Научная статья на тему 'ОСНОВНЫЕ ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ ТРУДОВОГО ПРАВА'

ОСНОВНЫЕ ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ ТРУДОВОГО ПРАВА Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
411
119
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
трудовое право / проблемы трудового права / трудовое законодательство / развитие / тенденция / современность / правоприменительная практика / labor law / problems of labor law / labor legislation / development / trend / modernity / law enforcement practice.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Исмоилов Шухрат

в настоящей статье дан системный анализ некоторым характерным актуальным проблемам трудового права. На этой основе определены основные тенденции развития трудового права в Республике Узбекистан. Разработаны рекомендации и предложения по совершенствованию трудового законодательства и правоприменительной практики.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MAIN TRENDS OF DEVELOPMENT OF LABOR LAW

This article systematically analyzes some characteristic urgent problems of labor law. On this basis, the main trends in the development of labor law in the Republic of Uzbekistan are identified. Instead, recommendations and suggestions for improving labor law and law enforcement practice have been developed.

Текст научной работы на тему «ОСНОВНЫЕ ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ ТРУДОВОГО ПРАВА»

Hill

Shukhrat Ismoilov,

t.a. acting professor of Tashkent State University of Law, DSc

MAIN TRENDS OF DEVELOPMENT OF LABOR LAW

Abstract: This article systematically analyzes some characteristic urgent problems of labor law. On this basis, the main trends in the development of labor law in the Republic of Uzbekistan are identified. Instead, recommendations and suggestions for improving labor law and law enforcement practice have been developed.

Keywords: labor law, problems of labor law, labor legislation, development, trend, modernity, law enforcement practice.

Шухрат Исмоилов,

и.о. доцента Ташкентского государственного юридического университета,

доктор юридических наук

ОСНОВНЫЕ ТЕНДЕНЦИИ РАЗВИТИЯ ТРУДОВОГО ПРАВА

Аннотация: в настоящей статье дан системный анализ некоторым характерным актуальным проблемам трудового права. На этой основе определены основные тенденции развития трудового права в Республике Узбекистан. Разработаны рекомендации и предложения по совершенствованию трудового законодательства и правоприменительной практики.

Ключевые слова: трудовое право, проблемы трудового права, трудовое законодательство, развитие, тенденция, современность, правоприменительная практика.

Шухрат Исмоилов,

Тошкент давлат юридик университети доценти вазифасини бажарувчиси,

юридик фанлари доктори E-mail: ismoilov.shuhrat80@mail.ru

МЕ^НАТ ^УЦУЦИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ АСОСИЙ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ

Аннотация: мазкур мацолада замонавий ме%нат хуцуци учун хос булган бир цатор долзарб муаммолар тизимли та%лил этилган. Шу асосда Узбекистонда ме%нат хуцуцини ривожлантиришга оид асосий тенденциялар аницланган. Шунингдек, ме%нат цонунчилигини такомиллаштириш ва хуцуцни цуллаш амалиётини яхшилашга оид тавсия ва таклифлар ишлаб чицилган.

Review of law sciences

Калит сузлар: меунат ууцуци, меунат ууцуци муаммолари, меунат цонунчилиги, ривожланиш, тенденция, замонавийлик, ууцуцни цуллаш амалиёти.

Бугун бутун дунё мамлакатлари уз олдида турган муаммоларга ечим топишнинг асосий воситаси сифатида илм-фанни тараккий эттиришга катта эътибор каратмокда. Узбекистонда хам таълим ва фанга ижтимоий ва иктисодий ривожланишнинг мухим омили деб каралиб, ушбу сохадаги ислохотларнинг тубдан булишига харакат килинмокда. Давлатимиз рахбарининг Олий Мажлисга Мурожаатномасида 2020 йилга "Илм, маърифат ва ракамли иктисодиётни ривожлантириш йили" деб ном беришни таклиф килиши мамлакатимизда илм-фанни янада равнак топтириш, ёшларимизни чукур билим, юксак маънавият ва маданият эгаси этиб тарбиялаш, ракобатбардош иктисодиётни шакллантириш борасида бошланган ишларни жадал давом эттириш ва янги, замонавий боскичга кутариш максадини кузлаган [1].

