини таъминлайди. Пенсия жамFармаси даромадларининг баркарор ва узлуксиз булишини таъминлаш, келажакдаги тушум-ларни прогнозлаштириш учун аввало да-ромадларнинг турлари хамда шакллари буйича фарклаб олиш зарур. Пенсия жам-Fармаси даромадларининг турлари ва шакллари буйича фарклаш, тахлил килиш ва истикболдаги режаларни белгилашда туFри ёндашув асосида хулоса чикарилишини таъминлайди. Табиийки, жамиятдаги демо-график, иктисодий, ижтимоий, хатто юз бераётган сиёсий вазиятлар хам Пенсия жамFармасининг молиявий холатига салбий таъсир курсатиб, келажакда уз вазифала-рини тулаконли бажара олмаслигига сабаб булиши мумкин.

Республикамизда утказилган мазкур ис-лохотлар биринчи навбатда Пенсия жам-Fармасининг молиявий баркарорлигини таъминлаш ва маблаFларнинг максадли сарфланишига каратилди. Шу билан бирга, миллий пенсия таъминоти тизими да-ромадлар манбаларини мустахкамлашнинг мухим хукукий асоси ва шаклланиш тарихи булди.Узбекистон Республикасининг Бюджет Кодекси хамда Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2010 йил 19 февралдаги 30-сонли карори билан тасдикланган «Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги хузуридаги бюджетдан ташкари Пенсия жамFармаси туFрисида»ги Низомда Пенсия жамFармасига тушумлар номма-ном санаб утилган. Ушбу тушумлар-нинг хусусиятларидан келиб чиккан холда

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 9

1-жадвал. Пенсия жамfармаси даромадларининг турлари1

Юридик шахслар томонидан туланадиган туловлар Жисмоний шахслар томонидан туланадиган туловлар Транзит тушумлар

Белгиланган микдордаги ягона ижтимоий тулов тушумлари Ходимларнинг иш хакидан туланадиган суFурта бадаллари Мехнатда майиб булганлик ёки касб касаллиги ок,ибатида ногирон булганларга пенсиялар тулаш харажатларини коплаш учун регрессив талаблар (даъволар) буйича иш берувчилар ва фукаролардан ундириладиган маблаFларнинг 85 фоизи

Алохида юридик шахсларнинг ижтимоий суFурта бадаллари Якка тартибдаги тадбиркорлар томонидан туланадиган суFурта бадаллари Муддатидан олдин тайинланган ёшга доир пенсияларни тулаш харажатларини крплаш учун утказиладиган Узбекистон Республикаси Мехнат ва ахолини ижтимоий мухофаза килиш вазирлигининг Бандликка кумаклашиш жамFармаси маблаFлари

Мажбурий ажратмалар Дехкон хужалиги аъзолари томонидан туланадиган суFурта бадаллари Имтиёзли пенсияларни тулаш харажатларини коплаш хисобига утказиладиган юридик шахслар маблаFлари

Бошк,а тушумлар Якка тартибдаги тадбиркорларга ёлланган ишчилар-нинг суFурта бадаллари (2015 йил 15 майдаги ПФ-4725) Юридик шахс тугатилганда, к,ишлок, хужалиги кооперативи (ширкати), фермер ва дехкон хужалиги кайта ташкил этилганда ёки тугатилганда мехнат вазифаларини бажариш билан боFлик холда майиб булган, касб касаллигига чалинган ёки соFлиFига бошкача шикаст етказилган ходимга етказилган зарарни коплаш учун туланадиган суммалар

Бошка тушумлар Бошк,а тушумлар

даромадларни уч турга ва уч шаклга ажра-тиш мумкин (1-жадвал).

Жадвалда келтирилганидек, Пенсия жам-Fармасига тушумларни уларнинг хусуси-ятлари ва туловчиларидан келиб чик,к,ан холда уч гурухга булиш мумкин. Юридик шахслар томонидан туланадиган туловлар -конун хужжатлари билан белгиланган тар-тибда юридик шахслар томонидан мажбу-рий асосда туланадиган, ундириладиган ёки ихтиёрий асосда туланадиган тушумлар.

Жисмоний шахслар томонидан туланадиган туловлар - конун хужжатлари билан белгиланган тартибда жисмоний шахслар ёки уларнинг иш берувчилари (жисмоний шахс) томонидан мажбурий асосда тула-

1 Узбекистон Республикаси Вазирлар^ Махкама-сининг 2010 йил 19 февралдаги «Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги хузуридаги бюд-жетдан ташк,ари Пенсия жамFармаси туFрисидаги низомни тасдиклаш хак,ида»ги 30-сонли К,арори. // Узбекистон Республикаси к,онун хужжатлари туплами, 2010 й., 8-сон, 62-модда, 44-45-сон, 387-модда.

