Научная статья на тему 'ОШҚАЗОН ИЧАК-ТРАКТИ ФУНКЦИОНАЛ БУЗИЛИШЛАРИДА ДЕПРЕССИЯ ВА ХАВОТИРЛИ ХОЛАТЛАРНИ ДАВОЛАШГА ЗАМОНАВИЙ ЁНДАШУВЛАР'

ОШҚАЗОН ИЧАК-ТРАКТИ ФУНКЦИОНАЛ БУЗИЛИШЛАРИДА ДЕПРЕССИЯ ВА ХАВОТИРЛИ ХОЛАТЛАРНИ ДАВОЛАШГА ЗАМОНАВИЙ ЁНДАШУВЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
646
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
ҳавотир ва депрессияли бузилишлар / рак / психотерапия.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — У. Т. Рустамов

Эпидемиологик тадқиқотлар натижаларига кўра соматоген, психоген ёки руҳий бузилишлар ўсма касалларининг деярли ярмида учрайди.Касалликларнинг бундай бирлаштирилган шакллари онколог, психиатр, психотерапевт иштирокида диагностика ва даволашга комплекс ёндашувни талаб қилади. Aмалда, онкологик клиникада психиатрнинг маслаҳати аниқ рухий холатида бузилишлари бўлган беморларга шошилинч ёрдам кўрсатишга қаратилган бўлиб бу соматоген, реактив таьсирни олдини олишга қаратилган. Чегарадош бузилишларга одатда етарлича ташхис қўйилмайди ва шахс диққатини қаратилиши талаб қилинади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОШҚАЗОН ИЧАК-ТРАКТИ ФУНКЦИОНАЛ БУЗИЛИШЛАРИДА ДЕПРЕССИЯ ВА ХАВОТИРЛИ ХОЛАТЛАРНИ ДАВОЛАШГА ЗАМОНАВИЙ ЁНДАШУВЛАР»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

ОШЦАЗОН ИЧАК-ТРАКТИ ФУНКЦИОНАЛ БУЗИЛИШЛАРИДА ДЕПРЕССИЯ ВА ХАВОТИРЛИ ХОЛАТЛАРНИ ДАВОЛАШГА ЗАМОНАВИЙ ЁНДАШУВЛАР

У. Т. Рустамов

Бухоро давлат тиббиёт институти

АННОТАЦИЯ

Эпидемиологик тадкикотлар натижаларига кура соматоген, психоген ёки рухий бузилишлар усма касалларининг деярли ярмида учрайди.Касалликларнинг бундай бирлаштирилган шакллари онколог, психиатр, психотерапевт иштирокида диагностика ва даволашга комплекс ёндашувни талаб килади. Амалда, онкологик клиникада психиатрнинг маслахати аник рухий холатида бузилишлари булган беморларга шошилинч ёрдам курсатишга каратилган булиб бу - соматоген, реактив таьсирни олдини олишга каратилган. Чегарадош бузилишларга одатда етарлича ташхис куйилмайди ва шахс диккатини каратилиши талаб килинади Калит сузлар: хавотир ва депрессияли бузилишлар, рак, психотерапия.

Кириш. Ошкозон ва ун икки бармокли-ичак тракти саратони келтириб чикарувчи хавф омиллари куплаб саналиб усмалар учун долзарбдир. Буларга куйидагилар киради:

Ошказон ва ун икки бармокли ичакнинг сурункали яллигланиш касалликлари (гастрит,дуоденит);

ёмон одатлар - чекиш, ва ортикча дозаларда спиртли ичимликлар ичиш; таркибида ёглар, буёклар, консервантлар, кимёвий бирикмалар, ортикча вазн, семириш, метаболик синдром;

баъзи дори-дармонларни узок ва мантиксиз кабул килиш. Ошкозон саратонини кушимча кузгатувчи омиллари хам характерлидир. Масалан, ошкозон саратони учун, органнинг шиллик каватида хужайраларга зарар этказадиган, кислотага чидамли бактериялар - - Helicobacter pylori борлиги одатий холдир. ^изилунгач саратони учун кузгатувчи омиллардан бири бу рефлюкс касаллиги -ошкозондан доимий равишда кислота окими эпителийнинг метаплазиясига ва саратон касаллигининг бошланишига олиб келади.

