Научная статья на тему 'Махсус таълим муассасалари ўқувчиларида жинсий тарбиянинг педагогик хусусиятлари'

Махсус таълим муассасалари ўқувчиларида жинсий тарбиянинг педагогик хусусиятлари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1211
90
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
махсус таълим / ақли заифлик / жинсий тарбия / педагогик тамойиллар / вазифа / мазмун / балоғат. / special education / mental retardation / sex education / pedagogical principle / task / content / maturity

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Арсланова М. М.

Мақолада ақли заиф болалар мисолида махсус таълим муассасалари ўқувчилари билан жинсий тарбия мавзуларда олиб бориладиган машғулотларнинг педагогик тамойиллари, вазифалари ва мазмуни тўғрисида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PEDAGOGICAL FEATURES OF SEXUAL EDUCATION OF STUDENTS IN SPECIAL EDUCATIONAL INSTITUTIONS

In the article is discussed pedagogical principles, objectives and content of sexual education of students in special education institutions on the example of mentally retarded children.

Текст научной работы на тему «Махсус таълим муассасалари ўқувчиларида жинсий тарбиянинг педагогик хусусиятлари»

68 ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ / ИНКЛЮЗИВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч_/

Арсланова М.М.,

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети «Махсус таълим методикалари» кафедраси укитувчиси

МАХСУС ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ ДУВЧИЛАРИДА ЖИНСИЙ ТАРБИЯНИНГ ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

АРСЛАНОВА М.М. МАХСУС ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ УЦУВЧИЛАРИДА ЖИНСИЙ ТАРБИЯНИНГ ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

Маколада акли заиф болалар мисолида махсус таълим муассасалари укувчилари билан жин-сий тарбия мавзуларда олиб бориладиган машFулотларнинг педагогик тамойиллари, вазифала-ри ва мазмуни туFрисида суз боради.

Таянч суз ва тушунчалар: махсус таълим, акли заифлик, жинсий тарбия, педагогик тамойил-лар, вазифа, мазмун, балоFат.

АРСЛАНОВА М.А. ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ПОЛОВОГО ВОСПИТАНИЯ УЧЕНИКОВ СПЕЦИАЛЬНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ

В статье речь идет о педагогических принципах, задачах и содержании уроков полового воспитания учеников специальных образовательных учреждений на примере умственно отсталых детей.

Ключевые слова и понятия: специальное образование, умственная отсталость, половое воспитание, педагогические принципы, задача, содержание, зрелость.

ARSLANOVA M.A. PEDAGOGICAL FEATURES OF SEXUAL EDUCATION OF STUDENTS IN SPECIAL EDUCATIONAL INSTITUTIONS

In the article is discussed pedagogical principles, objectives and content of sexual education of students in special education institutions on the example of mentally retarded children.

Keywords: special education, mental retardation, sex education, pedagogical principle, task, content, maturity.

Жамият маънавий баркамоллиги ва барцарорлиги цар жицатдан таълим ва тарбия билан узвий ботик. Кейинги йилларда тарбияда алоцида ацамият касб этиб бораётган масалалардан бири - жинсий тарбия булиб, имконияти чек-ланган болалар мисолида олганда унинг долзарблиги янада ортади.

Замонавий манбаларда «жинсий тарбия» ту-шунчасига турли фанлар нуктаи назаридан бир катор таърифлар берилган. Жумладан, Узбекистон миллий энциклопедиясида тарбия-нинг бу тури «болалар, усмирлар ва ёшларда жинс масалаларига нисбатан туFри муносабат-ни шакллантириб боришга каратилган тиббий ва педагогик тадбирлар тизими; тарбия жараё-нининг мух,им кисми» сифатида таърифланиб, унинг «шахснинг жисмоний, аклий, маънавий ва эстетик ривожланиши билан бевосита боFликлиги» ва асосий вазифаси ёш авлоднинг яхши униб-усиши, зурриёт бериш функциясини бекаму куст килиб шакллантириш, никох, ва ои-лани мустах,камлашга ёрдам беришдан ибо-рат»лиги келтирилади1.

