Научная статья на тему '«Педагогиканинг долзарб масалалари» ўқув модулини ўқитишда инновацион технологиялардан фойдаланиш (малака ошириш ва қайта тайёрлаш тизими мисолида)'

«Педагогиканинг долзарб масалалари» ўқув модулини ўқитишда инновацион технологиялардан фойдаланиш (малака ошириш ва қайта тайёрлаш тизими мисолида) Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
717
110
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновация / технология / педагогик жараён / бошқарув / ривожланиш / таълим / тарбия / шахс / шаклланиш / innovation / pedagogy process / management / upbringing / education / formation / person / development.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдуллаева Ш. А., Абдураҳманова З. А.

Мақолада малака ошириш ва қайта тайёрлаш тизимида ўқитилаётган фанларнинг мазмунини модернизациялаш ва таълим-тарбия самарадорлигини янги сифат босқичига кўтариш масалалари ўз аксини топган. Унда ушбу тизимда ўқитилаётган «Педагогиканинг долзарб масалалари» ўқув модули бўйича муаллифлар томонидан ишлаб чиқилган технологиялар тўғрисида фикрлар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPLEMENTATION OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN TEACHING OF TRAINING MODUL «THE PEDAGOGY TOP ISSUES» (ON THE EXAMPLE, SKILL UPGRADING AND RETRAINING OF PUBLIC EDUCATION’S STAFF)

The article highlights the issues of innovative technologies implementation in teaching of the training module «Pedagogy top issues» on the example of training and retraining. S well in the article are described ways of presentation of innovative technologies developed and tested by the authors for participants in retraining and qualifications growth courses.

Текст научной работы на тему ««Педагогиканинг долзарб масалалари» ўқув модулини ўқитишда инновацион технологиялардан фойдаланиш (малака ошириш ва қайта тайёрлаш тизими мисолида)»

Абдуллаева Ш.А.,

Тошкент вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Педагогика, психология ва менежмент» кафедраси профессори, педагогика фанлари доктори; Абдурах,манова З.А.,

Тошкент вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Педагогика, психология ва менежмент» кафедраси катта укитувчиси

«ПЕДАГОГИКАНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ» УКУВ МОДУЛИНИ ДИТИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ (МАЛАКА ОШИРИШ ВА КАЙТА ТАЙЁРЛАШ ТИЗИМИ МИСОЛИДА)

АБДУЛЛАЕВА Ш.А., АБДУРАЦМАНОВА З.А. «ПЕДАГОГИКАНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ» УК,УВ МОДУЛИНИ УЦИТИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ (МАЛАКА ОШИРИШ ВА К,АЙТА ТАЙЁРЛАШ ТИЗИМИ МИСОЛИДА)

Маколада малака ошириш ва кайта тайёрлаш тизимида укитилаётган фанларнинг мазмунини модернизациялаш ва таълим-тарбия самарадорлигини янги сифат боскичига кутариш масала-лари уз аксини топган. Унда ушбу тизимда укитилаётган «Педагогиканинг долзарб масалалари» укув модули буйича муаллифлар томонидан ишлаб чикилган технологиялар туFрисида фикрлар баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: инновация, технология, педагогик жараён, бошкарув, ривожланиш, таълим, тарбия, шахс, шаклланиш.

АБДУЛЛАЕВА Ш.А., АБДУРАЦМАНОВА З.А. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ОБУЧЕНИИ УЧЕБНОГО МОДУЛЯ «АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ПЕДАГОГИКИ» (НА ПРИМЕРЕ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКИ РАБОТНИКОВ НАРОДНОГО ОБРАЗОВАНИЯ)

В статъе освещаются вопросы использования инновационных технологий при обучении учебного модуля «Актуальные вопросы педагогики» на примере повышения квалификации и переподготовки кадров. Также в статье описаны пути презентации инновационных технологий, разработанных и апробированных авторами для слушателей курсов переподготовки и повышения квалификации педагогических кадров.

Ключевые слова и понятия: инновация, технология, педагогический процесс, управление, развитие, обучение, воспитание, личность, формирование.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 12

ABDULLAYEVA SH.A., ABDURAKHMANOVA Z.A., IMPLEMENTATION OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN TEACHING OF TRAINING MODUL «THE PEDAGOGY TOP ISSUES» (ON THE EXAMPLE, SKILL UPGRADING AND RETRAINING OF PUBLIC EDUCATION'S STAFF)

The article highlights the issues of innovative technologies implementation in teaching of the training module «Pedagogy top issues» on the example of training and retraining. S well in the article are described ways of presentation of innovative technologies developed and tested by the authors for participants in retraining and qualifications growth courses.

