Научная статья на тему 'ЛИЗИНГ ФАОЛИЯТИНИ ҲУҚУҚИЙ ТАРТИБГА СОЛИШНИНГ АҲАМИЯТИ ВА ЗАРУРАТИ'

ЛИЗИНГ ФАОЛИЯТИНИ ҲУҚУҚИЙ ТАРТИБГА СОЛИШНИНГ АҲАМИЯТИ ВА ЗАРУРАТИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
45
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Фуқаролик-ҳуқуқий шартнома / лизинг / франшизнг / ижара муносабатлари. / Гражданско-правовой договор / лизинг / франчайзинг / арендные отношения.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Исломов, Бахриддин

Янги Ўзбекистонда миллий иқтисодиётни ривожлантириш ва бунда янги воситаларни самарали қўллаш тизими яратилди. Илгари амалда бўлган, талаб ва таклиф, рақобат каби мезонларга жавоб бермайдиган, маъмурий-буйруқбозликка буйсундирилган, қолоқ режали иқтисодиёт воситалари ўрнига иқтисодий муносабатларни шартномалар орқали тартибга солиш усулига ўтилди. Шу боис ривожланган хорижий давлат тажрибасида самарали қўлланилиб келинаётган янги шартномаларга асосланган тадбиркорлик фаолияти йўлга қўйишга алоҳида эътибор қаратилди. Бундай шартномалар жумласига рента, факторинг, концессия, комплекс тадбиркорлик лицензияси (франшизинг), лизинг шартномаларини киритиш мумкин. Мазкур шартномалар янги ҳуқуқий конструкциялар сифатида тадбиркорлик фаолиятини янада ривожлантиришга хизмат қилиши билан бирга, ривожланган бозор қонуниятларга ҳам мослиги билан ажралиб туради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЗНАЧЕНИЕ И НЕОБХОДИМОСТЬ ПРАВОВОГО РЕГУЛИРОВАНИЯ ЛИЗИНГОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

В новом Узбекистане создана система развития народного хозяйства и эффективного использования новых инструментов. На смену методу регулирования экономических отношений посредством контрактов пришли отсталые инструменты плановой экономики, не отвечающие критериям спроса и предложения, конкуренции и подчиненные административно-командному режиму. Поэтому особое внимание уделялось налаживанию хозяйственной деятельности на основе новых договоров, в которых эффективно используется опыт развитых зарубежных стран. К таким договорам могут относиться договоры аренды, факторинга, концессии, комплексной бизнес-лицензии (франчайзинга), договоры лизинга. Являясь новыми юридическими конструкциями, эти договоры служат дальнейшему развитию предпринимательской деятельности и отличаются своей совместимостью с законами развитого рынка.

Текст научной работы на тему «ЛИЗИНГ ФАОЛИЯТИНИ ҲУҚУҚИЙ ТАРТИБГА СОЛИШНИНГ АҲАМИЯТИ ВА ЗАРУРАТИ»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

ЛИЗИНГ ФАОЛИЯТИНИ ХУКУЦИЙ ТАРТИБГА СОЛИШНИНГ

АХДМИЯТИ ВА ЗАРУРАТИ

Исломов Бахриддин

Судьялар олий мактаби магистранти

АННОТАЦИЯ

воситаларни самарали цуллаш тизими яратилди. Илгари амалда булган, талаб ва таклиф, рацобат каби мезонларга жавоб бермайдиган, маъмурий-буйруцбозликка буйсундирилган, цолоц режали ицтисодиёт воситалари урнига ицтисодий муносабатларни шартномалар орцали тартибга солиш усулига утилди. Шу боис ривожланган хорижий давлат тажрибасида самарали цулланилиб келинаётган янги шартномаларга асосланган тадбиркорлик фаолияти йулга цуйишга алоуида эътибор царатилди. Бундай шартномалар жумласига рента, факторинг, концессия, комплекс тадбиркорлик лицензияси (франшизинг), лизинг шартномаларини киритиш мумкин. Мазкур шартномалар янги ууцуций конструкциялар сифатида тадбиркорлик фаолиятини янада ривожлантиришга хизмат цилиши билан бирга, ривожланган бозор цонуниятларга уам мослиги билан ажралиб туради.