Махсус психология ва педагогикада имконияти чекланган болаларда жинсий тарбия билан боFл и к карашларнинг ривожланиши

A.М.Прихожан, И.С. Кон, Д.Н. Исаев, В.Е. Каган,

B.И.Гарбузовларнинг илмий-амалий тадкикот-лари билан бевосита боFлик1. Жумладан, В.Е.Каган томонидан соFлом ва маълум нуксон-ларга эга болалар, усмирлар ва катталарни камраб олган психосексуал дифференциянинг тизимли модели2 ва И.С.Кон томонидан турли тоифадаги болаларда жинсий мансубликнинг шаклланиш боск,ичлари3 илмий асослаб берил-ди. В.И.Гарбузов4 ушбу тоифадаги болаларда жинсий мансублик шаклланиш жараёнлари-нинг бузилишини ижтимоий мослашув билан боFл и к х,олда тадкик этди. Шунингдек, Д.Н.Исаев ва В.Е.Коганнинг тадкикотларида оиладаги жинсий тарбиянинг оилада болалар ва катта-

1 Узбекистон миллий энциклопедияси. 1-жилд. - Т.: «Узбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2000 йил. -166-б.

2 Каган В.Е. Система половых различий. Психика и пол детей в норме и патологии. - Л.: «Медицина», 1988.

3 Кон И.С. Половые различия и дифференциация социальных ролей. - М., 2009. -С. 776.

4 Гарбузов В.И. Практическая психотерапия, или как

вернуть ребенку и подростку уверенность в себе, истин-

ное достоинство и здоровье. - М.: «Сфера», 1990.

лар уртасидаги узаро таъсирнинг мураккаб тизими эканлиги илмий асослаб берилди5.

Юртимизда имконияти чекланган болалар-нинг жинсий тарбияси масаласи махсус фан-ларда етарлича урганилмаган мавзулардан бири х,исобланади. Халк, таълими вазирлиги Республика таълим марказида муаллифлар гурух,и томонидан тайёрланган ва чоп этилган «Оилавий х,аётга тайёрлаш»6 номли услубий кулланмадагина бу жараённинг педагогик ва психологик жих,атлари буйича баъзи маълу-мотлар берилди. Мазкур мавзуни атрофлича илмий-амалий тадкик этиш ва яхлит илмий иш х,олатига келтириш эх,тиёжи вужудга келган. Куйида ёрдамчи мактаб ва мактаб-интернатлар укувчиларининг жинсий тарбияси билан боFлик айрим фикр-мулох,азалар келтирилди.

Акли заиф болалардаги психофизиологик нуксонлар (сезги, англаш, х,иссиёт, ирода, фикр-лаш, нутк, моторика ва бошкалар) билан боFлик х,олда психосексуал ривожланишда бузилиш-лар руй беради ва бу дастлабки жинсий мансублик ва фаолликни англаш жараёнларидаёк се-зила бошлайди. Лекин бу мазкур тоифадаги болалар вояга етгач, интим муносабатларга бошкалардан кам эх,тиёж сезади, дегани эмас. Уларда жинсий эх,тиёжлар онг ости даражасида шаклланиши (биринчи сигналлар тизими реф-лекси) ва уз хох,иш ва истакларини бошкара ол-маслиги7 каби хусусиятлар нафакат маълум шахс, балки жамият даражасидаги ижтимоий муаммоларни х,ам келтириб чикариши мумкин (масалан, жинсий мазмундаги хукукбузарлик ва жиноятлар). Шунинг учун ^ам уларнинг ри-вожланиш хусусиятларидан келиб чиккан х,олда жинсий тарбияни оила ва махсус таълим муас-сасаларида туFри йулга куйиш лозим булади.

5 Исаев Д.Н., Каган В.Е. Половое воспитание и психогигиена пола у детей. - Л.: «Медицина», 1979.

6 Шоумаров F.Б, Крдиров У.Д, Салихова Г.У, Арсланова М.М. Оилавий хаётга тайёрлаш. - Т., 2015.