Keywords: innovation, pedagogy process, management, upbringing, education, formation, person, development.

Бугун барча давлатлар таълимга имкон цадар куп янги-лик киритишга интилмоцда. Чунки таълим миллат кузгуси булиб, жамият ва давлатнинг юксалиб боришини таъмин-ловчи, халцца яратувчанлик, ижодкорлик хусусиятларини бахшида этувчи категориядир.

Унинг мах,сули булмиш интеллектуал ри-вожланган, кенг мушох,ада килувчи, янги-лик яратишга интилувчан шахсни тарбия-лаш учун таълимнинг узи янгиликларга бой булиши, унинг мазмунида ижодкорлик рух,и ва мотивлари х,укм суриши лозим. Бунда ин-новацион фаолият субъектининг талабларини кондиришдан инновацион фаолият субъек-ти эх,тиёжининг мажмуавийлигини англаш ва шакллантиришгача булган амалий фаолияти жараёнида юзага келувчи субъектнинг янги-ликни яратиш ва узлаштиришга булган эх,тиёж ва кизикишларини узида ифода этувчи, ундов-чи куч булмоFи лозим.

Бугунги кунда малака ошириш ва кайта тайёрлаш тизимини мазмунан модернизация-лаш ва таълим-тарбия самарадорлигини янги сифат боскичига кутаришдан асосий максад ёшларимизнинг замонавий билим ва касбга эга булиши ута мураккаб ва тах,ликали замон-да мавжуд булган х,ар кандай хатар, зарарли таъсир ва окимларга нисбатан огох,, сезгир ва хушёр булиб яшашини ва жамиятимиз х,аётида муносиб урин эгаллашини таъминлашдан ибо-рат х,исобланади.

Узбекистонда таълимни ислох, килишнинг асосий омилларидан бири комил инсон тар-биясида «шахс манфаати ва таълим усту-ворлиги»дир. Кадрлар тайёрлашнинг миллий дастури таълим-тарбиянинг максадини янги йуналишга бурди. Демак, таълим-тарбиянинг максади бутунлай янгиланди, унга мос х,олда мазмуннинг х,ам, педагогик жараённинг х,ам

янгиланиши табиийдир. Бу омил давлатимиз-нинг ижтимоий сиёсатини белгилаб берганли-ги туфайли таълимнинг янги модели яратилди.

Узбекистон Республикасида педагогик ин-новацияларни куллаш мустакиллигимизнинг биринчи кунлариданок бошланди. Айникса, 1997 йилда Узбекистон Республикасининг «Таълим туFрисида»ги Конуни ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастури кабул килиниб, уларда курсатилган талабларни бажариш боскичлари белгилаб олинди ва бу ишлар-ни амалга ошириш буйича мамлакатимизда салмокли ишлар амалга оширилди. Таълим-тарбия жараёнига инновацион технология-лар татбик килинди, янги авлод дарсликлари яратилди, «укитувчи-укувчи» муносабатлари «субъект-субъект» муносабатлари сифатида карор топди. Узбекистонда янги Fоялар, инновацион технологияларни таълим жараёнига татбик килиш буйича бир неча марказлар, жамFармалар фаолият курсатишмокда. Маса-лан, Инновацион технологиялар марказлари, Республика укув-методик маркази, «Истеъ-дод», «Устоз» жамFармалари бугунги кунда республикамизда таълим-тарбия жараёнига янги технологияларни татбик килиш муаммо-лари ва уларнинг ечимларини топиш буйича кенг фаолият олиб бормокда. Ривожлан-ган мамлакатлардаги таълим, тарбия тизими, илFор тажрибалар ва узимизнинг республикамизда фаолият курсатаётган «янги таълим модели» тизими, инновацион Fояларни урганиш устида кизFин иш олиб борилмокда. Инно-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 12

вация сузининг мох,ияти («-ин-» префикс кушимча булиб, «кириш», «сингиш» ва «новация» - «янгилик») муайян жараёнга янгилик киритиш, деган маънони билдиради. Хуш, инновация качон укитувчи учун янгилик булиб х,исобланади? Укитувчи иш тажрибаси ва фао-лиятида х,анузгача учратмаган ва ишлатилма-ган инноватика методлари, усуллари, восита-лари таълим-тарбия тизимида инновациялар булиб х,исобланади.

