CC BY
14ideas of Tajiks. The article contains the analysis of critical researches of Tajik scholars, writers and journalists devoted to the creation of Chinghiz Aytmatov. The novelty of the data presented lies in the fact that the author collected all the materials about Chinghiz Aytmatov published in Tajik since the 60-ies of the XX-th century up to nowadays. The attention of Tajik critics and scientists is drawn with the mastership and literary talent of Aytmatov. Fundamental scientific articles dwell on the narratives "Djamilya", "The White Ship" and the novel "And Last a Day more than an Age".
Keywords: Chinghiz Aytmatov, narrative, novel, research, life and literary activity, literary productions.
Сведения об авторе: Хасанова Бунафша Насриддиновна, аспирант кафедры теории и истории таджикской литературы Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, e-mail: bunafshd85@mail.ru
About author: Hasanova Bunafsha, post-graduate student of the chair of theory and history of Tajik literature, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini
ТАХ,ЛИЛИ МУЦОИСАВИИ ЦИССАИ ХОБИ ЮСУФ ПАЁМБАР ДАР ИН^ИЛ, ЦУРЪОН ВА ДОСТОНИ «ЮСУФ ВА ЗУЛАЙХО»-И АБДУРАДМОНИ ^ОМИ
Ширинова Б. Б.
Донишкадаи давлатии забонуои Тоцикистон ба номи С. Айни
Абдурах,мони Ч,омй дар таърихи фархднги ориёнажодон яке аз адибони хеле сермах,сул мах,суб мешавад. У шоир ва мутафаккири бузургест, ки хдмаи эчодиёти худ, аз чумла достони «Юсуф ва Зулайхо»-ро ба васфи инсони комил ва ба манфиати мардум бахшида, инсонпарвариву маърифат ва дустиро таргиб намудааст. Бинобар ин табиист, ки осори у дар тули асрх,о аксари кишварх,ои Машрику Магрибро тасхир карда, дар дили мардуми олам маскан гирифтааст. Дар мамлакатх,ои Шарк бошад, алалхусус дар Точикистон, Эрон, Афгонистон, Диндустон ва Покистон мах,бубияти Абдурах,мони Ч,омй ва эчодиёти манзуму мансури у беандоза бузург аст. Дар пайравии Ч,омй намояндагони бузурги адабиёти узбек, озар, туркман. пашту, урду, турк, казок, курд, Панчобу Кашмир ва гайра, аз кабили Навой, Фузулй, Таймурози I, Хатток, Огохд, Мукимй, Махтумкулй, Абай, Мухдммад Икбол, Халилулохд Халилй ва дигарон асарх,о эчод карда, анъанах,ои уро дар адабиёти халки худ идома додаанд. Дамчунин осори Ч,омй то имруз чандин бор бо забонх,ои Шарку Рарб тарчума шудааст, ки дар байни онх,о тарчумах,ои «Чих,ил х,адис» ва «Нафах,от-ул-унс» ба забони узбекй аз чониби шогирдаш Навой аз зумраи аввалинх,о мебошанд.
Дар байни осори таълифкарда ва тарчумашудаи Мавлоно Абдурах,мони Ч,омй достони «Юсуф ва Зулайхо» чойгохд махсусе дорад. Мувофики ахбороти сарчашмах,о, киссаи Юсуфу Зулайхоро аввалин бор Абулмуайяди Балхй ва пас аз он Бахтиёр ном шоир ба риштаи назм кашидаанд. Аммо ин манзумах,о, мутаассифона, то замони мо нарасидаанд. Аз нахустин шоироне, ки киссаи Юсуфу Зулайхоро комилан ба риштаи назм кашида, ба шакли достони пурраи хдмосй даровардаанд, Абулкосим Фирдавсй мебошад.
Дамчунин ба мо дастнависи хеле кадимаи бо наср навишташуда дар мавзуи ишки Юсуфу Зулайхо дастрас аст, ки нусхаи ягонаи он дар Лондон мавчуд буда, ба Вазорати корх,ои хоричии Диндустон тааллук дорад. Муаллифии ин дастхатро баъзе мухдккикон ба шайх Абдуллохд Ансорй (1006-1088) нисбат медихднд. Вале, чунонки Е.Э.Бертелс таъкид доштааст, ин нисбатдих,й аз хдкикат каме дур аст [2, c. 167].
