Научная статья на тему 'Глобал миқёсда таълим ролининг ортиши ва ўқитувчи-педагогларга қўйиладиган замонавий талаблар'

Глобал миқёсда таълим ролининг ортиши ва ўқитувчи-педагогларга қўйиладиган замонавий талаблар Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
836
159
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим / рақобат / инсон тараққиёти (камолоти) индекси / таълим харажатлари / ўзига хос хусусиятлар / педагог (ўқитувчи) меҳнати / мезон / образование / конкуренция / индекс человеческого развития / затраты на образование / специфические особенности / труд педагога (учителя / преподавателя) / критерий

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Тожибоева Д.

Мақолада таълимнинг бозор иқтисодиёти шароитида тутган ўрни, глобал миқёсда унга диққат-эътибор қаратилишининг сабаблари, республикамизда уни давлат бюджетидан молиялаштиришнинг тенденцияси, ўқитувчи-педагог меҳнатининг ўзига хослиги ва унга қўйилган талаблар ўрганилган, таҳлил қилиниб таклифлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПОВЫШЕНИЕ РОЛИ ОБРАЗОВАНИЯ В ГЛОБАЛЬНОМ МАСШТАБЕ И СОВРЕМЕННЫЕ ТРЕБОВАНИЯ, ПОСТАВЛЕННЫЕ ПЕРЕД ПЕДАГОГАМИ

В статье рассматривается место и роль системы образования в условиях рыночной экономики, изучены и проанализированы причины повышения внимания к образованию в глобальном масштабе, тенденции финансирования сферы образования из государственного бюджета в нашей республике, особенности педагогического труда, задачи и требования, поставленные перед учителями и преподавателями.

Текст научной работы на тему «Глобал миқёсда таълим ролининг ортиши ва ўқитувчи-педагогларга қўйиладиган замонавий талаблар»

10 УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ / НЕПРЕРЫВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч_/

Тожибоева Д.,

Тошкент молия институти «Касбий таълим» кафедраси профессори, ик,тисод фанлари номзоди

ГЛОБАЛ МИКЁСДА ТАЪЛИМ РОЛИНИНГ ОРТИШИ ВА УКИТУВЧИ-ПЕДАГОГЛАРГА КУЙИЛАДИГАН ЗАМОНАВИЙ ТАЛАБЛАР

ТОЖИБОЕВА Д. ГЛОБАЛ МИЦЁСДА ТАЪЛИМ РОЛИНИНГ ОРТИШИ ВА УЦИТУВЧИ-ПЕДАГОГЛАРГА К.УЙИЛАДИГАН ЗАМОНАВИЙ ТАЛАБЛАР

Мак,олада таълимнинг бозор ик,тисодиёти шароитида тутган урни, глобал мик,ёсда унга дик,к,ат-эътибор к,аратилишининг сабаблари, республикамизда уни давлат бюджетидан молия-лаштиришнинг тенденцияси, ук,итувчи-педагог мех,натининг узига хослиги ва унга куйилган талаблар урганилган, тах,лил к,илиниб таклифлар берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: таълим, рак,обат, инсон тарак,к,иёти (камолоти) индекси, таълим харажатлари, узига хос хусусиятлар, педагог (ук,итувчи) мех,нати, мезон.

ТАДЖИБАЕВА Д. ПОВЫШЕНИЕ РОЛИ ОБРАЗОВАНИЯ В ГЛОБАЛЬНОМ МАСШТАБЕ И СОВРЕМЕННЫЕ ТРЕБОВАНИЯ, ПОСТАВЛЕННЫЕ ПЕРЕД ПЕДАГОГАМИ

В статье рассматривается место и роль системы образования в условиях рыночной экономики, изучены и проанализированы причины повышения внимания к образованию в глобальном масштабе, тенденции финансирования сферы образования из государственного бюджета в нашей республике, особенности педагогического труда, задачи и требования, поставленные перед учителями и преподавателями.

Ключевые слова и понятия: образование, конкуренция, индекс человеческого развития, затраты на образование, специфические особенности, труд педагога (учителя, преподавателя), критерий.