Таълим жараёнига инновацион техно-логияларни татбик этиш АК,Шда Р.Гане, Л.Бригге, Б.Блум, Г.Гарднер; Буюк Британияда А.Ромишевски, Л.Стросс; Россияда В.Беспалько, К.Кларин, В.Монахов, Н.Чошанов, В.Гузеевалар номлари билан боFлик булса, мустакил Узбекистонимизда ушбу жараён С.С^уломов, Н.Сайидах,медов, М.Очилов, Н.Азизходжаева ва куплаб фидойи укитувчи-устозларнинг саъй-х,аракатларида уз ифодасини топмокда.

Бугун мамлакатимизда куплаб укитувчи-ларимиз педагогик Fоялар тарFиботчисига ай-ланишди, тасдикланган дастлабки материаллар билангина эмас, балки узининг шахсий ижо-дий режаси асосида иш юритмокдалар. Янгилик, эркинлик, мустакиликка интилиш х,озирги замон укитувчисининг шахс сифатлари тарки-бига кириб улгурди, энди анъанавий укитиш тизими уз урнини миллий истиклол Fояси билан суFорилган ва катъиян илмий асосда таш-кил этилаётган замонавий педагогик тизимга асосланмокда. Педагогик амалиётнинг турли томонларини камраб олаётган кучли инновацион импульс х,аракати давом этмокда: таълим сифатини ошириш, натижаларини олдиндан белгилаш, инновацион, ахборот ва коммуни-кацион технологияларни таълим жараёнига татбик этиш, интерфаол укитиш, таълим ме-нежментига каратилган ёндашувлар вужудга келди.

«Барчамиз бугун чукур англаб олдик -факатгина замонавий асосда таълим-тарбия олган, жах,оннинг манаман деган мамлакат-ларидаги тенгдошлари билан беллаша олади-ган, жисмоний ва маънавий жих,атдан барка-мол ёшлар биз бошлаган ишларни муносиб давом эттириш ва янги боскичга кутаришга

кодир булади»1, дейди мух,тарам Президен-тимиз узининг «Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир» номли асарида. Дарх,акикат, узбек халкининг миллий маънавиятида инсон-парварлик, билимдонлик, ахлокийлик, ватан-парварлик, илмга чанкоклик, бунёдкорликка, ижодкорликка интилиш фазилатлари етакчи уринда туради.

Бугунги кунда республикамиз ёшлари ора-сидан жах,он олимпиада Fолиблари, «Них,ол» мукофоти совриндорлари, спорт сох,асидаги Fолиблар, давлат ва номдор стипендиатлар-нинг етишиб чикиши мамлакатимизда таъ-лим-тарбияга эътибор кучли эканлигидан да-лолат беради. Ёш авлодга таълим бераётган укитувчилар бугунги кунда узлари замонавий таълим-тарбия сирларидан вокиф булишлари, инновацион технологияларни эгаллаган, ахборот-коммуникация воситаларидан оки-лона фойдалана олиш куникмаларига эга булишлари талаб этилади. Шу жи^атдан ол-ганда, малака ошириш ва кайта тайёрлаш инс-титутларида таълим жараёнини янги сифат боскичларига кутариш давр талабидир.

Халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институт-ларида «Педагогиканинг долзарб масалала-ри» укув модули учун 8 соат вакт ажратилган. Ушбу модулни укитиш асносида тингловчи-ларда тайёргарлик даражасига куйиладиган талаблар билан бир каторда уларга инновацион технологиялар асосида дарс утиш мето-дикалари билан таништириш мух,им а^амият касб этади.

Бугунги кунда малака ошириш ва кайта тайёрлаш тизимида «Педагогиканинг долзарб масалалари» укув модулини куйидаги боскичларда утказиш максадга мувофик:

- янгилик киритишни шакллантириш, укув жараёнини лойих,алаштириш;

- инновацион Fояларни ижодкор укитувчилар гуру^и билан синовдан утказиш, тажриба-синовдан утказилган амалий ишнинг якунини чикариш, шу асосда янгиликни кенг микёсда куллаш буйича карор кабул килиш ва уни амалга ошириш;

1 Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир. - Т.: «Узбекистан», 2015. -255-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 12

- янги Fояларни излаш: ахборотлар бан-кини яратиш, инновацион жараёнлар ривож-ланишига баFишланган назарий-амалий семинар, тренингларни ташкил этиш ва уларни куллашга тайёрлаш;

- янгиликни жорий этишни тахлил килиш, танкидий караш, тадбирлар ташкил этиш ва янгиликни таълим тизимига татбик этиш ва бошкалар.