надиган, ундириладиган ёки ихтиёрий асосда туланадиган тушумлар.

Транзит туловлар - Пенсия жамFарма-сининг маблаFлари хисобидан туланган (туланадиган), аммо к,онун хужжатларида хак,ик,ий туловчилари белгиланган хара-жатларини к,оплаш учун бошк,а шахслардан олинадиган (ундириладиган) тушумлар.

Шундай холатлардаги вазиятни туFри бахолаш, юзага келаётган ёки юзага келиши кутилаётган муаммоларни окилона хал этиш мак,садида мамлакатимизда мустак,илликка эришганимиздан сунг пенсия таъминоти ти-зимида бугунги кунга к,адар бир неча бор ислохотлар утказилди:

- 1991 йил 14 январда Узбекистон ССЖ Президенти хузуридаги Вазирлар Махкамасининг «ССЖИ Пенсия фондининг Узбекистон жумхурияти булимини ташкил этиш туFрисида»ги 9-сон карорига асосан Пенсия фондининг пул маблаFлари давлат бюджети таркибидан алохида ажратилди;

- Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси ва Узбекистон Касаба уюш-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 9

2-жадвал. Пенсия жамfармаси даромадларининг шакллари1

Пенсия жамтармаси даромадларининг шакллари

Мажбурий тартибда ундириладиган тушумлар Ихтиёрий равишда туланадиган тушумлар Молиявий фаолият фойдаси

Конун хужжатларига асосан юридик ва жисмоний шахслар томонидан туланиши мажбурийлиги курсатилган тушумлар Конун хужжатларига асосан юридик ва жисмоний шахслар учун ихтиёрий тартибда туланадиган ёки туланиши такикланмаган туловлар Пенсия жамтармасидаги вактинча буш турган активлардан молиявий фаолиятда фойдаланиш оркали олинадиган даромадлар

малари Федерацияси Кенгашининг 1993 йил 4 августдаги «Узбекистан Республи-каси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Иж-тимоий суFурта жамFармасини ташкил этиш туFрисида»ги 391-сон карорига асо-сан Собик иттифок Пенсия фондининг Узбекистан Республика булими негизида Вазирлар Махкамаси хузуридаги Ижтимоий суFурта жамFармаси ташкил этилди;

- 1996 йил 27 декабрда Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг «Узбекистан Республикаси Ижтимоий таъ-минот вазирлиги хузурида Пенсия жам-Fармасини ташкил этиш туFрисида»ги 459-сонли карорига асосан Вазирлар Махкамаси хузуридаги Ижтимоий суFурта жамFармаси Ижтимоий таъминот вазирлиги хузуридаги Пенсия жамFармасига айлантирилди;

- 2000 йил 15 ноябрдаги Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг «Узбекистан Республикаси Пенсия таъми-ноти тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 444-сон карорига асосан Ижтимоий таъминот вазирлиги хузуридаги Пенсия жамFармаси 2001 йил 1 январдан Узбекистан Республикасининг бюджетдан ташкари Пенсия жамFармасига айлантирилди ва жамFармага мажбурий туловлар давлат соликлари ва йиFимларига тенглаштирилди;

- 2004 йил 21 октябрда Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг «Бюджетдан ташкари пенсия жамFармасини бошкаришни янада такомиллаштириш туF-рисида»ги 490-сонли карори билан Узбекистан Республикасининг бюджетдан ташкари Пенсия жамFармаси Молия вазирлиги

1 Тадкикотлар жараёнида урганилган пенсия таъминотига оид конунчилик хужжатлари ва адабиётлар асосида тайёрланди.

хузуридаги Пенсия жамFармасига айлантирилди;

- Узбекистон Республикаси Президенти-нинг 2009 йил 30 декабрдаги «Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги хузуридаги бюджетдан ташкари Пенсия жамFар-масининг ташкилий тузилмасини шакллан-тириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-1252-сонли карорига асосан Молия вазирлиги хузуридаги бюджетдан ташкари Пенсия жамFармасига пенсия таъминотини амалга ошириш билан боFлик бошка вако-латлар тулик утказилди.

