Научная статья на тему 'Миллий ва глобал таълим тенденциялари'

Миллий ва глобал таълим тенденциялари Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
1059
125
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
миллий / глобал / тенденция / таълим / ислоҳот / тараққиёт / тинчлик / барқарорлик / таълим тизими / кадрлар тайёрлаш / national / global / tendencies / education / reforms / development / peace / stability / education system / personnel training

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Расулов Ҳ.

Мақолада миллий ва глобал таълим тенденциялари билан боғлиқ муаммолар қиёсий ҳолда ўрганилиб, Ўзбекистонда таълим ислоҳотлари, унинг истиқболлари ҳамда пировард мақсадлари хусусида мулоҳаза юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TENDENCIES IN NATIONAL AND GLOBAL EDUCATION

There is provided in the article comparative trends of national and global problems related with education. There are discussed the educational reforms in Uzbekistan and its perspectives and overall aims as well.

Текст научной работы на тему «Миллий ва глобал таълим тенденциялари»

Расулов X..

Сурхондарё вилояти

халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Ижтимоий-иктисодий фанлар» кафедраси доценти, сиёсий фанлар номзоди

МИЛЛИЙ ВА ГЛОБАЛ ТАЪЛИМ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ

РАСУЛОВ МИЛЛИЙ ВА ГЛОБАЛ ТАЪЛИМ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ

Маколада миллий ва глобал таълим тенденциялари билан боFлик муаммолар киёсий х,олда урганилиб, Узбекистонда таълим ислох,отлари, унинг истикболлари х,амда пировард максадлари хусусида мулох,аза юритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: миллий, глобал, тенденция, таълим, ислох,от, тараккиёт, тинчлик, баркарорлик, таълим тизими, кадрлар тайёрлаш.

РАСУЛОВ Х. ТЕНДЕНЦИИ НАЦИОНАЛЬНОГО И ГЛОБАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье в сравнительном плане представлены проблемы, связанные с тенденцииями национального и глобального образования, также проанализированы образовательные реформы, их цели и перспективы развития в Узбекистане.

Ключевые слова и понятия: национальный, глобальный, тенденция, образование, реформа, развитие, мир, стабильность, система образования, подготовка кадров.

RASULOV H. TENDENCIES IN NATIONAL AND GLOBAL EDUCATION

There is provided in the article comparative trends of national and global problems related with education. There are discussed the educational reforms in Uzbekistan and its perspectives and overall aims as well.

Keywords: national, global, tendencies, education, reforms, development, peace, stability, education system, personnel training.

Инсоният тарацциёти шуни курсатмоцдаки, мамлакат-ларнинг %ар томонлама тарацциёти марказида жамият ривожланишининг ицтисодий курсаткичлари эмас, балки ин-сон ва унинг ижтимоий маънавий манфаатлари туриши керак.

Тараккиётнинг пировард максади ва унинг самараси мезони - жамият аъзолари имкони-ятларини кенгайтириш, моддий ва маънавий эх,тиёжларини кондириш, юкори турмуш дара-жасига эришиш каби омилларга боFлик булса, унинг ибтидоси мамлакатда амалга оширила-ётган таълим ислох,отлари истикболлари билан уЙFунлашиб боради.

Бошкача айтганда, XXI аср бусатасида иктисодий усишнинг узи асосий максад эмас-

лиги аён булиб колди. Жамиятнинг даромад-лари факат восита холос1. Буюк юнон мута-факкири Арасту таъкидлаганидек, «бойлик биз интилаётган асл максадимиз эмаслиги аникдир, у шунчаки фойдали ва узга нарсага

1 Баркарор ижтимоий-иктисодий ривожланишнинг ва инсон тараккиёти принципларини амалга оширишнинг парламент томонидан таъминланиши. // Узбекистон Рес-публикаси Олий Мажлиси Сенати, Узбекистондаги БМТ Тараккиёт дастури. 2011. -7-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 4

эришиш учун хизмат килади»1. Бошкача айт-ганда, инсон - хар кандай миллатнинг энг кат-та бойлигидир, лекин бу бойлик сифатли таъ-лимга асосланмоFи лозим.