Индикаторлар тизими оркали таълим сифа-тини бошкариш механизмини яратиш ва жорий этиш мухим ахамият касб этади. Демак, бугунги кунда хаётимизда тобора катта урин олаётган илму-фан, таълим-тарбия, фермерлар харакати, кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-лик, тиббиёт, маданият ва санъат каби мухим соха ва тармоклар ривожини ижодкор олим-лар иштирокисиз тасаввур этиб булмайди. Худ-ди шундай таълим тизимини ислох килиш ва такомиллаштириш, тарбиянинг таъсирчан ме-ханизмларини излаб топиш, укитиш жараёни-га инновацион технологияларни татбик килиш - шу ва шунга ухшаш барча саволларга жавоб топиш учун Тошкент вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институтида фаолият курсатаётган профессор-укитувчилар ва бошка соха мута-саддилари саъй-харакат килишмокда.

Малака ошириш ва кайта тайёрлаш тизи-мида «Педагогиканинг долзарб масалалари» укув модулини укитиш жараёнида куйидаги инновацион технологиялардан фойдаланиш укитувчиларнинг педагогик махоратини оши-ришга имкон яратади. Бунда катор, мунтазам такомиллаштирилиб борилаётган, илFор педагогик услубларини куллаш тавсия этилади.

«Ойна» технологияси1

Иштирокчиларнинг кулига кичик кул ойна такдим килинади. Ушбу ойнага караб ишти-рокчи узини таърифлайди. Узга вариация сифатида ойнага караб, адабий кахрамонлар тимсолида узларини таърифлашлари мумкин. Таърифлашда ташки белгилар билан бирга, инсонни сифатловчи фазилатларни хам тав-сифлаш мумкин. Масалан, «Мен билимга ин-тилувчанман», «Мен камтаринман», «Мен кизикувчан» ва х.к. Адабиёт дарсларида ушбу

1 Абдуллаева Ш.А. Педагогика. - Т.: «Фан ва техноло-гиялар», 2013. -67-б.

методдан бадиий кахрамонларнинг образ-ларини урганган пайтда ухшатиш, киёслаш, идиома каби бадиий-тасвирий суз ва ибора-лар туFрисида маълумот берилганда фойдаланиш максадга мувофик. Масалан, «кузларим чаросдек», «кошларим камондек», «тишла-рим инжудек», «сочларим сумбулдек», шар-шарадек», «юзим ун турт кунлик ойдек», «лабларим Fунчадек» ва х.к. ухшатишлардан фойдаланиш мумкин. Айникса бу методдан хориж тилларини урганишда фойдаланиш уз самарасини курсатади. Ушбу метод оркали янги сузларни урганишга кенг имконият яра-тилади. Инглиз тили фан укитувчилари янги сузларни ургатиш жараёнида: «I have beautiful eyes, аrched eyebrows, a straight nose, my face likes the moon, my hair likes silk, lips like rose, my tooth is white like snow; I am interested in science, I am modest person» тарзида булиши мумкин. Методдан мавзуни мустахкамлашда хам фойдаланса булади. Бундан ташкари, ушбу методдан кичик гурухлар билан ишлаш жараёнида фойдаланиш мумкин. Масалан, кичик гурухларнинг бирига ойнага караб муай-ян мамлакатнинг шахарлари, иккинчи гурухга ушбу мамлакатнинг ёзувчилари, рассомлари, санъаткорлари, учинчи гурухга музей ва театр-лари, туртинчи гурухга хайвонот ва усимлик дунёсини «кураётганлиги»ни ифодалаш сура-лади. Тахсил олувчилар кичик гурухларда ишлашар экан, тасвирлаётган мамлакатлари туFрисидаги тасаввурлари кенгаяди, бир-бири билан ахборот алмашишади, бошкалар олдида уз фикрларини тортинмасдан айта олишади, дунёкараши кенгаяди.