Пенсия жамFармасини келажакда кута-ётган молиявий харажатларни прогнозлаш-тириш, уларга тайёргарлик куриш, даромад манбаларининг баркарорлигини таъмин-лаш бугунги кунда нафакат Узбекистоннинг, балки дунёнинг куплаб мамлакатларининг иктисодчи олимлари ва давлат арбоблари-ни чукур уйлашга мажбур килмокда. Чунки, дунёда юз бераётган демографик, ижтимоий, иктисодий ва сиёсий вазият бу сохада олиб борилаётган ишларни бир зумда уз йуналишидан чикариб юбориши хеч гап эмас. Мазкур жараёнларни махаллий дои-рада тахлил килиш учун Тошкент вилояти курсаткичлари танланди. Тошкент вилояти доимий ахолисининг сони 2015 йилнинг 1 январь холатига 2 750 минг нафарни ташкил этди.

2015 йилнинг 1 январь холатига пенсия олувчилар сони 285 007 нафарни ташкил этиб, бу утган йилга нисбатан 4193 нафар-га куп демакдир. Пенсия олувчиларнинг: 223 066 нафари (78,3%) ёшга доир; 27 172 нафари (9,5%) ногиронлик; 16 312 нафари (5,7%) бокувчисини йукотганлик пенсияла-ри; 18 457 нафари (6,5%) ижтимоий нафака олувчиларни ташкил этди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 9

3-жадвал. Тошкент вилоятида 2016-2031 йилги ёшга дойр пенсия олувчилар сонининг узгариши буйича прогноз курсаткичлар1

Йиллар 55 ёшдан ошган аёллар сони 60 ёшдан ошган эркаклар сони Жами Улим даражаси Жами 60 ёшдан ошган эркаклар ва 55 ёшдан ошган аёллар сони Ёшга дойр пенсия олиш коэффициенти Ёшга дойр пенсия олувчилар сони Утган йилга нисбатан усиш, %да 2016 йилга нисбатан усиш, %да

2016 195450 98814 294264 9711 284553 82 233334

2017 211257 109308 320565 10579 309986 82 254189 108,9 108,9

2018 227064 120390 347454 11466 335988 82 275510 108,4 118,1

2019 243299 132468 375767 12400 363367 82 297961 108,1 127,7

2020 259882 145912 405794 13391 392403 82 321770 108,0 137,9

2021 276563 159262 435825 14382 421443 82 345583 107,4 148,1

2022 293102 173551 466653 15400 451253 82 370028 107,1 158,6

2023 309336 188704 498040 16435 481605 82 394916 106,7 169,2

2024 325788 204094 529882 17486 512396 82 420165 106,4 180,1

2025 341493 219636 561129 18517 542612 82 444942 105,9 190,7

2026 357865 234991 592856 19564 573292 82 470099 105,7 201,5

2027 373341 249826 623167 20565 602602 82 494134 105,1 211,8

2028 390312 264716 655028 21616 633412 82 519398 105,1 222,6

2029 407824 279412 687236 22679 664557 82 544937 104,9 233,5

2030 424129 294226 718355 23706 694649 82 569612 104,5 244,1

2031 440041 308803 748844 24712 724132 82 593788 104,2 254,5

1 Бюджетдан ташк,ари Пенсия жaмfapмacининг Тошкент вилояти булими маълумотлари асосида тайёрланди.

4-жадвал. Бюджетдан ташк,ари Пенсия жамfармасининг 2016-2031 йилги харажатлар прогнози1

Йиллар Ёшга доир пенсия олувчилар сони Уртача пенсия микдори йиллик 15 % индексация билан, млн. сумда Пенсия харажатлари, млн. сумда Утган йилга нисбатан усиш, %да 2016 йилга нисбатан усиш, %да