Дунё тажрибаси ва статистик маълумот-лар шуни тасдикламокдаки, мамлакатларнинг ижтимоий-иктисодий тараккиёти ёки кам-баFаллик холати муайян даражада таълим ривожига, уз навбатида, таълим тизими ва илм-фан тараккиётининг шаклланиши хамда кенг микёсда ривожланиши мамлакатнинг ижтимоий-сиёсий баркарорлиги билан узвий боFликдир. Узбекистон Республикаси Прези-денти И.А.Каримов бу борада шундай фикр билдиради: «Чунки, тинчлик ва баркарорлик булмаса, илм-фан сохасида хеч кандай усиш, тараккиёт булиши мумкин эмас. Каерда тинчлик ва баркарорлик булсагина илм-фан мар-казлари, академиялар, олий укув юртлари пайдо булади. Энг асосийси, таълим-тарбия равнак топиб, унга кизикиш, эътибор кучая-ди. Тинчлик-баркарорлик булган жойдагина одамлар укиб-урганишни, хар томонлама ри-вожланишни истайди»2.

Дархакикат, мамлакат тараккиётининг баркарорлиги, жамиятнинг барча сохаларидаги ислохотларнинг самарадорлиги ва пировард натижасида иктисодий ривожланишнинг юкори даражасини таъминлаш бевосита таълим тизими ва унинг даражасига боFликдир. Зеро, таълим инсон камолотининг таркибий кисми, жамият муаммоларини хал килишнинг асосий омили хисобланади. Бошкача айтган-да, таълим инсон ривожланишининг таркибий кисми сифатида катор ижтимоий, иктисодий, сиёсий муаммоларни бартараф этишга мисл-сиз таъсир курсатади. Энг мухим жихати, таъ-

1 Баркарор ижтимоий-иктисодий ривожланишнинг ва инсон тараккиёти принципларини амалга оширишнинг парламент томонидан таъминланиши. // Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати, Узбекистондаги БМТ Тараккиёт дастури. 2011. -15-б.

2 Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов-нинг «Урта асрлар Шарк алломалари ва мутафаккирла-рининг тарихий мероси, унинг замонавий цивилизация ривожидаги роли ва ахамияти» мавзусидаги халкаро кон-ференциянинг очилиш маросимидаги нутки. Самарканд, 2014 йил 15-16 май. // Манба: http://uza.uz/oz/politics/ prezident-islom-karimovning-rta-asrlar-shar-allomalari-va-mutafakkirlarining-tarikhii-merosi-uning-zamonavii-tsivilizatsiya-rivozhidagi-roli-va-aamiyati-mavzusidagi-khalaro-konferentsiyaning-ochilish-marosimidagi-nuti-16.05.2014-32302

лим тизими самарадорлиги онгни юксалти-ришга, инсон тафаккурининг муттасил бойиб боришига хизмат килади.

Хозирги кунда мамлакатимизда жамиятнинг барча сохаларида тайёрланаётган кадрларнинг салохияти, таълим сифатининг ахамияти ва долзарблиги хакида Узбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов куйидаги фикрлар-ни айтган: «Биз фарзандларимизнинг нафакат жисмоний ва маънавий соFлом усиши, балки уларнинг энг замонавий интеллектуал билим-ларга эга булган, уЙFун ривожланган инсон-лар булиб, XXI аср талабларига тулик жавоб берадиган баркамол авлод булиб вояга ети-ши учун зарур барча имконият ва шароит-ларни яратишни уз олдимизга максад килиб куйганмиз»3.

Шунинг учун булса керак, АКШлик сиё-сатшунос Збигнев Бжезинский узининг машхур «Буюк шахмат тахтаси» китобида Узбекистоннинг келажаги буюклигини унинг Амир Темур асос солган, пойтахти Самарканд булган буюк салтанатнинг туFридан-туFри во-риси эканлиги хамда рахбарияти ва куп сонли мехнатсевар халки билан боFлайди. У мамлакатнинг мустакиллик йилларида эришаётган ютукларини эътироф этар экан, Узбекистон халкининг Fоявий хамжихатлиги дуч келаёт-ган муаммоларнинг самарали хал килинишига омил булаётганини кайд этади. Узбекистон энди хеч качон, бирорта давлатга карам булмаслигини таъкидлайди4.