Ушбу технология фанга оид тушунчаларни тизимлаштиришга имконият яратади, укув-чиларда ижодкорлик кобилиятларини шакл-лантиради, жамоани жипслаштиради, киска муддат ичида уз фикрини эркин айтишга ун-дайди, тингловчилар орасида дустона муно-сабат яратишга имконият яратади, узгалар фикрини хурмат билан тинглаш хусусиятини шакллантиради.

Ушбу инновацион метод тингловчиларда катта кизикиш уЙFотади.

«Карор к,абул ^илиш» технологияси

Педагогикада карор кабул килиш технологияси тахсил олувчиларда муаммонинг мохиятини аниклаш, уз фикрларини аник

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 12

ва киска далиллар асосида баён килишга ургатади. Ушбу технология тингловчиларда ишонтира олиш кобилиятларини шаклланти-риш, шунингдек тарFибот-ташвикот килиш ва уни амалга ошириш куникмаларини ривож-лантиришга мулжалланган. Масалан, малака ошириш ва кайта тайёрлаш тизимида малака ошираётган тарбиявий ишлар буйича директор муовинларининг ишончли карор кабул килиш махоратини урганиш учун уларга куйидаги муаммоли вазиятлар таклиф этилади.

1. Тадбирга тайёргарлик

Тасаввур килинг: Сиз зудлик билан муайян мавзуга баFишланган тарбиявий тадбир тайёр-лашингиз кераклиги маълум булди. Синфдаги укувчилар айнан бугун бошка тадбирларда катнашиши зарурлигини айтсалар-да, сиз уз фикрингиздан кайтмаслигингизни ва албат-та бугун ушбу тарбиявий тадбирни тайёрлаш учун укувчилар колиши лозимлигига ишонтира олишингиз керак. Бунда 7-8-синф укувчиларига кандай таъсирчан сузларни топиб гапирасиз? Бунда тарбиявий ишлар буйича директор муовинлари уз фикрларини баралла айта олиш, ишонтира олиш хусуси-ятларини намоён килишлари керак. Тайёрла-ниш учун дарс вакти чегараланганлиги боис 30-60 сония мухлат берилади. Тарбиявий ишлар буйича директор муовинлари таъсирчан сузлар ёрдамида болаларни тарбиявий тадбирни утказишга давъат этиши керак. Таъсирли суз эгаси топширикни уддалаган хисобланади. Таъсирли суз эгасини укитувчи ва тингловчи-ларнинг узлари бахолашади. Бунда ишонтира олиш кобилиятини мохирона намойиш этган тарбиявий ишлар буйича директор муовини юкори бахоланади.

2. «Халоскор кема»1

МашFулот катнашчиларига: «яшаб турган жойларини сув босганлиги, кушни оролга зудлик билан эвакуация килиниш лозимли-ги» тушунтирилади. Шу атрофдан утаётган кемада жой борлиги, факат хар уч кишидан иборат гурухдан бир кишигина мазкур ке-мага туша олиши баён этилади. Кимки уч ки-шилик гурухдан узи туFрисида оригинал тав-сифнома берса, уз-узини муваффакиятли

1 Абдуллаева Ш.А. Педагогика. - Т.: «Фан ва техноло-гиялар», 2013. -68-б.

такдим кила олса, унга кемадан «жой» берилади. Гурух иштирокчилари уз-узини таъсирли ва жозибадор килиб тасвирлашлари шарт, акс холда улар «кема»дагиларга ёкмаслиги ва «оролда умрбод колиб кетишлари» мум-кин. Тавсифномаларни укитувчи ва жамоа бахолайди. «Халоскор кема» технологияси ки-чик гурухларда утказилиши максадга мувофик. Бундан ташкари, бу технология хориж тилла-рини ургатишда хам кул келади. Буни инглиз тили дарсларида куйидагича ташкил килиш мумкин. Узини таърифловчилар берилаётган тавсифномани инглиз тилида баён этадилар. Масалан: Help me, please! I will help you too. If you tired I can boat instead of you. And I am a doctor. If suddenly you sick, I can treat you. And I can rouse and stimulate you. By the way, I am a carpenter too. If the boat break I can fix it.

Таржимаси: «Менга ёрдам беринг, илти-мос! Мен хам сизларга ёрдам бераман. Агар сизлар чарчасангизлар, урниларингизга эш-как эшаман. Мен шифокорман. Мабодо ка-сал булиб колсангизлар, сизларни даволашим мумкин. Сизларнинг келажакка ишончингизни баркарорлаштираман. Бундан ташкари мен дурадгорман, кемадаги носозликларни барта-раф этиб, уни таъмирлашим мумкин».