TADJIBAEVA D. IMPROVING ROLE OF EDUCATION WORLDWIDE AND MODERN REQUIRMENTS FOR PROFESSORS AND TEACHERS

There is considered in the article place of education in the conditions of market economy, studied and analyzed the reasons for increased attention to it on a global scale, the trend of funding from the state budget in our country, especially payd attention to pedagogical work and tasks and the requirements of the teachers and professors.

Keywords: education, competition, human development index, the cost of education, particularly, the work of the teacher (Teacher), criteria.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

Мамлакатимизда фаол, уз мацсади сари интилувчан, серцирра истеъдод ва юксак маънавий фазилатларга эга, замонавий билим цамда касбларни эгаллаган, бугунги ва эртанги кунимизнинг цал цилувчи, кучли ёшларини тарбия-лаш учун алоцида эътибор берилмоцда.

Замонавий талабга жавоб берадиган бар-камол авлодни тарбиялаш, уз касбини пухта биладиган кадрлар тайёрлашда укитувчининг роли бекиёс. У таълим ва тарбия бериш жара-ёнида марказий урин эгаллаган ва доимо шун-дай булиб колади.

Маълумки, х,озирги кунда бутун дунёда таъ-лимга эътибор борган сари кучайиб бормокда. Чунки бугунги кунда энг куп талаб килинадиган ва узини оклайдиган сармоя «инсон капи-тали»га инвестиция эканлигини х,амма англаб етди:

1. Иктисодиёт назариясида Адам Смитнинг табиий ресурсларга эга булган мамлакатлар шундай ресурслари йукларга караганда мут-лак устун эканликлари, Давид Рикардо эса ана шу ресурслар, табиий шароитнинг мамлакат-лардаги фаркланувчи жих,атларининг бир хил-даги мах,сулот ишлаб чикариш учун турлича харажат килишга, бу эса уз навбатида бу мам-лакатларнинг бир-бирларидан киёсий устун-ликка эга булишларига олиб келишини исбот-лаб беришган эди.

ХХ асрнинг 50-йилларида юз берган фан-техника революцияси мамлакатлар уртасидаги иктисодий ракобатни фан, техника, технология сох,асидаги ракобатга айлантирди. Бош-кача айтганда, ракобат интеллектуал салох,ият уртасидаги ракобатга айланди, десак хато килмаймиз.

2. Фан-техниканинг ривожланиши, жамият тараккиёти борган сари мех,натнинг мураккаб-лашиб бориши, шу билан бирга унинг сифа-тини х,ам оширишни талаб килди.

3. Ахборотлар окимининг борган сари ортиши, кашфиёт, ихтиролар, янги Fояларнинг реал х,аётга тезда татбик этилиши уз навбатида билимни тез эскиришига олиб келаяпти.

4. Бозор иктисодиётига утиш, бу икти-содиётга эса ноаниклик доимо йулдош экани, бундай шароитда билимнинг ишончли даро-мад манбаи ва ижтимоий х,имоя сифатидаги ролининг ортишига олиб келиши туфайли, бир томондан, унга инвестиция куйишни

купайтиришга олиб келса, иккинчи томондан, мутахассис кадрлар тайёрлашга хам янги талаблар куяди. Окибатда тараккиётни таъ-минлашнинг двигатели, ракобатбардошликни таъминлашнинг асосий омили сифатида барча масалалар ечими кадрларга уларнинг билими, салохияти, мамлакатдаги мавжуд ресурслар-дан кай даражада окилона фойдаланиши, уз вактида зарур карор кабул кила олишига боFлик эканлигини хисобга олган холда гло-бал микёсда барча мамлакатлар замон талаб-ларига мос мутахассис кадрлар тайёрлашга алохида диккат-эътибор каратишга утдилар.

Хозирги кунда жах,он микёсида таълимга алохида ахамият берилаётганини дунё микёсида 1990 йилдан бошлаб, БМТ томони-дан инсон тараккиёти (камолоти) индекси хисоблана бошлаганида хам куриш мумкин1. Инсон тараккиёти (камолоти) индекси (Human Development Index) — жамиятда инсоннинг баркамоллиги таъминланишини ифодаловчи интеграл курсаткичдир (1-чизма).