7 Лебединская К.С. Психические нарушения у детей с патологией темпа полового созревания. - М.: «Медицина», 1969. -С. 156.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 4

Махсус педагогикада имконияти чекланган болалар, хусусан, акли заифликда жинсий тар-биянинг куйидаги тамойилларини таснифлаш мумкин:

- ота-она, педагоглар ва тиббиёт ходимла-ри томонидан жинсий тарбиянинг зарурлиги, максад, восита ва мазмунига нисбатан ёнда-шувнинг ягоналиги;

- болаларнинг жинси, ёши, психологик ва ахлокий тайёргарлик даражаси хамда уларнинг ота-оналари интеллектуал ва ахлокий даража-сига кура дифференциал ёндашувнинг зарур-лиги;

- миллий хусусиятларни хисобга олган холда, айни пайтда зарур маълумотларни тулик ва х,акконий етказиш зарурлиги;

- жинсий тарбиянинг дифференциал ва боскичма-боскич характеридан келиб чикиб маълум болага мослаштирилган («манзилли») индивидуал ёндашувнинг мавжудлиги;

- ахлокий ва гигиеник мухитнинг узаро уЙFунлиги (яъни жинсларга хос характер хусу-сиятларини шакллантириш учун зарур мухит-нинг шакллантирилиши ва баркарорлиги)1.

Акли заиф болаларда жинсий тарбиянинг вазифаларини куйидагича келтириш мумкин:

- болада карши жинс вакиллари билан буладиган муносабатларда нафакат шахс сифа-тидаги эркинлик, шу билан бирга узга шахс ва жамият олдидаги ижтимоий масъулиятни х,ис этишга ургатиш (жинсий аспектдаги уз хатти-харакатлари учун жавобгарлик хисси);

- карши жинс вакилларини хурмат килиш, уларнинг узига хос хусусиятлари, хак-хукуклари ва манфаатларини хурмат килишга ургатиш;

- мустахкам, соFлом ва дустона мухитда оила куриш, фарзанд тарбиясига масъулиятли муносабатда булиш туЙFуларини шаклланти-риш;

- усмирлик даврида узи ва карши жинс ва-килларида юз берадиган психофизиологик узгаришларга нисбатан туFри муносабатда булиш ва уларнинг табиий физиологик жараён эканлиги борасида етарли билимларга эга булиш;

- узининг ва бошкаларнинг жинсий сало-матлигига нисбатан масъулият хиссини тарбия-

1 Лебединская К.С. Психические нарушения у детей с патологией темпа полового созревания. - М.: «Медицина», 1969. -С. 67.

лаш, шу билан боFлик холда эрта жинсий алока ва хомиладорлик зарари, жинсий йул билан юкадиган касалликлар туFрисида етарли маъ-лумотларга эга булиш ва бошкалар2.

Акли заиф болаларда жинсий тарбиянинг самараси унинг катталар, яъни ота-она ёки пе-дагогларга булган ишончида намоён булади. Оилада ёки таълим муассасасида бола билан утказиладиган «нозик масала»лардаги сухбат-лар ва машFулотлар жиддий кайфиятда, турли-ча тушуниладиган «ишора»лардан холи, болага туFри ва аник маълумот берилишига йунал-тирилиши лозим. Айни пайтда бола шахсига туFри келмайдиган даражадаги «очиклик» ва куполлик хам узини окламайди.

Оила ва таълим муассасасининг жинсий тар-бия борасидаги урни ва роли хакидаги гап кет-ганда, ота-оналарнинг роли етакчи урин тути-шини алохида таъкидлаш лозим. Бунинг учун уларнинг узи жинсий тарбия хакида зарур ту-шунча ва билимларга эга булишлари талаб эти-лади. Ота-оналарнинг уз ролларидан турли объектив (вакт етишмаслиги, ота-она карамо-Fисиз колиш ва бошкалар) ва субъектив (уз тар-биявий функциясини бажармаслик ёки бунга кодир булмаслик) сабаблар мавжуд булганда эса бу вазифа табиийки махсус таълим муасса-саси педагоглари ёки психологлари зиммасига тушади.

