Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ ЭВРИСТИК ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ ОМИЛЛАРИ'

БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ ЭВРИСТИК ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ ОМИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
89
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
фаолият / педагогик мерос / эвристик / activity / pedagogical heritage / evristics

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Насиба Джурабаевна Ботирова, Матлюба Юнусовна Алимджонова

Мақолада олий педагогик таълим жараёнида бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларида ўқув билишни фаолиятини ривожлантиришнинг ташкилий омиллари ҳақида сўз боради

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Насиба Джурабаевна Ботирова, Матлюба Юнусовна Алимджонова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ORGANIZATIONAL FACTORS FOR THE DEVELOPMENT OF THE EURISTIC ACTIVITIES OF FUTURE PRIMARY SCHOOL TEACHERS

The article describes the organizational factors for the development of educational and cognitive activities of future primary school teachers in the process of higher pedagogical education

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ ЭВРИСТИК ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ ОМИЛЛАРИ»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

БУЛАЖАК БОШЛАНГИЧ СИНФ УЦИТУВЧИЛАРИНИ ЭВРИСТИК ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ ОМИЛЛАРИ

Насиба Джурабаевна Ботирова Матлюба Юнусовна Алимджонова

Фаргона давлат университети у;итувчилари

АННОТАЦИЯ

Ма;олада олий педагогик таълим жараёнида булажак бошлангич синф у;итувчиларида у;ув - билишни фаолиятини ривожлантиришнинг ташкилий омиллари хдкида суз боради

Калит сузлар: фаолият, педагогик мерос, эвристик

ORGANIZATIONAL FACTORS FOR THE DEVELOPMENT OF THE EURISTIC ACTIVITIES OF FUTURE PRIMARY SCHOOL TEACHERS

ABSTRACT

The article describes the organizational factors for the development of educational and cognitive activities of future primary school teachers in the process of higher pedagogical education

Keywords: activity, pedagogical heritage, evristics

КИРИШ

Аждодларимиз бизга инсон мехнатининг минглаб ажойиб намуналари, санъат, фан, адабиётга доир жахонга машхур асарларини ;олдирганлар. Улар азалдан ёш авлод таълим-тарбиясини узларининг энг мухим вазифалари сифатида курганлар. Асрлар мобайнида инсонга таълим-тарбия беришнинг асосий тамойилларини хисобга олган хал; педагогикаси ривожланиб ва такомиллашиб келган. Ёшларни ватанпарварлик, инсонпарварлик, Ватанга мухаббат ва узаро хурмат рухида тарбиялаш хал; педагогикасининг асосий йуналашларидан бири булган.

Олий педагогик таълим жараёнида булажак бошлангич синф у;итувчиларида у;ув - билишни шакллантиришда педагогик мерос мухим методологик омиллардан хисобланади. Чунки улкан педагогик меросимиздан ёш авлодни маънавий, ахло;ий ва жисмоний жихатдан баркамол вояга етказиш тажрибаси мужассам булган. Мазкур масалада ;уйидагиларга эътибор бериш мухимдир:

1) Мусо Хоразмий, Ахмат Фаргоний, Мирзо Улугбек, Абу Наср Ибн Иро;нинг математика, алгебра, астрономия ва тригонометрия фанларидан

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

эришган илмий ютукдари укув - билишни шакллантириш ишининг илмий асослари ва фактлари билан таъминлайди.

2) Абу Райхон Беруний, Абу Наср Фаробий ижтимоий карашлари укув -билишни шакллантириш ишининг амалий омили хисобланади.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Педагогик меросимиз булажак бошлангич синф укитувчиларида укув -билишни шакллантиришнинг мухим педагогик асосларидир.

Булажак бошлангич синф укитувчиларида укув - билишни шакллантиришнинг мухдм методологик асосларидан яна бири - бу замонавий педагогик технологиялардир. Педагог олимларимиз бу борада бутунлай янгича технологияларни асослаб бермокдалар. Педагогик технологиялар булажак бошлангич синф укитувчиларини куйидагилар билан куролантиради [94; Б. 10]:

- укув - билишнинг дидактик асосларини чукур билиш;

- укув - билишни шакллантиришнинг оптимал воситалари ва методларини талаб даражасида узлаштириш;

- укув - билишни шакллантириш учун инновацион, медиа таълим, ахборот технологияларни эгаллаш;

- укув - билишнинг педагогик куникма, малака ва тажрибалари билан куроллантириш ва хк.

В.П.Беспалько педагогик тизимни етук фазилатларга эга шахсни шакллантиришнинг ташкиллаштирилган максадли ва мулжалланган педагогик таъсир учун зарур булган узаро алокадаги восита, метод ва жараёнлар мажмуаси сифатида изохлайди. Педагогикада амалиётда «педагогик технология» атамаси аксарият холларда «педагогик тизим» тушунчасининг маънодоши сифатида кулланилади. «Тизим» тушунчаси «технология» тушунчасига караганда умумий хусусиятга эга. Тизим узаро алокадор муносабатда муайян яхлитлик ва бирликка эга булган элементлар йигиндисини англатади [23; Б. 34].