Юртимизда 2020 йилда илм-фан сохасини устувор даражада ривожлантириш ва ислох этиш буйича кенг куламли ишларни амалга ошириш долзарб вазифа сифатида белгилаб олинди. Шу нуктаи назардан юридик фанларни ривожлантиришнинг назарий, ташкилий жихатлари ва унинг натижаларини амалиётга татбик этиш хам кун тартибидаги асосий масалалардан бири хисобланади.

Мамлакатимизда давлат ва жамият хаётининг барча сохаларида утган чорак аср давомида юз берган глобал иктисодий, сиёсий ва ижтимоий узгаришлар нафакат бугунги кун, балки кейинги ривожланиш истикболларини хам хисобга олган холда янги ёндашув ва чукур назарий мушохадани талаб килади. Юкорида айтилганлар мехнат хукукига хам алокадор булиб, мазкур хукук сохаси ходимлар ва уларнинг оила аъзолари булган миллионлаб фукароларнинг, шунингдек иш берувчиларнинг манфаатларига бевосита таъсир этади [2].

Мамлакатимизда мехнат хукуки мустакил фан ва хукук сохаси сифатида уз урнига эга. Мехнат хукуки назариясининг фундаментал коидалари конунчилик ва хукукни куллаш амалиёти оркали амалга ошириб келинмокда. Шундай булса-да, давлат ва жамият хаётида руй бераётган узгариш ва янгиланишлар ушбу хукук сохаси айрим таркибий кисмларининг мазмунини кайта куриб чикишни такозо килмокда.

Фукароларнинг мехнат килиш хукукини амалга ошириш билан боглик жараёнларни кузатиш, мехнат муносабатларини хукукий тартибга солишда юзага келаётган мунозарали масалаларни тахлил килиш оркали мехнат хукуки сохасидаги асосий тенденцияларни аниклаб олиш мумкин. Шу уринда таъкидлаш лозимки, тенденциялар бу муайян ходисанинг баркарор ривожланиш йуналишларини англатади. Мехнат хукуки бу ерда ходиса сифатида намоён булади ва унинг атрофида албатта маълум бир тенденциялар юз бермокда.

Шундай килиб, мех,нат хукукини ривожлантиришнинг асосий тенденциялари сифатида куйидагиларни курсатиш мумкин:

1. Дастлабки тенденция мехнат хукукининг мустакил хукук сохаси сифатида амал килишига салбий таъсир этадиган фикр-мулохазалар билан боглик. Бугунги кунда хам мехнат шартномасини фукаролик-хукукий шартномалар таркибига киритиш зарурлиги хакидаги фикрлар давом этмокда. Мехнат шартномасини фукаролик-хукукий шартнома деб тан олиш охир-окибатда мехнат хукукини хукукнинг мустакил сохаси сифатида амал килишининг тугатилишига олиб келади [3]. Фикримизча, бундай карашлар

