Научная статья на тему 'ҚАНДЛИ ДИАБЕТ ИККИНЧИ ТИПИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРДА РИВОЖЛАНГАН ҲАВОТИРЛИ БУЗИЛИШЛАР ПСИХОКОРРЕКЦИЯСИ'

ҚАНДЛИ ДИАБЕТ ИККИНЧИ ТИПИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРДА РИВОЖЛАНГАН ҲАВОТИРЛИ БУЗИЛИШЛАР ПСИХОКОРРЕКЦИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

271
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ҳавотир / қандли диабет / депрессия / психодиагностик / психокоррекция

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Бекзод Баҳромович Ибодуллаев

Мазкур мақолада иккинчи тип қандли диабет касаллиги билан касалланган беморларда психоэмоционал бузилишлар даражасин баҳолашда психодиагностик методлардан унумли фойдаланган ҳолда , беморларда ҳавотир ва депрессия даражасини ўз вақтида аниқлаш, бу психоэмоционал бузилишларнинг касаллик динамикасига таъсири ва психокоррекция жарапѐнлари ѐритиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Бекзод Баҳромович Ибодуллаев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚАНДЛИ ДИАБЕТ ИККИНЧИ ТИПИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРДА РИВОЖЛАНГАН ҲАВОТИРЛИ БУЗИЛИШЛАР ПСИХОКОРРЕКЦИЯСИ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1107-1112

КАНДЛИ ДИАБЕТ ИККИНЧИ ТИПИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН

БЕМОРЛАРДА РИВОЖЛАНГАН ХДВОТИРЛИ БУЗИЛИШЛАР

ПСИХОКОРРЕКЦИЯСИ

Бекзод Ба^ромович Ибодуллаев

Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали

АННОТАЦИЯ

Мазкур макколада иккинчи тип кандли диабет касаллиги билан касалланган беморларда психоэмоционал бузилишлар даражасин бахолашда психодиагностик методлардан унумли фойдаланган холда , беморларда хавотир ва депрессия даражасини уз вактида аниклаш, бу психоэмоционал бузилишларнинг касаллик динамикасига таъсири ва психокоррекция жарапёнлари ёритиб утилган.

Калит сузлар: Х,авотир, кандли диабет, депрессия, психодиагностик , психокоррекция

КИРИШ

Хрзирги кунда дунё ахолисининг прогрессив усиши , метаболик бузилишлар натижасида келиб чикувчи сурункали касалликлар сонининг тобора ошиб боришига сабаб булмокда, бу касалликлардан бири кандли диабет иккинчи тури булиб , бугунги кунга келиб ЖССТ томонидан мултидициплинар долзарб муаммолардан бири дея тан олинган касалликалардан биридир, статистик маълумотларига кура, кандли диабет билан касалланганлар сони тобора ортиб бормокда . Халкаро диабетологлар ассоциацияси (ХДФ, IDF) экспертларининг 2015 йил маълумотларига кура, дунё микёсида 415 млндан ортик бемор кандли диабетдан азият чекади. 2040 йилга бориб бу курсаткич 642 млн дан ошиши кутилмокда. Кайд килинган беморларнинг уртача ёши 20-79 ёшни ташкил килади, дунёда касалланиш буйича биринчи уринда Хитой -109,6 млн (99,6-133.4), иккинчи уринда Х,индистон -69,2 млн (56,2-84,8), учинчи урида АКШ -29,3 млн (27,6-30,9). Юртимизда эса бу курсаткичлар 20 ёшдан 79 ёшгача булган ахоли орасида 7,6% ни, катта ёшдаги ахоли - 0,73% ни ташкил килади [1.2,4].

Узбекистонда 2019 йилгача кандли диабет аникланганлар 230610 нафарни ташкил килган булса, шундан 18349 нафари КД нинг 1-типи, колган 212261 нафари эса 2-типидир. Эпидемиологик тадкикотлар шуни курсатадики, кандли

