CC BY
144
НОМАИ ДОНИШГОҲ» УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ» SCIENTIFIC NOTES»
№ 3(44) 2015
УДК 89 М.Ҳ.ТУРСУНОВА
ББК 84(2т)7-1
ҶОЙГОҲИ БОЛТА ОРТИҚОВ ДАР РУШДИ НАСРИ КӮДАКОНА
Вожаҳои калидй: Болта Ортнқов, насри кӯдакона, ҳикоя, ҳофизаи таърихй, тасвири урфу таомул
Болта Ортиқов аз нависандагони пуркори муосири тоҷик буда, бо ҳикояву қиссаҳои ҷолиб дар адабиёти муосири кӯдакон мавқеи хос дорад. Фаъолияти эҷодии ин суханвар аз соли 1953 огоз гардида, аксари осори ӯ барои бачагони синну соли гуногун равона карда шудааст. Нависанда дар ҳикоёти барои кӯдакон навиштаи худ ба масоили маърифативу ахлоқй таваҷҷӯҳ намуда, олами андешаҳо, орзую мақсадҳо ва рафтору кирдори атфолро бо бадеияти хос тасвир кардааст. Кӯдакон дар осори Болта Ортиқов соҳиби ақлу шуур, раъю азми солим, рӯҳияи созанда ва ҳамдаму ҳамқадами бузургсолонанд. Онҳо нисбати пешрафту такомули авзои сиёсию иҷтимой беэътино набуда, ба гузаштаи таърихи халқи худ низ эътибори ҷиддй медиҳанд. Маҳз бо ҷидду ҷаҳд ва кӯшишҳои пайваста мехоҳанд, ки ба умқи ҳофизаи таърихии халқу миллати хеш ворид шаванд, асрори гузаштаро бидонанд ва аз ҳикмати пешиниён сабақ андӯзанд.
Бояд ёдовар шуд, ки Болта Ортиқов бо вуҷуди муаллифи наздик бист китоб будану ҳанӯз соли 1960 ба узвияти Иттифоқи нависандагони Иттиҳоди шӯравй пазируфта шуданаш аз тарафи муҳаққиқони адабиёт хеле кам мавриди омӯзиш қарор гирифтааст. Ин даъворо ахбори дар қомусҳо овардаи адабиётшиносон Т.Абдуҷабборов ва А.Набиев собит менамояд (1, 374; 5, 511512).
Осори ин адиб бештар дар раванди баррасии вижагиҳои адабиёти давр, таҳлили мазмуну мундариҷа, сохтору шакли ин ё он жанри адабй мавриди ёдкарди суханшиносон қарор гирифтааст.
Академик Раҷаб Амонов дар китоби «Таърихи адабиёти советии точик» (қисми 1, «Адабиёти бачагона») ба чанд ҷанбаи эҷодиёти Болта Ортиқов ишора менамояд. Аз ҷумла, ба таъсирпазирии нависандаи мазкур дар радифи дигар суханварон, амсоли Мустафо Шарқй, Акобир Шарифй, Шодй Ҳаниф, Абдулло Қодирй, Дадоҷон Раҷабй, М.Богиров, Б.Шоҳин аз сабки нигорандагии Пӯлод Толис ишора менамояд. Ҳамчунин бо таҳлили мундариҷаи ҳикояи Б.Ортиқов «Конфет», ки барои бачагони синни томактабй ва синни хурди мактабй эҷод шудааст, доир ба нигориши воқеию табиии ҳолати равонии атфол ва тасвири боварибахшу завқовари андешаю рафтори кӯдакон изҳори назар менамояд (2, 142-143).
Дар зимни мулоҳизарониҳои хеш муҳаққиқи ёдшуда ба мақолаи мунаққид М.Муллоҷонов «Ҳамдами халқ-ҳамдами замон» (1962) ишора менамояд. Аз ин нукта равшан мегардад, ки охири солҳои 50-ум ва ибтидои солҳои 60-уми асри ХХ Болта Ортиқов дар фазои адабии давр мавқеи хоси худро дарёфта будааст.
