CC BY
8ЗАБОН ВА АДАБИЁТИ ТОНИКИ, РУСИ ВА АНГЛИСИ (ТАДЖИКСКИЙ, РУССКИЙ, АНГЛИЙСКИЙ ЯЗЫКИ И ЛИТЕРАТУРА)
ИНЪИКОСИ КИССАИ "ЮСУФУ ЗУЛАЙХО" ДАР "МАСНАВИИ МАЪНАВИ"-И ЧАЛОЛУДДИНИ БАЛХИ
Элбоев В., Сатторов Ц.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни
"Маснавии маънавй"-и Мавлоно Чалолуддини Балхй (1207-1273) яке аз шонкорнои адабиёти олам аст. "Маснавии маънавй" дар банри рамали мусаддаси манзуф иншо шуда, нусханои муътабари он аз 25685 байт иборат аст. Ин асар рисолаи мусалсали манзуми фалсафй-ирфонй ва мазнабй-ахлокй буда, ба фарогирии масоили зиёд ва силсилаи образнову персонажно ва вокеоту никоёту тамсилот аз маснавинои мунташами адабиёти форсии точикй мебошад. "Маснавии маънавй"-ро Мавлоно байни солнои 1259-1273 эчод кардааст.
Оид ба вижагинои "Маснавии маънавй" донишмандон Р. Николсон, А. Кримский, Д. Этте, Э. Браун, Ч,. Арберри, Е. Э. Бертелс, И. С. Брагинский, М. Ф. Охундов, Ш. Нуъмонй, С. Нафисй, Б. Фурузонфар, А. Зарринкуб, А. Сипансолор, А. Нафисй, М. Муваннид, З. Сафо, А. Тадайюн, Р. Додизода, Н. Одилов, А. Мунаммадиев, Х. Зиёев ва дигарон пажунишнои судманди илмй анчом додаанд.
Дама донишмандоне, ки оид ба ин маснавй тадкикот анчом додаанд, онро иборат аз шаш дафтар ва дафтари шашумро нотамом донистаанд ва танно Шайх Исмоили Анкаравй онро иборат аз нафт дафтар медонад, ки нануз Шамси Кдйси Розй ба ин андешаи нодуруст интикод карда гуфта буд, ки: "Ин матлаб жожест, ки неч хар нахояд" (4, 236).
Ва ин андешаро Бадеъуззамони Фурузонфар дар осори худ бо овардани чанд мисол аз абёте, ки ба дафтари нафтуми маснавй иртибот додаанд, рад мекунад ва таъкиди бамавриде кардааст: "Бастани ин ашъори сусту паст бад-он устоди чалил тунмате азим ва занбе лоягфор аст, ки маншаи он киллати иттилоъ ва сармоя дар забони форсй ва ошной ба тирози калону тарзи сухани бузургон мебошад ва чй гуна тасаввур тавон кард, ки ба энтимоми хонадони Мавлоно ва ин номаи осмонй дафтари нафтуми "Маснавй" матруку манчур монда ва неч кас аз он огонй наёфта бошад" [2, с. 222-223].
Дар накикат "Маснавии маънавй" аз осори машнурест, ки нусханои зиёди каламй ва чопи сангии он то замони мо расидаанд, ки андешаи мавчуд будани дафтари нафтуми он ботил аст ва шояд иловаи кадоме аз мухлисони Мавлоно ё шоире наваскор аст, чунки абёти овардашуда ба неч вачн дар пояи сухани шурангезу мунками Чалолуддини Балхй нестанд.
"Маснавии маънавй" аз 6 дафтар иборат буда, дар лобалои ин дафтарно метавон симойи Чололуддини Балхиро ба таълимоту ташвикоти тасаввуфие, ки у аз мактаби ирфонии Саноиву Аттор банравар гардида буд ва он илноми гайбиву иршоди Шамси Табрезиро, ки инкилобе дар афкори Мавлоно ба вучуд овардааст, мушонида кард.
Инчунин, метавон ёдовар шуд, ки: "Маснавии маънавй" ба таври умум, як асари хеле мураккаб буда, вусъати назару баландии андешаи муаллифи он бесобика мебошад. Дар фанми ин асари пурмуаммо иттилоъи намачониба аз фарнанги исломй ва ошноии комил бо зарофатнои хоси форсизабонон корро осон мегардонад. Дамзамон донистани таъриху фалсафаи Шарк ва тафаккури исломй дар кушодани гиреннои мушкилписанду печидаи Маснавй зарурати азиме доранд, ки набояд нодида гирифт" [5, с. 9].