мавжудлигининг асосий сабабларидан бири ёлланма мехнатдан фойдаланишни хукукий тартибга солишнинг дастлабки илдизлари фукаролик хукуки билан богланганлиги ва унинг хусусий хукукий муносабат эканлигига ургу берилишидадир. Иккинчи сабаб эса эркин иктисодий муносабатлар шароитида тарафларнинг узаро келишувига давлатнинг аралашувини чеклашга оид карашларнинг кенгайиб бориши хисобланади. Бирок, мехнат хукуки бир катор сабабларга кура мустакил хукук сохаси сифатида амал килади. Хукукшунос олим М.Гасановнинг кайд этишича, иккита асосий омил мехнат хукукини мустакил хукук сохаси сифатида вужудга келишига олиб келган. Буларнинг биринчиси давлатнинг мехнат мунобатларини хукукий тартибга солишга аралашуви, тартибга солишда хусусий-хукукий ва оммавий-хукукий усулларнинг уйгунлашган холда кулланилиши булса, иккинчиси мехнат муносабатларини жамоа-шартномавий тартибга солишнинг ривожланишидир [4]. Хукукшунос олим В.Лебедевнинг таъкидлашича, хукукий тартибга солиш предмети, методлари ва бошка омиллар (хукук нормаларининг катта хажмдаги массаси, бундан жамиятнинг манфаатдорлиги, давлатнинг аралашув имконияти) мехнат хукукини бошка хукук сохаларидан фаркловчи тизимни вужудга келтиради [5]. Мехнат хукуки мустакил хукук сохаси сифатида хукук тизимлари томонидан хам тан олинган. Хозирда мехнат хукукининг мустакил хукук сохасида сифатида амал кила олиши хакидаги фикр-мулохазалардан кура, ушбу хукукнинг бошка узига хос жихатлари хакида фикр юритиш уринлирокдир. Хусусан, мазкур хукук сохасининг хам оммавий, хам хусусий хукукий муносабатларни тартибга солишидан келиб чикиб, (масалан, хорижий мамлакатларда "Labor law" ва "Employment law" бир-биридан мустакил равишда ривожланган) уларни алохида ривожлантириш масаласини илмий жихатдан урганиш лозим. Шунингдек, мехнат хукукида хам моддий, хам процессуал хукукка хос булган хусусиятлар намоён булади. Шу нуктаи назардан хозирда интизомий ва моддий жавобгарликка тортишнинг тартиб-таомилларини белгилаб берувчи "процедура хукуки" ёки "мехнат процессуал хукуки"ни шакллантириш юридик фанларни ривожланишига туртки беради. Бундан ташкари мехнат хукукини бошка хукук сохаларидан (асосан фукаролик, халкаро хусусий хукук, маъмурий, ижтимоий таъминот) фарклаш буйича куплаб фикр-мулохазалар билдирилмокда. Аксинча, бу ерда мехнат хукукининг ушбу фанлар билан алокадорлигини урганиш купрок фойда беради. Шу уринда мазкур хукук сохасининг нафакат гуманитар фанлар, балки технологик, техник, табиий фанлар билан узаро алокадорлигини куриб чикишга хам эхтиёж ортган. Мисол учун иш вакти ва дам олиш вактини нормалаш, мехнатга хак тулаш ва мехнатни мухофаза килишни шартларини технологик фанлар яхширок тушунтириб бера олади [6]. Шунингдек, мехнат ресурслари, бандлик, мехнат бозори, ишсизлик ва иш билан таъминлаш, мехнатга хак тулаш масалалари буйича мехнат иктисодиёти фани мухим урин тутишини инобатга олиб, ундаги таълимотлардан мехнат хукуки фанини ривожлантиришда фойдаланиш лозим.

2. Мехнат хукукини ривожлантиришнинг асосий тенденциялари ичида энг мухими -бу мехнат хукукининг умумий кисмини кайта куриб чикиш билан боглик масалалар хисобланади. Буларга, мехнат хукукининг предмети, методлари, тизими, функциялари, манбалари ва субъектлари хакидаги таркибий кисмларга янги назарий карашларнинг кириб келишига оид тенденцияларни мисол сифатида келтириб утиш мумкин. Уларнинг айримларини куриб чикиш аникрок тасаввур хосил килишга имкон беради. Хусусан, М.Гасановнинг таъкидлашича, мехнат хукукининг предмети факат ёлланма мехнатдан фойдаланиш буйича иш берувчи ва ходим уртасидаги муносабатларни эмас, балки улар

билан боглик булган бошка хосила муносабатларни хам тартибга солиш хисобига кенгайтирилиши лозим. Буларга ишга жойлаштириш, жамоага доир мехнат муносабатлари, касбий тайёргарлик, кайта тайёрлаш ва малака ошириш, мехнат мухофазаси коидалари ва мехнат конунчилигига риоя килиш устидан назорат олиб бориш, мехнат низоларини куриб чикишга оид муносабатларни келтириб утиш мумкин [7].

Шунингдек, мехнат хукукининг манбаларини аниклашда хам принципиал узгаришлар содир булаётганлигини таъкидлаш лозим. Бу ерда гап мехнат хукукининг манбалари каторига мехнат шартномаси, суд прецедентлари ва иш муомаласи одатларини хам киритиш хакида кетмокда. Бирок ушбу масалада олимлар хали ягона фикрга келган эмас [8]. Х,озирда мехнат шартномаси ва суд прецедентига хукукни куллаш ёки расмий шархлаш акти сифатида каралади. Шунга карамасдан, мехнат шартномасини мехнат хукукининг манбаларига киритиш оид амалиёт бошланганлигини айтиб утиш уринлидир. Мисол учун Беларусь Мехнат кодексининг 7-моддасида мехнат шартномаси мехнат хукукининг манбаи сифатида эътироф этилди [9].