Чунонки маълум аст, киссаи Юсуф ва Зулайхо монанди хдкояти Лайлй ва Мачнун диккати шоирони зиёдеро ба худ чалб кардааст. Дар ин бора шоирони зиёди форсу точик, аз чумла Масъуди Диротй, Шох,ини Шерозй ва дигарон манзумах,о навиштаанд. Ва пушида нест, ки дар ин зимн х,ар шоире аз намояндагони даврони мухталиф, бешак, ба ашъори салафони худ назар доштааст ва яке аз заминах,ои ашъори у хдмоно осори бузургони пешин будааст.
Чунин достонх,ои шавкангези ду дилдода дар асри XV диккати шоири бузург Абдуррах,мони Ч,омиро низ ба худ мекашанд ва у дар соли 888 хдчрй (мутобик ба соли 1483 мелодй) «Юсуф ва Зулайхо»-ро ба назм дароварда, як асари човидонае меофарад.
Кyxан шуд давлати Шиpинy Хyсpав, Ба Ш^ине нишонам Хyсpави нав... 4y тутй табъpо созам шакаpxо Зи xyсни ЮсуФу ишки Зyлайхо [3, с. 193].
Даp мyxтавои ин асаp, ки xодиса, вокеа ва pивоёти зиёдеpо фаpо мегиpад, тавсифи хобxо низ макоми хоссае доpад. Аз чумла, даp ибтидои достон шоиp ду боp хоб дидани Зулайхо Юсyфpо ба pиштаи назм кашидааст: Ба хобаш чашми сypатбин гунуда, Вале чашми дигаp аз дил кушуда. Даpомад ногаxаш аз даp чавоне, Чй мегyям, чавоне не, ки чоне [7, с. 163]. ххх
Зи TOrax з-ин хаёлаш хоб биpбyд, Набуд он хоб, бал беxyшие буд. Данузаш тан наёсуда ба бистаp, Даpомад оpзyи чонаш аз даp [7, с. 174].
Аммо даp миёни ин хобxо як хоби Юсуф паЙFOмбаp, ки xамчyнин даp манбаъxои дигаp, аз чумла даp китоби мукаддаси масеxиён - Инчил ва паёми илоxй ба мусулмонон - Кypъон омадааст, добили таваччyxи бештаpе буда, метавон онxоpо аз чиxати мyxтаво ва махсyсиятxои забонию бадей бо xам киёс намуд.
Киссаи хоб дидани Юсуф даp Инчил мазмунан чунин нигошта шудааст: «Ва Юсуф хобе дида, онpо ба баpодаpони худ накл каpд ва ощо боз зиёдтаp аз y нафpат каpданд. Ба онxо гуфт: Хобеpо, ки дидаам бишнавед: Инак, мо даp киштзоp бандxо мебастем ва инак, банди ман баpхост ва pост истод ва инак бандxои шумо гиpд омада ба банди ман сачда каpданд. Баpодаpонаш ба y гуфтанд: Наход, ки баp мо подшоxй мекаpда бошй? Наход, ки баp мо xyкмфаpмо мешуда бошй?» [2, 37, 5-7].
Дамчунин даp Инчил омадааст, ки Юсуф боз як хоби дигаpе дид ва онpо низ ба падаpаш Яъкуб ва баpодаpонаш накл каpд: «Инак, боз хобе дидам ва инак офтоб ва моxтоб ва ёздаx ситоpагон ба ман сачда каpданд» [2,37,9]. Баъди ин падаp Юсyфpо мазаммат намуда гуфт: «Ин чй хобест, ки дидай. Наход, ки ман ва модаpат ва баpодаpонат омада ба ту то замин сачда мекаpда бошем? » [2, 37,10].
Даp Инчил таъкид ёфтааст, ки баъди огоxй ёфтан аз чунин хоб баpодаpонаш ба Юсуф xасад бypданд ва падаp инpо хуб даp хотиp нигоx дошт. Ва pyзе, xангоме ки баpодаpон дyp аз хонаашон чоpво мечаpониданд, Яъкуб Юсyфpо фиpистонд, то ки аз аxволашон хабаp гиpифта, ypо аз онxо огоx созад. Юсуф шодон pаxсипоp шуд ва баpодаpони хyдpо пайдо каpд. Ощо ypо аз дyp диданд ва гуфтанд, ки «Инак, соxиби хо^о ба ин чо меояд [2,37,19]» ва xангоме ки Юсуф ба наздики ощо меомад, онxо касд каpданд, ки ypо кушта, ба чоx афкананд ва ба дигаpон 6игуянд, ки xайвони даppандае Уpо хypдааст. Баъд заxpхандае каpда байни худ гуфтанд, ки «ва бубинем, ки хобxояш чй мешавад» [2, 37,20].