Дархакикат, хар бир давлат уз фукаролари билимли, хак-хукукини танийдиган, маънавий баркамол, бир суз билан айтганда, комил инсон булиб вояга етиши хакида каЙFуради. Бу эзгу максад давлатимиз сиёсатининг усту-вор сохасига айланди. Комил инсон деганда, биз, аввало, онги юксак, мустакил фикрлай оладиган, хулк-атвори билан узгаларга ибрат

3 Каримов И.А. Асосий вазифамиз - Ватанимиз тараккиёти ва халкимиз фаровонлигини янада юксалтириш-дир. / Президент Ислом Каримовнинг 2009 йилнинг асосий якунлари ва 2010 йилда Узбекистонни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маърузаси. // Манба: http://www.uzssgzt. uz/cgi-bin/main.cgi?lan = u&raz=4&god=2012&mes=12&i d = 1271.

4 Бжезинский З. Великая шахматная доска. / Перевод О.Ю.Уральской. - М.: «Международные отношения», 1998. -С. 158.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 4

буладиган билимли, маърифатли кишиларни тушунамиз.

Узбекистонда хар жихатдан фаол инсонни тарбиялашга эътибор каратишга, тоявий тар-бия воситасида шахснинг салохиятини макси-мал даражада юзага чикаришга эришиш, хар бир боланинг иктидорини ривожлантиришга урту берилмокда. Шу уринда мамлакатимиз-да мустакиллик йилларида амалга оширилган таълим ислохотлари ва истикболлари билан ботлик узгаришларни таълим тизими ривож-ланишининг глобал тенденциялари билан киёсий таккосласак.

XX аср интихоси ва XXI аср ибтидосида жах,он хамжамиятида таълимни ривожлан-тириш борасида улкан ютукларга эришилди. 1960 йилда дунё ахолисининг 36 фоизи х,атто базавий маълумотга эга булмаган булса, 2000 йилда ахоли сонининг икки баравар усишига карамай, бу курсаткич 25 фоизга камайди. 1975 йилгача дунёда катта ёшли хар иккинчи киши ёзиш ва укишни билмаган булса, айни пайтда саводсиз одамлар сони деярли ярим бараварга кискарди1.

Маълумки, иктисодий жихатдан ривожлан-ган мамлакатлар таълим курсаткичи буйича хам етакчилик килади. Шунинг учун иктисодий тараккиёти паст булган мамлакатлар, жум-ладан, Африка давлатлари бу курсаткичдан оркада колмокда. Ривожланган мамлакатлар фукароларининг 1-2 фоизини саводсизлик ташкил килса-да, мехнатга лаёкатли ахолининг уртача 32 фоизи (25-65 ёш) олий маълумотга эга мутахассислар хисобланади. БМТ маълу-мотларига кура, олий маълумотли мутахассислар Канадада - 43, АКШда - 38, Японияда 36 фоизни ташкил килар экан2.

Ривожланаётган давлатлар гурухида эса уртача саводхонлик даражаси бугунги кунда карийб 80 фоизни ташкил килиб, 1990 йил-дагига нисбатан кичик ёшдаги мактабга бор-маётган болалар сони 30 миллион нафарга камайди, мактабда уртача укиш муддатининг давомийлиги ярим йилга купайди3.

Шунга карамай, дунёда таълим сохасида амалга оширилиши лозим булган, х,али уз ечи-мини кутаётган муаммолар жуда куп. Энг катта муамолардан яна бири - сайёрамизда 100 миллионга якин мактаб ёшидаги бола таълим тизими билан камраб олинмаган, улар-нинг бешдан уч кисмини кизлар ташкил этади. Марказий Африка давлатларида болаларнинг факат учдан бир кисми бошлантич синфлар-ни тамомламокда. Иктисодий даромади кам мамлакатларда саводхонликни тугатиш борасида кулга киритилаётган ютукларга карамай, хар туртинчи ёш йигит ва хар учинчи катта ёшли киши укиш х,амда ёзишни билмайди4. Бу гурухдаги мамлакатларда тегишли ёшдаги ахолининг атиги туртдан уч кисмигина умумий бошлантич таълим билан камраб олинган.