Куриниб турибдики, кутилаётган умр узок-лиги хам, миллий даромад ва ЯИМ микдори хам охир-окибат ахолининг таълим даража-сига ботлик. Таълим сифати, ахолининг савод-хонлиги, кутилаётган умр даражаси эса уз навбатида мамлакатда яратилган миллий даромад, ЯИМ х,ажми ва ах,оли жон бошига тутри келадиган микдорига ботлик. Шунинг учун хам глобал микёсда таълим тизимига ахамият кучайтирилди. Жуда куп мамлакат-ларда таълим тизимини тубдан узгартиришга ахамият берилмокда.

1 Бу индекс покистонлик иктисодчи Махбуб ул-Хак (Mahbub ul-Haq) бошчилигидаги гурух томонидан ишлаб чикилган. Унинг концептуал таркиби Амартия Сен (Нобель мукофоти лауреати, 1998 й.) Fояларига асо-сан яратилган. У БмТнинг тараккиёт дастури асосида тайёрланган, унинг махсус докладлари доирасида фойдаланилган ва эълон килинган. Бу жихатдан мамлакатлар тараккиётига бахо берилади. Манба: http:// gtmarket.ru/ratings/human-development-index/human-development-index-info. Информационно-аналитический портал. ISSN 2310-1792

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

1-чизма. Инсон тарак,к,иёти курсаткичлари.

Инсон

тараккиёти

(камолоти)

1. Таълим сифати ва а^олининг саводхонлик даражаси.

2. Кутилаётган умр узоклиги.

3. Киши бошига тугри келадиган яратилган миллий даромад, ЯИМ.

Республикамизда хам тайёрланаётган мута-хассис кадрларнинг билими, куникмаси, мала-касининг нафакат микдор, балки сифат жихатдан кафолатланиши, бунинг учун эса таълим жараёнини илFор жахон тажрибаси-дан келиб чиккан холда ташкил этиш, рако-батбардошликни таъминлаш максадида таълим тизимини ислох килишга киришилди.

Мустакиллигимизнинг дастлабки кунлари-дан бошлаб ёшларга таълим-тарбия беришга алохида диккат-эътибор каратилиб, у давлат микёсидаги сиёсат даражасига кутарилган булса, хозирги кунда бу масалага эътибор янада кучайтирилди.

Жамият эхтиёжлари хамда бугунги кун талабларига мувофик кадрлар тайёрлаш эса ресурсларга бориб такалишини хисобга олиб, республикамизда таълим тизимига давлат бюджетидан ажратилаётган маблаFлар мик-дори йилдан йилга ортиб бормокда. Таълим олишнинг узлуксизлигини таъминлаш, хар бир укувчи-талабанинг ахборот технологиялари-дан, чет тилларни мукаммал урганиш оркали жахон тажрибасидан кенг фойдаланиш имко-ниятининг яратилишига алохида эътибор берилмокда.

Агарда таълим тизимига йуналтирилган давлат харажатларининг ЯИМдаги улуши 2000 йили 6,7% булиб, ижтимоий сохага ва ахолини куллаб-кувватлашга жами бюджет харажатларининг 42,5%и йуналтирилган булса, ундан 54,5%и ёки ярмидан купи таълим тизимига сарфланган (1-жадвал). Жадвал маълумотлари курсатиб турибдики, давлат бюджетидан таълим сохасига ажратилган маблаFлар йилдан йилга ортиб бориб, 2015 йили унинг микдори 2000 йилга нисбатан 55 мартадан ортик купайган. Укувчи-талабаларнинг энг куп

микдори 2011-2012 йилларга т^ри келиб, шу йилларда таълимга ажратилган маблаFларнинг ЯИМдаги улуши энг юкори булган. Шундан кейин хам у 7,1% булиб, таълим сохасига сарфларнинг ижтимоий соха ва ахолини куллаб-кувватлашга ажратилган харажатлар-даги улуши ортиб бориб, 2015 йилга келиб, 59,5%ни ташкил этди.