3. Мехнат хукукида кузатилаётган навбатдаги тенденция мехнат муносабатларини хукукий тартибга солишда махсус нормаларнинг роли ортиб бораётганлиги билан боглик. Умумий ва махсус нормаларнинг узаро муносабати хукукий тартибга солишнинг бирлик ва дифференциациясида намоён булади. Дифференциация махсус нормалар гурухини вужудга келтирмокда, бу эса турли шароитларда ишловчи ходимларни бир хилда хукукий химояланишини таъминлаб, мехнат муносабатларида камситишларнинг олдини олади. Мамлакатимизда субъектив дифференцияга (аёллар, ёшлар, ногиронлар) оид коидалар нисбатан ривожланган. Бирок объектив (уриндош, мавсумий, вактинчалик ходимлар, ташкилот рахбарлари ва б.лар) ва сохавий дифферециация (транспорт, педагог ходимлари, диний хизматчилар) буйича муаммолар уз ечимини кутиб турибди. Уйлаймизки, янги тахрирдаги кабул килиниши кутилаётган Узбекистон Республикасининг Мехнат кодекси уларни ижобий равишда хал килишга эришади.

4. Ривожланган давлатларда кенг амалиётга жорий этилган мехнатдан фойдаланишнинг ностандарт шакллари секин-аста постсовет давлатларига хам кириб келмокда. Бу мехнат бозоридаги эгилувчанлик билан боглик. Мисол учун бунда давлат ходимларни ишга ёллаш ва ишдан бушатишнинг эгилувчан шартларини конуний мустахкамлаб куяди. Бу инновацион иктисодиёт шароитларида иш берувчиларга ишлаб чикаришни модернизация ва диверсификация килиш учун объектив зарурат хисобланади. Иктисодчи олим ^.Абдурахмонов мехнат муносабатларининг ностандарт шакллари сифатида куйидагиларни курсатиб утган:

- ижарага олинган мехнат (заёмный труд ёки loan labor);

- масофадан туриб ишлаш (telework ёки telecommuting);

- аутстаффинг (out staff - штатдан ташкарисида);

- аутсорсинг (outsourcing - ташки манба ва/ёки ресурсдан фойдаланиш);

- фриланс (freelanc - эркин ёллаш);

- коворкинг (Co-working - хамкорликдаги мехнат);

- краудсорсинг (crowdsourcing, crowd - soursing - кенг доира-ресурслардан фойдаланиш) [10].

Мехнатдан фойдаланишнинг мазкур шаклларини мехнат конунчилигида мустахкамланиш жараёнлари бошланди. Хусусан, Узбекистон Республикаси бандлик ва мехнат муносабатлари вазирининг 2020 йил 25 мартдаги 9-2020/Б-сон буйруги билан

тасдикланган Низомда масофадан ишлаш ва масофавий иш усулига оид нормалар уз аксини топди [11].

5. Энг сунгги тенденциялардан бири мехнат хукукининг фавкулодда вазият, фавкулодда холат ёки чекловчи тадбирлар (карантин) киритилган вактда кандай жавоб бериши буйича позицияси шаклланаётганлиги хисобланади. Бунга коронавирус пандемиясидан кейин мехнат муносабатлари сохасида вужудга келган куплаб саволлар туртки булди. Натижада мехнат хукукининг фавкулодда вазиятлар билан боглик коидаларини ишлаб чикишга киришилди.

Мехнат хукукини ривожлантириш хакида гап кетганда албатта ушбу сохада олиб борилаётган илмий тадкикотларнинг ахволи ва мутахассис кадрларни тайёрлашга хам кискача тухталиб утиш максадга мувофик булади. Чунки ушбу хукук сохасининг ривожи ушбу жараёнлар билан бевосита боглик холда кечади.