Калит сузлар: Фуцаролик-ууцуций шартнома, лизинг, франшизнг, ижара муносабатлари.

ЗНАЧЕНИЕ И НЕОБХОДИМОСТЬ ПРАВОВОГО РЕГУЛИРОВАНИЯ

ЛИЗИНГОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

Исламов Бахриддин

Магистр Высшей школы судей

АННОТАЦИЯ

В новом Узбекистане создана система развития народного хозяйства и эффективного использования новых инструментов. На смену методу регулирования экономических отношений посредством контрактов пришли отсталые инструменты плановой экономики, не отвечающие критериям спроса и предложения, конкуренции и подчиненные административно-командному режиму. Поэтому особое внимание уделялось налаживанию хозяйственной деятельности на основе новых договоров, в которых эффективно используется опыт развитых зарубежных стран. К таким договорам могут относиться договоры аренды, факторинга, концессии, комплексной бизнес-лицензии (франчайзинга), договоры лизинга.

Янги Узбекистонда миллий ицтисодиётни ривожлантириш ва бунда янги

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

Являясь новыми юридическими конструкциями, эти договоры служат дальнейшему развитию предпринимательской деятельности и отличаются своей совместимостью с законами развитого рынка.

Ключевые слова: Гражданско-правовой договор, лизинг, франчайзинг, арендные отношения.

Янги Узбекистонда миллий иктисодиётни ривожлантириш ва бунда янги воситаларни самарали куллаш тизими яратилди. Илгари амалда булган, талаб ва таклиф, ракобат каби мезонларга жавоб бермайдиган, маъмурий-буйрукбозликка буйсундирилган, колок режали иктисодиёт воситалари урнига иктисодий муносабатларни шартномалар оркали тартибга солиш усулига утилди. Шу боис ривожланган хорижий давлат тажрибасида самарали кулланилиб келинаётган янги шартномаларга асосланган тадбиркорлик фаолияти йулга куйишга алохида эътибор каратилди. Бундай шартномалар жумласига рента, факторинг, концессия, комплекс тадбиркорлик лицензияси (франшизинг), лизинг шартномаларини киритиш мумкин. Мазкур шартномалар янги хукукий конструкциялар сифатида тадбиркорлик фаолиятини янада ривожлантиришга хизмат килиши билан бирга, ривожланган бозор конуниятларга хам мослиги билан ажралиб туради.

Маълумки, лизинг шартномаси фукаролик муомаласининг хукукий шакли хисобланади. Лизинг замонавий, юксак технологияларни кенг микёсда жалб килган холда, иктисодиёт ва бизнес ривожланишининг гаровидир. Р.Дустмуродов таъкидлаганидек, лизинг - бу асосий воситалар, курилмалар шунингдек узок вакт ишлатиладиган истеъмол молларининг узок муддатли ижараси булиб, пул шаклидаги эмас, балки моддий шаклдаги кредит беришда ифодаланади1.

Халкаро молия корпорацияси (ХМК) мутахассислари томонидан лизинг куйидагича талкин килинган: лизинг - бу мулкий муносабатлар мажмуи булиб, бунда бир тараф (лизинг берувчи) бошка бир тараф (лизинг олувчи)нингтопширигига биноан учинчи тараф (мол етказиб берувчи)дан лизинг шартномасига мувофик лизинг объекти булган мулкни уз мулки килиб сотиб олиб, уни тулаш асосида лизинг шартномасида белгиланган шартлар билан вактинчалик фойдаланиш ва эгалик килиш учун лизинг олувчига беради2.

1Дустмуродов Р. Фермер хужаликларини техника билан таъминлашда лизинг тизимининг ахамияти // Бозор ислохатларини чукурлаштиришнинг асосий йуналишлари ва кишлокда инфратузилмаларни ривожлантири: илмий-амалий семинар маърузалар туплами. - Тошкент. 2011. - 25 б.