Дар маснавй никоёти зиёд ва тамсилоте оид ба рузгори ибратбахши пайгамбарону подшонон ва инсоннои касбу кори гуногун оварда шудаанд, ки намагй чинати тарбиявй ва ахлокй доранд. Бисёр аз никоёти "Маснавй" бо усули кисса андар кисса эчод
239
шyдаанд, ки мохдяти баланди омузишй доpанд ва микдоpи хдкоёти ин асаp ба 151 меpасад.
Маълyм аст, ки Мавлоно даp "Маснавй" аз маъхазх,ои гуногун, ба мисли Кypъон, х,адисх,ои паЙFамбаp, "Калилаву Димна", эчодиёти Саноиву Аттоp ва аз хдкояту pивояти шифохди маpдyмй истифода намудааст.
Аз pyи тадкикоти мухдккикон Атоуллохд Тадайюн даp китоби "Ба дунболи Офтоб аз Куния то Димишк [1] ва У. К. Читтик даp китоби "В поисках сбытого смысла"(3) Чдлолуддини Балхй даp "Маснавй" аз К^ъон 760 иктибос ва аз х,адисх,ои x,азpати Мухдммад 703 x,адисpо даp мавpидx,ои гуногун вобаста ба талаботи мавзyъ истифода бypдааст".
Киссаи "Юсуфу Зулайхо" яке аз киссах,ои Кypъонист, ки даp "Маснавии маънавй" низ чойгох,и хос доpад. Мавлоно даp шаш дафтаpи "Маснавй" 61 маpотиба ба лах,зах,ои гуногуни ин кисса ва пеpсонажx,ои он мypочиат каpда, бах£и pангинy чаззоб гаpдонидани афкоpи тасаввуфии хеш аз онх,о истифода бypдааст.
Истифодаи Мавлоно аз лах,зах,ои ин кисса пай даp пай ва муназзам набуда, гох,е аз охиp, гох,е аз мобайн ва гох,е аз аввали кисса иктибос меоpад, вале даp x#p мавpид ин гyфтоpx,о хеле pангин ва муъчаз баён гаpдидаанд.
Даp дафтаpи якум 5 маpотиба, даp дафтаpи дуюм 8 маpотиба, даp дафтаpи сеюм 10 маpотиба, даp дафтаpи чах^ум 8 маpотиба, даp дафтаpи панчум 10 маpотиба ва даp дафтаpи шашум 20 маpотиба бо че^ахои асосии кисса, Юсуф, Яъкуб, Зулайхо, Азизи Мисp, баpодаpони y, обpази pамзии гypг ва лах,зах,ои мухталифи кисса pyй оваpдааст.
Мавлоно даp "Маснавй", ки китоби таълими таpикат аст, баpои pасидан ба хдкикат даp мавpиди баёни андешах,ои баланди ахлокй ва х,икамй, ки pеша даp таълимоти иpфонии y доpанд, баpои соликон гузоштан аз х,афт маpx,ала - талаб, ишк, маъpифат, истиFно, тавхдд, x,айpат ва факpy фаноpо талаб мекунад. МаFЗи таълимоти иpфонии Мавлоноpо инсони комил ташкил медихдд ва y низ мисли Саноиву Arrop бо pоx,и pиёзатy иpшод ва гиpифтани дасти мypшид pасидан ба ин даpачаpо такозо доpад, чунки Мавлоно, ки каблан то баpхypд бо Шамси Табpезй як муллои мадpаса ва факех,и номдоp буд, ба оpифи пypшyp, ки x,амвоpа аз калбаш нидои ишк тавассути най ва садои покубй шунида мешавад, мубаддал гаpдид. Ч,ах,они пyppозy pамзи Мавлоно даp лобалои "Маснавй" инъикоси хyдpо ёфтааст ва y инсонpо, ин шаpифтаpин махлуки коинотpо аз x#p печидагиву олудагих,о озод дидан мехохдд ва бо оваpдани х,икояти маpFyб аз хдёти афpоди зубда ва тавассути соx,ибмаъpифат гаpдидан ба ин ният pасидани онх^о мехохдд.