Укувчилар билан жинсий тарбия билан боFл и к машFулотларни олиб борувчи педагоглар ёки мутахассислар уз навбатида куйидаги махсус педагогик ва психологик билимларга эга булишлари лозим:

а) жинсий тарбиянинг педагогик тизими мохияти ва узига хос хусусиятлари. Мазкур педагогик тизимнинг мохияти унинг барча ком-понентлари уртасидаги узаро муносабатлар, кулланиладиган методлар ва шаклларнинг узаро боFликлигида намоён булади;

б) болаларнинг ёшга хос ривожланиши ва жинсий мансубликка оид ижтимоийлашуви хусусиятлари;

в) усмир муносабатга киришадиган инсон фаолиятининг у ёки бу сохаларида жинслар

2 Батафсилрок: Коломинский Я.Л., Панько Е.А., Игумнов С.А. Психическое развитие детей в норме и патологии: психологическая диагностика, профилактика и коррекция. - СПб.: «Питер», 2004. -С. 48.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 4

уртасидаги муносабатлар мувозанати, одоби ва бошка хусусиятлари.

Акли заиф болалар билан таълим муассаса-ларида олиб бориладиган машFулотлар жинсий тарбия максади ва мох,ияти билан боFлик х,олда куйидаги мазмунда тузилиши мумкин.

Мавзу: Усмир организмида руй беради-ган узгаришлар.

Мацсад: усмирлик даврида организмда руй берадиган узгаришлар ва уларга туFри муноса-батда булишга доир билимларни бериш.

Таълимий вазифа: уFил болалар ва киз болалар организмида руй берадиган узгаришлар х,акида тушунчаларни шакллантириш.

Коррекцион вазифа: усмирлик даврида УFил ва киз болалар организмида руй берадиган узгаришларга онгли муносабатни шакллан-тириш.

Тарбиявий вазифа: усмирлик даврида са-ломатликни асраш ва мустах,камлаш куникма-ларини тарбиялаш.

Мавзу: Усмирликда дустлик, севги, му^аббат.

Мацсад: узаро миссий муносабатлар ва уларнинг намоён булиши х,акидаги тушунчаларни ривожлантириш.

Таълимий вазифа: дустлик, севги, мух,аббат муносабатлари х,акида тушунча бериш.

Коррекцион вазифа: мустакил ва ижодий фикрлашга ургатиш, оFзаки нуткни ривожлан-тириш.

Тарбиявий вазифа: дустлик, ах,иллик, мех,р-мух,аббат х,исларини тарбиялаш.

Мавзу: Зарарли одатлар ва унинг инсон са-ломатлигига таъсири.

Дарснинг максади: зарарли одатлар, уларнинг инсон камолотига таъсирига доир билим, тушунчаларни шакллантириш.

Таълимий мацсад: зарарли одатлар, унинг турлари х,амда салбий таъсири х,акида маълу-мот бериш.

Коррекцион мацсад: билиш жараёнларини фаоллаштириш.

Тарбиявий мацсад: шахсий соfлик ва атрофдагилар саломатлигига булган масъулият х,иссини шакллантириш. Зарарли одатларга нисбатан негатив муносабатни тарбиялаш.

Мавзу: Жинсий йул билан юцадиган ка-салликлар ва унга сабаб буладиган омиллар.

Дарснинг мацсади: жинсий йул оркали юкадиган касалликлар таркалишининг олдини олиш.

Таълимий вазифа: жинсий йул оркали юкадиган касалликлар таркалиш сабаблари, белгилари ва асоратлари х,акида маълумот бе-риш.

Коррекцион вазифа: укувчиларда жинсий йул билан юкадиган касалликларнинг инсон саломатлигига булган таъсирига доир тасав-вурларни шакллантириш.

Тарбиявий вазифа: шахсий со-глик ва атрофдагилар саломатлигига булган масъулият х,иссини тарбиялаш.