Киссаи хоб дидани Юсуф (а)^о агаp аз Кypъони Каpим бигиpем, бо чунин мазмун аст: «(Ёд кун) чун Юсуф ба падаpи худ гуфт: Эй падаpи ман! Ба дypyстй, ки ман ба хоб ёздаx ситоpа ва офтобу моxpо дидам; инxоpо баpои худ сачдакунанда дидам. Гуфт: Эй писаpаки ман, хоби хyдpо пеши баpодаpон баён макун, ки он rox даp xакки ту xиллае биандешанд! Дамоно Шайтон душмани ошкоpи одамй аст. Ва xамчyнин Паpваpдигоpат тypо баpгyзинад ва ба ту илми таъвили аxодисеpо биомyзад ва неъмати Хyдpо баp ту ва баp фаpзандони Яъкуб тамом кунад, чунон ки онpо пеш аз ин баp ду падаpи ту - Ибpоxим ва Исxок тамом каpда буд. Дамоно Паpваpдигоpи ту Донои Устyвоpкоp аст» [3,12, 4-6].
Бояд таъкид намуд, ки даp К^ъони мачид аз ин кисса хулоса мегаpдад, ки «Ба дypyстй, ки даp киссаи Юсуф ва баpодаpони y баpои суолкунандагон нишонаxо xаст [3,12,7]».
Ба киссаи хоб дидани Юсуф паёмбаp даp достони «Юсуф ва Зулайхо»-и Абдypаxмони Ч,омй мypочиат намуда, кабл аз таxлили асли матн мехостем таъкид созем, ки мазмуни онpо мyxаккики эpонй Мyxаммади Тамаддун ба таpзи зайл тавсиф намудааст: «Дангоми саxаp бо тулуи офтоби оламтоб, ки маpдyм саp аз бистаpи хоб баp медоштанд, даp xамин соат тифли xаштy нyxсола - Юсуф аз хобгоxи худ беpyн паpид ва шитобон ба утоки бyзypге pавон шуд. Падаpчон, хитоб каpд y, хоби шефтае дидам, дидам, ки дyнёpо pyшноии бyзypге фаpо гиpифта ва ман ба чеxpаи кушода истодам ва
ёздаx ст^аву моx маpо сачда мекунанд. Бо шунидани ин суханон симои падаp шyкyфонтаp шуд ва таъкид дошт, ки фаpзанди азизам, хобе, ки дидай, pyъёи содика аст ва якин башоpат аз илму макоми баландест, ки Яздон тypо ба он таъйид хоxад фаpмyд, оpе, pyъёи ту pамзест, ки аз xадоёи осмонй баpхypдоp хоxй шуд» [5, с. 12].
Даp тавсифи Мyxаммади Тамаддун [5, с. 12] аз ин хоб падаpи Юсуф - Яъкуб азамату pyxонияти фаpзандашpо эxсос намуд, алавияти маком ва pавшанбиниашpо даp шахсияти он кудак мyшоxида каpд, ки шояд силсилаи анбиёи бyзypг аз ин хонадон баpхоста ва шояд чаpоFи хонадони Ибpоxим ба воситаи xамин кудак pавшан шуда ва азамати макоми pyxонии Исxок ва чаддаш Ибpоxим ба y вогyзоp гаpдад. Ба пеши py чу Юсуф киблае ёфт, Зи фаpзандони дигаp pyй баpтофт. Бале, xаp чо, к-аз он сон маx битобад, Arap хypшед бошад pаx наёбад[7,9].
Дамчунин Мyxаммади Тамаддун нигоштааст, ки Юсуф даp хоби дигаpе дида буд, ки асои забаpчаде ба y доданд ва он асоpо ба замин фypy бypд ва баpодаpонаш xам xаp яке асои хyдашонpо фypy бypданд, вале асои y онгоx шоху баpг баpоваpда ва даpахте шукуфону тануманд гашт, даp xоле, ки баpодаpонаш бо xамон чубдасте монданд. Ва баpодаpонаш зеpи сояи баpгy пояи асои y каpоp гиpифтанд [7, с. 9].
