CC BY
68
НОМАИ ДОНИШГОҲ» УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ» SCIENTIFIC NOTES»
№4(41) 2014
УДК 8 Т2
Б.Т.МИРСАИДОВ
ОБРАЗИ ПИР ДАР МАСНАВИҲОИ ИРФОНИ
Вожаҳои калидй: пир, мурид, ирфон, нафси нотща, фариштаи раҳнамо, руҳулқудс, маснавӣ, «Кашф-ул-маҳҷуб», «Табақот-ус-сӯфия», «Ҳадщат-ул-ҳақщат», «Сайр-ул-абод»,
«Мусибатнома»
Дар ирфони исломӣ пир, шайх, муршид ё марди ҳодиву раҳнамо аз чеҳраҳои марказӣ ба шумор меравад. Раҳравони ҷодаҳои тариқат дидору мулоқот бо пиронро шарти асосии сулук мешуморанд. Маъмулан, чунин дидорҳо басо гайриодиву гайримуқаррарӣ сурат мегиранд. Агар пири хонақоҳ ё дувайра хоҳад ё майле ба ин ё он сӯфии мусофир дошта бошад, бо вай сухан мегӯяд, аз ҳақоиқ арза медорад ва дуои хайр медиҳад. Дар аксари ҳолот соликон, на фақат бо суҳбату машварат бо пирон, балки бо як нигоҳу рамзшиносӣ аз ваҷоҳати муршиди комил салоҳи кор шинохтанаанд. Тибқи назария ва амалияи тасаввуф муриди иродатманд баъди қабул ёфтан ба мазҳару маҳзари пир бояд тамоми фармудаҳои ӯро ба субут мерасонид ва аз амрҳои вай сарпечӣ намекард. Дар ин бобат Абулҳасан Алии Ҳуҷвирӣ дар нахустин рисолаи ирфонӣ ба забони форсӣ менависад, ки нохушнудӣ ва уқуқи пирони тариқат ва машоих ҳиҷрону ваҳшат бор оварад (6, 230231).
Соҳиби «Кашф-ул-маҳҷуб» сӯфинамоеро, ки дар сар ҳавои суҳбати пирро накардаву бо машоих улфат нагирифтааст, ҷоҳил меҳисобад ва лоиқи ин равиш намешуморад: «Аммо мутасаввифи ҷоҳил он бувад, ки суҳбати пире накарда бошад ва аз бузурге адаб наёфта ва гӯшмоли замона начашида ва ба нобиноӣ кабуде андарпӯшида ва худро дар миёни эшон андохта ва дар беҳурматӣ тариқи инбисотӣ месипарад андар сӯҳбати эшон ва ҳумқи вай вайро бар он дошта, ки ҷумларо чун худ пиндорад ва он гоҳ тариқи ҳаққу ботил бар вай мушкил бувад» (6, 27).
Дар таърихи адабиёти ирфонӣ намунаи беҳтарини китоби таълимӣ асари «Табақот-ус-сӯфия»-и Хоҷа Абдуллоҳи Ансорӣ ба шумор меравад. Ин асар фарогири маҷмуаи суханону мавъизаҳои Пири Ҳирот аст, ки дар сари минбарҳо барои муридону пайравонаш арза доштааст ва як мурид ё чанд тан аз онон ҳамаи гуфтори ӯро рӯи когаз овардаанд. Дар ин асар риояти ҳаққи пир ва наздикӣ ҷустан ба ӯ шарти муҳим дониста мешавад: «Шайхулислом моро гуфт ва васият кард, қаддасаллоҳу руҳаҳу: Ки аз ҳар пире сухан ёд гирет ва агар натавонед номи эшон ёд доред, то аз он баҳра ёвед, бештар нишону баракат дар ин кор он аст, ки суханони машоих шунавӣ, хуш ояд ва ба дил ба эшон гароӣ ва инкор наёрӣ ва ҳар кӣ аз дӯстони худ яке бо ту намояд, ар фаро наёяд ва ӯ ба чашми ту ҳақир ояд, туро аз он батар бошад. Ҳар гуноҳ ки он батар бошад, ки бикунӣ. Яъне ки он аз тариқи маҳрумӣ ва ҳиҷоб бошад» (1, 4).