Шунга ухшаш таърифларни турлича лойиха-лаштириш мумкин. Узини таърифловчи ишти-рокчилар мухандис, географ, денгиз харитаси-ни яхши тушунувчи, само жисмларига караб кемани туFри йулга бошлашларини рукач килишлари мумкин. Ушбу метод укувчиларда тил урганишга булган иштиёкни кучайтира-ди, уларнинг суз бойлигини оширади, гап ту-зишда услубий ва мантикий изчилликка риоя килишга ургатади, эмпатия (хамдардлик) хис-туЙFуларини шакллантиради. Энг асосийси, фанга булган кизикишини оширади.

«Тилаклар» технологияси

Стикерларда барча машFулот катнашчиларига узи учун энг эзгу тилак ёзиш таклиф этилади. Тилакларни ёзиш учун 1 дакика вакт аж-ратилади. Ушбу эзгу ниятлар ёзилган стикерлар йиFиб олингандан сунг, улар махсус пакетга жойлаштирилади ва аралаштирилади. Сунг аралаштирилган тилаклар мазкур машFулот катнашчиларига таркатиб берилади. Барча катнашчилар кулига кимдир узига тилаган эзгу ният етиб келади. Катнашчилар ушбу ниятлар-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 12

ни овоз чикариб укийдилар. Масалан, эзгу ни-ятлар куйидагича булиши мумкин: «Мен узимга соFлик тилайман», «Ватанимга хизмат килишда юксакликка эришай», «Фидоий, садокатли ин-сон булиб етишаман», «Мен китоб яратишда чарчамайман!», «Узимнинг шахсий самолётим булишини истайман» ва х.к. Укилган тилаклар катнашчиларда ижобий кайфият туFдиради, улар уртасида илик муносабатларнинг юза-га келишига, психологик тангликнинг олдини олишга ёрдам беради.

Ушбу технология бирон тарбиявий тадбир-дан сунг, укув даргохи, синф, гурух туFрисида илик фикр, дустона муносабат туЙFуларини сингдириш учун утказилса максадга мувофик булади. Бу услубдан «музёрар», яъни жамоада-ги рухий холатни яхшилаш учун фойдаланила-ди. Бу услуб укувчиларнинг уз «Мен»ини анг-лаш ва уз-узига объектив бахо беришга ёрдам беради. Жамоани жипслаштиради, диккатни жамлайди.

Ушбу тарзда ташкил килинган машFулот-ларда кайта тайёрловдан утаётган ва малака-сини ошираётган укитувчилар уйин технологи-ялари туFрисидаги маълумотга эга буладилар. Уларни кандай лойихалаштириш, нималарга эътиборни каратиш, тахсил олувчиларнинг диккатини жамлаш, хотирасини мустахкамлаш, уйинга кизиктириш, фикрини баралла айтишга ургатиш, тезкорликда муайян карорга келиш куникмасини шакллантира олиш, укувчилар билан биргаликда уйнаш ва куллай олиш таж-рибасига эга буладилар.

Бундан ташкари, малака ошириш ва кайта тайёрлаш таълим муассасаларида виртуал укув-лаборатория, замонавий ахборот коммуникация, электрон-техник ва масофадан укитиш имкониятларини кенгайтириш, дарс-лик, кулланма ва укув фильмларининг электрон турларини яратиш ва улардан таълим-тарбия жараёнида самарали фойдаланиш таълим си-фатини оширишга замин яратади.

Узбекистон Республикаси Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг 3.2-булимида дав-лат ва жамиятнинг таълим тизимидаги урни туFрисида куйидагича таъриф берилади: «Дав-лат ва жамият кадрлар тайёрлаш тизими амал килиши ва ривожланишининг кафиллари, юкори малакали ракобатбардош мутахассис-ларни тайёрлаш буйича таълим муассасала-рининг фаолиятини уЙFунлаштирувчи сифа-

тида фаолият курсатади»1. Демак, бизнинг мустакил республикамизда давлат ва жамият фукароларнинг илм олиш х,укукини, уларнинг касб танлаш ва малака ошириш имкониятларини кафолатлайди. Шундай экан, х,озирги кунда ижтимоий, иктисодий, маънавий, маф-куравий сох,аларда туб исло^отлар амалга оширилаётган бир пайтда узлуксиз таълим тизимини мазмунан модернизациялаш ва таълим-тарбия самарадорлигини янги сифат даражасига кутариш масалалари х,ам долзарб ах,амият касб этмокда.