Мех,нат хукуки сохасида илмий тадкикотлар олиб бориш ва уларни химоя килишда "жонланиш" бошланди. Мехнат сохасида тадкикотлар олиб бориш хукукнинг бошка сохаларига (конституциявий хукук, фукаролик хукуки, жиноят хукуки) караганда унча оммабоп эмас. Мамлакатимизда 1991-2020 йилларда 12.00.05-Мехнат хукуки. Ижтимоий таъминот хукуки ихтисослиги буйича жами 4 та диссертация иши химоя килинган. Булар:

1) Исмоилов Ш.А. Айрим тоифадаги ходимлар мехнатини хукукий тартибга солишнинг хусусиятлари (DSc, 2020 й.);

2) Атажанова Д.С. Аёллар ва оилавий вазифаларни бажариш билан машгул шахслар мехнатини хукукий тартибга солишнинг хусусиятлари (PhD, 2018 й.);

3) Зиядуллаев М.Ж. Узбекистонда ёшга доир пенсия тизими ва унинг хукукий асосларини такомиллаштириш (PhD, 2019 й.);

4) Саттарова Г.Д. Коллективно-договорное регулирование трудовых отношений в Республики Узбекистан (к.ю.н., 2009 г.).

Таъкидлаш лозимки, бундай кичик курсаткич ушбу хукук сохаларининг бозор муносабатлари шароитида ахамияти пасайганлиги ёки тадкикотчиларнинг бу сохаларда илмий изланишлар олиб боришга кизикиш билдирмаслиги сабабли келиб чикмаган. Бунга бошка омиллар сабаб булган. Хусусан, мехнат хукуки сохасида фан доктори илмий даражасига эга олимларнинг йуклиги ушбу ихтисосликда диссертация ишларини химоя килишни деярли имконсиз холатга айлантирган. Мехнат сохада диссертация ишини химоя килиш учун фан доктори илмий даражасига эга булган олимларни хорижий давлатлардан таклиф килиш лозим эди. ^ушимча сарф-харажат ва тартиб-таомилларни талаб килган бундай огир жараён тадкикотчи учун утиб булмас тусикка айланган эди. Натижада, мехнат хукуки мутахассислари (М.А.Усманова, Ш.А.Исмоилов, Ш.М.Газиев) хам туташ сохалар буйича диссертация ишларини химоя килишди. Шунингдек, бошка хукук сохасининг мутахассислари (М.М.Мамасиддиков, Г.М.Мурадова, Б.Т.Мусаев, М.М.Махаматов) томонидан мехнат хукуки муаммолари билан боглик тадкикот ишларининг амалга оширилганлиги ушбу фаннинг ривожланишига хисса кушди. Утган уттиз ичида мехнат хукуки сохасида илмий тадкикотларни кучайтириш ва илмий-педагог кадрларни тайёрлаш масаласи буйича танкидий фикр-мулохазалар билдирилганлигига карамасдан амалий чоралар курилмади. Якин 3-4 йил эса ичида илм-фанга булган муносабатнинг узгариш ортида вазият яхши томонга узгарди. Жумладан, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Олий Аттестация Комиссияси томонидан турдош хукук сохалари

буйича фан доктори илмий даражасига булган хамда мехнат хукуки сохасида фан номзоди илмий даражасига эга булган олимлар таркибида бир марталик кенгашларни тузиш ва уларда химоя утказишга рухсат берилди. Натижада бир марталик кенгашлар тузиш оркали 2018-2020 йилда жами 3 та докторлик диссертацияси (2 та PhD ва 1 та DSc) химоя килинди. Ушбу курсаткич, олдинги йиллар билан солиштирилганда ижобий хисобланади. Бирок мазкур сохада илмий даражали кадрларга булган талабни кондирмайди. Шу сабабли, кичик сондаги (1 нафардан 3 нафаргача) фан доктори илмий даражасига эга олимларнинг купайишига тезрок эришиб, уларнинг илмий кенгашлар таркибиги киришини таъминлаш лозим.