Бадеуззамони Фypyзонфаp аз вижагии "Маснавй" сухан каpда, чунин мефаpмояд: "Маснавй" гузашта аз иштимол баp табйини хдкоики адён ва усули тасаввуф ва шаpx,и pyмyзи оёти кypъонй ва ахбоpи набавй намyдоpест аз маpотибy макомоти Мавлоно ва ёpони баpгyзидаи y, балки Fаpази аслии Мавлоно аз назми "Маснавй" баёни ах,воли маънавии худ ва он баpгyзидагон даp либоси амсолу х,икоёт ва киссаи Мусову Исо ва Яъкубу Юсуф ва машоихи таpикат ва гуфтани сиppи дилбаpон даp х,адиси дигаpон будааст" [2, с. 225].
Мавлоно даp дафтаpи якуми "Маснавй" даp фасле, ки "Тафсиpи "Мошоалло^у кона" ном доpад, чанд байте аз лах,заи pасидани пиpоx,ани Юсуф ба падаp ва аз казои Яздонй бино шyданашpо меоpад:
Бу давои чашм бошад нypсоз, Шуд зи буйе дидаи Яъкуб боз. Буйи бад маp дидаpо тоpй кунад, Буйи Юсуф дидаpо ëpï кунад. Ту, ки Юсуф нестй, Яъкуб бош, Дамчу y бо гиpявy ошуб бош [5, с. 64].
Яъне, вожаи "мошоаллох,", ки маънояш "Худо хохдд" аст ва даp ин чо симои Юсуф то даpачаи Худовандй баpдошта шуда, мисpаи "Буйи Юсуф дидаpо ëpï кунад",
ишоpа ба афкоpи иpфонии Мавлоност, ки ин кyдpатpо танxо Худо доpад ва мypшид соликонpо ба висол меpасонад.
Даp фасли "Омадани меxмон пеши ЮсуФ алайxиссалом ва такозо каpдани ЮсуФ алайxиссалом аз y тyxфавy аpмyFOн" xикояти чолибе аз pyзгоpи Юсуф оваpда шудааст, ки хеле ибpатбахш аст: "Рузе як дусти замони кyдакии Юсуф ба д^^аш омад, ки муддате мадид xамдигаppо надида буданд. Чун аз xоли якдигаpy кайфияти зиндон ва он чи баp Юсуф гузашта буд, сухан ба миён омад ва он дуст баp гузашта афсус хypд. Юсуф гуфт:
Op набвад шеppо аз силсила, Нест моpо аз казои Дак гила. Шеppо баp гаpдан аp занчиp буд, Баp xама занчиpсозон миp буд [5, с. 96].
Он rox Юсуф аз дусташ мепypсад, ки акнун, ки ба дидоpи y омада, чй аpмyFOн оваpдааст:
Гуфт: "Ман чанд аpмyFOн чустам тypо, АpмyFOне даp назаp н-омад маpо. Даббаеpо чониби кон чун баpам? ^атpаеpо суйи Уммон чун баpам? Зиpаpо ман суйи Киpмон оваpам, Гаp ба пеши ту дилу чон оваpам. Нест тухме, к-андаp ин анбоp нест, Fайpи xyсни ту, ки онpо ëp нест, Лоик он дидам, ки ман ойинае, Пеши ту оpам, чу нypи синае, То бибинй pyйи хуби худ даp он, Эй ту чун хypшеди шамъи осмон, Ойина оваpдамат, эй pавшанй! То чу бинй pyйи худ, ёдам кунй" [5, с. 97].
Ин байтxо баëнгаpи он маънии pамзиянд, ки xаp инсон бояд xамвоpа аз гузашта сабак гиpад ва ин чо нуктаи дигаppо баён каpдан ба мавpид аст, ки Юсуф даp кудакй чамоли зебои хyдpо даp ойина дида, маFpyp шуда ва такаббyp каpда буд. Ин чо, ин дусти Юсуф даp мисоли мypшид аст, ки солило аз камбуду аFлот огоx мекунад ва ишоpа менамояд, ки такаббyp хоси аxли иpфон нест.