Мазкур максадни таъминлаш учун куйидаги вазифаларни бажариш назарда тутилади:

- миллий Fоя, умуммиллий кадриятларга оид тушунчаларни барча укув фанлари тарки-бига сингдириш;

- таълим ва тарбияни уЙFун олиб бориш, ёшларни нафакат билимли, балки маънавий, ахлокий жих,атдан етук шахс сифатида вояга етказиш буйича таъсирчан педагогик чора-ларни белгилаш;

- таълим муассасаларида соFлом ижодий мух,итни яратиш, таълим ва тарбия жараёни-га илFор инновацион, педагогик ва ахборот технологияларини жорий этиш оркали укитиш сифатини янги боскичга кутариш;

- укувчи-ёшларнинг дунёкараши, тафакку-ри, мустакил мушо^ада килиш кобилиятларини ривожлантириш;

- ёшларни диний-экстремистик Fоялар, турли ахборот ^уружлари таъсиридан х,имоя килиш, уларда ватанпарварлик, юртга садокат ва унинг такдирига дахлдорлик туЙFуларини тарбиялаш;

- оилавий таълимга эътиборни кучайтириш, ёшларнинг кобилиятларини эрта аниклаш ва ривожлантириш, иктидорли ёшларнинг кобилияти ва истеъдодини аниклаш, тарбия-лаш, тулаконли руёбга чикаришнинг ягона умумиллий тизимини шакллантириш, укув-тарбия жараёнини индивидуаллаштириш, табакалаштириш ва профиллаштиришнинг ил-мий асосларини яратиш;

- мактабдан ташкари х,амда катталар таъли-мини (андрогогика)нинг шакллари ва мазмуни-ни тубдан янгилаш, х,удудларнинг хусусиятлари,

1 Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 й., 11-12-сон, 295-модда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 12

тахсил олувчиларнинг кизикишлари, хохиш-истаклари асосида билимларни узлаштиришга йуналтириш;

- педагог ходимларни тайёрлаш, кайта та-йёрлаш, малакасини ошириш тизими фаолия-тининг самарадорлигини ошириш, таълим му-ассасаларини малакали мутахассислар билан тулик таъминлаш чораларини белгилаш;

- педагогика сохасидаги илмий тадкикотлар куламини кенгайтириш, педагогик диагностика, укувчи шахсига индивидуал ёндашишга доир тадкикотларга кенг йул очиш, уларни хар томонлама куллаб-кувватлаш механизмини жорий этиш ва бошкалар.

Шундай килиб, «Педагогиканинг долзарб масалалари» укув модулини укитишда инно-вацион технологиялардан фойдаланиш ма-лака ошириш ва кайта тайёрлаш тизимида соFлом ижодий мухитни яратиш, укитиш си-фатини янги боскичга кутариш, тингловчи-

ларнинг дунёкараши, тафаккури, мустакил мушохада килиш кобилиятларини ривож-лантиришга замин яратади. Хамкорлик педа-гогикасига таянган холда укитувчилар учун янгилик хисобланмиш технологиялар оркали диккатни жамлаш, эркин мушохада юритиш, ишончли карор кабул килиш куникмаларини шакллантириш куникмаларини ривожланти-ради хамда гурухни фаоллаштиришга эриши-лади. Инновацион технологиялар укув жа-раёнининг мажмуавий вазифаларини ечишга йуналтирилган булиб, укитувчи ва тахсил олувчиларнинг биргаликдаги фаолиятини ифода этади. Улар боскичма-боскич амалга ошири-лади. Бунда муайян метод, усул ва воситалар асосида самарали бошкариш тизими максадга йуналтирилади. Кафолатланган натижага эри-шиш кузда тутилади.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир. - Т.: «Узбекистон», 2015.

2. Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. // Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси-нинг Ахборотномаси, 1997 й., 11-12-сон, 295-модда.

3. Абдуллаева Ш.А. Педагогика. - Т.: «Фан ва технологиялар», 2013.

4. Очилов М. Янги педагогик технологиялар. - К,арши, «Насаф», 2010.

5. Ишмухамедов Р., Юлдашев М. Таълим ва тарбияда инновацион педагогик технологиялар. - Т.: «Нихол», 2013.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 12

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.