2 Лизинг инфо. Лизинг что это такое? Бизнес Вестник Востока, 23 мая 2002. №21 (539).

КИРИШ

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

Европа федерациясининг лизинг буйича миллий ассоциацияси томонидан лизингга берилган таъриф хам эътиборга моликдир: лизинг - бу ижарачининг ишлаб чикариш максадида завод, саноат товарлари, ускуналар ва кучмас мулклардан фойдаланиш буйича ижара шартномаси булиб, бунда мазкур товарлар ижара берувчи томонидан сотиб олиниб, у мулкка булган эгалик килиш хукукини саклаб колади3.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Хрзирги кунда мамлакатимизда лизинг фаолияти куламига талаб кучаймокда. Бу эса бозорни янада узлаштириш учун мавжуд салохият омили хисобланиб, у ракобат мухитининг кучайишига, бинобарин, лизинг фаолияти хизматлари ролини янада оширилиши заруриятини келтириб чикармокда.

Мамлакатимизда лизинг фаолиятини хукукий тартибга солишнинг ахамияти ва зарурати бугунги кунда асосий масалалардан бирига айланиб улгурган. Чунки лизинг жараёнларининг ривожланиш динамикаси йилдан йилга ошиб бормокда хамда баркарор иктисодий ривожланишнинг бир кисмига айланмокда.

Айтиш мумкинки 2012 ва 2016 йилларда амалга оширилган лизинг операциялари хажми ва таркибини узаро таккослаганимизда мазкур фикрлар уз исботини топади.

Мамлакатимизда 2012 йил якунлари буйича лизинг хизмати бозорида умумий киймати 590 млрд сумни ташкил этган 7 мингдан ортик битим имзоланган булса, 2013 йилда бу курсаткич 805,2 млрд. сумга етган ва лизинг битимларнинг умумий портфели 1 трлн. 511 млрд. сумни ташкил этган. 2014 йилда лизинг операцияларининг умумий портфели 2 трлн. 139 млрд. сумга тенг булган ва лизингга берувчилар томонидан 4 848 тага якин янги лизинг битимлари тузилиб, уларнинг хажми 826 млрд. сумга етган. 2015 йилда лизинг амалиётларининг умумий портфели 2,45 трлн.сумни ташкил этгани холда лизинг берувчилари томонидан 5,6 мингдан ортик янги лизинг битимлари тузилиб, уларнинг хажми 850 млрд.сумдан ошгани кайд этилган. 2016 йилда лизинг амалиётларининг умумий портфели 2 трлн. 590 млрд. сумни ташкил этиб, лизинг берувчилар томонидан деярли 5 540 та янги лизинг битими тузилган ва уларнинг хажми 973,1 млрд. сумдан ошган.

Мутахассислар томонидан хам лизинг фаолиятини тартибга солиш борасида бир катор фикрлар билдирилган. Жумладан, О.Т.Х,азраткуловнинг фикрича, хозирда мамлакатимизда тадбиркорлик субъектлари фаолиятини янада ривожлантириш, кишлок хужалиги махсулотлари ишлаб чикарувчи

3 "Крокус Интернэшнл". Лизинг и коммерческий кредит. - М.: 1990. - С. 7.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(4/2), April, 2023

хужаликларни куллаб-кувватлашга каратилган харакатлар лизингни респубилка иктисодиётига жорий этиш заруриятини кун тартибига куйди. Уз навбатида, тадбиркорлик субъектларининг молиявий тарафлама инкирозга юз тутиши ёки уларда етарли даражада айланма пул маблагларининг мавжуд эмаслиги лизингга булган эхтиёжни кучайтиради4.

Лизинг ахамияти ва зарурати борасида фикр юритиб, Э.Р.Набиев ва М.Д.Марпатовлар куйидаги фикрни билдирадилар: мазкур ижара муносабатларининг бугунги кунда турли-туман шакллари ва турлари кулланилаётганлиги хамда у махсус ихтисослашган ва бошкд молиявий ташкилотлар хамкорлигида амалга оширилаётганлиги сабабли, лизинг муносабатларининг мазмуни бойиб бормокда5.