Сазовоpи таъкид аст, ки мyxаккики эpонй Мyxаммади Тамаддун даp тавсифи киссаи хоби Юсуф бо такя баp достони Ч,омй xикоятpо оид ба хоб дидани ёздаx ситоpавy моx айнан оваpдааст, вале ба тахайюли бадей pоx дода, киссаpо даp боpаи асои Юсуф ва баpодаpонаш аз худ афзудааст. Даp худи достони «Юсуф ва Зулайхо» аз чониби Aбдypаxмони Ч,омй киссаи хоби мазкyp чунин нигошта шудааст: Шабе Юсуф ба пеши чашми Яъкуб, Ки пеши y чу чашмаш буд маxбyб, Ба хоби хуш нщода саp ба болин, Ба ханда лаъли нушин каpд шиpин. Зи шиpинханда он лаъли шакаpханд Ба дил Яъкyбpо шypе даpафканд. Чу Юсуф rnprara сеpоб бикшод, Чу бахти хеш чашм аз хоб бикшод. Бад-y гуфт: «Эй шакаp шаpмандаи ту, Чй мучиб дошт шаккаpхандаи ту?» Бигуфто: «Хоб дидам меxpy маxpо, Зи pахшанда кавокиб ёздаxpо, Ки яксаp доди таъзимам бидонанд, Ба сачда пеши pyям саp нщоданд» [4, с. 209].
Чунонки мебинем, ин тавсифи Ч,омй мазмунан ба хоби дуюми даp Инчил омада ва хоби даp Кypъон зикpгаpдида монанд аст. Дамчунин, Ч,омй xyшдоp додани падаp Юсyфpо, ки даp Инчилу Кypъон низ зикp шудааст, даp достони худ ба pиштаи назм кашидааст:
Падаp гуфто, ки бас кун з-ин сухан бас!
Магуй ин хобpо зинxоp бо кас!
Мабод ин хобpо ихвон бидонанд,
Ба бедоpй сад озоpат pасонанд.
Зи ту даp дил xазоpон гусса доpанд,
Даp ин кисса каят фоpиF гyзоpанд,
Наёpанд аз xасад ин хобpо тоб,
Ки бас pавшан бувад таъбиpи ин хоб [7, с. 209].
Даp баpобаpи ин даp достони «Юсуф ва Зулайхо» чун даp Кypъон муаллиф аз хоби дидаи Юсуф ва накли он ба падаp хyлосаxои амики ахлокй баpоваpдааст, ки ба нигаx доштани забон, санчида гуфтани сухан ва махфй доштани сиppи маpдyмон иpтибот доpанд. Даp байтxои поин Aбдypаxмони Ч,омй бо як бадеияти баланде ин маъниpо ба таpзи зайл инъикос намудааст: Падаp каpд ин васият, лек такдиp Ба боде бигсилад занчиpи тадбиp. Ба як тан гуфт Юсуф он фасона, Нщод онpо ба ихвон даp миёна. Шунидастй, ки xаp сиp, к-аз ду бугзашт,
Ба андак вакт вирди хар забон гашт.
Дакиме гуфт, к-он ду чуз ду лаб нест,
К-аз он сир бигзаронидан адаб нест.
Басо сир, к-аз ду лаб афтад ба берун,
Даруни сад диловарро кунад хун.
Чй хуш гуфт он накугую накукор,
Ки сар хохй саломат, сир нигах дор [7, с. 210].
Чунонки мебинем, дар баёни киссаи хоб дидани Юсуф байни Инчил, Куръон ва достони «Юсуф ва Зулайхо»-и Абдурахмони Ч,омй умумиятхои зиёде мушохида мегарданд. Ин умумият дар хар се манбаъ кабл аз хама дар он ифода меёбад, ки хобхои дидаи Юсуф сабаби хушдор кардани падар уро ва боиси нафрати бародаронаш нисбат ба у гардиданд. Дамчунин, дар Куръон ва достони «Юсуф ва Зулайхо»-и Абдурахмони Ч,омй аз киссаи хоб дидани Юсуф бевосита баъд аз накл кардани он хулосахои ахлокй бардошта шудаанд. Вале дар баробари ин баъзе фаркиятхо низ байни инъикоси киссаи хоб дидани Юсуф дар Инчил, Куръон ва достони Абдурахмони Ч,омй вучуд дорад, ки аз як тараф ба мазмун ва аз чониби дигар ба забон, услуб ва махсусиятхои бадей иртибот доранд. Ин фаркиятхо аз чихати мазмуни кисса чунинанд:
Аввалан, дар «Инчил» омадааст, ки Юсуф хоби дидаашро дар катори падар ба бародарон накл мекунад, ки ин на дар оятхои Куръони Карим асту на дар достони «Юсуф ва Зулайхо»-и Мавлоно Абдурахмони Ч,омй. Зеро дар ин ду манбаъ омадааст, ки Юсуф хобашро танхо ба падар накл карда аз у хушдор мегирад.