Маълум мегардад, ки машоихи бузурги сӯфия дар китобу рисолаҳо ва ҳалқаи дарсу машгулиятҳои таълимии хеш ба шогирдон дастур медоданд, ки ба сафарҳои тӯлонӣ бароянд ва бо пирон дидору мулоқот анҷом диҳанд. Хоҷа Абдуллоҳи Ансорӣ дар «Табақот-ус-сӯфия» барои нишон додани мақоми маънавии машоих мусофиратҳои дуру дарози онҳоро ба хотири дидани пирони тариқат як навъ сифати сутуда қаламдод менамояд. Масалан, дар зикри Яҳёи Маози Розӣ бо санадҷӯӣ аз нақли чанд машоих меорад: «Бӯабдуллоҳи Боку маро гуфт, ки: Бакрон ибни Аҳмади Ҷилӣ гуфт, ки: Юсуфи Ҳусайни Розӣ гуфт: Дар саду бист шаҳр рафтаам ба дидори уламову ҳукамо ва машоих. Ҳеҷ кас надидаам қодиртар бар сухан чун Яҳёи Маози Розӣ» (1, 101).
Худи Пири Ҳирот борҳо дар ин асар ба муридонаш таъкид кардааст, ки аз тоифаи сӯфиёни ростин «ҳазору дувисту анд шайх шиносам» (1, 79).
Ин маънои онро дорад, ки соҳиби «Табақот-ус-сӯфия» бо ранҷу машаққати зиёд ба суҳбати пирон расидааст ва аз ҳикмати ҷаҳони фикрии онҳо баҳраманд гардидааст.
Аз муҳтавои манобеи қадими ирфонӣ бармеояд, ки муносибат бо пирон асосҳои бунёдии тасаввуфро ифода менамояд. Ҳарчанд бештари ҷараёнҳои гуногун дар одобу муомалат меъёрҳои хоси худро доранд ва пирон муридонро бо усулҳои хос, чун даъват барои таҳаммули ранҷи сафар, чиллаву хилватнишинии тӯлонӣ, бар канор гузоштани корҳои дунявӣ, сарфи дарвешон кардани молу зари солҳо гирдоварда тарбия менамуданд, ё агар мурид аз хонадони амирону подшоҳон ва мунъимон бошад, ба гадоиву соилӣ водор месохтанд, дар ҳама ҳол эҳтироми ақтобу абдол ва
НОМАИ ДОНИШГОҲ* УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ* SCIENTIFIC NOTES*
№4(41) 2014
бузургон шарти асосӣ ба шумор меомад. Покиву асолати муносибати сӯфиён бо пирон ба ҳадде буд, ки бо ҳамдигар аз рӯи собиқаву пешинаи мулоқот бо машоихи кибор таваҷҷуҳ менамуданд. Ин нуктаро санади дигар аз гуфтори Хоҷа Абдуллоҳи Ансорӣ собит менамояд: «Вақте ин Алии Бундор бо Шайх Абӯабдуллоҳи Хафиф мерафт, дар роҳ дар тангии пул расиданд. Шайх Абӯабдуллоҳи Хафиф вайро гуфт: Фаро пеш рав. Вай гуфт: Фаро пеши ту. Гуфт: Бубахш. Гуфт: Чаро? Гуфтӣ: Ту Ҷунайд дидаӣ, ман надидаам»(1, 301).
Агар дар асарҳои назарии тасаввуфӣ пир ҳамчун як инсони заминӣ ё омӯзгору омӯзандаи ҳақиқати сулук тасвир ёбад, дар рисолаҳои рамзӣ- ирфонии яке аз нависандагону файласуфон маъруфи таърихи адабиёти мо - Шайх Шиҳобуддини Суҳравардӣ ин симо тобишҳои дигар дорад. Симои пир дар баррасиҳои ирфонии Шайхи Ишроқ ба чанд маънӣ ё мақсад зоҳир мешавад:
1. Пир тимсоли раҳнамову муршиди комил аст, ки ҳидояти ӯ барои мурид амри савоб дони ста мешавад.
2. Дар симои пир зуҳур ёфтани фариштаи раҳнамо, ки ӯ Шайхулгайб ё Мизонулгайб ном дорад.
3. Пир овози дуюми нависанда аст ва суханвар ӯро василаи баёни андешаву афкори ирфонии хеш қарор медиҳад.
4. Пир ақли солик аст, ки баъди расидан ба мақоми баланд ӯро метавонад раҳнамоӣ кунад. Инро мафҳумро бо унвонҳои дигар, мисли «Ақли фаъъол», «Руҳулқудс» ва «Ҷабраил» низ ифода менамоянд.