Иктисодчи Е.А.Тельтевскаянинг ёзишича, иктисодиётнинг глобаллашуви ва интеграция жараёнларининг кенгайиши шароитида корхоналарнинг ракобат имтиёзини ошириш омили сифатида турли инвестициялар алохида ахамият касб этадики, бунда корхоналар олдида асосий фондларни янгилаш ва моддий-техник ривожланиш муаммоси юзага келади. Бирок куп холларда компаниялар етарли даража уз маблагларига эга булмайдилар. Акциялар ёки облигацияларни кушимча эмиссия килиш имкониятига эга факат йирик компаниялар эгадирлар.

Банклар эса асосан яхши кредит тарихига ва юкори ликвидли маблагларга эга

^ 6

корхоналарни кредитлашни лозим куришади6.

Лизинг шартномасининг мохияти ва уни хукукий тартибга солиш зарурати хусусида И.И.Шарапов шундай ёзади: мулкий муносабатларнинг иктисодий мохияти хукукий тартибга солиш предмети хисобланади ва тегишли хукукий нормаларнинг мазмунини белгилаб беради, бирок хар кандай холатда хам хукукий тартибга солиш уз конуниятларига асосланиши ва мажуд булган ёндашувлар асосида хукукий тартиботни белгилаш лозим7.

В.В.Витрянский лизингни хукукий тартибга солишнинг ахамият борасида фикр юритиб, лизинг муносабатларини тартибга солишда мулкий муомалани хукукий тартибга солишнинг мажуд тизимидан келиб чикиш лозимлигини таъкидлайди8.

4 Х,азраткулов О.Т. Лизинг муносабатларини хукукий тартибга солиш муаммолари.- Тошкент: Noshir, 2014. - 3 б.

5 Набиев Э.Р., Марпатов М.Д. Лизинг гояси, тарихи, хукукий асослари ва амалиёти. - Тошкент: «УАЖБНТ» Маркази, 2004. - 18 б.

6 Тельтевская Е.А. Развитие и совершенствование лизинга как современной формы инвестиций в обновление основного капитала: Автореф. дис. ... канд. экон. наук. - М.: 2005. - 3 с.

7 Шарапов И.И. Правовая природа договора лизинга // Пробелы в российском законодательстве. 2010. - №. - С. 13.

8 Витрянский В.В. Договор финансовой аренды (лизинга)// Вестник Высшего Арбитражного Суда Российской Федерации (специальное приложение). 1999. - №10. - С. 25.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

Фикримизча, лизинг муносабатларини хукукий тартибга солиш унинг мохиятини тугри тушуниш ва шу асосда хукукий тартибга солиш усуллари ва воситаларидан фойдаланишни такозо этади. Амалдаги конунчиликда лизинг хукукий тартибга солишга нисбатан шартномавий-хукукий усулдан фойдаланганлиги эса, лизинг фаолиятини амалга ошириш тарафларнинг узаро келишувига асосланишидан келиб чиккади. Бинобарин лизинг амалиётларини ривожлантириш ва уларнинг очиклигини таъминлаш, шу жумладан лизинг схемалари кенг кулланаётган кичик бизнесни ривожланиш истикболларини куллаб-кувватлашга каратилган чора-тадбирлар лизинг фаолиятини бугунги кунда ахамияти ва заруратини белгилаб беради. Лизинг фаолияти мухим масала булгани каби лизинг фаолиятини хукукий тартибга солиш хам долзарб масала булиб келади. Чунки лизинг фаолияти хукукий тартибга солинсагина иктисодий ривожланиш тизимли асосда усиб боради.

Лизинг фаолиятини хукукий тартибга солиш зарурати аввало ушбу хукукий муносабатнинг мохиятидан англашилади. Чунки лизинг фукаролик хукукидаги мавжуд шартномавий муносабатлардан фаркли равишда мураккаблиги ва субъектлари таркибига кура куп томонлама эканлиги билан ажралиб туради. Шу сабабли уч томонни бир хукукий муносабат - лизингга бирлаштириш ва уларнинг ушбу муносабатдаги хукук ва мажбуриятларини белгилашга нисбатан тегишли хукукий тартибга солиш усулларини белгилаш мухимдир. Зеро лизинг оркали тадбиркорлик фаолияти ривожланар экан, уни тартибга солиш хам тадбиркорлик субъектларини кафолатлаш тизимига йуналтирилмоги зарурдир.