Мавзӯи дигари баҳси Р.Амонов тадқиқи мазмуну мундариҷа, равиши нигориш, таҳлили характери персонажҳо, зиддияти образҳои қиссаҳои «Полвон» ва «Таътил»-и Б.Ортиқов мебошад. Муаллифи «Адабиёти бачагона» ба хотири нишон додани ҳунари нависандагии адиби мазкур, усулҳои инъикоси масоили рӯзгор, ҷаҳонбинии хоси кӯдакон, ба ҳаёти иҷтимой сафарбар кардани наврасон фасли алоҳидаеро ихтисос медиҳад (2, 158-168).
Ҳикоя аз жанрҳои марказии эҷодиёти Болта Ортиқов ба шумор меравад. Аз лиҳози мавзӯъ ҳикояҳои ӯро ба навъҳои иҷтимой, ахлоқй, таърихй, ҳаҷвй ва гайра чудо намудан мумкин аст. Ба андешаи академик Р.Амонов дар солҳои 60-80-уми асри ХХ фаъолияти адабии Б.Ортиқов бо эчоди ҳикояҳои кӯдакона ва нашри мачмӯаҳо назаррас буд: «Як қатор ҳикояҳои ӯро намунаи хуби ҳикояҳои бачагонаи точик ҳисоб кардан мумкин аст. Ин қабил ҳикояҳо дар ҳамаи мачмӯаҳои ӯ чой дорад» (2, 270).
Аз баррасиҳои мунаққиди мазкур бармеояд, ки Болта Ортиқов тавассути ҳикояҳои худ мактаббачагонро бо мутолиа, чустучӯ, кунчковй, маърифати илмй, тачрибаандӯзй, омӯзиши ҳодисаю падидаҳои табий, аҳамияти зуҳуроти гуногун ва дигар корҳои судманд чалб менамояд. Ин матлабҳо дар заминаи мазмуни ҳикояҳои «Сӯзанаки пӯлодин», «Себи орухур» ва «Ҳамроҳи сунъии замин» ироа гардидаанд.
Дар осори таҳқиқоти адабиётшиносии академик М.Шукуров ишора ба осори Болта Ортиқовро ба нудрат метавон пайдо кард. Дар китоби «Таърихи адабиёти советии точик» (Ҷ.4.Насри солҳои
125
НОМАИ ДОНИШГОХ» УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ» SCIENTIFIC NOTES»
№ 3(44)2015
1945-1974) танҳо дар боби «Ҳаёти муосир ва қаҳрамонони он» аз ин суханвар ёдоварй шудаасту халос. Ин ҳам дар ҷараёни омӯзиши дарунмояи насри баъдиҷангӣ ва тадқиқи авҷу инкишофи жанри повеет дар солҳои 60-ум ва нимаи аввали 70-ум сурат гирифтааст (9, 151).
Ҷанбаи дигари ҳикояю қиссаҳои Болта Ортиқов ба танқиду мазаммати наврасони сабукфикру худбин, танбалу меҳнатгурез ва айбҷӯю худсито нигаронида шудааст. Нависанда тазоди фикру амалро дар мисоли кӯдакону наврасон ҷолибу хушоянд тасвир мекунад. Аз ин ҷост, ки адабиётшинос Ҷӯрахон Бақозода дар мақолаи «Қаҳрамони мусбат ва рӯҳи замон» менигорад: «Нависандагон А.Баҳорӣ, Б.Фирӯз, А.Самадов, М.Бахтӣ, Б.Ортиқов ва монанди инҳо низ мекӯшанд, ки ба дарку тасвири ҳастии инсон аз паҳлӯҳои мухталиф наздик шаванд, бархӯрди маънавию ахлоқии одамони гуногунақидаро мавриди таҳқиқи бадеӣ қарор диҳанд» (4, 15).