Эпидемиологик тадкикотлар онкологик касалликлари булган беморларнинг деярли ярмисида соматоген, психоген ёки кушма рухий бузилишлар борлигини курсатади[8]. Психосоматик касалликларни даволаш учун беморларга 3 хил ёрдам курсатилиши керак: дорилар, психологик ва ижтимоий. Тиббий ёрдам умумий

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

амалиёт шифокорлари (терапевтлар) томонидан тор мутахассислар (гастроэнтерологлар, онкологлар, жаррохлар) ёрдамида амалга оширилиши керак. Психологик ёрдам курсатиш учун психологлар, психиатрлар, психотерапевтларнинг маслахатлари зарур булса ижтимоий ёрдамда купинча беморни келиб чикиши,мухити ,оилавий ахволи овкатланиш рационига эьтибор каратиш киради. Купинча хавфли усмаси булган беморларда чегаравий хавотир ва депрессив бузилишлар аникланиб, уларда турли огирлик даражасидаги депрессиялар 20-30% холатларда аникланади (1-77% орасида) [2,5]. Хавотирли симптоматика турли муаллифларнинг хулосасига кура 24-38% беморларда кузатилади. Бундан ташкари хавотир ва депрессия ракнинг турли даражаларида 9,3 дан 20,2 фоизгача булган аралаш холатни юзага келтириб, юкори даражадаги коморбидликни юзага келтиради. Тадкикот натижалари шуни курсатадики гастроэнтерологларга мурожат килган беморларнинг 30дан 70 фоизигача беморларда функционал бузилишларга дуч келади ва уларнинг ярмида рухий холатни яхшиловчи даво керак булади. [3, 4]. Ёндош хавотир ва депрессив бузилишлар асосий касалликнинг кечиши ва прогнозига салбий таъсир килади -даволашга булган комплаентликни, химиятерапия самарасини пасайтиради, усма жараёнининг оркага кайтишини тормозлайди ва шу билан ижтимоий мослашувнинг коморбид даражасини тикланишига тускинлик килиб, уз жонига суикасд хавфини оширади ва эрта улимга олиб келади [1,9]. Рак билан касалланган беморлардаги хавотирли-депрессив холатни паст бахолаш бемор ва унинг оила аъзолари рухий бузилишлар ва уларниг онкологик касалликларда юзага келиш хавфи хакида деярли маълумотга эга эмасликларидан келиб чикади. Шу билан бир каторда онкологлар беморларни рухий холатига кам эьтибор каратишлари хамда психотроп дори воситаларини кам тавсия килишларини айтиш жоиз.

Материаллар ва усуллар. Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиалида 2019-2020 йилларда илмий тадкикот олиб борилди. Тадкикот объекти 104 та бемор булиб,Ошкозон саратони 95та,кизилунгач саратони эса 9тани ташкил этиб уларнинг ёш диапазони 48-64 (уртача ёши 56,5±11,5). Беморлар тадкикот мезонларига кура танлаб олинди. Ошказон ва ун икки бармокли ичак раки ташхисининг III-IV боскичидаги даволашнинг комбинирланган турлари (хирургик, нур) билан муолажа олаётган хамда дори воситалари ва психотерапия кулланилаётганлар. Тадкикотда катнашиш учун беморларнинг розилиги олинди. Ташхис касалликларнинг халкаро статистик классификацияси ва саломатлик билан боглик муаммоси ( 10-кайта куриб чикиш,1995) нинг "Ошказон ва ун икки

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

бармокли ичак хавфли усмалари" ташхиси асосида олиб борилди. Шу билан бирга, тадкикот мезонларидан истисно холатлар хам аниклаб борилди ва чикарилди: эндоген табиатли ёндош рухий касалликлар, хуруж давридаги огир соматик касалликлар.Барча беморларга беморни бевосита тадкик килувчи клинико-психологик усуллар кулланилди: клиник интервью, сурок усули,динамик кузатув ва сухбат.Бемор билан сухбат мобайнида уларнинг психологик статуси урганилди, хулкидаги узига хос хусусиятлари, рухиятининг касалликга нисбатан чидамсизлиги,куркув хавотир ва неврастеник белгиларнинг кучайиб бориши шахсий клиник кузатуви ва анамнестик маълумотлар тахлил килинди. Сухбат курсаткичларини аниклашда беморнинг куйидаги характеристикалари эътиборга олинди: ёши, интеллектуал даражаси, оилавий холати, хавфли усманинг таркалганлик даражаси. Тадкикот мобайнида онкологик беморни текшириш учун клиник сухбат усулини куллашга эхтиёж тугилди. Шуни таъкидлаб утиш керакки, мазкур усулни тугри куллай билиш экспериментал-психологик тадкикотни муваффакиятли натижа беришига олиб келади. Жаррохлик амалиётини куллаш эхтиёжи ва психологик текширув купгина беморларда томонидан негатив кабул килинганини хам хисобга олиш керак.