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришда, шунингдек ижара муносабатларини такомиллаштиришда лизинг шартномаси катта ахамият касб этади. Лизингни кулланилиши билан давлат ва тадбиркорлар инвестиция мухитининг яхшиланишига ва жахон бозорида хорижий компаниялар билан ракобат кила олиш даражасида саноат, кишлок хужалигининг базавий сохаларида ишлаб чикариш суръатларининг ошишига умид килишади. Бошкача айтганда, лизинг мамлакат иктисодиётининг барча сохаларидаги мавжуд техник ва технологик базани кайта жихозлаш воситаси сифатида кабул килинади9.

Лизинг асосида мол-мулкдан фойдаланувчи ва лизинг компанияси уртасидаги муносабатлар булиб, унга зарурий мол-мулк учун у мурожаат килади ва у махсус равишда шу максад учун уни сотиб олади (бундай

9 Рузиев Р.Д. Договорно-правовые проблемы имущественного найма в условиях рыночной экономики: Автореф. дис. ... докт. юрид. наук. - Ташкент: 2002. - 5 с.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

муносабатлар тарафлари турли мамлакатларда турлича номланади). Лизингда ушбу иштирокчилардан ташкари бошка субъектлар хам иштирок этишлари мумкин (масалан, карз берувчилар, кафиллар), аммо лизингда купрок учта тараф иштирок этади10.

Лизингни фарклантирувчи хусусиятлардан яна бири шундаки, лизинг компанияларида лизинг операцияларини амалга ошириш учун уз маблаглари етишмайди. Шу сабабли купинча лизинг операцияларида жалб килинган маблаглар кенг кулланилади. Ривожланган хорижий давлатларда лизинг операцияларининг 85 фоизи жалб килинган маблаглар хисобидан амалга оширилган лизинг операциялари эканлиги кайд этилган11.

Узбекистон Республикаси Олий хужалик суди Пленумининг 2015 йил 27 ноябрда 289-сон билан кабул килинган "Лизинг муносабатларини тартибга солувчи конунчилик меъёрларининг хужалик судлари томонидан кулланиши буйича айрим масалалар тугрисида"ги ^арори лизинг фаолиятини хукукий тартибга солишда катта ахамият касб этади. Мазкур хужжатда лизинг объектлари, лизинг берувчи ва лизинг олувчининг хукук ва мажбуриятлари, лизинг шартномаларининг шартлари, лизинг объектига булган мулк хукуки, у билан боглик таваккаллар, лизинг объектидан гаров сифатида фойдаланиш, субъектларнинг жавобгарлиги ва бошка масалалар уз аксини топган. Ушбу карорга кура лизинг субъектлари томонидан уз мажбуриятларини бажармаслик ёки тегишли тарзда бажармаслик муносабати билан юзага келадиган низоларни хал этишда судлар уларнинг хукук ва мажбуриятларини, шартнома шартларини пухталик билан урганиши керак. Мазкур хужжат хужалик судларига лизинг муносабатларини тартибга солувчи конунчилик меъёрларини тугри ва бир хил куллаш буйича конкрет тушунчалар беришга хамда ушбу йуналишда ягона суд амалиётини шакллантиришга каратилган.

Хусусан, Узбекистонда лизинг бозори янада ривожланиши катор омилларга боглик эканлиги, улар уртасида кулай конунчилик мухити ва лизинг компанияларига юкори даромадли инвестицияларни киритиш имкониятлари айникса мухим ахамиятни касб этади. Бунинг устига, хозирги кундаги хусусий ва кичик бизнесга оид корхоналарнинг курилиш материалларини, тукимачилик махсулотларини, озик-овкатларни ишлаб чикариш ва кишлок хужалик махсулотларини кайта ишлаш асбоб-ускуналарига, махсус курилиш техникасига, автотранспортга (юк ва йуловчи ташиш) ва х.к.ларга булган

10 Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексига шарх. 2-жилд. - Тошкент: Baktria press, 2013. - Б. 369-370.