НАТИЖАЛАР

Олий таълимда математикани укитиш жараёни педагогик тизим булиб, мураккаб тизиларга хос куйидаги тамойиллар асосида ташкил этилади: кисмлар ва бутуннинг узаро алокаси; тизимнинг иерархик таркиби; тизимнинг ривожланиши, узини-узи ташкил этиш: зарурий турли-туманлик, самарадорлигини ошириш; максадлар иерархик тузилмасини шакллантириш, унда яхдитлик конуниятининг намоён булиши.

Эътибор берилса, замонавий педагогик технологиялар укув - билишни шакллантириш учун бутунлай янги педагогик тажриба билан куролланиш имконини беради.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Хдмкорликда укитиш уларда узлаштиришга интилишни кучайтиришга, хар бир талабанинг узаро мусобакалашиш истаклари ривожланишига, мавжуд иктидорни руёбга чикаришга ёрдам беради. Буларнинг барчаси талабаларнинг яхши укишини, укув - билиш фикрлашини таъминлашга замин яратади. Талабалар укув - билиш фикрлашга йуналтирилмаса, укув жараёнида фаол шахсга айланмаса, хеч качон уларни онгли узлаштиришга эришиб булмайди. Бундан келиб чикадиган хулоса шуки, таълимда таълим олувчиларнинг таълим-тарбия жараёнининг фаол иштирокчисига айланишлари учун хар бир педагог замонавий ахборот ва инновацион педагогик технологиялардан хабардор булиши ва улардан дарс жараёнида самарали фойдалана олишлари зарур. Интерфаол методлар айнан талабаларнинг юкорида эътироф этилган сифатларини тарбиялашда, ижодкорликка, укув - билиши ва кобилиятларини шакллантиришга йуналтириш борасидаги энг самарали усуллар жамланмасидир.

Математикада укув - билиш ривожланиши инсон учун кандай ахамиятга эга эканлиги кадим замонларданок маълум эди. Укув - билишнинг математик усули хакида, хар кандай ихтисосдаги мутахассисларнинг уни билиши керакли хакида гапирар эканмиз, бунда укув - билишнинг юкори сифатлари: аниклик, кискалик, тартибланганлик, хатто кичкина булса хам сохталикка йул куймаслик, тула далил келтириш ва хоказолар тушинилади. Албатта хар бир фан укитувчисининг аклий кучини ривожлантириш керак. Лекин, мантикий укув - билишнинг шаклланишида математика сузсиз биринчи даражали ахамиятга эгадир, чунки у, сохта даъволар билан узвий келиша олмайди, у сохта фикрларни хакикатга ухшатиб курсатишдан кура рад килишни афзал курадиган ноёб фанлардан биридир. Ана шунинг учун хам математика укитувчисининг жамият олдида масъулияти жуда каттадир, чунки укув - билиш стили куп жихатдан укитиш стилига богликдир [54; Б. 114]. МУХ,ОКАМА

Укув - билишни эгаллашнинг мухимлиги хакида сухбат утказганда купинча:

- «математикага кобилияти йук» - деган жавобни эшитамиз.

Математик кобилият нима? Уни ривожлантириш мумкинми?

Математик кобилиятни куйидагича ифодалаш мумкин:

- хисоблаш кобилияти, бу, мураккаб алгебраик шаклларни алмаштира билиш билан характерланади;

- укув - билиш кобилияти - изчил, тугри кисмларга ажратилган мантикий мулохаза санъати;

Укув-билиш кобилият куйидаги куникмаларни уз ичига олади:

• максадни белгилаш ва унга эришишни ташкил этиш, максадингизни тушунтириш кобилияти;

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

• режалаштириш, тахлил килиш, акс эттириш, узларининг укув-билиш фаолиятини бахолашни ташкил этиш;

• кузатилган фактлар тугрисида саволлар бериш, ходисаларнинг сабабларини излаш, урганилаётган муаммога нисбатан уларнинг тушунилиши ёки тушунмовчилигини курсатиш;

• билиш (укув-билиш) вазифаларни белгилаш ва фаразларни илгари суриш; кузатиш ёки тажриба утказиш учун шартларни танлаш; керакли воситаларни танлаш, аниклаш куникмаларига эга булиш, курсатмалар билан ишлаш; билишнинг эхтимоллик ва статистик усулларининг элементларидан фойдаланиш; натижаларни тавсифлаш, хулосаларни шакллантириш;

• компютер воситалари ва технологиялари (матнли ва график мухаррирлар, такдимотлар) ёрдамида уз тадкикотлари натижалари тугрисида огзаки ва ёзма равишда гапириш.