Бояд ёдовар шуд, ки вижагии таълимию омӯзишӣ доштани насри Болта Ортиқ дар маҷмӯаи ҳикояҳои «Дурдонаи Зарафшон» баръало ба назар мерасад. Ҳикояҳои «Равгани кабк», «Гули анҷир», «Тути балхӣ», «Мавизи кишмиш», «Пудина», «Ҷави луччак», «Алафи газанда» ҳамчун маводи ёрирасони таълим аз фанни «Табиатшиносӣ» ё «Ботаника» барои хонандагон метавонад хизмат кунад.
Ҳикоёти «Каждум», «Сугур», «Кӯробила», «Каҷова», «Сагобӣ» ба хонандагон оид ба ҳашароту ҳайвонот ва роҳҳои ҳифзу эҳтиёт шудан аз онҳо ва тарзи табобат, шикор кардан, ё аз нерӯи ҳайвонҳо самаранок истифода бурдан маълумоти аҷиберо дода, шавқу завқи ононро барои дар оянда хуб аз худ кардани фанни «Зоология» бедор месозад.
Ҳикояҳои «Устод ва шогирд», «Лой», «Агбаи ҷунбон», «Ҳакими фаранг», «Сӯхтори дуҳазорсола», «Васиқа» марбут ба фанни таърих буда, барои хонандагон имкон медиҳад, ки онҳо ба ҳақиқати баъзе воқеаву ҳодисаҳои таърихӣ дуруст сарфаҳм раванд. Масалан, дар ҳикояи «Равгани кабк» дар бораи рустание аҷиб- «равгани кабк», ки дар дараи Шинги водии Зарафшон мерӯяд, маълумот дода шудааст. Равгани кабк баъди аз замин канда гирифтан ҳам бидуни нигоҳубину парвариш аз ҳаво гизо гирифта, сабзидаву шукуфта нумӯ ва афзоиш меёбад. Нависанда дар поёни ин ҳикоя ба хонандагон муроҷиат карда, чунин менависад: «Агар бовар накунед, равгани кабкро ёбеду дар хонаатон парвариш бикунед» (6, 56). Ин муроҷиати нависанда ангезае ба зеҳну тафаккури хонандагон ворид карда, муҳаббати онҳоро ба табиати диёри худ афзун мегардонад.
Муаллиф ин нуктаро дар пешгуфтори асари мазкур чунин қайд мекунад: «Табиати ду соҳили ин дарё (Зарафшон - Т.М.) чунон бою рангоранг аст, ки кас дар ҳайрат мемонад. Аммо дар бораи аксари ин аҷоибу гароиб дар китобҳои шумо маълумот нест. Ман ин нуктаро ба ҳисоб гирифта, ба саёҳати дарёи Зарафшон баромадам. Мушоҳидаи худам ва одамони гуногунро гирд оварда, ҳикоятҳои хурде навиштам. Агар ҳикоятҳо... ба шумо маъқул шуда, шавқу ҳавасатонро ба табиати диёрамон бияфзояд, худро хушбахт мешуморам» (6, 4). Аз равзанаи шавқу ҳавас ба ҷаҳони илму андеша ворид кардани хонандагони наврасро нависанда назди худ вазифа гузошта, ба мақсад расида тавонистааст.
Дар ҳикояи «Каҷова» нависанда аз нерӯи хирсҳо бо мақсад истифода кардани одамони гузаштаро нишон медиҳад. Қаҳрамони ҳикоя бачаи кунҷков - Лутфии дувоздаҳсола ба кори падараш, ки аз химчаи садаи кӯҳӣ ҳар тирамоҳ каҷоваи бунаш сусту беқувват месохт, эрод гирифта, баъдан шоҳиди воқеаи аҷибе мешавад. Падараш шабона ӯро ҳамроҳ гирифта, бо каҷоваҳои бофтааш ба кӯҳ мебарояд. Каҷоваҳоро таги дарахти чормагз бурда мегузоранд. Хирс бо ду хирсбача омада, худаш ба дарахт баромада ба афшондан машгул шуда, бачаҳояшро ба чидани чормагз амр мекунад. Баъд чормагзҳои афшондаашро ба каҷоваҳо андохта, бардошта ба китфаш бурданӣ мешавад, ки тагаш канда шуда, ҳамаи чормагзҳо ба замин мерезад. Хирс ба газаб омада, як каф чормагзро ба даҳонаш андохта, бачаҳояшро гирифта меравад. Падари Лутфӣ ба дилсӯзиҳои писаракаш таваҷҷуҳ зоҳир накарда, чормагзҳоро ба ҷуволҳо меандозад. Ҳамроҳи онҳо боз амаки Қурбон ҳам буд.