Мавзу: ОИВ (Орттирилган иммунитет танцислиги вируси) ва ОИТС (Орттирилган иммунитет танцислиги синдроми), унинг оцибатлари.

Дарснинг мацсади: ОИТВ ва ОИТС х,акида зарур тушунчалар, касаллик билан зарарла-нишнинг олдини олиш куникмаларини шакл-лантириш.

Таълимий вазифа: ОИТВ ва ОИТС, унинг салбий окибатлари х,акида тушунчалар бериш.

Коррекцион вазифа: укувчиларнинг ман-тикий фикрлаш жараёни ва нуткини янги ата-малар билан бойитган х,олда коррекциялаш.

Тарбиявий вазифа: саломатликни асраш учун масъулият х,иссини тарбиялаш.

Мавзу: Репродуктив саломатлик.

Дарснинг мацсади: укувчиларни репродуктив саломатлик х,акидаги билимлар билан куроллантириш.

Таълимий вазифа: репродуктив саломат-ликка доир тушунчалар бериш.

Коррекцион вазифа: укувчиларнинг фикрлаш жараёнларини ривожлантириш.

Тарбиявий вазифа: соFлом турмуш тарзи малакаларини тарбиялаш.

Мавзу: Оила цуриш ёши, унинг оила муста^камлигига таъсири.

Дарснинг мацсади: укувчиларда оила мустах,камлигини таъминловчи мезонлар х,акидаги билимларни шакллантириш.

Таълимий вазифа: оила куриш ёши, унинг оила мустах,камлигига таъсирига доир тушунчалар бериш.

Коррекцион вазифа: укувчиларнинг билиш жараёнларини ривожлантириш ва коррекция-лаш.

Тарбиявий вазифа: соFлом турмуш тарзи малакаларини тарбиялаш.

Мавзу: Йигит ва цизларнинг жинсий одлци хусусиятлари.

Дарснинг мацсади: жинсий жихатдан етук-лик, уFил ва киз болаларнинг жинсий хулки бо-расида билим бериш.

Таълимий вазифа: уFил ва киз болаларнинг жинсий жихатдан етилиши ва ривожланишида-ги табиий-физиологик узига хосликларга доир маълумотлар бериш.

Коррекцион вазифа: билиш жараёнлари ва хиссий иродавий доирани ривожлантириш.

Тарбиявий вазифа: ахлокий сифатлар ва ги-гиеник маданиятни тарбиялаш.

Ташкил этиладиган машFулотларнинг сифати ва самараси табиийки, унда кулланиладиган ме-тодлар билан узвий боFлик. Жумладан, «Усмир-ликда дустлик, севги, мухаббат» мавзусидаги машFулотда укитувчи укувчиларни узаро жуфт-ликларга бирлаштириб, «Интервью» техникаси ёрдамида белгиланган муддатда (2/2 дакика) иложи борича жуфти хакида купрок маълумот билиб олиши керак эканлигини маълум килади. Савол бериш навбати карсак чалиниши билан узгаради. Масалан: «Дуст деганда нимани тушу-насан?», «Сенинг якин дустинг ким?», «Севги ни-маю, мухаббат нима?», «Сенинг севган инсонинг борми?» (жавоби эълон килинмаслиги мумкин). Укитувчи ва укувчилар дустлик, севги ва мухаббат тушунчаларининг маъносини мухо-кама киладилар. Айрим мавзулар, масалан, «Усмир организмида руй берадиган узгариш-лар» ёки «Репродуктив саломатлик» мавзусини кизлар ва йигитларни алохида гурухларга аж-ратган холда, имкон кадар соха мутахассислари (уролог, гинеколог) томонидан олиб борилгани максадга мувофик.

Юкоридагилардан маълум буладики, махсус таълим муассасалари укувчиларининг жинсий тарбияси узига хос, махсус педагогик ва психологик назарий ва амалий билимлар уЙFунла-шадиган тизимли жараёндир.