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1107-1112

диабетнинг 2-типида метоболик бузилишлар билан бир каторда, психоэмоционал бузилишларнинг яъни хавотир, фобия, депрессиянинг ривожланиб бориши , бу беморларнинг 50% ида бирга келса, 60% кандли диабет иккинчи типи билан касалланган беморларда хавотир даражаси юкори эканлигини курсатади, шунинг бу беморларимизда хавотир, депрессиянинг ва бошка психоэмоционал бузилишларни ошиши беморларимизда хает сифатига салбий таъсир киладиган асоратларга юрак ишемик касалликлари(инфаркт, стенокардия в.х) ва инсульт хавфини ошириши, улим холатларининг кузатилишига сабаб булиб колувчи хавф омилларида биридир [3,6,7,9]. Шу максадда мазкур ишимизда кандли диабетнинг иккинчи типи билан хасталанган беморларимизда хавотирли бузилишларни эрта аниклаш ва уларга уз вактида тиббий-психологик ердам курсатишни ташкиллаштириш муаммоларидан бири булиб хисобланади [5,8,10]. Ушбу тиббий-психологик муаммо янги изланишлар утказишни такозо этади.

Максад: Кандли диабетнинг иккинчи типи билан касалланган беморларда хавотирли бузилишлар струкутурасини урганиш ва тиббий-психологик ердам курсатиш

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

ТТА Урганч филиали эндокринология булимида ТТА Урганч филиали эндокринология булимида кандли диабет иккинчи типи ташхиси билан даволанаетган 30 нафар бемор кузатувга олинди. Беморларнинг уртача еш курсаткичи 45+13,5 ни ташкил килди, эркак жинс вакиллари-47% ни, аеллар-53% ни ташкил килди. Назорат гурухига эса сони диабет билан касалланмаган 15 киши киритилди, уларнинг уртача еши 45.2+ 12.6 ташкил килди. Бу гурухдаги беморларнинг 40% - эркаклар, 60% ини аеллар ташкил килди. Беморларда хавотирли бузилишларни аниклаш максадида Спилбергер-Ханин психологик суровномасида фойдаланилди. Суровнома 40 та саволдан иборат булиб, 1 дан 20 гача булган саволлар-реактив хавотир (РХ), 21 дан 40 гача булган саволлар-беморларда шахсий хавотир (ШХ) даражасини бахолаш учун кулланилади. Балл градациялари иккала хавотир учун хам(РХ ва ШХ) уч даражага ажратилади, енгил-30 баллгача, урта-31-45 баллгача, кучли-46 ва ундан юкори баллгача бахоланади. Бундан ташкари, беморларда ривожланган хавотир даражасига турли хил тиббий-ижтимоий омилларнинг таъсирини аниклаш учун олдиндан тиббий-психологик анкета (Ибодуллаев З.Р. 2008) асосида суровнома хам утказилди, унда беморнинг психологик статуси,

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1107-1112

кабул килаётган базис давоси ва б. тахлил килинди. Олинган натижалар Microsoft Office Excel 2007 дастурида мавжуд булган тиббий статистика учун мулжалланган методлардан фойдаланилди. Курсаткичларнинг статистик ишонарлик даражаси Стюдент критерийси (t) ёрдамида хисобланди. Беморларда ривожланган хавотирли бузилишларни коррекция килишда рационал-эмотив психотерапия методидан фойдаланилди(А.Эллис 1955 й). Олинган натижалар кузатувлар давомида тахлил килиниб борилди.

НАТИЖАЛАР ВА МУ^ОКАМА

Утказилган текширувларимиз ва кузатувларимиз шуни курсатдики, беморларимизда шахсий ва реактив хавотир даражасини аниклашда утказилган Спилбергер-Ханин суровномаси натижалари куйидаги диаграммаларда келтириб утамиз(1-диаграмма)

Реактив ^авотир (p<0,05)

Беморларимзда ривожланган реактив хавотир даражаси,27% ида енгил, 50% ида урта, 23% ида огир даражада эканлиги аникланди, бемораларимизда аникланган шахсий хавотир даражалари куйидаги куринишга эга булди (2 -диаграмма)

Шахсий ^авотир (p<0,012)

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1107-1112

Юкоридаги диаграммадан куриниб турибдики, беморларимизда ривожланган шахсий хавотир даражаси 27% ида енгил, 43% ида урта ва 30% ида огир даражада эканлиги маълум булди. Бу курсаткичлар эса назорат гурухидаги беморларимизнинг 65% ида шикоятлар йуклигини, 20% ида енгил даражадаги шахсий хавотир борлигини, 15% ида эса енгил даражадаги реактив хавотир борлигини курсатди.