Биринчи навбатда беморларнинг рухий фаолиятига эътибор каратилди. Сухбат йуналиши тадкикотнинг турли боскичларида узгаришларга учрамади, аммо унинг структураси касалликнинг кечишига мос равишда узгарди. Беморларнинг преморбид шахс хусусиятлари, ижтимоий - психологик адаптацияга тугри бахо бера олишига хам эътибор каратилди. Анамнестик ва объектив маълумотларни урганишда оиласида наслий мойиллик борлиги, ёндош соматик касаллик мавжудлиги ва оилавий муносабатлар хисобга олинди. Бевосита сухбатни, катамнестик маълумотларни, клиник касаллик тарихини батафсил тахлил килиш мобайнида касалликнинг клинико-диагностик тасвири ва олиб борилган давонинг самараси урганилди. Катамнестик давр клиник сухбатнинг иккинчи кисмига эътибор каратиш билан характерланди. Максад мехнат фаоллигини тикланиши хакидаги маълумотни олиш эди.

Биз олиб борган тадкикотда бемор билан булган хар бир сухбат маълум тартибда булиб, психокоррекцион элементларни уз ичига олади (самарали даводан умид, аввалги ижтимоий статусни тиклаш). Онкологик беморлар билан олиб борилган клиник сухбат психологик тадкикот билан чекланмади, балки беморларни стационардаги даври мобайнида психокоррекцион усул сифатида кулланилди.

Олинган маълумотларни объектив бахолаш учун психодиагностик усуллардан фойдаланилди. " Хавотир ва депрессияни аниклашда ЗУНГ шкаласи "

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

экспресс-скрининг усули булиб умумтиббиёт амалиётида хавотир ва депрессия даражасини аниклаш учун кулланилади. Хдвотир ва депрессияни аниклаш учун юкори дискриминант валидликка эга.

Натижа. Олиб борилган текширувларимиз натижасида даволаниш (оператив,нур)дан олдин астеновегетатив бузилишлар барча беморларимизда кайд этилган булса,уйку бузилишлари (34%),кайфиятнинг бузилиши,тушкун кайфият(42%),колган (24%) беморларимизда куркув-хавотир ва синесто-ипохондрик бузилишлар аникланди. Операция ва нур даводан кейин беморларга кушимча равишда психотрооп дори

воситалар(транквилизаторлар,антидепрессантлар)ни таьсири натижасида(54%) беморда уйкуси яхшиланган булса (34%) беморда тушкун кайфият бартараф этилди,(22%) беморларимизда куркув хавотир вахиманинг олди олинди. Шу билан бирга беморлар узларидаги касалликни огирлиги ва улим билан тугаши хакидаги маълумотни билганларидан сунг узларидаги рухий жарохатни енгиллаштириш учун специфик психологик химояни кулладилар. Айтиб утилган химоя механизмларига куйидагиларни киритишимиз мумкин: рационализация, касалликни тан олмаслик, бегоналашиш, сикиб чикариш ва х.к.

Касалликни кабул килиш уни даволашга булган муносабатни шакиллантирди: 46 (44,8 %) беморларда фаол, 45 (43,9 %) беморларда нотургун, 13 (11,3) % беморларда пассив .