Сониян, дар «Инчил» оид ба хоб дидани киштзор ва бандхои даравшуда ва бастаи бародарон сухан меравад, ки байни онхо банди бастаи Юсуф бартарият дошта, банди бародаронаш ба он сачда менамоянд. Чунин тавсиф дар Куръон ва достони Мавлоно Абдурахмони Ч,омй дучор намеояд.
Сеюм, дар Куръони мачид танхо хоб дидани Юсуф ёздах ситора ва офтобу мохро, ки бар у сачдакунанда будаанд, зикр ёфтааст. Мавлоно Абдурахмони Ч,омй, аз диди мо, дар чунин баён махз ба китоби мукаддаси «Куръон» такя намуда, ба он образхои шоиронаи худро афзудааст.
Фаркиятхо аз чихати забону услуб ва бадеият низ табиист, ки дар баёни киссаи хоб дидани Юсуф дар Инчил, Куръон ва достони Абдурахмони Ч,омй «Юсуф ва Зулайхо» вучуд доранд, ки тахкики алохидаро талаб мекунанд.
Хулоса, гуфтахои боло собит месозанд, ки киссаи як хоби Юсуф оид ба сарнавишти ояндаи паёмбарии худ, ки дар китобхои мукаддаси Инчилу Куръон ва достони «Юсуф ва Зулайхо»-и Абдурахмони Ч,омй омадааст, бо хам аз чихати мазмун якранг буда, танхо фаркиятхои чузъие доранд. Вале бо такя ба ин манбаъхо, махсусан ба оятхои куръонй, Мавлоно Абдурахмони Ч,омй тавонистааст бо истифода аз истеъдоди табий, тахайюли ганй ва рангину шоиронаи худ достоне офарад, ки бо бадеиёту мухтавои пурарзиши хеш чун чузви «Дафт авранг»-и човидонаи у на танхо дар ганчинаи адабиёти форсу точик, балки дар таърихи фарханги чахонй то имруз хам макоми сазоворро ишгол менамояд.
Адабиёт:
1. Бертельс Е. Э. История персидско-таджикской литературы. - М., 1960.
2. Инчил. Дастй Китоби мукаддас. - Стокголм, 1999.
3. Куръон. Сураи «Юсуф» Куръони карим. Мухаммадчон Умаров. - Душанбе, 2007.
4. Низомии Арузи Самаркандй. Чахор макола. - Душанбе, 1986.
5. Тамаддун М. Киссаи пурмочарои Юсуф ва Зулайхо. - Душанбе, 1992.
6. «Дафт авранг»-и Ч,омй. - Тошканд, 1914.
7. Ч,омй Абдуррахмон. Осор. Ч,илди чорум. «Субхат-ул-аброр», «Юсуф ва Зулайхо». -
Душанбе, 1988.
СРАВНИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ РАССКАЗА О СНЕ ЮСУФА, ОТРАЖЕННОГО В БИБЛИИ, КОРАНЕ И ПОЭМЕ АБДУРАХМАНА ДЖАМИ «ЮСУФ И ЗУЛАЙХО»
В статье проанализирован и сопоставлен сон Юсуфа о своей пророческой миссии, который отражен в священных писаниях - Евангелии, Коране и в поэме «Юсуф и Зулайхо» Абдурахмана Джами. Автором, на основе показа общностей и отличий данного рассказа в упомянутых источниках, принята попытка доказать, что Абдурахман Джами создал свое
знаменитое произведение - поэму «Юсуф и Зулайхо» вдохновляясь именно этими священными христианскими и мусульманскими книгами.
Ключевые слова: Евангелия, Коран, Джами, Юсуф, Зулайхо, Якуб, сон, общность, отличие.