XXI аср арафасида ривожланаётган мамлакатларда бошлантич мактаб ёшидаги 680 миллион ёки карийб 17 фоиз бола мактабга бормаган. Биргина Киртизистон Республика-сида 10 мингга якин бола мактабга бормай-ди. Бу эса мамлакатда таълим сифати пасайиб бораётганлигини курсатади5. Бошлантич мактабга бормайдиган болаларнинг 40 миллион нафари хиндистонликлар булиб, бу дунёда бошлантич таълим билан камраб олинмаган жами болаларнинг учдан бир кисмини ташкил этар экан6. Шу боис хам бугунги кунда бутун дунёда таълим тизимини тутри йулга куйиш ва унинг самарадорлигини ошириш билан ботлик чора-тадбирларни амалга оширишга катта эътибор каратилмокда. Таълим сифа-тини ошириш факатгина молиялаштиришни оширишга ботлик ходиса эмаслигини бугунги дунё тажрибаси хам курсатиб турибди.

БМТ тараккиёт дастурининг 2008 йилги маълулотларига кура, Узбекистон таълим даражаси курсаткичи жуда юкори мамлакатлар-дан бири хисобланади. Узбекистонда таълим курсаткичи 0,99 ни ташкил этса, айни пайтда дунёда бу курсаткич 0,77 ни ташкил килади7. БМТ бош котибининг уринбосари Нойлин Хей-зер 2012 йил маълумотлари асосида Марказий

1 Саидова Г. ва бошкалар. Узбекистонда таълим: талаб ва таклиф мутаносиблиги (БМТнинг Узбекистондаги ва-колатхонаси томонидан тайёрланган инсон тараккиёти туFрисида маъруза). - Т., 2007/2008. -26-б.

2 Уша жойда.

3 Уша жойда.

4 Уша жойда.

5 http://uz.ca-news.Org/news:21055/

6 Саидова Г. ва бошкалар. Узбекистонда таълим: талаб ва таклиф мутаносиблиги (БМТнинг Узбекистондаги ва-колатхонаси томонидан тайёрланган инсон тараккиёти туFрисида маъруза). - Т., 2007/2008. -27-б.

7 Уша жойда, 26-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 4

Осиёда катталар уртасида соводхонлик дара-жаси 99,4 фоизни, дунё буйича эса 83,7 фоиз-ни ташкил килишини, шунингдек, 2009 йилда 330 минг нафар катта ёшдаги одам саводсиз-лигича колаётганлигини, уларнинг 67 фоизи аёллар эканлигини таъкидлаган1.

Узбекистон таълим курсаткичи буйича Европа Иттифоки таркибига кирадиган Мальта (0,86%), Руминия (0,90%), Хорватия (0,90%), Марказий Американинг саноати энг ривож-ланган мамлакати Коста-Рика (0,87%) ва Хи-той Гонконгидан (0,88%) олдинда турибди. Бу курсаткич буйича Узбекистон нефть хисобидан бойиб кетган Бахрайн ва Бруней (0,88%), Кувайт (0,87%), Катар (0,86%), БАА (0,71%), шунингдек, иктисодий ва техник ривожланиш сохасида катта муваффакиятга эришган Мексика (0,86%) ва Малайзиядан (0,84%) олдинда эканлиги БМТ томонидан тайёрланган инсон тараккиёти тутрисидаги миллий маърузада келтирилган. Шунингдек, ушбу маърузага кура, Узбекистон катта ёшдаги ах,оли саводхонлиги даражаси буйича (99,3%) Италия (98,4%), Испания, Жанубий Корея (98%) ва Исроил (97,1%) каби иктисодий жихатдан юкори ривожланган мамлакатларни ортда колдирмокда2.