11 Фукаролик хукуки. II кисм. - Тошкент: Илм-Зиё, 2008. - 186 б.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

эхтиёжи махаллий лизинг компанияларининг фаолияти доимий равишда фаоллашиб боришига узига хос рагбат булади.

ХУЛОСА

Хулоса сифатида айтиш мумкинки бугунги кунда лизинг фаолиятини хукукий тартибга солишнинг ахамияти зарурати давр билан хамнафас ва хамкадам булган холда, жадал суръатларда ривожланиб боради. Мамлакатимизда лизинг берувчилар ва лизинг олувчилар учун кулай бозор инфратузилмаси ва тегишли яратилган конунчилик базасини такомиллаштириш хамда камчиликларни бартараф этиш бугуннинг заруратидир. Шу билан бирга мулкий муносабатларнинг фукаролик хукукий тартибга солишнинг самарадорлигини оширишни таказо этади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР (REFERENCES)

1. Дустмуродов Р. Фермер хужаликларини техника билан таъминлашда лизинг тизимининг ахамияти // Бозор ислохатларини чукурлаштиришнинг асосий йуналишлари ва кишлокда инфратузилмаларни ривожлантири: илмий-амалий семинар маърузалар туплами. - Тошкент. 2011. - 25 б.

2. Лизинг инфо. Лизинг что это такое? Бизнес Вестник Востока, 23 мая 2002. №21 (539).

3. "Крокус Интернэшнл". Лизинг и коммерческий кредит. - М.: 1990. - С. 7.

4. Х,азраткулов О.Т. Лизинг муносабатларини хукукий тартибга солиш муаммолари.- Тошкент: Noshir, 2014. - 3 б.

5. Набиев Э.Р., Марпатов М.Д. Лизинг гояси, тарихи, хукукий асослари ва амалиёти. - Тошкент: «УАЖБНТ» Маркази, 2004. - 18 б.

6. Тельтевская Е.А. Развитие и совершенствование лизинга как современной формы инвестиций в обновление основного капитала: Автореф. дис. ... канд. экон. наук. - М.: 2005. - 3 с.

7. Azimjon, I. (2022). ZARAR-YURIDIK SHAXS ISHTIROKCHILARI VA BOSHQARUV ORGANLARI FUQAROLIK-HUQUQIY JAVOBGARLIGINING ZARURIY SHARTI SIFATIDA.

8. Шарапов И.И. Правовая природа договора лизинга // Пробелы в российском законодательстве. 2010. - №. - С. 13.

9. Ibrohimov, A. A. M. O. G. (2023). IJARA MUNOSABATLARIDA IJARA HAQINI TO'LASH BILAN BOG'LIQ MASALALAR. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 3(2), 607-612.

10. O'G'Li, A. A. M. (2022). KORPORATSIYA USTAV KAPITALI FUNKSIYALARI VA UNGA OID MILLIY QONUNCHILIK NORMALARINI

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI. Academic research in educational sciences, 3(8), 109-113.

11. Витрянский В.В. Договор финансовой аренды (лизинга)// Вестник Высшего Арбитражного Суда Российской Федерации (специальное приложение). 1999. -№10. - С. 25.

12. Azimjon Abdumo'min o'g, I. (2023, January). IJARA SHARTNOMASI OBYEKTI. In Proceedings of International Conference on Scientific Research in Natural and Social Sciences (Vol. 2, No. 1, pp. 161-165).

13. Рузиев Р.Д. Договорно-правовые проблемы имущественного найма в условиях рыночной экономики: Автореф. дис. ... докт. юрид. наук. - Ташкент: 2002. - 5 с.

14. Узбекистон Республикаси Фукаролик кодексига шарх. 2-жилд. - Тошкент: Baktria press, 2013. - Б. 369-370.

15. Фукаролик хукуки. II кисм. - Тошкент: Илм-Зиё, 2008. - 186 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.