Хдвотирли холатнинг клиник куринишларидан тажанглик,

паришонхотрлик, эмоционал лабиллик ва таъсирчанлик устунлик килди. Клинико-психологик текширув асосида хавотир ва депрессиянинг клиник намоён булишига кура гурухлараро фарклар аникланди. Хдвотирли-депрессив бузилишлар усманинг боскичига кура динамикасини урганиш мобайнида хавотир ва депрессия ракнинг барча боскичида кузатилиши ва у диагностик боскичдаги субклиник бузилишлардан секин аста огирлашиб терминал холатда психотик депрессиянинг субступор холатигача бориши аникланди. Согайишга булган умиднинг суниши, усиб борувчи пессимизм, тушкунлик, пассивлик, "такдирга тан бериш" ва бепарволик касалликнинг предтерминал ва терминал боскичларида кузатилди. Соматизирланган депрессия боскичи узок давом этиб, "таъсирчанлик билан кечувчи холсизлик", вегетатив лабиллик, ипохондрик симптомлар билан кузатилди[3].

Хулоса. Онкопатология натижасидаги келиб чикган соматоген депрессия касалликнинг кечишига негатив таъсир этиб, беморнинг хаётий курсатгичларига салбий таьсир этади. Шу билан бирга уйку бузилиши,куркув-хавотир,вахима,депрессия онкологик касалликнинг нохуш прогностик омили

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

хдсобланиб, охирги боскичларда унинг таъсири ортиб боради[6,7]. Асосан депрессия бирламчи касалланган беморларда негатив таъсир этиб, 5 йиллик яшовчанликни ёмонлаштирди. Депрессия, хдмоясизлик хдсси,умидсизлик пессимистик фикрлашлар онкологик касалликнинг ривожланиши ва прогнозига таъсир этиб, шифокорга биринчи мурожаатни кечиктиради ва паст комплаетликка олиб келади. Депрессия онкологик касаллик (масалан, цитокинларнинг фаоллашиши туфайли) ёки усмага карши даво (масалан, иммунологик актив воситаларнинг ножуя таъсири) туфайли юзага келишини хдсобга олиш зарур ва у мустакил предиктор була олмайди. Бундай хрлатда депрессия касаллик прогнозини огирлашганинг белгиси булиши мумкин. Куриниб турибдики, хавфли усмалар билан касалланган беморлардаги долзарб муаммо булган хавотир ва депрессияли бузилишларни ташхиси хдмда давосини ечими онколог, психиатр ва психотерапевтларни илмий амалий интеграцияси шароитидагина ечимини топади.

REFERENCES

1. Ходжаева, Н. И., Кучкоров, У. И., Мухтарова, Х. К., & Рустамов, У. Т. (2011). ОПРЕДЕЛЕНИЕ ТИПОВ РАССТРОЙСТВА СНА В ПОСТАБСТИНЕНТНОМ ПЕРИОДЕ ГЕРОИНОВОЙ НАРКОМАНИИ. ПСИХОЛОГИЯ ЗДОРОВЬЯ И БОЛЕЗНИ, 417.Vodermaier A., Linden W., Siu C. Screening for emotional distressin cancer patients: a systematic review of assessment instruments. J.Natl. Cancer Inst. 2019; 101(21): 1464—88.

2. Mukhamadieva, N. B., Mukhtorova, K. K., & Rustamov, U. T. (2019). EVALUATION OF THE BIOCHEMICAL INDICATORS OF BLOOD OF PATIENTS AFTER MYOCARDIAL INFARCTION WITH DEPRESSIVE SYNDROME. Central Asian Journal of Pediatrics, 2(2), 111-115.

3. Rustamov, U. T. (2021). Specific Features of Psychoemotional Disorders in Functional Disorders of Gastrointestinal Activity. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES, 308-310.

4. Лаукс, Г. Психиатрия и психотерапия: справочник: пер. с нем. / Г.Лаукс, Х. Меллер, М. Фрик. - М.: МЕДпресс-информ. - 2010. - 512 с.

5. Смулевич А.Б. «Лекции по психосоматике» Медицинское информационное агентство. -Москва 2014 г. С. 141-157

6. СамушияМ.А. «Психические расстройства у больных злокачественными новообразованиями органов женской репродуктивной системы» / Диссертацияна соискание ученой степенидоктора медицинских наук.-Москва - 2014

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

7. Холланд Дж., Ватсон М. Psycho-Oncology // Сб. статей и материалов Международной школы психосоциальной онкологии «Психосоциальный подход в клинической онкологии: от науки к практике». — 2013 — С. 8-14.