Мехнат сохасида юрист кадрларни тайёрлаш. Бу борада иккита тенденцияни ажратиб курсатиш мумкин. Биринчиси, мутахассисларни тайёрлашда мехнат хукукининг назарий жихатларига катта эътибор бериладиган тизим булса, иккинчиси асосий эътиборни амалий билимларни олишга каратадиган тизимдир. Хорижлик юрист учун мехнат хукукининг тизими, унинг предмети, методлари, мехнат хукукий муносабатлар, хукукий тартибга солиш принциплари хакидаги куп томли тадкикотларнинг максад ва вазифаларини тушуниш кийин. Улар юридик олий укув юртларининг талабалари томонидан хам кийин узлаштирилади [12]. Шу уринда таълим мазмунига куйилган талабларни хатто уларга асосланиб ёзиладиган укув адабиётларида хам куришимиз мумкин. Масалан, Узбекистон Республикасининг мехнат хукуки дарслигида (М.Гасанов) баён килинган назарий коидаларнинг А^Шдаги мехнат хукуки дарслигида куриш эхтимолимиз жуда паст [13]. Бирок хозирда мамлакатимизда юрист кадрларни тайёрлашда амалий билим беришга катта ахамият берилмокда. Шунингдек, мехнат сохасида хизмат олиб борувчи олий маълумотли юрист кадрларни тайёрлаш асосан юридик университет зиммасига тушади. Аммо ушбу юкламани бошка олий укув юртларини ташкил этиш оркали камайтириш мумкин. Хусусан, Узбекистон Республикаси Бандлик ва мехнат муносабатлари вазирлиги, шунингдек Узбекистон Касаба уюшмалари Федерацияси кошида фаолият юритувчи укув марказларини олий укув юртларига айлантириш максадга мувофик булар эди. Чунки асосий муаммолар пакети ушбу ташкилотларда йигилганлиги сабабли уларда амалиётга йуналтирилган билимни олиш асосида юкори малакали олий маълумотли кадрларни етиштириш мумкин. Мазкур таклифни амалга оширилиши мехнат хукук ва мехнатнинг техник инспекторларини тайёрлашга катта хизмат килган булар эди.

Мехнат хукуки узини мехнат тугрисидаги конун хужжатлари ва хукукни куллаш механизми оркали реализация килади. Шу нуктаи назардан мехнат конунчилигини такомиллаштириш ва хукукни куллаш амалиётини яхшилаш хакида хам тухталиб утиш жоиз.

Мехнат конунчилигини такомиллаштириш. Мазкур йуналишда бажарилиши лозим булган энг катта вазифа Узбекистон Республикаси Мехнат кодексининг янги тахрирни ишлаб чикиш хисобланади. Узбекистон Республикаси постсовет давлатлари ичида биринчи булиб Мехнат кодексини кабул килган. Бирок янги ижтимоий-иктисодий шароитлар мазкур конуннинг "кариган"лиги буйича айрим хулосаларни чикаришга олиб келади. Таъкидлаш лозимки, ушбу Кодекс чорак аср олдин уша даврдаги вазиятдан келиб чикиб ёзилган. Шу сабабли уни замонавий талабларга мослаштириш лозим. Мехнат конунчилигини бундай ислох килиш ^озогистон ва Тожикистонда якунланиб, улар янги тахрирдаги мехнат кодексларини ишлаб чикди [14].

Мехнат хукуки назарияларининг хукук куллаш амалиётидаги ахамияти.

Хукукни куллаш амалиётини яхшилашга оид асосий тенденциялардан бири бу хукукий герменевтика, хусусан, мехнат хукукининг герменевтикасидан фойдаланиш хисобланади. Фанда мехнат хукукий герменевтика деганда, мехнат тугрисидаги конун хужжатлари, локал норматив хужжатлар, мехнат битимлари ва бошка хукукни куллаш актларини тизимли шархлаш назарияси ва санъати тушунилади. Мехнат хукуки нормалари ва суд карорлари профессионал тилда, юристнинг "ишчи куроли" усулида ёзилади. Унда махсус иборалар ва баён килишнинг узига хос услуби кулланилганлиги боис шархланишга мухтож булади. Немис юридик адабиётларида "шархлашнинг субъектив назарияси" ва "шархлашнинг объектив назарияси" тушунчалари мавжуд булиб, улар конун чикарувчи ва конуннинг эрки-хохиши нима эканлигини тушунтириб беради [15]. Таъкидлаш лозимки, Узбекистонда Конституциявий суд конун хужжатларини бундай шархлаш хукукига эга. Бирок локал даражада шархлаш деярли мажуд эмас (ташкилотлар ва судлар томонидан шархлаш).