Ин ҷо нависанда собит мекунад, ки хирсҳо ҳайвони бақуввату доно бошанд ҳам, дар доноӣ ва зиракӣ ба инсон баробар шуда наметавонанд. Инсон бо ҳар роҳ метавонад аз нерӯи онҳо босамар истифода барад. Албатта, ин кори падари Лутфӣ ва амаки Қурбон кори ниҳоят хатарнок ҳам бошад, барои онҳо фоиданок аст. Зеро онҳо сари дарахти чормагзи калони кӯҳӣ баромадаву афшонданӣ шаванд ҳам, баробари хирс «ҳунар»-и «жола барин резондани чормагз»-ро надоранд.
Ба ҳамин монанд тарзи шикори сугуру сагобӣ дар ҳикояҳои «Сугур» ва «Сагобӣ» хеле ҷолибу шавқовар, муҷаз, таъсирбахшу хонданбоб пешкаши хонандагони наврас шудааст. Агар ҳамин маълумоти ба тарзи бадеӣ пешкашкардаи нависанда дар китобҳои дарсӣ дарҷ шуда бошад ҳам, хонандагон онро бо мароқ намехонанд. Чунки забони китобҳои дарсӣ аз забони асари бадеӣ фарқи калон дорад. Илмият ва саршор аз далел будани онҳо сабаби «хушк»-и нисбии забону услубашон мебошад. Ҳикояҳои нависанда бошад, баръакс як маълумотро бо перояҳои адабӣ,
126
НОМАИ ДОНИШГОҲ» УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ» SCIENTIFIC NOTES»
№ 3(44) 2015
забони сода пешкаши хонандагон мекунад. Маълумоти мундариҷ дар чунин ҳикояҳо аз маълумоти китобҳои дарсй дида таъсирбахштар буда, дар зеҳну хотири хонанда имкон дорад, ки дуру дароз нақш бандад.
Таърихияти насри реалистии Болта Ортиқов дар ҳикояҳои бачагонаи ӯ бисёртар мушоҳида мешавад. Ҳадафи асосии нависанда дар инъикоси масоили таърихӣ, пеш аз ҳама насли нави замони шӯравиро, ки аз огозгоҳи таърихии худ бо тақозою талаботи замони нав сол ба сол дур мешуданд, аз гузаштаи худ бохабар кардан ва бар ин замина ба дуруст ояндабинӣ карда тавонистани онҳо мусоидат намудан буд.
Бо таълифи ҳикояи «Лой» Болта Ортиқов дар санъати меъморӣ, бинокорӣ ва хиштпазӣ таҷрибаи ниҳоят зиёд доштани мардуми Сугди бостонро нишон додааст. Ӯ ба коркарди лой вобаста будани сирри мустаҳкамӣ ва тобоварии хиштҳои биноҳои таърихиамонро барои хонандагони наврас чунин кушода додааст:
«Лойгарҳо замини усто нишондодаро аз қади зону чуқуртар канда, хокашро нарм карданд. Сонӣ об монданд. Чуқурӣ бо об пур шуд. Ба ҳар лойдон чорто - асп дароварда, ба ҳамдигар бастанд ва дар лойхона давр занонданд.
Ҷонварони безабон тамоми рӯз дар лойхона қадам заданд. Аз зарби пойкӯбии аспҳо лой обашро кашида, билохира сақич барин сахту часпак шуд ва гашти аспҳо басо душвор гардид, ҳатто аспҳо пояшонро ҳам базӯр мекашиданд.