Беморларимизда хавотирли бузилишларда олиб борилган рационал-эмотив психотерапия натижалари куйидаги куринишга эга булди (3-диаграмма)

Реактив ^авотир даражаси (p<0/01)

ОFир РХ

Енгил РХ Урта РХ ОFир РХ

П-ядан олдин 27% 50°% 23%

м П-ядан кейин 57% 33°% 10%

Юкоридаги курсаткичлардан куриниб турубдики, беморларимизда психотерапиядан кейин реактив хавотир, огир даражаси 23% дан 10% гача, урта даражаси 50% дан 33% гача пасайган булиб, беморлардаги реактив хавотирнинг енгил даражасига утиши кузатилган , яъни енгил даража 27% дан 57% гача ошган. Психотерапиядан кейинги шахсий хавотир курсаткичлари куйидаги куринишга эга булди (4-диаграмма)

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1107-1112

Шахсий х,авотир даражаси (p<0,01)

ОFир ШХ

Енгил ШХ Урта ШХ ОFир ШХ

П-ядан олдин 27% 43°% 30%

м П-ядан кейин 60% 30°% 10%

Психотерапиядан кейин шахсий хавотир, огир даражаси 30% дан 10% гача, урта даражаси 43% дан 30% гача пасайган булиб, беморлардаги шахсий хавотирнинг енгил даражасига утиши кузатилган , яъни енгил даража 27% дан 60% гача ошган.

ХУЛОСА

Иш давомидаги кузатувларимиз ва натижаларимизга таянган холда, шуларни айтиш мумкинки, кандли диабет иккинчи типи билан касалланган беморларимизда хавотир даражасининг ошиши, яъни беморларимизда шахсий ва реактив хавотирнинг ошиб бориши, беморларимизда индивидуал равишда тиббий-психологик ёрдамни талаб килишига олиб келиши маълум булди. Беморларда базис давога билан биргаликда психотерапевтик методлардан унумли фойдаланган холда , уз вактида тиббий-психологик ёрдамнинг курсатилиши, беморларда хаёт сифатини оширибгина колмасдан , салбий асоратларнинг пайдо булишини олдини олади.

REFERENCES

1. International Diabetes Federation, Diabetes Atlas, Sixth edition. Brussels, Belgium: International Diabetes Federation, 2014. http://www.idf.org

2. IDF. Diabetes Atlas Seventh Edition 2015. http://www.diabetatlas.org

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1107-1112

3. Boyle, S. Depressive Symptoms, Race, and Glucose Concentrations. The role of Cortisol as mediator / S. Boyle, R. Surwit, A. Georgiades, et al. // Diabetes Care. 2007. - 30: 2484-2488.

4. Алиева А.В., Исмаилов С.И., Рахимова Г.Н. Эпидемиология сахарного диабета и предиабета в Узбекистане: резултаты скрининга. Ж.Теор. и Клин.Мед.-2017.- №2. - С. 58-61.

5. Barnard K, Peveler RC, Holt RIG (2013) Antidepressant medication as a risk factor for type 2 diabetes and impaired glucose regulation: systematic review. Diabetes Care 36:3337-45. doi: 10.2337/dc13-0560

6. Смулевич А.Б. Депрессии в общей медицине. - М.: Мед. информ. агентство, 2001.- 256 с.

7. Результаты скрининга на депрессию среди пациентов с синдромом диабетической стопы: отчет о НИР / О.А. Герасименко, О.В. Удовиченко, С.И. Дивисенко // V Всерос.диабетологич. конгресс: сб. тезисов.-М., 2010.

8. Pyykkonen A-J, Raikkonen K, Tuomi T, et al (2012) Association between depressive symptoms and metabolic syndrome is not explained by antidepressant medication: results from the PPP-Botnia Study. Ann Med 44:279-88. doi: 10.3109/07853890.2010.543921

9. Wells G, Shea B, O'Connell D, Peterson J (2012) The Newcastle-Ottawa Scale (NOS) for assessing the quality if nonrandomized studies in meta-analysis. Ottawa Heal. Res. Insititute Website

10. Borenstein M, Hedges L V., Higgins JPT, Rothstein HR (2010) A basic introduction to fixed-effect and random-effects models for meta-analysis. Res Synth Methods 1:97-111. doi: 10.1002/jrsm.12

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.