Мехнат сохасини ракамлаштириш. Ракамлаштириш катта хажмдаги ахборот билан тез ва кулай, ишончли ишлаш имконини берганлиги сабабли иктисодий усишни таъминлашда мухим омилга айланиб улгурди. Мамлакатимизда хам ракамли иктсодиётни жорий килиш давлат сиёсати даражасида бажарилмокда. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 17 январдаги ПФ-5635-сон Фармони билан тасдикланган 20172021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясини "Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили"да амалга оширишга оид Давлат дастурига мувофик, шунингдек, ходимларнинг мехнат хукукларини химоя килишни янада кучайтириш ва уларнинг мехнат стажини хисоблаш механизмини такомиллаштириш, ижтимоий мехнат сохасига замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш максадида 2020 йил 1 январдан "Ягона миллий мехнат тизими" идоралараро дастурий-аппарат комплексини жорий килиш бошланди. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 31 октябрдаги "Ягона миллий мехнат тизими" идоралараро дастурий-аппарат комплексини жорий килиш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-4502-сон карори мехнат муносабатларида ракамлаштириш даври бошланганлигини белгилаб берди[16]. Мехнат муносабатларини ракамлаштириш ракамли иктисодиётнинг таркибий кисми сифатида энди ортга кайтмас жараёнга айланиб, мехнат сохасида якин истикболда хам асосий тенденциялардан бири сифатида сакланиб колади.

Мехнат хукукини фан, хукук сохаси, конунчилик тармоги нуктаи назаридан куриб чикиб, содир булаётган асосий тенденцияларни аниклаб олиш хамда улар юзасидан фикр-мулохазалар билдириш илмий жамоатчиликнинг диккат марказида булиши лозим. Ижтимоий мехнат сохасида хакикий ислохотларни утказиш ва самара олиш учун ушбу сохада юз бераётган ходисаларни тугри узанга солиб туриш хар доим долзарб булиб колаверади.

Review of law sciences References:

1. https://president.uz/uz/lists/view/3324

2. Gasanov M.Yu. Trudovoye pravo Respubliki Uzbekistan. Obshaya chast. -T.: LESSON PRESS, 2016. -S.3.

3. Kalinin I.B. Predeli i osnovaniya primeneniya grajdanskogo prava k sotsialno-trudovim otnosheniyam//Voprosi trudovogo prava. №12, 2007. -S.30-41.

4. Gasanov M.Yu. Trudovoye pravo Respubliki Uzbekistan. Obshaya chast. -T.: LESSON PRESS, 2016. -S.9.

5. Lebedev V.M. Nekotorie problemi razvitiya trudovogo prava Rossii. Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta. №384, 2014. -S.158.

6. Lebedev V.M. Nekotorie problemi razvitiya trudovogo prava Rossii. Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta. №384, 2014.-S.159.

7. Gasanov M.Yu. Trudovoye pravo Respubliki Uzbekistan. Obshaya chast. -T.: LESSON PRESS, 2016. -S.24-26.

8. Lushnikova M.V., Lushnikov A.M.Ocherki teorii trudovogo prava. -SPb, 2006. -S.465.

9. http://etalonline.by/?type=text&regnum=HK9900296

10. Abdurahmanov Q. Mehnat iqtisodiyoti: Nazariya va amaliyot / Darslik. - T.: FAN, 2019. 314-344 b.

11. https://lex.uz/docs/4776265

12. Lebedev V.M. Nekotorie problemi razvitiya trudovogo prava Rossii. Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta. №384, 2014.-S.158.

13. Elizabeth Aylott. Employment law: a practical introduction. - London, New York: Kogan Page Limited, 2018. - P.224.

14. Ismailov Sh.A. Vliyaniye novoy redaktsii Trudovogo kodeksa Respubliki Uzbekistan na razvitiye predprinimatelstva i investitsionnoy deyatelnosti // Byulleten Verxovnogo suda Respubliki Uzbekistan. - Tashkent, 2019. - №2(143). - S. 47-52.

15. Lebedev V.M. Nekotorie problemi razvitiya trudovogo prava Rossii. Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta. №384, 2014. - S.160.

16. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 01.11.2019 y., 07/19/4502/3977-son.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.