8. Azimova, S. B. (2021). Morphofunctional Characteristic of thymus under exposure to various environmental factors. An International Multidisciplinary Research Journal, 11(3), 2.

9. Саноев, Б. А., &Мухидова, Г. Х. (2022). МАКРОИ МИКРОСКОПИЧЕСКИЕ ПРОЯВЛЕНИЯ ПОЛИПА ЭНДОМЕТРИЯ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(2), 835-840.

10. Давронова, Ш. Р. (2022). НОВЫЕ ВЗГЛЯДЫ ОБ УЧАСТИИ ТИМУСА В ПРОЦЕССАХ ИММУНОГЕНЕЗА. Scientific progress, 3(2), 546-551.

11. Khasanovna, M. G. (2021). Features of Computer Dependence Comparative Characteristics of Computer-Dependent and Computer-Independent Adolescents by Anthropometric Indicators.International Journal of Innovative Analyses and Emerging Technology, 1(6), 213-217.

12. Мухидова, Г. Х. (2021). Comparative Characteristics of morphometric parameters of physical development and anthropo extremities of healthy and computer.Research. Jet Journal of Analysis and Inventions-RJAI, 2(9), 1413. Мухидова, Г. Х. (2021). Феномен «компьютерной зависимости: особенности интернетзависимости у подростков». Еш^ап journal of medical and natural sciences, 22-26.

14. Khasanova, M. Т. HISTOPATHOLOGICAL CHANGES IN STRUCTURE OF KIDNEY UNDER THE CONSUMPTION OF ENERGYDRINKS IN RATS. International Journal of Philosophical Studies and Social Sciences, 2(2), 167-171.

15. Давронов, Р. Д. (2022). МОРФО-ФУНКЦИОНАЛЬНАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ОРГАНОВ ИММУНИТЕТА ПРИ АНТИГЕННОМ ВОЗДЕЙСТВИИ. Scientific progress, 3(2), 540-545.

16. Nazarova, F. I. (2022). SOG'LOM FARZAND OILA QUVONCHI. Scientific progress, 3(2), 1010-1015.

17. Назаров, А. И. (2022). COVID-19 БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРНИНГ БОЛАЛАРНИНГ КЛИНИК ВА ЭПИДЕМИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ. Scientific progress, 3(2), 1026-1031.

18. Nazarov, A. I. (2022). CONSEQUENCES OF SEIZURES AND EPILEPSY IN CHILDREN. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(02), 483489.

19. Nazarov, A. (2018). THE GLOBALIZING WORLD: THE CONDITIONS AND PREREQUISITES FOR POLITICAL DEVELOPMENT THROUGH INNOVATIVE

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

POLITICS AND PREVENTIVE DEMOCRACY. Theoretical & Applied Science, (4), 9-12.

20. Nazarova, F. I. (2022). ABU ALI IBN SINONING SOG 'LOM TURMUSH TARZINI SHAKILANIRISHI HAQIDA. Scientific progress, 3(1), 1137-1142.

21. Nazarov, A. I. (2022). ATROF-MUHITNING INSON SALOMATLIGIGA TA'SIRI. Scientific progress, 3(1), 881-885.

22. Назаров, А. И. (2022). АУТИЗМ КАСАЛЛИКИНИ ЭРТА АНЩЛАШДА ВА ДАВОЛАШДА ДАВО ЧОРАЛАРИНИ ИШЛАБ ЧЩАРИШ ВА ДАВО САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ. Scientific progress, 3(1), 1143-1152.

23. Nazarova, F. I. R. U. Z. A. (2021). The use of phenological observations in the determination of the main phases of the development of thin-fiber goose varieties in the conditions of Bukhara region. Theoretical & applied science Учредители: Теоретическаяиприкладнаянаука,(9), 523-526.

24. NAZAROVA, F. (2022). CREATION OF FINE-FIBER COTTON VARIETIES IN THE CONDITIONS OF THE BUKHARA REGION. International Journal of Philosophical Studies and Social Sciences, 2(2), 50-54.

25. Boymurodova M.N. (2021). Comparative Characteristics of Mucous Membrane of Various Parts of Rectum Of Rat// INTERNATIONAL JOURNAL ON ORANGE TECHNOLOGIES, April 2021 P 157-162.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.