Ин даъворо муҳтаво ва мундариҷаи рисолаҳои форсии Шайх Шиҳобуддини Суҳравардӣ «Қиссаи мургон» ё «Рисолат-ут-тайр», «Ақли сурх», «Фӣ ҳолати туфулият», «Овози пари Ҷабраил», «Фӣ ҳақиқати ишқ» ба исбот мерасонанд. Маълум мешавад, ки ҳарчанд дидор бо пирон дар ҷодаҳои сулуки руҳонӣ яке аз ҷузъҳои сужети рисолаҳои Шайх Шиҳобуддини Суҳравардӣ маҳсуб меёбад, вале нависанда рамзҳои зиёдеро дар сурат, нишонаҳои ҷисм, синну сол, зебоӣ, донишу фазилат ва вижагиҳои дигари ҷаҳони ботинии онҳо гунҷонидааст.
Адабиётшиноси эронӣ Тақии Пурномдориён дар заминаи се рисолаи фалсафии Абӯалӣ ибни Сино «Ҳай ибни Яқзон», «Саломон ва Абсол», «Рисолат-ут-тайр», ки гӯё аслан ба забони арабӣ навишта шудаанд ва рисолаҳои Суҳравардӣ маънии дидор бо пир ва саволу ҷавоб бо ӯро «дидор бо фариштаи раҳнамо» ё «дидори руҳу нафси солик бо асли осмонии хеш» маънидод кардааст, менависад: «Ин асли осмонӣ, ки бо таъолиму ҳидояти худ нафсро барои кӯч аз гурбати заминӣ ташвиқу раҳнамоӣ мекунад, фариштаест, ки дар пайкари инсонӣ ва дар нафси пире руҳонӣ дар олами мисол дар уфуқи диди руҳи солик зоҳир мегардад» (5, 292).
Ба ин манзур, мақсади аслии Шайх Шиҳобуддини Суҳравардӣ аз пир на ҳама вақт ҳамон муршиди заминист, балки фариштаест, ки дар мақоми баланду қудсии маънавӣ орифи комилро ҷиҳати маърифати нуктаҳои меҳварии ҳақиқат ҳидоят менамояд.
Ёдкарди пир ва дар қиссаву достонҳои ҷудогона нишон додани ӯ дар маснавиҳои ирфонии Санойии Ғазнавӣ, Шайх Фаридуддини Аттор ва Мавлоно Ҷалолуддини Румӣ бастагӣ ба ду ҷанбаи аслии ин навъ осор -фалсафа ва ирфон дорад. Пир якборагӣ дар худ нишонаи образҳои рамзӣ ё адабӣ, фалсафӣ ва ирфониро таҷассум менамояд.
Номи маснавии «Сайр-ул-абод ила-л-маъод»-и Санойӣ худ шаҳодат аз он медиҳад, ки гӯянда ба шарҳи рамзии сафари руҳи солик мепардозад. Пир дар ин маснавӣ бо вуҷуди куҳансолӣ зебову нуронӣ ва тозарӯй аст. Санойӣ дар огози фасли «Сифати нафси оқила, ки ӯро ақли мустафод гӯянд» аз пир сухан огоз мекунад. Вай бо солике, ки дар торикии олами сифлӣ миёни деву дад қарор дорад, рӯ ба рӯ мешавад:
Пирамарде латифу нуронӣ,
Ҳамчу дар кофарӣ мусулмонӣ.
Шармрӯю латифу оҳиста,
Чусту нагзу шигарфу боиста.
Замоне аз замона хушрӯтар Куҳане аз баҳори нав навтар (3, 219).
Баъди дидору ошноӣ солик ҳамроҳи пир нахуст ба сайри олами хок ва сипас ба олами афлок мепардозанд. Дар ин сафари руҳонӣ бо мавҷудоти ин оламҳо ошно мегарданд. Дар охир ҳангоми расидан ба баландтарин мартаба пешвоёни тавҳидро, ки «хосулхос» унвон доранд, мебинанд. Аз мазмуни умумии маснавӣ ба ин натиҷа расидан мумкин аст, ки ин пири малакутиву нуронӣ ақли фаъъол ё нафси нотиқаи марди ориф аст.
Дар маснавии дигари Санойӣ «Ҳадиқат-ул-ҳақиқат», ки аслан ин асар сужети мукаммал надорад, дар ҳикоёти ҷудогона дидор бо пири соҳибсифат тасвир ёфтааст. Боби шашуми ин китоб «Дар зикри нафси куллӣ ва аҳволи он» бо баёни рамзӣ огоз мегардад:
НОМАИ ДОНИШГОҲ» УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ» SCIENTIFIC NOTES»
№4(41) 2014
Андар омад чу моҳ дар шабгир,
«Анъималлаҳ сабоҳ» - гӯён пир.