Лойгаре ба усто ин ҳолро арз кард.
Усто як тика лойро гирифта. ба думи аспе часпонду фармуд, ки аспро аз даруни наҳри тезоб гузаронад.
Лойгар аспро савор шуда ба даруни наҳр даровард. Лои дар думи асп буда ранги обро дигар кард. Об як қисми онро шуста рафт.
- Чор сатил об зану боз ҳай кардан гир. - гуфт усто. - Лоят ҳоло ҳам хом аст ва дар натиҷа хишт ҳам, девораш ҳам бебақо мешавад. Ҳай кун!
Акнун зери пойи аспҳо лой хамири орди гандум барин гоз медод... Усто ба думи асп каме лой часпонда, боз ба даруни наҳри тезоб ҳай кунонд. Ин дафъа асп гузашту вале ранги об дигар нашуд...» (6, 74-75).
Ин далелҳо маънои онро доранд, ки ҳунармандони қадим дар иҷрои корҳои косибии худ ҳеҷ гоҳ ба фиреб роҳ намедоданд. Ё барои санҷиши натиҷаи кори худ боз хосияти ашёву чизҳои дигар такя мекарданд.
Яке аз қаҳрамонони чунин ҳикояҳо ҳатман омӯзгору устод, ё ягон одами солхӯрдаву таҷрибадида аст. Дар ҳикояти «Лой» устоди бостоншиносони ҷавон қаҳрамони марказӣ буда, ба саволи шогирдони худ бо ривояте аҷиб- маводи «маърифати омиёнаи рӯзгори гузашта» (8, 10), ки дар байни лойгарону устоён машҳур аст, ҷавоб мегӯяд. Ҳамин ривоят асоси ҳикояи муаллифро ташкил дода, баробари ҷолибу диққатҷалбкунанда ҷилва додани асар дар навбати худ таърихияти онро ҳам таъмин менамояд. Хонандаи наврас аз хондани ин ҳикоя ба хулосае меояд, ки гузаштагони ӯ дар соҳаи сохтмон ба ҳеч ваҷҳ инсонҳои қафомонда набуда, балки аз пешрафтатарину махфитарин усулҳои коркарди хишти пухта огоҳӣ доштаанду маҳсули дастранҷу ҳунари онон тӯли ҳазорсолаҳо ин ҷониб чун кӯҳҳо устувору побарҷоанд. Бедор кардани ҳисси таърихдӯстӣ дар хонандагон аз вазифаю мақсадҳои дигари нависандагон дар рӯҳияи худшиносии миллӣ тарбия кардани насли наврас ба ҳисоб мерафт.
Мақсади нависанда дар ҳикояҳои ҷанбаи таърихидошта «ба таҳрик овардани номуси миллии хонанда» (8, 29) мебошад. Мунаққид Маъруфи Раҷабӣ дар хотимаи асараш «Тадқиқи таърих-тадқиқи характер» менависад: «Солҳои 60-80 хусусан ахлоқу маънавияти гузаштагон хеле амиқ ба қалам омад, ки ҳамин ҷиҳат, алоқаи дирӯзро бо имрӯз низ хеле равшан ифода кардааст» (7, 187).
Бо таъсирпазирӣ аз насри таърихии солҳои 60-80 Болта Ортиқов низ дар китоби «Дурдонаҳои Зарафшон», ки соли 1980 ба нашр расидааст, барои пайванд додани замони гузаштаи на чандон дур бо замони худаш ҳикояҳои «Устод ва шогирд», «Лой», «Агбаи ҷунбон», «Ҳакими фаранг», «Сӯхтори дуҳазорсола» ва «Васиқа»-ро бо камоли ҳунармандӣ иншо намудааст. Дар ҳикояҳои мазкур на танҳо ахлоқу маънавият, балки муҳимтарин ҷузъиёти таърихи рӯзгори тоҷикон бо тамоми нозукиҳояш ба ҷилва омадааст. Ба ибораи дигар, Болта Ортиқов тавассути ҳикояҳояш таърихи ҳунармандии қадими тоҷиконро эҳё намудааст.