COMPARATIVE ANALYSIS OF THE STORY OF THE DREAM OF YUSUF
REFLECTED IN THE BIBLE, THE QURAN AND THE POEM OF ABDURRAHMAN
JAMI "YUSUF AND ZULAIKHO"
In the article analyzed and comparedthe dream of Yusuf about his prophetic mission, which is reflected in the Scriptures - the Bible, the Qur'an and in the poem "Yusuf and Zulaikho" of Abdurahman Jami. On the basis of the showing of similarities and differences of this story in the above-mentioned sources the author is attempted to prove that Abdurahman Jami created his famous work - poem "Yusuf and Zulaikho" inspired by these sacred Christian and Muslim books.
Keywords: Bible, Koran, Jami, Yusuf, Zulaikho, Jacob, dream, similarity, difference.
Сведения об авторе: Ширинова Бахтинисо Бахридиновна, ст. преподаватель кафедры таджикского литература Таджикского государственного института языков им. С. Улугзода, email: ms.bakht@mail.ru
About author: Shirinova Bakhtiniso, senior teacher of chair of Tajik literature, Tajik State Institute of Languages named after S. Ulugzoda
ПАЙРАВОНИ ШЕЪРИ ДОФИЗ ДАР АДАБИЁТИ ОЛМОН
Цурбонов М., Цурбонова З. Б.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Адабиёти пурбору сермадсуле, ки дар борааш тамоми олимону адибони дунё сухан меронанд, адабиёти форсй-точикист, ки дар тули дазорсоладо адибони забардасту оламшумуле чун Фирдавсию Хайём, Саъдию Дофиз... барин нобигадоро ба воя расонидааст, ки имруз тамоми адли фарданги дунё аз осори шаддбори ондо мечашанд. Назми Ачам ба воситаи шеъри Саъдию Дофиз ба эчодиёти адибони Аврупо таъсири худро расонд. Он седри сухане, ки дар шеъри Саъдию Дофиз нидон аст таваччуди адибони Аврупо ба монанди Гёте Дюго, Жерар де Нервалу Дейнрих Дайне бариндоро ба худ кашид. Дар илми шаркшиносии дунё олимони зиёде ба монанди Ян Рипка, Э. Броун, Николсон, Хонум Эва, Бартолд ва дигарон дар бораи назми форсй-точикй тадкикотдои зиёди илй гузаронида, таъсири онро ба адабиёти Аврупо нишон додаанд. Ондо кушиши кушодани он гиреддои нокушудаи назми форсй-точикиро карданд. Лекин дамагон инро хуб медонанд, ки назми Ачам кушодани ин седри сухан ва санъати волои сухангуиро тандо ба шайх Саъдию хоча Дофиз додааст.
Барои дамин дам шарт нест, ки дар бораи мавкеи шайх Саъдию хоча Дофиз ба мардуми дамзабону дамдинаш, ки бе панду андарздои намкинашон датто гоме дам намезананд, сухан ронем. Чунки бе таргибу ташвик дар кишвардои форсизабон мавкеи ондо то дарачадои баланд расидаанд, ки имруз мардуми ин сарзамин девондои Саъдию Дофиз ва Мирзо Бедилро дамчун китобдои мукаддас дар зери болиштдо ва гадворадои кудакони хеш мегузоранд.
Садсоладо мегузарад, вале асардои ин бузургон барои дамаи толибилмон дамчун китоби ахлокию тарбиявй мемонад. То ибтидои асри ХХ дар дамаи мадрасадо дар баробари китобдои мукаддаси дини ислом «Дафтяк»-у «Чадоркитоб» ин девондо омухта мешудаанд. Имруз замоне расидааст, ки мо мавкеи Дофизро дар Еарб бояд чуем. Рисоладои илмии олимони точик Р. ^удратов, Р. Дедотй, Матлубаи Мирзоюнус ва профессор Шокир Мухторов тарчума ва баргардонишдои шоирон Салимшод Далимшод,Шучоъуддини Шифо,Лоик Шералй,Шералй Радим аз таъсири эчодиёти Дофиз ба адибони Аврупо дарак медиданд.
Аввалин тарчумадои осори шоир ва мутафаккири олмон Волфганг Гёте бо забони точикй дануз охири солдои панчодуми асри ХХ аз тарафи шоири точик Салимшод Далимшод сурат гирифта буд. Шоири точик «Ба Дофиз» ном шеъри Гётеро дар рузномаи «Маориф ва маданият» (12.12.1959) ба чоп расонд.