Маълумки, таълим-тарбия нихоятда мурак-каб ва кийин фаолият булиб, жуда кадимдан ушбу фаолиятга жамиятнинг етук кишилари жалб этилганлар. Кадимги Юнонистон ва Рим тарихидан биламизки, милоддан аввалги дав-рларда хам ёш авлод тарбияси узининг маъ-навий киёфаси ва аклий кобилияти билан жамият аъзолари уртасида юксак хурмат-эхтиромга сазовор булган кишилар, дониш-мандлар зиммасига ишониб топширилган. Марказий Осиёнинг, хусусан, мамлакатимиз-нинг урта асрлар тарихи хам буни исботлайди. Бу ёш авлод тарбияси, унинг ташкил этилиши ва мазмуни нафакат шахс камолотини балки жамият тараккиётини таъминлашда мухим ахамиятга эга эканлиги кадимдан англаб етил-ганини курсатади.

Мамлакатимизда таълим тизимига алохида диккат-эътибор берилишини нафакат сарфланган маблаFларнинг ортиб боришида, балки унинг х,укукий-меъёрий асосларининг ярати-лиши ва борган сари такомиллаштирилиб борилишида куришимиз мумкин.

Айникса, таълим-тарбия тизимини ислох, килишга каратилган «Таълим туFрисидa»ги Конун ва Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури алохида урин тутади. Чунки «Хозирги пайтда бир хакикатни хар качонгидан кура теран англаб олиш мухим ахамиятга эга. Самарали таълим тизимини яратмасдан туриб, жамиятни

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

V_/

1-жадвал. Узбекистонда таълим тизимига ажратилган харажатлар динамикаси1.

Курсаткичлар Йиллар

2000 2005 2010 2011 2015

Таълимга ажратилган давлат харажатларининг ЯИМдаги улуши, фоиз 6,7 7,0 7,3 7,6 7,1

Давлат бюджетидан таълим сохасига харажатлар, млрд. сум 220,5 991,3 4464,1 5 582,9 12162,2

Таълим сохасига сарфларнинг бюджет харажатларидаги улуши, фоиз 23,2 28,9 33,3 33,4 33,4

Таълим сохасига сарфларнинг ижтимоий соха ва ахолини куллаб-кувватлашга ажратилган харажатлардаги улуши, фоиз 54,5 57,4 56,9 57,5 59,5

ислох этиш буйича белгиланган вазифалар ижросини тасаввур этиш кийин. Ушбу сохага устувор ахамият берилиши шубхасиз, унинг келгуси тараккиёти учун замин хозирлаш-дир»2.

Билимдон, маданиятли, маънавий юксак мутахассис кадрларни тайёрлаш, инсон сало-хиятини юзага чикариш хар жихатдан устоз-ларга, уларнинг билимдонлик билан укитиш жараёнини ташкил этиши ва дарс беришига ботлик. Устозлик килиш шарафли, лекин нихоятда машаккатли иш. Маълумки, педагог мехнати бошка мехнат турларидан узининг катор хусусиятлари билан ажралиб туради:

1. У табиатнинг энг буюк муъжизаси булган инсонни укитиш ва тарбиялашга каратилган.

2. У узида мутахассис, педагог, бошкарувчи ва тадкикотчи шахсини бир бутун холда мужассамлаштиради.

3. Укитувчи гапириб туриб, уйлашни би-лиши керак. Укитувчилик касби, мехнати, махоратининг узига хослиги хам шунда. Дарс беришда фикрлаш, уйлаш ва гапириш жараёни кушилиб кетади. Аввал уйлаб олиб, кейин сузлашга фурсат булмайди.

4. Укитувчининг бошкарувчилик фаолияти бошка сохалардаги менежерларникидан катта фарк килади. Укитувчининг бошкарувчи сифа-тида узига хос томони шундаки:

1 Альманах Узбекистан. - Т.: Центр экономических исследований, 2013, -С. 169; Узбекистон ракамларда. -Т., 2015. -27-30-б. // Узбекистон Республикаси Давлат статистикаси кумитаси маълумотлари (http://www.mf.uz - Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги расмий веб-сайти; http://www.st8t.uz - Узбекистон Республикаси Давлат статистикаси кумитаси расмий веб-сайти) асосида муаллиф томонидан хисобланган.