Мазкур жараённи янада такомиллаштириш максадида куйидаги тавсияларни бериш мумкин:

- махсус таълим муассасалари укувчилари, хусусан, акли заиф укувчиларнинг жинсий ри-вожланиш хусусиятлари тадкикига баFишланган илFор тиббий, психологик ва педагогик караш-лар асосидаги тадкикотлар натижаларини таълим мазмунига жорий этиш;

- машFулотларда кулланиладиган замонавий методларни (махаллий ва хорижий тажриба асосида) туркумлаш ва такомиллаштириб бо-риш;

- махсус таълим муассасалари психологлари амалий иш фаолиятида укувчиларнинг жинсий балоFатга етиш давридаги психологик холати ва узгаришлар шароитида уларга сифатли психологик маслахат ва кумакни ташкил этишга алохида ахамият каратиш;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- хукук-тартибот органлари билан хамкор-ликда укувчилар томонидан жинсий мазмунда-ги хукукбузарликлар профилактикаси буйича педагогик-психологик тадбирларни белгилаш ва амалга ошириб бориш;

- жинсий тарбия машFулотларига урология, гинекология ва бошка сохалардаги юкори мала-кали мутахассисларни жалб килиш, укув режа-сидаги соатлардан ташкари тарбиявий соатлар ва дарсдан ташкари машFулотларда укувчилар билиши лозим булган мавзуларда маълумотлар бериб бориш;

- жинсий балоFат даврида ота-оналар билан хамкорликни кучайтириш, бунда оилалардаги ижтимоий-маънавий мухит, ота-она уртасидаги узаро муносабатлар, оила тарбиясининг болага таъсири каби жихатларга алохида ахамият каратиш;

- болаларнинг укишдан буш вактларини мазмунли ташкил этиш, шунингдек, уларнинг балоFат даврида кизикишларига мос билим ва тушунчаларни олиш манбаларини урганиш, шунингдек, нотуFри тасаввурларни уз вактида туFрилаб бориш;

- укувчиларнинг жинсий хаёт ва оилавий хаётга тайёргарлик борасидаги билимлари мо-ниторингини олиб бориш, уларни кизиктирган мавзуларни суровнома ва интервьюлар оркали аниклаш хамда машFулотлар ва дарсдан ташкари тадбирлар давомида мазкур эхтиёжларни коплаб бориш.

Шу ва шу каби тадбирларни амалга ошириш акли заиф болаларнинг жинсий тарбиясини туFри ва малакали ташкил этиш имконини бера-ди. Истикболда эса уларнинг хам маънавий-ахлокий, хам жисмоний жихатдан соFлом вояга етишига замин яратилади, мухими, уларнинг ои-лалари мустахкамлиги ва саломатлигини таъ-минлашга эришилади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 4

Г ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ / ИНКЛЮЗИВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 73 У

Адабиётлар:

1. Узбекистан миллий энциклопедияси. 1-жилд. - Т.: «Узбекистан миллий энцикло-педияси» Давлат илмий нашриёти, 2000.

2. Гарбузов В.И. Практическая психотерапия, или как вернуть ребенку и подростку уверенность в себе, истинное достоинство и здоровье. - М.: «Сфера». 1990.

3. Исаев Д.Н., Каган В.Е. Половое воспитание и психогигиена пола у детей. - Л.: «Медицина», 1979.

4. Каган В.Е. Система половых различий. Психика и пол детей в норме и патологии. - Л.: «Медицина» 1988.

5. Коломинский, Я.Л., Панько Е.А., Игумнов С.А. Психическое развитие детей в норме и патологии: психологическая диагностика, профилактика и коррекция. - СПб.: «Питер», 2004.

6. Кон. И.С. Половые различия и дифференциация социальных ролей. - М., 2009.

7. Лебединская, К.С. Психические нарушения у детей с патологией темпа полового созревания. - М.: «Медицина», 1969.

8. Шоумаров F.Б., Кодиров У.Д., Салихова Г.У., Арсланова М.М. Оилавий х,аётга тайёр-лаш. - Т., 2015.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.