Ибоpаxои "нypи сина", "хypшеди шамъи Осмон" баëнгаpи pамзxои иpфониянд ва "нypи сина" оваpдан, ин аз маpxалаxои талаб, ишк ва маъpифати иpфонанд, ки солик аз калб ба мypшид мypочиат мекунад ва мисpаи "То бибинй pyйи хуби худ даp он" баëнгаpи маpxалаxои истиFно, тавxид, xайpат ва фа^у фаност. Чунки дидани pyйи хуби худ ин маxв шудан даp вучуди Дак аст.
Даp фасли "Омадани дустон ба бемоpистон чиxати пypсиши Зуннуни Mисpй pаxматyллоxи алайx", аз дафтаpи дуюми "Маснавй" Мавлоно аз pашкy xасад сухан гуфта, чунин байтxоpо оваpдааст:
Юсуфон аз pашки зиштон махфианд,
К-аз аду хубон даp оташ мезиянд.
Юсуфон аз ма^и ихвон даp чаxанд,
К-аз xасад Юсуф ба гypгон медиxанд.
Аз xасад баp Юсуфи Mисpй чй pафт?
Ин xасад андаp камин гypгест зафт.
Лочаpам з-ин гypг Яъкуби xалим
Дошт баp Юсуф xамеша хавфу бим.
Typra зоxиp гиpди Юсуф худ нагашт,
Ин xасад даp феъл, аз гypгон гузашт [5, с. 153].
Даp вокеъ, инсощои воpаста аз pашки зиштxо огоx нестанд ва нотавонон xамеша санги кина даp баFал доpанд ва аз xасадy кина мисли Typra ваxшиянд.
Даp байти охиp ба гуфти гypг хеч гох ба Юсуф заpаpе наpасонидааст, вале чун даp ботини баъзе инсонхо нафси хайвонй FOлиб аст, мисли баpодаpони Юсуф, онхо хамеша заpаpи хyдpо меpасонанд.
Даp дафтаpи сеюми "Маснавй" даp pасми "Рафтани xаpдy хасм назди Довуд алайхиссалом" шоиp байте чанд аз лахзаи хоб дидани Юсуф, ки Офтобу ситоpаxо ба y сачда мекунанд, оваpда аз садокату pостгyй сухан мегуед, ки аз ишки иpфонист ва мухаббати байни инсону Хyдовандpо васф каpдааст: Дид Юсуф офтобу ахтаpон, Пеши y сачдакунон чун чокаpон... ...Чун даpафканданд Юсyфpо ба чох, Бонг омад самъи ypо аз Илох, Ки ту pyзе шах шавй, эй пахлавон, То бимолй ин чафо даp pyяшон. ... ...Кypам аз Fайpи Худо, бино бад-y, Муктазои ишк ин бошад, бигу. Ту ки биной, зи кypонам мадоp, Доиpам баp гиpди лутфат, эй мадоp. Ончунон ки Юсуфи сиддикpо. Хоб бинмудиву гаштиш муттако [5, с. 275].
Ин чо башоpати муждаи нек додан ва иpшоди солик аз чониби мypшид баён ёфтааст, ки шоиp Хyдовандpо даp назаp доpад, ки ба хама чиз биност.
Фасли "Махсус будани Яъкуб алайхиссалом ба чашидани чоми Дак аз pyйи Юсуф ва xиpмони баpодаpон ва Fайpиxyм аз ин xаpдy " аз дафтаpи сеюм pочеъ ба дидани чамоли Дак аз симои Юсуф аз чониби Яъкуб аст, ки аз маpxалаxои иpфонист ва вахдати вyчyдpо нишон медихад:
Он чй Яъкуб аз pyхи Юсуф бидид, Хоси y буд, он ба ихвон кай pасид? ...Руйношуста набошад pyйи xyp, "Ло салота" гуфт: "Илло би-т-таxyp". Ишк бошад луту пути чонхо, Ч,уъ аз ин pyй аст кути чонхо [5, с. 292].
Дудани pyйи xyp, яъне покон, ки ин чо pамзи Худост, ба xаp кас насиб намегаpдад ва танхо ба ошики вокей насиб мегаpдад.
Даp дафтаpи панчуми "Маснавй" даp чанд байт лахзае аз киссаи "Юсуфу Зулайхо" омадааст, ки матлаби он хоби Фиpъавн аст, ки хафт гови лоFаp хафт гови фаpбеxpо мехypанд, ки асpоpи ин хобpо Юсуф ба Фиpъавн ифшо каpда, аз зиндон pаxо шуда, ба мансаби вазоpат pасид:
Он Азизи Мисp медидй ба хоб, Чунки чашми Fайбpо шуд фатхи боб. Дафт гови фаpбеxи бас паpваpй, Хypдашон он хафт гови лоFаpе [5, с. 467].