2 Каримов И.А. Европа хавфсизлик ва хамкорлик таш-

килотининг «Таълим келажакка йуналтирилган сармоя» минтакавий конференция иштирокчиларига йулланган табрик. // «Маърифат» газетаси, 2004 йил 7 апрель.

а) у хар кандай муаммоли вазиятда ягона карор кабул килувчидир. Демак, унинг кандай карор кабул килиши нихоятда мухим аха-миятга эга. Бошкаришнинг узи турли-туман чора-тадбирларни маълум бир микдор ва нисбатда, зарур вак,т ва кетма-кетликда кул-лаш, юзага келган муаммонинг турли-туман ечимлари орасидан нисбатан энг тутрисини топиб, карор кабул килиш санъатидир;

б) укитувчидан уз хиссий холатларини бошкара билиш талаб этилади. Педагогнинг укувчи-талабалар билан буладиган мулокоти расмий характерга эга булганлиги сабабли, у доимо таълим олувчиларнигина эмас, ота-оналар ва жамоатчилик назорати остида хам булади. Буларнинг хаммаси буладиган маш-тулотга узини психо-физиологик нуктаи назар-дан мослаш, мулокот пайтида узининг хиссий холатларини бошкара олишини талаб килади;

в) укув жараёни, айникса дарс утишда укувчи-талабаларни бошкаришда, уларга ахборотни етказишда урганилаётган мавзу-нинг мазмунини англаб етишларида мимика, пантомимика, овоз охангини узгартириш, куз карашлари билан таъсир курсатиш алохида урин тутади3.

Унинг нигохи доимо таълим олувчиларда булиб, уларни диккат марказида ушлаб ту-ришга интилиши, шу билан бирга турли дара-жадаги билим, хохиш ва иродага хамда тар-бияга эга булган укувчи-талабаларни мохирлик билан узига эргаштира олиши зарур.

5. Укитувчи лойихачи (режалаштирувчи), уни амалга оширувчи ва бахоловчини хам узида гавдалантириши билан ажралиб туради. Лойихалаш малакаси - илмий изланиш ёки

3 Мимика - юз мускуллари оркали уз сезгиси, фикри, кайфиятини ифодалаш, пантомимика - гавда, кул ва оёкларнинг харакати.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

укув-тарбия жараёнини моделлаштиришнинг интеллектуал жих,атидир. У укув жараёнини самарали ташкил этиши учун доимо дарсни режалаштириш, уни кандай амалга ошириш ва бах,олашга диккат каратиши зарур. Буни Methods for teaching (Укитиш методлари) китоби муаллифлари алох,ида таъкидлашади1.

Укитувчи лойих,ачи сифатида дарс утиш лойих,асини (режасини), яъни технологик харитасини ишлаб чикади. Уни дарс жараё-нида амалга оширади х,амда бах,олайди. Бах,олаш бир томондан таълим олувчиларни бах,олаш булса, иккинчи томондан уз-узини бах,олаш, яъни утилган дарснинг ижобий жих,атлари ва камчиликларини бах,олаш тар-зида кечади. Тегишли равишда карор кабул килади ва бу жараён узлуксиз давом этади.

6. Укитувчининг бутун педагогик фаолияти назария билан тажриба, фан билан турмуш-нинг бирлигига асосланади. Таълим-тарбия карама-каршиликларни камраб олган мурак-каб жараёндир. У билмасликдан билишга, кисман билишдан тулик билишга, предмет, объектив дунёни билишдан унинг мох,ияти, боFланиш конуниятларини урганишга кара-тилган жараёндир. Педагогик жараённинг максади нафакат укувчи-талабани тарбиялаш, укитишни ташкил килишдан, балки унинг укитиш услублари ва улардаги барча муноса-батлар тизимини аниклашдан иборат. Бундай мураккаб, машаккатли мех,нат педагогик ада-биётларда таъкидланишича, укитувчидан би-ринчи навбатда куйидагиларни талаб килади:

• аклий ва жисмоний саломатлик;

• юксак ахлокий ва инсоний фазилатлар;

• кучли ва кенг камровли билим;

• методик мукаммаллик ва сайкалланган касбий майорат;

• нутк маданияти, нотиклик санъати ва имло саводхонлиги;

• муттасил уз устида ишлаш, малакасини ошириш ва бошкалар.