Кундцисмеву сокинтарконе,
Теззеҳневу раҳфародоне.
Рӯй чун офтоб нурандуд,
Ҷома чун цомаи сипеҳри кабуд.
Ногаҳоне ту гуфтй омад бар Офтобе зи ҳавзи нилуфар (4, 247).
Дар идомаи ҳикоят пир ба ровӣ таъкид менамояд, ки ин ҷаҳони сад ҳазорсоларо зиёд дӯст надорад ва худро дар зиндони ҳабс зиёд қурбон насозад. Олам ба мисоли ҳавасхонаи муваққатист ва дар ин ҷо густурдани бисоти шодиву нишот хушоянд нест:
Гар цабои бацо нахоҳӣ сӯхт,
Баркаш аз тан цабои одамдӯхт.
Хештанро аз ин цафас бирҳон,
Бинамо аз халифатӣ бурҳон (4, 247).
Аз мазмуни бахшҳои боқимонда маълум мегардад, ки манзури Санойӣ аз ин пир ҳамоно нафси кул аст. Баъд аз он ки шоир нафсро бо чанд сифат ситоиш менамояд ва калимоти вобаста ба онро тавзеҳ медиҳад, нафс, яъне ҳамон пир мегӯяд:
Аввали халқ дар ҷаҳон моем,
На ҳама ҷой чеҳра бинмоем Бари ноаҳлу сифла кам гардем,
Дар ҷибиллат зи халқҳо фардем.
Назари Ҳақ ба мост аз ҳама халқ,
Хилқати мо ҷудост аз ҳама халқ (4, 249).
Санойӣ бо истифода аз симои пир нишон медиҳад, ки ҷойгоҳи руҳонии инсони комил дар олами малакут аст.
Дар маснавии «Мусибатнома»-и Шайх Аттор пир раҳнамои ботинии солик аст. Солики фикрати Аттор зери баррасиҳои фалсафию каломӣ қарор намегирад. Ба андешаи ӯ фикрати ҳақиқӣ на дар заминаи ақл, балки дар асоси мукошифоти қалбӣ даст медиҳад:
Фикрате, к-аз ваҳми ацл ояд падид,
Он на гайб аст, он зи накл ояд падид.
Фикрати ақлӣ бувад куффорро,
Фикрати қалбист марди корро.
Солики фикрат, ки дар кор омадаст,
На зи ақл, аз дил падидор омадаст....
Фикрати қалбӣ, ки солик омадаст,
Зубдаи кулли мамолик омадаст (2, 159).
Дар қисмати огози «Мусибатнома» Аттор пирро раҳбару раҳнамои солик мешуморад. Вай ба муридон талқин месозад, ки ваҳму ҳавли роҳи ирфонро танҳо бо роҳбариву ҳидояти пир метавон ҳамвору осон кард:
Пири раҳ кибриту аҳмар омадаст Синаи ӯ баҳри ахзар омадаст Ҳар кӣ ӯ кӯҳлӣ насохт аз хоки пир,
Хоҳ поку хоҳ, гӯ, нопок мир.
Роҳ дур асту пурофат, эй писар,
Роҳравро мебибояд роҳбар Гар ту бе роҳбар фурӯ оӣ ба роҳ,
Гар ҳама шерӣ, фурӯ афтӣ ба чоҳ.
Кӯр ҳаргиз кай тавонад рафт рост,
Бе асокаш кӯрро рафтан хатост (2, 164).
Шайх Аттор пирро аз баррасиҳои ақлӣ берун кашида, ӯро ҳодии заминии муридон мешуморад. Ба андешаи ӯ пирон қутбу раҳнамои соликонанд, ки бе ҳузури онҳо ба мақсуди аслӣ расидани навроҳ имконнопазир аст. Пир маркази паргори сайру сулуки инсонҳои ҷӯяндаи асрори ҳақиқат аст:
Кай ҷаҳон бе қутб бошад пойдор,
Осиё аз қутб бошад беқарор.
НОМАИ ДОНИШГОҲ* УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ* SCIENTIFIC NOTES*
№4(41) 2014
Гар намонад дар замин қутби ҷаҳон,
Кай тавонад гашт бе қутб осмон? (2, 164).