Дамин нукта даp дафтаpи шашуми "Маснавй" (сах. 629) низ омадааст.
Фасли дигаpе аз дафтаp панчум даp боpаи даp бастани Зулайхо даp хонахои пypнакшy нигоp, ки хафт даp мебошад ва хафт маpxалаи иpфониpо: талаб, ишк, маъpифат, истиFно, тавхид, xайpат ва фа^у фашоpо ифода мекунанд, сухан меpавад: Гаp Зулайхо баст баст даpxо xаp таpаф, Ёфт Юсуф хам зи чунбиш мyнсаpаф. Боз шуд куфлу даp y шуд pаx падид, Чун таваккул каpд Юсуф, баpчаxид. Гаpчи pахна нест оламpо падид, Хиpа Юсyфвоp мебояд давид [5, с. 472].
Солики pоxи Дак, ки ба ёди Худост, беpyн аз амали дypyст коpе намекунад ва агаp касеpо, ки ботин соф аст, баpояш мушкилие эчод намешавад, ки тимсоли баpчаста ин чо Юсуф аст.
Даp фасле дигаp аз дафтаpи шашум лахзаи ба як дидан дил бохтани занони Мисpй ба Юсуф сухан меpавад, ки хамзамон маънои даp чамоли Дак махв шудани соликонpо мефахмонад:
Чун бибозй акл даp ишки Самад,
"Ашpа амсол"-ат дихад, ё хафтсад.
Он замон чун аклхо даpбохтанд,
Даp pавоки ишки Юсуф тохтанд.
Аклашон як дам ситад сокии yмp,
Сеp гаштанд аз хиpад бокии yмp.
Асли сад Юсуф чамоли зулчалол,
Эй кам аз чон, шав фидои он чалол [5, с. 530].
Даp ин байтхо вожахои "самад", "сокии yмp" ва "зулчалол" ишоpа ба Худо доpанд ва "ашpа амсол"- ин нишонахои pангине, ки кypъоннависон баp саpи xаp як дах оят мегузаштанд, мебошад.
Фаслхои дигаp аз дафтаpи панчуми "Маснавй" ба лахзахои даp ишки Юсуф шефтаву шайдо гаpдидани Зулайхо сухан pафта, Мавлоно ишкpо махаки асосии хастй медонад, ки ибтидои хама коpxо махз ишк аст ва ишки сузони Юсуф буд, ки Зyлайхоpо даp бодияи дyшвоpгyзаpи ишки иpфонй гиpифтоpи y каpд, ки бо pиёзати зиёд ба дидоpy висоли маъшук меpасад:
Сypати Юсуф чу чоме хуб буд,
З-он падаp мехypд сад бода (й) тypyб.
...Боз аз вай маp Зyлайхоpо сакаp,
Мекашид аз ишк афюне дигаp.
Ч,унбиши мо xаp даме худ "ашхад" аст,
Ки гувохи зулчалоли саpмад аст.
...Ишк баxpе, осмон баp вай кафе,
Чун Зулайхо даp хавои Юсуфе.
Давpи гаpдyнxо зи мавчи ишк дон,
Гаp набудй ишк, бифсypдй чахон [5, с. 532, 547].
Даp байтхои зеpини дафтаpи шашум шоиp лахзахои бо ма^у хиял падаppо pозй каpда, Юсyфpо ба саxpо бypданpо тасвиp каpдааст, ки бисёp аз лахзахои мyассиp аст ва аз нигохи иpфон гyмpоxии соликонpо ифода мекунад, чунки Яъкуб даp ин чо чун мypшид пешомади нохyбеpо эхсос мекаpд ва даp байте ин нyктаpо шоиp чунин таъкид каpдааст:
Гуфт: "Ин донам, ки наклаш аз баpам, Мефypyзад даp дилам даpдy сакам. Ин дилам xаpгиз намегуяд дypyF, Ки зи нypи аpш доpад дил фypУF [5, с. 628].