ХУЛОСА

Шундай килиб, талабалар самарали фаолиятнинг укув - билиш кобилиятларини узлаштирадилар: тугридан-тугри хакикатдан билим олиш, ностандарт вазиятларда харакат килиш техникасини, муаммоларни эчишнинг эвристик усулларини узлаштириш. Ушбу компетенлик доирасида тегишли функционал саводхонликнинг талаблари аникланади: далилларни ёлгондан фарклаш кобилияти, улчаш куникмаларига эга булиш, билишнинг эхтимоллик, статистик ва бошка усулларидан фойдаланиш. Математик методлар ва предметлар мазмуни ушбу компетентликни шакллантиришга тулик хисса кушади деб уйлаймиз.

REFERENCES

1. Ismoilovich, I. M. (2021). THE SOCIETY IS AT A NEW STAGE OF DEVELOPMENT PRIORITY IN EDUCATION SYSTEM REFORM FUNCTIONS.

2. Ismoilovich, I. M. (2021, July). ISSUES OF TRANSFORMATION OF EDUCATIONAL EXPERIENCE OF DEVELOPED COUNTRIES. In Euro-Asia Conferences (pp. 227-239).

3. Кипчакова, Ё., Махмудова, М., & Умарова, З. (2021). МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАР МЕХРАТИНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТИ. Студенческий вестник, (22-7), 9-10.

4. Арипов, З. Т. (2020). ПРОЦЕСС ФОРМИРОВАНИЯ КОММУНИКАТИВНО-РЕЧЕВОЙ ГОТОВНОСТИ СТАРШИХ ДОШКОЛЬНИКОВ К ОБУЧЕНИЮ. ББК 74.268. 0 П 78 Рецензенты: доктор филологических наук ЕА Елина доктор филологических наук НМ Орлова, 108.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

5. Ботирова, Н. (2020). Обучающие возможности тестовых технологий. Профессиональное образование и общество, (3), 68-71.

6. Ботирова, Н. Д. (2019). РАЗВИТИЮ ПРОДУКТИВНОГО МЫШЛЕНИЯ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ. Гуманитарный трактат, (61), 4-6.

7. Alimjanova, M. (2020). PEDAGOGICAL SYSTEM OF FORMATION OF RESPONSIBILITY IN PRIMARY SCHOOL STUDENTS ON THE BASIS OF NATIONAL VALUES. Theoretical & Applied Science, (4), 914-917.

8. Alimjanova, M. (2021). ABOUT GENDER STEREOTYPES. Emergent: Journal of Educational Discoveries and Lifelong Learning (EJEDL), 2(06), 72-76.

9. Shavkatovna, S. R. (2021). DEVELOPING CRITICAL THINKING IN PRIMARY SCHOOL STUDENTS. Conferencea, 97-102.

10. Nurbek, A. (2021, December). THE COMBINATION OF SOCIAL RELATIONSHIPS AND PSYCHOLOGICAL HEALTH. In Conference Zone (pp. 268270).

11. Jаbbоrоvа, M. (2021). THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN THE SOCIAL DEVELOPMENT OF SOCIETY. Экономика и социум, (6-1), 129132.

12. Sodirzoda, M. M. (2021). Ways to cultivate the creative thinking of beginners in the classroom through information and communication technologies. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(5), 955-958.

13. Sodirzoda, M. M. (2021). Techniques of using folk proverbs in the cultivation of oral speech of primary school students. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(10), 481-484.

14. Юлдашева, Д. М., Аскарова, Д., & Зохддова, М. (2021). Узбек болалар нущига доир матнларда лакуна. Academic research in educational sciences, 2(2).

15. Джалолова, М., Рахманова, Э. Ю., & Косимова, Х. Н. (2021). ВОСПИТАНИЕ СЕНСОРНОГО ВОСПРИЯТИЯ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА. Scientific progress, 1(6).

16. Alimjonova, M. Y. (2021). The role of the national values in the history of pedagogical education. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(3), 1040-1044.

17. Абдумаликов, А. А. (2017). ФОРМИРОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННОЙ КУЛЬТУРЫ МОЛОДЕЖИ. Theoretical & Applied Science, (11), 277-280.

18. Ботирова, Н. Д. РАЗВИТИЮ ПРОДУКТИВНОГО МЫШЛЕНИЯ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ DEVELOPMENT OF PRODUCTIVE THINKING OF YOUNGER SCHOOLBOYS. Журнал выпускается ежемесячно, публикует статьи по гуманитарным наукам. Подробнее на, 4.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

19. Djurabaevna, B. N., & Ibrokhimovna, T. S. (2020). Specific features of teaching mathematics in primary school students. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(8), 302-307.

20. Karimov, U. U., & Karimova, G. Y. (2021). THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN ACHIEVING EDUCATIONAL EFFECTIVENESS. Журнал естественных наук, 7(1).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.