CNN компаниясининг АКШ, Узбекистон ва жахоннинг бошка давлатларида таълимнинг холати тутрисида эълон килган киёсий ахбо-роти асосида Франциянинг нуфузли «Insead» халкаро бизнес мактаби ва Жахон интеллектуал мулк ташкилоти (ЖИМТ) томонидан тай-ёрланиб, эълон килинган «2012 йилдаги инно-вацияларнинг глобал индекси» деб номланган тахлилий маърузасига кура, таълим сох,асидаги инновациялар курсаткичи буйича Узбекистон ушбу рейтинглар руйхатида 75,38 балл билан дунёда иккинчи уринни эгаллаган. Биринчи уринни эса 75,70 балл билан Ирландия банд этган. Дания, Янги Зеландия, Исландия, Бельгия сингари бир гурух ривожланган Европа ва бошка китъа мамлакатлари ушбу руйхатнинг кейинги уринларидан жой олган.

1 «Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган ав-лодни тарбиялаш - мамлакатни баркарор тараккиёт эт-тириш ва модернизация килишнинг энг мухим шарти» мавзусидаги халкаро конференция материаллари (2012 йил 16-17 февраль) - Т.: «Узбекистон», 2012. -28-б.

2 Саидова Г. ва бошкалар. Узбекистонда таълим: талаб ва таклиф мутаносиблиги (БМТнинг Узбекистондаги ва-колатхонаси томонидан тайёрланган инсон тараккиёти туFрисида маъруза). - Т., 2007/2008. -28-б.

Катта молиявий ресурсларга эга булган Сау-дия Арабистони 65,49 балл билан 15-уринни эгаллаган булса, дунёнинг энг кудратли дав-латлари булмиш АКШ 31-уринни (61,34 балл), Хитой эса 67-уринни (52,23 балл) банд этган. Беларусь 60,55 балл билан 36-уринни, Россия 55,18 балл билан 55-уринни, КозоFистон 69-уринни, Кир-гизистон 72-уринни, Арманистон 85-уринни, Грузия 87-уринни, Озарбойжон 89-уринни, Тожикистон 107-уринни эгаллаган3.

Хозир дунёнинг кашшок мамлакатларида-ги 175 миллион ёшлар хатто битта жумлани хам укий олмайди. Купгина болалар мактаб-га борса-да, савод чикара олмайди, дейила-ди ЮНЕСКО томонидан дунёда таълим билан боFлик вазиятга баFишлаб эълон килинган хисоботда. Вазият шундай сакланиб коладиган булса, кашшок мамлакатларда аёллар урта-сидаги саводсизликни тугатиш 2072 йилдагина амалга ошиши мумкин экан. ЮНЕСКО бош ко-тиби Ирина Бокова дунёда укитувчилар етиш-маётганини таъкидлаб, 2015 йилда 5,2 миллион нафар кушимча укитувчини таълим жараёнига жалб этиш зарурлигини кайд этади4.

2012 йилнинг 16-17 февраль кунлари мам-лакатимиз пойтахтида «Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш -мамлакатни баркарор тараккий эттириш ва модернизациялашнинг мухим шарти» мав-зусида утказилган халкаро конференцияда турли халкаро ташкилотларнинг рахбарлари, таълим сохасида фаолият юритаётган таникли мутахассислар хамда экспертлар иштирок этиб, мамлакатимизда таълим тизимидаги ислохотларни доимо катта кизикиш билан ку-затиб боришини, фарзанд тарбиясидек ута но-зик масалага давлат сиёсати даражасида эъти-бор каратилиб, йилдан-йилга улкан ютукларга эришилаётганлигини таъкидлашди. Жумладан, Лиссабон университети проректори (Португалия) Луиза Сердейра «Халк сузи» газета-сига берган интервьюсида шундай деган эди: «Очи-гини айтиш керак, бугунги молиявий-иктисодий инкироз шароитида куплаб ривожланган мамлакатларда хам таълимга сар-моя ажратиш, уни модернизация килиш каби масалалар эътибордан четда колмокда. Ана шундай мураккаб вазиятда юртингизда Прези-

3 Уша жойда, 26-27-б.

4 http://uz.ca-news.Org/news:24818/

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 4

дент Ислом Каримов томонидан навкирон ав-лоднинг таълим-тарбияси, уларнинг жамиятда уз урнини топишлари учун катта тамхурлик курсатилаётгани тахсинга сазовор»1.