1 Methods for teaching: promoting student learning in K-12 classrooms/David A. Jacobsen, Paul Eggen and Don Kauchak. 8th ed, 2009, р.3.

Узлуксиз таълим тизимини амалга ошириш жараёнида ёш авлодни кунгилдагидек укитиш ва тарбиялаш х,акида гап борар экан, бундай Fоят мураккаб ва куп киррали вазифани факат юксак малака ва педагогик мах,оратга эга бул-ган укитувчи кадрлар билангина амалга ошириш мумкинлигини х,аёт курсатиб турибди.

Кадимги машх,ур юнон файласуфи Афлотун «Агар косиб ёмон уста булса, бундан давлат жуда катта нарса йукотмайди - факат халк ёмонрок кийинади, холос. Лекин ёшлар тар-биячиси агарда уз вазифаларини ёмон бажарса, у х,олда мамлакатда нодон, жох,ил, билимсиз ва а^моклар тоифаси вужудга келади», деган экан2.

Мамлакатимизда х,ам укитувчи кадрларга уларнинг маънавий киёфаси, аклий сало^ияти ^амда касбий мах,оратига нисбатан ^озирги куннинг заруриятидан келиб чикиб, жиддий талаблар куйилмокда.

Замонавий талаб даражасида билим бериш учун, аввало, мураббийнинг узи ана шундай билимга эга булиши керак. Бу - биринчи мезон.

Америкалик олимлар орасида «Билмага-нингдан бошкасини укитишинг мумкин», деган фикр узок вакт ^укм сурган. (Уни «Мулла билганини укир» деган узбек халк маколи жуда чиройли ифодалайди.) Лекин Рудольф Дрейкурснинг фикрича, предметни билиш етарли эмас. Бундан ташкари мураккаб, кийин фикр, Fояларнинг мазмун-мо^иятини англаш, уларни тушунарли мавзуга айлантиришни билиш керак3.

Укитувчи учун иккинчи мезон - педагогик билим. У билишга оид сох,аларни урганиш даражаси, укув максади ва бошка максадларни куя билиш, дарсни режалаштириш (лойих,а-лаштириш), кулланиладиган методларни аник-лаш, вакт таксимотини белгилаш, муаммоли

2 www.dates.gnpbu.ru/2-7/ Platon/platon.html; http:// www.sno.pro1.ru/lib/jager/21.htm;http://www.filosense.ru/ vzglyadi_platona_na_vospitanie-433.htm. - Из фундаментального сочинения Платона «Государство».

3 Methods for teaching: promoting student learning in K-12 classrooms / David A.Jacobsen, Paul Eggen and Don Kauchak.—8th ed, 2009, р.3.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

саволлар куйиш, бажариладиган ишлар тар-тиб-коидаларини ишлаб чикиш хамда масала-машклар, тестлар ва бошка топшириклар тай-ёрлашни уз ичига олади.

Учинчи мезон укитиш, ургатиш куникмаси булиб, у кандай стратегия, усуллар, методлар, топшириклар ёрдамида укувчи-талабаларни фанни урганишга жалб эта олишдан иборат.

Куйилган талабларни иктисодий фанлардан дарс берувчи укитувчиларга нисбатан кулла-сак, иктисодчи-педагог кандай булиши керак-лигини ХХ асрнинг буюк иктисодчиси Жон Мейнард Кейнсдан кура хеч ким яхширок тас-вирлай олмаган: «Истеъдодли ёки оддий билимдон иктисодчилар энг камёб зотлар булишади. Предмет енгил, лекин унда муваф-факият козонганлар санокли. Парадокс шун-даки, яъни уни шундай далил билан изохлаш мумкинки, иктисодчи-педагог истеъдоднинг камёб комбинацияси эгаси булиши керак. У жуда кам холларда бирга кушилиши мумкин булган бир канча сохада уз кобилияти билан етук даражага эришган булиши лозим. У математик, тарихчи, давлат одами, файласуф, психолог, педагог ... булиши, символлар тилини билиши, уз фикрини аник терминлар, тушун-чалар оркали ифодалай билиши керак. У хусу-сийликда умумийликни кура билиши, бир вактнинг узида абстрактлик билан аникликни эсида саклаши зарур. У хозирни келажак учун утган давр нигохидан урганишни билиши керак»1.