2016 233334 0,380 88 666,8

2017 254189 0,437 111 080,5 125,3 125,3

2018 275510 0,503 138 457,6 124,6 156,2

2019 297961 0,578 172 201,2 124,4 194,2

2020 321770 0,665 213 855,7 124,2 241,2

2021 345583 0,764 264 134,6 123,5 297,9

2022 370028 0,879 325 240,8 123,1 366,8

2023 394916 1,011 399 183,9 122,7 450,2

2024 420165 1,162 488 411,4 122,4 550,8

2025 444942 1,337 594 794,9 121,8 670,8

2026 470099 1,537 722 689,2 121,5 815,1

2027 494134 1,768 873 583,9 120,9 985,2

2028 519398 2,033 1 055 985,3 120,9 1 191,0

2029 544937 2,338 1 274 094,8 120,7 1 436,9

2030 569612 2,689 1 531 555,7 120,2 1 727,3

2031 593788 3,092 1 836 043,1 119,9 2 070,7

Тошкент вилоятида жорий йилнинг 1 январ холатига 55 ёшдан ошган аёллар ва 60 ёшдан ошган эркаклар сони 269 878 на-фарни ташкил этди. Шундан, 223 066 на-фари ёки 82,6 фоизи ёшига доир пенсия олади. 2014 йил якунлари буйича Тошкент вилоятида кайд этилган улимлар сони 16215 тани ташкил этди. Агар 55 ёшдан ошган аёллар ва 60 ёшдан ошган эркаклар уртасидаги улимлар сони жами ахолига нисбатан уртача 60 фоизни ташкил этган булса, 55 ёшдан ошган аёллар ва 60 ёшдан ошган эркакларнинг пенсия олиш хукуки юзага келадиган шахсларнинг сони уртача 82 фоизни ташкил этади. 3-жадвалда 2031 йилда Тошкент вилоятида ёшга доир пенсия олувчилар сонининг узгариши тахми-нини куришимиз мумкин.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3-жадвал маълумотларидан куриниб ту-рибдики, ёшга доир пенсия олувчилар сони 2016 йилдаги 233 334 нафардан 2031 йилда (15 йилдан сунг), 593 788 нафарга етади

1 Бюджетдан ташкари Пенсия жамтармасининг Тошкент вилояти булими маълумотлари асосида тайёрланди.

ёки бу курсаткич 2,5 баробарга купаяди. 4-жадвалдаги тахлилий маълумотлардан куриниб турибдики, 2031 йилда Пенсия жамFармаси пул маблаFлари микдорини 20 баробарга ошириш талаб этилади.

Агар бу борада чукур уйлаб, зарур чо-ралар курилмаса, мамлакатимизда пенсия таъминоти тизимида жуда катта кийин-чиликлар юзага келиши кутилмокда. Пенсия таъминоти тизимида юзага келиши мумкин булган муаммоларнинг олдини олиш, Пенсия жамFармасининг даромадларини ошириш учун куйидаги чора-тадбирларни амалга ошириш тавсия этилади:

• ахолининг пенсияга булган мухтожли-гини кескин кискартириш - хар бир була-жак пенсионерларнинг уз бизнесини ташкил килишига кумаклашиш, яъни хар бир фукаро расмий ишлаётган иши билан бирга узок муддат даромад келтирадиган кичик бизнесни ташкил килиши лозим;

• ахоли даромадларини ошириш оркали, банкдаги жамFармаларни купайтириш -ахоли узининг ойлик маошидан жамFариб борадиган булса, кариганда ёки мехнат

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 9

кобилиятини йукотганда жамFармаларидан келадиган ойлик даромадлари унинг эх-тиёжларини кисман коплайди;

• ахолининг пенсия олиш манбалари со-нини купайтириш - жамFариб бориладиган пенсия тизимини ривожлантириш, хусусий, корпоратив пенсия тизимини амалиётга тадбик этиш;

• баркарор иш уринларини ташкил ки-лиш хисобига Пенсия жамFармаси да-ромадларига бадал туловчилар сонини купайтириш;

• норасмий банд булган ахолининг топ-ган даромадидан Пенсия жамFармасига катъий белгиланган мажбурий бадал туло-вини ташкил килиш механизмини ишлаб чикиш.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Мамлакатимизни демократик янгилаш ва модернизация ки-лишга каратилган тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириш - бош максадимиздир. // Президент Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Конституциям кабул килинганининг 22 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси. // «Халк сузи» газетаси, 2014 йил 6 декабрь.

2. Каримов И.А. 2015 йилда иктисодиётимизда туб таркибий узгаришларни амал-га ошириш, модернизация ва диверсификация жараёнларини изчил давом эттириш хисобидан хусусий мулк ва хусусий тадбиркорликка кенг йул очиб бериш - устувор вазифамиздир. // Узбекистон Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2014 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2015 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маърузаси. // «Халк сузи» газетаси, 2015 йил 17 январь.

3. Узбекистон Республикасининг Конституцияси. - Т.: «Узбекистон». 2008. -40-б.

4. Узбекистон Республикасининг Солик кодекси. - Т.: «Адолат», 2013. -40-6.

5. Узбекистон Республикасининг Бюджет кодекси. 2013 йиль 27 декабрь.

6. Узбекистон Республикасининг «Фукароларнинг давлат пенсия таъминоти туFрисида»ги Конуни. 1993 йил 3 сентябрь.

7. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2010 йил 19 февралдаги «Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги хузуридаги бюджетдан ташкари Пенсия жамFармаси туFрисидаги низомни тасдиклаш хакида»ги 30-сонли Карори. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2010 й., 8-сон, 62-модда, 44-45-сон, 387-модда.

8. Социальное развитие и уровень жизни населения в Узбекистане. - Т., 2014.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 9

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.