Дархакикат, мамлакатимизда таълим тизи-мининг барча бутинларини замоновий талаб-ларда модернизация килиш масаласига дав-лат сиёсати даражасида этибор каратилмокда. Жумладан, Узбекистон Республикаси Пре-зидентининг 2012 йил 10 декабрда кабул килинган «Чет тилларни урганиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тутрисида»ги ПК-1875-сонли Карорида «Таълим тутрисида»ги Конун хамда Кадрлар тайёр-лаш миллий дастурини амалга ошириш дои-расида мамлакатимиз таълим тизимида чет тилларни укитишнинг комплекс тизимини йулга куйиш оркали замонавий фикрловчи ёш авлодни шакллантириш масалаларига устувор вазифа сифатида каралган.

Шу жихатдан мамлакатимизда етук авлодни тарбиялаш, малакали, ракобатбардош, жахон стандартларига жавоб бера оладиган кадр-ларни тайёрлаш, жамият тараккиётининг юк-сак максадларига эришишга йуналтирилган умумжамият иши давлат сиёсатининг устувор жихатига айланди. Зеро, таълим тизимига эътибор мамлакат тараккиётининг келажагига эътибор билан киёсланади.

Мамлакатимизда кадрлар тайёрлаш ва таълим тизимини такомилаштиришнинг истик-болдаги вазифалари тоявий, мафкуравий, сиё-сий ва хукукий жихатдан куйидаги омиллар билан узвий ботланган:

биринчидан, эркин фикрловчи шахсни, мамлакат истикболини уз келажаги билан уйтун курадиган, ижтимоий-сиёсий хаётда онгли ра-вишда иштирок этиш кобилиятига эга булган, ижтимоий жараёнларда фаол катнашадиган авлодни шакллантириш учун имконият яра-тиш;

иккинчидан, мамлакатимизда фукаролик жамияти ва хукукий давлат куриш жараёни билан ботлик холда сиёсий ва хукукий ма-даниятни шакллантириш, шахснинг ички ду-нёсини ривожлантириш асосида ижтимоий кадриятларни ва муносабатларни шакллантириш;

1 «Халк сузи» газетаси, 2012 йил 16 февраль, №33 (5453).

учинчидан, ёш авлод мамлакатимиздаги ижтимоий, сиёсий, иктисодий сохаларда амалга оширилаётган ислохотларнинг мохиятини англаб олиши, миллий тоя тамойиллари асосида яшаш туйтуларини шакллантириши юзаси-дан аник максадга каратилан чора-тадбирлар тизимини амалга ошириш;

туртинчидан, таълим, тарбия ва илм-фан тараккиётини таъминлаш оркали ижтимоий, тоявий, мафкуравий баркарорликни, тинчлик-ни таъминлашга эришиш.

Мазкур вазифалар давлат ва жамият тараккиётининг истикболи билан ботлик мураккаб жараёндир. Бугунги глобаллашув жараёнлари даврида барча давлат тузилмалари ва жамоат ташкилотлари, шу жумладан узлуксиз таълим тизимининг доимий эътиборида булишини такозо этади.

Курсатиб утилган вазифаларнинг амалиёти куйидагилардан иборат:

биринчидан, кадрларни тарбиялаш жараё-нида умуминсоний тамойиллар устуворлигини эътироф этган холда халкимиз миллий мен-талитети, шаркона жамоавийлик тамойиллари асосида миллий тарбиянинг устуворлиги ва шахсни хар томонлама ривожлантиришни таъминлаш;

иккинчидан, маънавий-маърифий ишлар самарадорлиги, уни амалга ошириш механизм-ларини тубдан узгартириш, муайян максадга каратилган маънавий тарбиянинг узлуксизли-ги, тизимлилигини таъминлаш;

учинчидан, таълим жараёнини янада ин-сонпарварлаштириш, ижтимоийлаштириш, демократлаштириш ва эркинлаштириш жараёнини амалга оширишда халкаро хамда миллий тажрибаларнинг уйтунлигини таъминлаш-га эришиш;

туртинчидан, Кадрлар тайёрлаш миллий дастури, фан, техника ва технологиянинг хо-зирги замон ютуклари талабларига мос, халки-мизнинг бой маънавий-тарихий меросини хисобга олган холда таълим-тарбия мазмуни-ни такомиллаштириш;

бешинчидан, глобал тахдидларга факат илм-фан ва таълим тизими ёрдамида жавоб кайтариш мумкин. Бошкача айтганда, жахолатни маърифат билан енгиш ва унга карши курашиш мумкинлиги тобора ойдин-лашиб бормокда. Бунинг учун эса миллий тоя асосида ёш авлодни маънавий-ахлокий

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 4

тарбиялаш, уларда ватанпарварлик, миллат-парварлик, халкпарварлик каби бир катор та-мойил ва омилларга алохида эътибор каратиш максадга мувофик.