Дар баробари ин, забони ҳикояву қиссаҳои кӯдаконаи Болта Ортиқов аз калимаю ибораҳои нодир, зарбулмасалу мақол, таъбирҳои мардумӣ ва дигар унсурҳои забони адабию гӯишӣ саршор буда, дар ҳифзи мероси забонии тоҷикон ҷойгоҳи намоён доранд.
Баррасиҳои болоӣ моро ба ин натиҷа меоваранд, ки осори нависандаи тавонои тоҷик Болта Ортиқов ба тадқиқи мукаммал ниёз дошта, пажӯҳиши амиқи он барои такмили ҷанбаҳои гуногуни насри имрӯз ва таърихи адабиёти муосир аҳамияти бештар дорад. Ҳамчунин масъалаҳои
127
НОМАИ ДОНИШГОХ» УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ» SCIENTIFIC NOTES»
№ 3(44)2015
сужету композитсия, образу характер, пайванди таърих бо воқеияти рӯз, нақши ровй дар баёни ҳаводис, корбурди ривояту афсонаҳо, тасвири урфу таомул, одобу суннатҳои шаҳрнишинӣ, рӯзгордорӣ, богдорӣ, чорвопарварӣ, иду ҷашнҳо, маросимҳои динию мазҳабӣ ва дигар омилҳои иҷтимоию фарҳангие, ки асли нигоришоти Болта Ортиқовро созмон медиҳанд, ба тадқиқталаб будани осори гаронмояи ин қаламкаш ишора мекунанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Абдуҷабборов, Т. Ортиқов Болта //Энсиклопедияи Советии Тоҷик. Иборат аз 8 ҷилд / Т. Абдуҷабборов. -Душанбе: Сарредаксияи Энсиклопедияи Советии Тоҷик. 1984. - 634 с.-С.374. -5ҷ.
2. Амонов, Р. Таърихи адабиёти советии тоҷик. Инкишофи жанрҳо. Иборат аз VI. Ҷилди VI. Қисми I / Р. Амонов. - Душанбе: Дониш, 1982. - 348 с.
3. Бақозода, Ҷ. Ҷустуҷӯҳои эҷодӣ дар насри тоҷик / Ҷ. Бақозода. - Душанбе: Ирфон, 1982. - 144 с.
4. Бақозода, Ҷ. Нависанда ва идеали замон / Ҷ. Бақозода. - Душанбе: Адиб, 1987. - 256 с.
5. Набиев, А. Ортиқов Болта //Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик. Иборат аз 3 ҷилд / А Набиев.-Душанбе: Сарредаксияи Энсиклопедияи Советии Тоҷик, 1989. -560 с. Ҷ.2.-С.511-512.
6. Ортиқов, Б. Дурдонаҳои Зарафшон. Ҳикояҳо (барои бачагони синни хурди мактабӣ) / Б. Ортиқов. - Душанбе: Маориф, 1980. - 104 с.
7. Раҷабӣ, Маъруф. Тадқиқи таърих-тадқиқи характер / М.Раҷабӣ.- Душанбе: Адиб, 1990. - 192 с.
8. Салимов, Н. Маърифати бадеии таърих / Н. Салимов.- Хуҷанд: Нашриёти давлатии ба номи Раҳим Ҷалил, 1997. - 176 с.
9. Шукуров, М. Таърихи адабиёти советии тоҷик. Инкишофи жанрҳо. Насри солҳои 1945-1974. Иборат аз шаш ҷилд. /М.Шукуров - Душанбе: Дониш, 1980. -382 с. - 4 ҷ.
REFERENCES:
1. Abdujabborov T. Ortiqov Bolta / Encyclopedia of Soviet Tajik. - Dushanbe: The main editorial office of Encyclopedia of Soviet Tajik. In 8 Vol./T. Abdujabborov. 1984. - 634 p; P.374. - 5 v.
2. Amonov R. The history of soviet Tajik. Development of genres. In 6 Vol. V.1. Part 1. R. Amonov. -Dushanbe: Donish, 1982. - 348 p.