Фасли "Муохазаи Юсуфи Сиддик салавотуллохи алайх ба хабси бизъа синин, ба сабаби ёpй хостан аз Fайpи Дак" ба як лахзаи pyзгоpи Юсуф, ки даp зиндон хоби зиндониёнpо бозгуй каpд ва яке аз онхо ба маpтабаи худ ва дигаpй ба маpг махкум шуданд, ки ба онхо y гуфта буд, ки аз y ба Бyтефоp хабаp pасонанд ва аз y кумак хост, баён шудааст. Даp ин чо Юсуф солике тасвиp мешавад, ки даp маpxилаи талаб ба шубха Fyтаваp гаpдида, на аз Дак, балки аз Fайp ёpивy дастгиpй мехохад ва ду соли дигаp даp зиндони бемаъpифатй мемонад, то бо pиёзатy сайpy сулук иштибохи хyдpо ислох намояд:
Пас, чазои он, ки дид ypо муъин, Монд Юсуф хабс даp бизъа синин. Ёди Юсуф дев аз аклаш сyтypд, В-аз дилаш дев он сухан аз ёд бypд.
Зин ^rax, к-омад аз он некухисол, Монд даp зиндон зи доваp чанд сол [5, с. 644]. Даp яке аз xикоятxо сухан оид ба он нуктае меpавад, ки даp хонаи сохтаи Зулайхо баxpи чалби Юсуф ба ишки худ xама ашëpо бо номи Юсуф ёд мекаpд ва аз лаxзаxои чолиби иpфонии кисса мебошад, ки xама маpxалаxои иpфониpо фаpо мегиpад: Пеши мо бошй ту, бахти мо бувад, Чони мо аз васли ту сад чон шавад. Дам ману xам мулки ман мамлуки ту, Эй баxиммат мул^о матpyки ту. ...Он Зулайхо аз сипандон то ба уд. Номи чумла чиз Юсуф каpда буд. Номи y даp номxо мактум каpд, Mаxpамонpо сиppи он маълум каpд. ...Ташнагиш аз номи y сокин шудй, Номи Юсуф шаpбати ботин шудй. В-аp будй дypдеш з-он номи баланд, Даpди y даpxол гаштй судманд [5, с. 660-661]. Яъне, xама чиз ба назаpи Зулайхо Юсуф аст ва xамаpо бо номи Юсуф ёд каpдани y маънои фано шудани солило даp васли Дак ифода мекунад.
Фасли "Каpомати шайх Шайбони Роъй кадасаллоxy pyxаxyлазиз" аз лаxзаxои охиpи киссаи "Юсуфу Зулайхо" xикоят мекунад, ки бо дуои Юсуф Зулайхои очизу нотавон аз нав чавонй ёфт ва ба висоли Юсуфи худ pасид, ки ин чо pасидани солики pиëзаткашидаpо ба висоли Дак нишон медщад: Чун Зулайхо Юсуфаш баp вай битофт, Аз ачузй даp чавонй pоx ёфт. Зиндагй даp мypданy даp меxнат аст, Оби xайвон даp даpyни зулмат аст [5, с. 681]. Бо xамин xикоят инъикоси лаxзаxои гуногуни киссаи "Юсуфу Зулайхо" даp дафтаpи шашуми "Маснавии маънавй"-и Чололуддини Балхй ба охиp меpасад.
Аз баppасии чойгоxy мавкеи киссаи "Юсуфу Зулайхо" даp "Маснавии маънавй" чунин нyктаxо ба назаp pасиданд, ки: даp аксаpи мавpид хати ифода ва силки иpоаи Мавлоно даp "Маснавй" чунин OFOзy анчом мепазиpанд: аввал казия (таълимоту мyкаppаpоти иpфонй), баъдан тасдики он (ояти кypъонй ва ё xадиси набавй), сипас мисоли тасдиккунанда фивояте, киссае, xикояте), ниxоят хулоса ^p шакли панду xикмат ва ё маслщату насиxат) ифодаи бадей меёбанд.
"Маснавии маънавй" на тащо асаpи фалсафию иpфонист, балки яке аз шоxасаpxои адабиёти фоpсии точикй мебошад, ки даp катоpи касасу xикоëт, pивоëтy тамсилот ва иктибосоти кypъонивy xадисxо, киссаи пypшypи "Юсуфу Зулайхо"- pO низ даp мавpидxое муносиб даp паxнои бекаpони худ гунчонидааст.