Таълимнинг сифати жамиятни ривожлан-тирувчи омил ва уни харакатлантирувчи куч хисобланади. Таълим кашшоклик, мухтожлик, ижтимоий тенгсизликка карши курашишда амалий восита сифатида хизмат килади. Таълим дунёкарашни шакллантириш, инсоннинг турмуш тарзини танлаши ва яхшиланишини кенгайтиришга ёрдам беради, инсон ва жамият хаёти хамда фаолиятининг турли жихатларига таъсир курсатиш механизмига айланади.

Умуман, муайян бир мамлакат доирасидаги таълим жараёнини ислох этишнинг хар кайси модели универсал даражага кутарилишга даъ-во килиши мумкин эмас. Узбекистонда таълим тизимини ислох этиш дастурини жорий этиш буйича амалга оширилган ва амалга ошири-лаётган барча ишлар, биринчи навбатда, мам-лакатимизнинг узок муддатли манфаатлари, хозирги ривожланиш боскичининг мавжуд холати ва хусусиятларига жавоб беради.

Хулоса килиб айтганда, мамлакатимиз таълим тизимида амалга оширилаётган исло-хотларнинг пировард максади хар томонлама шаклланган интеллектуал кадрларни тайёр-лаш, давлат ва жамият тараккиётини янада юксалтириш ва Узбекистоннинг халкаро ну-фузини ошириш билан ботлик ишларни янада такомиллаштиришдан иборатдир. Юкорида келтирилган статистик маълумотлар жамият тараккиёти купрок инсон маънавий омили билан ботлик эканлигини курсатади. Узбекистон бу борада эришган ютукларнинг асосий ме-зони хам инсон омилига алохида эътибор каратилганлиги билан узвий ботликдир. Айникса, инсон омили, таълим ва илм-фан тадкикотлари учун инвестициялар, таълим ри-вожига каратилган давлат харажатларининг даражаси, умуман, таълим тизимининг холати Узбекистон ижтимоий-иктисодий тараккиёти ва инновацион салохиятининг энг кучли то-монларидан бири эканини алохида таъкидлаш лозим.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг «Урта асрлар Шарк алломалари ва мутафаккирларининг тарихий мероси, унинг замонавий цивилизация ривожидаги роли ва ахамияти» мавзусидаги халкаро конференциянинг очилиш маро-симидаги нутки. Самарканд, 2014 йил 15-16 май.

2. Каримов И.А. Асосий вазифамиз - Ватанимиз тараккиёти ва халкимиз фаровонли-гини янада юксалтиришдир. - Т.: «Узбекистон», 2010. -67-68-б.

3. Баркарор ижтимоий-иктисодий ривожланишнинг ва инсон тараккиёти принцип-ларини амалга оширишнинг парламент томонидан таъминланиши. // Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати, Узбекистондаги БМТ Тараккиёт дастури. 2011.

4. Бжезинский З. Великая шахматная доска. / Перевод О.Ю.Уральской. - М.: «Международные отношения», 1998. -С. 158.

5. Саидова Г. ва бошкалар. Узбекистонда таълим: талаб ва таклиф мутаносиблиги (БМТнинг Узбекистондаги ваколотхонаси томонидан тайёрланган инсон тараккиёти тутрисида маъруза). - Т., 2007/2008.

6. «Юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш - мамлакатни баркарор тараккиёт эттириш ва модернизация килишнинг энг мухим шарти» мавзусидаги халкаро конференция материаллари (2012 йил 16-17 февраль) - Т.: «Узбекистон», 2012.

7. «Халк сузи» газетаси, 2012 йил 16 февраль, №33 (5453).

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 4

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.