Республикамизда глобал микёсдаги узга-ришлар хамда барча масалалар куп жихатдан кадрларга бориб такалишини хисобга олиб, ривожланган мамлакатлар ва уз тажрибамиз-дан келиб чикиб, таълим тизимининг сифа-тини оширишда укитувчилар, уларнинг билим ва мах,орати асосий роль уйнашини назарда тутиб, уларнинг замон талабларига жавоб бериши ва унинг даражасини аниклаш зарур-лиги, бунинг учун мувофик равишда унинг мезонларини ишлаб чикишга диккат-эътибор каратилди.

1 economics.studio/...istoriya/predislovie-85732.html.

Педагогик фаолият билан шугулланувчилар олдига куйиладиган малака талаблари аник ва тушунарли булиши, уларни уз-узларини бах,олашлари ва мувофик равишда уз устла-рида мунтазам ишлашларини таъминлашини назарда тутиб, Олий ва урта махсус таълим вазирлиги томонидан укитувчи ва касбий таълим укитувчисининг лавозим мажбуриятлари, вазифалари, мутахассислиги буйича ишлаб чикариш технологиялари, иктисод, ишлаб чикариш ва бошкаришни ташкил этиш асос-ларини билиши, амалга ошира олиши керак-лиги белгиланган. Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 28 майдаги «Малакали педагог кадрлар тайёрлаш хамда урта махсус, касб-хунар таълими муассаса-ларини шундай кадрлар билан таъминлаш тизимини янада такомиллаштиришга оид чора-тадбирлар тутрисида»ги ПК-1761-сон карори, 2017 йил 16 февралдаги «Олий укув юртидан кейинги таълим тизимини янада такомиллаштириш тутрисида»ги ПФ-4958-сон фармони, Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2012 йил 28 декабрдаги «Олий укув юртидан кейинги таълим хамда олий малакали илмий ва илмий-педагог кадрларни аттестациядан утказиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тутрисида»ги 365-сон карори, 2015 йил 2 мартдаги 36-сон карори билан тасдикланган «Магистратура тутри-сидаги Низом» ва бошка меъёрий хужжатлар айнан ана шу максад-вазифаларни амалга оширишга каратилган.

Республикамиз Президенти Ш.Мирзиёев-нинг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси тутрисида»ги ПФ-4947-сон фармони укитувчилар масъулия-тини янада оширади. Фармоннинг мазмун-мохиятини укувчи-талабалар онгига етказиб-гина колмай, уни амалга оширилишини таъминлаш ва бу йулда шахдам харакат килиш, кадам ташлашга йуналтириш мухим ахамият касб этади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

с 16 V УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ / НЕПРЕРЫВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ л У

Адабиётлар руйхати:

1. Каримов И.А. Европа хавфсизлик ва х,амкорлик ташкилотининг «Таълим кела-жакка йуналтирилган сармоя» минтакавий конференция иштирокчиларига йулланган табрик. // «Маърифат» газетаси, 2004 йил 7 апрель.

2. Тожибоева Д., Йулдошев А. Махсус фанларни укитиш методикаси. Дарслик. - Т.: «Фан ва технология», 2009.

3. Альманах «Узбекистан» 2013. - Т.: Центр экономических исследований, 2013.

4. Узбекистон ракамларда. - Т., 2015.

5. Methods for teaching: promoting student learning in K-12 classrooms / David A. Jacobsen, Paul Eggen and Don Kauchak. -8th ed., 2009.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6. http://www.mf.uz - Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги расмий веб-сайти.

7. http://www.stat.uz - Узбекистон Республикаси Давлат статистикаси кумитаси рас-мий веб-сайти.

8. http://gtmarket.ru/ratings/human-development-index/human-development-index-info

9. www.dates.gnpbu.ru/2-7/Platon/platon.html

10. http://www.filosense.ru/vzglyadi_platona_na_vospitanie-433.htm

11. economics.studio/...istoriya/predislovie-85732.html

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 4

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.