3. Baqozoda J. The Creative Researches in Tajik prose / J. Baqozoda. - Dushanbe: Irfon, 1982. - 144 p.
4. Baqozoda J. The writer and the ideal man of period. J. Baqozoda. - Dushanbe: Adib, 1987. - 256 p.
5. Nabiev A., Ortiqov Bolta / Encyclopedia of Literature and Tajik Art. In 3 Vol. / А. Nabiev.-Dushanbe: The main editorial office of Encyclopedia of Soviet Tajik, 1989.Stop. - 2v. P. 511-512.
6. Ortiqov B. The Zarafshan Pearls. Stories (for pupils of little school ages) / B. Ortiqov. Dushanbe: Ma’orif, 1980. - 104 р.
7. Rajabi, Ma’ruf. Research of history is the search of character / M. Rajabi. - Dushanbe: Adib, 1990. -192 р.
8. Salimov N. The knowledge of literal history / N. Salimov. - Khujand: State Publishing named after Rahim Jalil, 1997. - 176 p.
9. Shukurov M. The history of soviet Tajik. The development of genres. The prose of 1945-1974s. In 6 Vol. / M. Shukurov - Dushanbe: Donish, 1980. - 382 р. - 4 v.
Место и роль Болты Ортикова в развитии детской прозы
Ключевые слова: Болта Ортиков, детская проза, рассказ, историческая память, описание обычаев и традиций
Статья посвящена исследованию места и роли талантливого таджикского писателя Болты Ортикова в современной таджикской литературе. Автор статьи, основываясь на изучении и анализе произведений писателя, доказывает, что его произведения, написанные для детей, имеют не только нравственно-воспитательное значение, но также представляют научно-познавательную значимость. Отмечается, что Б. Ортиков призывает детей и подростков к чтению и поискам, к научному познанию и накоплению опыта, к изучению природных явлений и выявлению их особенностей и значимости, а также к другим полезным делам.
Наравне с этим, автор статьи рассуждает о стиле изложения и писательском мастерстве Б. Ортикова. Формируется вывод о том, что писатель своими произведениями, написанными для
128
НОМАИ ДОНИШГОҲ» УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ» SCIENTIFIC NOTES» № 3(44) 2015
детей, внес значимый вклад в развитие детской литературы и тем самым обогатил ее сокровищницу разноцветными жемчужинами.
The rank and role of Bolta Ortiqov on the move of childly prose
Keywords: Bolta Ortiqov, childly prose, story, historical remembrance, description of habits and traditions
The article is devoted to research of rank and role of talented Tajik writer Bolta Ortiqov in modern Tajik Literature. The article writer is based on a study and analysis of writer of fiction, proves that his works written for children have not only moral- educatory importance but also introduce scientific-cognitive significancy. It’s noted that B. Ortiqov appeals children and infants for reading and searching to scientific cognitive and experience accumulation, for studying the acts of nature and showing up their peculiarities and importance, and also to other useful activities.
On equal terms with, the article writer considers the style exposition and authormanship of B. Ortiqov. It comes to conclusion that the writher with all his writings for children had significantly contributed in development of childly literature and thereby had enriched its treasury with multicolored pearls.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Турсунова Моҳира Ҳалимовна, уивонҷӯи кафедраи адабиёти муосири тоҷики Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Б.Ғ.Ғафуров (Цумҳурии Тоҷикистон, ш. Хуҷанд), Email: tursunovamohira@bk.ru
Сведения об авторе:
Турсунова Мохира Халимовна, соискатель кафедры современной таджикской литературы Худжандского государственного университета имени академика Б.Г.Гафурова (Республика Таджикистан, г. Худжанд), E-mail: tursunovamohira@bk.ru
Information about the author:
Tursunova Mohira Khalimovna, а researcherat ofModern Tajik Literature ander Khujand State University named after academician B.G.Gafurov (Republic of Tajikistan, Khujand), E-mail: tursunovamohira@bk.ru
129