Адабиёт:
1. Атоyллоxи Тадайюн. Ба дунболи Офтоб аз К^уния то Димишк. - Теxpон: Интишоpоти Теxpон, 1377 x. - 384 с.
2. Фypyзонфаp Б. Шаpxи аxвол ва осоpи Мавлоно / баpгаpдон ба хати киpиллй аз И. Mиpзоев ва Б. Mиpзоев. - Душанбе, 2007.- 250 с.
3. Читтик У. К. В поисках скpытого смысла. - Москва, 1995. - 543 с.
4. Шамси ^айси Розй. Алмуъчам- фй- маъойиpи- ашъоpил- Ачам. Ч. 1. - Теxpон, 1364 x.- 382 с.
5. Чалолиддин Myxаммади Балхй. Маснавии маънавй / таxия, танзим ва баpгаpдони матн аз Б. Ализода ва А. М. Хypосонй. - Теxpон: Hашpи замон, 1379 x. -730 с.
ОТРАЖЕНИЕ СКАЗАНИЯ "ЮСУФ И ЗУЛАЙХО" В "МАСНАВИ-ЙИ МАНАВИ"
ДЖАЛАЛИДДИНА БАЛХИ
Аннотация. В данной статье анализируется отражение содержания сказания "Юсуф и Зулайхо" в мистической поэме Джалалиддина Балхи "Маснавии маънави".
Ключевые слова: отражение, познание, сказка, поэма, мистика, Бог, солнце, Юсуф, Зулайхо.
REFLECTION OF SRORY OF "YUSUF AND ZULAIKHO" IN "MASNAVII MANAVI"
OF JALOLIDDINA BALKHI
Abstract. The reflection of story of "Yusuf and Zulaikho" in mystical poem of "Masnavii Manavi" of Djaloliddina Balkhi is reviewed in this article.
Key words: reflection, cognition, story, poem, mystical, God, sun, Yusuf, Zulaikho.
Сведения об авторах: Элбоев Вафо - доцент кафедры таджикской литературы Таджикского государственного педагогического университета им.СадриддинаАйни, email: vafo_1965@ mail.ru
Сатторов Хабибулло Джабборович - главный специалист Центра науки и инновации Таджикского государственного педогогического университета имени Садриддина Айни, e-mail: sattori1990@mail.ru
Information about the authors: Elboev Vafo - docent of Tajik Literature chair, Tajik State Pedagogical University named after SadriddinAini
Sattorov Habibullo Jabborovich - main specialist of the Center of a science and innovation of Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini
ТАЪЛИМИ РОДУ УСУЛДОИ ОМУЗИШИ МАВЗУИ «ЗАРФИ ЗАМОН ВА
МАКОН ДАР СИНФИ VII»
Цумахонова Ш. А.
Донишгохи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни
Маълумотхое, ки дар китоби дарсй оид ба мавзуи «Зарф ва хел хои он» дода шудааст, барои пурра аз худ кардани ин мавзуъхо кофй нест. Аз ин лихоз, омузгор набояд танхо ба маводи китоби дарсй такя намояд.
Уро зарур аст, ки адабиёти илмй-методии соха вобаста ба мавзуъро ба таври васеъ истифода намояд, то ки талаботи дар барномаи таълимии забони точикй пешниходгардида ичро гардад. Омузгор бояд таъкид созад, ки зарфи замон асосан ба шаклхои тасрифии феъл, масдар, сифати феълй ва гохо ба хабархои номй тобеъ мешаванд:
Гирифтам дина мактуби ацибе,
Зи як цишлоци дури кухии мо.
М. Миршакар
Хамеша дар харакат, хамеша дар тараддуд ва хамеша дар кор буд.
Ц.Икромй
Бояд таъкид сохт, ки аз чихдти маънои лексикй зарфхои замон доимй ё гайридоимй будани замони ичрои амал, конкрет ва гайриконкрет будани он, лахзагй будани амал ва монанди инхоро ифода карда метавонанд. Барои мушаххасии мафхуми замонии зарф чигунагии феъл, махсусан дар кадом шакли замонй будани он накши калон мебозад.
Масалан: Зарфхои имруз, имшаб, имсол, рузона, шабона, аз чихдти маънои лугавй ба замони конкрет, ба худуди муайяни вакт далолат кунанд хам, махз ба кадом забон