Аз баррасиҳои иҷмолии ин мавзӯъ метавон ба ин натиҷа расид, ки симои пир ва кору ҳастии ӯ дар адабиёти ирфонӣ ба гунаҳои мухталиф арзёбй гардидааст. Агар Санойӣ ва Суҳравардӣ ба ин қарор омада бошанд, ки дар ниҳояти роҳ нафси инсонӣ ба ақли фаъъол табдил ёфта, барои камолоти минбаъдаи қудсии ӯ кӯмак мерасонад. Ё ориф дар мақомҳои баландтари тариқат овози пари Ҷабраилро мешунавад ва руҳулқудс ӯро раҳнамову ҳодӣ мешавад, Аттор шӯру ҷазабаи ишқро, ки солики фитратро пӯхтаву комил месозад, нахустунсури шавқу муҳаббат медонад. Сипас, пири хонақоҳиро, ки аз кулли тааллуқоти дунявӣ парҳез карда, то дараҷаи абдолу қутб расидааст, чарогдори тариқат меҳисобад. Зеро бино ба таъкиди Ҷунайди Багдодӣ «Ва андар далел возеҳ аст, ки пирон ба ҳар ки бошанд, мушрифи ҳоли муридон бошанд» (6, 198).
Ба андешаи Аттор танҳо пир аст, ки дар заминаи раҳнамоиҳо, дастуру мавъизаҳои ӯ мурид аз розҳои офариниш огоҳ мешавад. Чун мурид дар роҳи камолоти маънавии хеш аз амри пир берун наомада, сидқу ихлосашро пойдор нигаҳ дошт, тадриҷан ба мартабаи муршиди хеш мерасад. Дар ин вақт қалби ӯ пиру пешвои ӯ хоҳад буд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Ансорӣ, Хоҷа Абдуллоҳ. Табақоту-с-сӯфия. Муқобалаву тасҳеҳ ва ҳавошиву фаҳориси Муҳаммад Сарвари Мавлоӣ/Хоҷа Абдуллоҳи Ансорӣ. -Теҳрон: 1362.- 968 с.
2. Аттор, Муҳаммад ибни Иброҳим. Мусибатнома. Муқаддима, тасҳеҳу таълиқоти Муҳаммад Ризо Шафеии Кадканӣ. Вироиши аввал/Муҳаммад ибни Иброҳими Аттор. - Теҳрон: Сухан, 1386.
- 958 с.
3. Санойӣ, Ғазнавӣ Абулмаҷд Маҷдуд ибни Одам. Маснавиҳои Ҳаким Санойӣ. Ба инзимоми шарҳи «Сайр-ул-ибод». Тасҳеҳ ва муқаддима аз Саййид Муҳаммад Тақӣ Мударриси Разавӣ/ Абулмаҷд Маҷдуд ибни Одам Санойи Ғазнавӣ. -Теҳрон: Донишгоҳи Теҳрон, 1360. - 382 с.
4. Санойӣ, Ғазнавӣ. Ҳадиқат-ул-ҳақиқат ва шариат-ут-тариқат. Бо муқаддима ва тасҳеҳу таҳшияи Муҳаммади Рӯшан/Абулмаҷд Маҷдуд ибни Одам Санойи Ғазнавӣ. - Теҳрон: Нигоҳ, 1387. - 687 с.
5. Пурномдориён, Тақӣ. Рамз ва достонҳои рамзӣ дар адаби форсӣ. Таҳлиле аз достонҳои ирфонӣ-фалсафии Ибни Сино ва Сӯҳравардӣ/Т.Пурномдориён. -Теҳрон: 1375. - 622 с.
6. Ҳуҷвирӣ, Алӣ ибни Усмон. Кашф-ул-маҳҷуб. Муқаддима, тасҳеҳу таълиқоти Маҳмуди Обидӣ/Алӣ ибни Усмони Ҳуҷвирӣ.-Теҳрон: Суруш, 1383.- 1154 с.
REFERENCES:
1. Ansori, Khoja Abdullah. Tabaqat-us-Sufiya. Preparation of the text, commentary and notes by Muhammad Sarvar Mavloi / Khoja Abdullah Ansori. - Tehran, 1362. -968 p.
2. Attar, Muhammad ibn Ibrahim. Musibatnoma. Preparation of the text and commentary by Muhammad Rizo Shafei Kadkani. First Edition/ Muhammad ibn Ibrohim Attor - Tehran: Sukhan, 1386.
- 958 p.
3. Sanoyi Geznevi, Abulmajd Majdud ibn Odam. Poems of Hakim Sanoyi. Preparation of the text and commentary by Said Muhammad Taqi Mudarris Razavi/Abulmajd Majdud ibn Odam Sanoi Gaznavi -Tehran:Tehran University, 1360. - 382 p.
4. Sanoi Geznevi. Hadikat-ul-hakikat wa Shariat-ut-Tariqat. Preparation of the text and commentary by Muhammad Roushan/Sanoi Geznevi. - Tehran:Nigoh, 1387. -687 p.
5. Purnomdoriyon, Taki. The allegory and allegoric poems in Persian literature. Analysis of mystical and philosophic opus of Ibn Sina and Sukhrawardi / T.Purnomdoriyon. - Tehran, 1375. -622 p.
6. Hujwiri, Ali ibn Usman. Kashf-ul-Mahjoub. Preparation of the text and commentary by Mahmoud Obidi / Ali bin UsmanHujwiri. - Tehran: Surush, 1383 - 1154 p.
Образ духовного наставника в мистических поэмах Б.Т. Мирсаидов
Ключевые слова: духовный наставник (старец, пир), мюрид («ищущий», «жаждущий»), суфизм, рациональная душа, активный интеллект, путеводный ангел, Святой Дух, маснави, «Кашф-ул-махджуб», «Табакот-ус-суфия», «Хадикат-ул-хакикат», «Сайр-ул-абод», «Мусибатнома»
НОМАИ ДОНИШГОҲ» УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ» SCIENTIFIC NOTES»
№4(41) 2014
Статья посвящена изучению образа старца или духовного наставника в суфийской литературе. Автор анализирует эту тему исходя из теоретических источников суфизма и мистических поэм. С точки зрения автора мистических поэм Санои Гезневи и персоязычных прозаических произведенийШейха Шихобуддина Сухраварди, под образом или термином старца подразумевают активный интеллект, разум, или путеводного ангела и духа. У Шейха Аттара это понятие озночает истинного человека, который с большим рвением, с болью и страданием, с умеренностью и воздержанием от мирских утех, встречаясь с мудрецами, доходит до степени совершенства.
А также встреча со старцами, визиты, беседа и советы старых мудрецов в статье обоснованы материалами книг «Кашф-ул-махджуб» и «Табакат-ус-суфия», трактуются в них как нахождение духовного пути к совершенствованию.
The character of a spiritual mentor in mystical poems
B. T. Mirsaidov
Key words: spiritual mentor (monastic elder, pihr), mureed ("seeker", "avid"), Sufism, the rational soul, an active intelligence, a guiding angel, the Holy Spirit, Masnawi, "Kashf-ul-Mahjoub, " "Tabakot-us-sufiya", "Hadikat-ul-hakikat", "Sayre-ul-Abodah", "Musibatnoma"
The paper deals with study of the character of a monastic elder or spiritual mentor in the Sufi literature. The author analyzes this topic based on the theoretical sources of Sufism and mystical poems. The author, mystic poems of Sanoi Geznevi and Persian prose works of Sheikh Shihobuddin Suhrawardi, a terminology monastic elder means the active intellect, the rational soul and a wise mind, or an Angel of Guidance and spirit. According to Sheikh Attar it is a concept of a true human being who with a righteous zeal, with pain and suffering, with moderation and abstinence from worldly pleasures and meeting with the wise men promes to a full extent and human enlightenment.
As well as contemplations with the monastic elders, visits, discussions and advice withold sages in the paper are substantiatedby the materials of the book "Kashf-ul-Mahjoub" and "Tabaqat-us-Sufiya." They also tellhow to find the spiritual path to perfection.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Мирсаидов Баҳром Тоҳирович, докторанти кафедраи адабиёти муосири тоцики Донишгоҳи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Ғ.Ғафуров (Ҷумҳурии Тоцикистон, ш. Хуцанд), E-mail: somonzod@mail.ru
Сведения об авторе:
Мирсаидов Бахром Тохирович, докторант кафедры таджикской современной литературы Худжандского государственного университета имени академика Б.Г.Гафурова (Республика Таджикистан, г.Худжанд), E-mail: somonzod@mail.ru
Information аbout the author:
Mirsaidov Bahrom Tohirovich, doctoral student in the Department of Contemporary Tajik Literature of Khujand State University named after academician B.G.Gafurov(Republic of Tajikistan, Khujand), E-mail: somonzod@mail.ru
