Научная статья на тему 'ЎКУВ МАШҒУЛОТ ГУРУҲИДАГИ ТРИАТЛОНЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ЎКУВ МАШҒУЛОТ ГУРУҲИДАГИ ТРИАТЛОНЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

89
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
триатлон / сузиш машғулоти / йиллик тайёргарлик / куч / чидамкорлик / жисмоний тайёргарлик / оммавий спорт / моддий-техник база / кўрсаткичлар динамикаси / нафас занжири / triathlon / swimming / annual training / strength / endurance / physical training / social sports / material and technical base / indicator dynamics / respiratory chain.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Зарнигор Дониёр Қизи Рахимова

Маколада триатлон спорт тури билан шуғулланувчи спортчиларнинг жисмоний тайёргарлигини такомиллаштириш борасидаги машғулотлар дастури кўриб чикилган. Ушбу спорт тури билан шуғулланувчи ёшлар учун моддий – техник база яратиш ва малакали мутахассислар тайёрлаш борасидаги фикрлар баён этилган. Дастур доирасидаги машғулотлар триатлончиларнинг куччидамкорлигини ривожлантиришда муҳим ўрин эгаллаши кўрсатиб ўтилган. Тадқиқотнинг моҳиятини очишда дастурда берилган назорат тестларидан ўзгартиришлар асосида фойдаланиш имкониятлари очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVEMENT OF THE PHYSICAL TRAINING OF TRIATHLONISTS IN THE TRAINING GROUP

The article discusses a training program to improve the physical fitness of athletes in the sport of triathlon. Ideas for creating a material and technical base for young people involved in this sport and for training qualified specialists were expressed. Training within the program has been shown to play an important role in the development of strength and endurance in triathletes. In order to uncover the essence of the study, the programmed change-based control tests can be used.

Текст научной работы на тему «ЎКУВ МАШҒУЛОТ ГУРУҲИДАГИ ТРИАТЛОНЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

УКУВ МАШГУЛОТ ГУРУХИДАГИ ТРИАТЛОНЧИЛАРНИНГ

ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Зарнигор Дониёр цизи Рахимова

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети

магистранти

АННОТАЦИЯ

Маколада триатлон спорт тури билан шуFулланувчи спортчиларнинг жисмоний тайёргарлигини такомиллаштириш борасидаги машFулотлар дастури куриб чикилган. Ушбу спорт тури билан шуFулланувчи ёшлар учун моддий -техник база яратиш ва малакали мутахассислар тайёрлаш борасидаги фикрлар баён этилган. Дастур доирасидаги машFулотлар триатлончиларнинг куч-чидамкорлигини ривожлантиришда мухим урин эгаллаши курсатиб утилган. Тадкикотнинг мохиятини очишда дастурда берилган назорат тестларидан узгартиришлар асосида фойдаланиш имкониятлари очиб берилган.

Калит сузлар: триатлон, сузиш машFулоти, йиллик тайёргарлик, куч, чидамкорлик, жисмоний тайёргарлик, оммавий спорт, моддий-техник база, курсаткичлар динамикаси, нафас занжири

IMPROVEMENT OF THE PHYSICAL TRAINING OF TRIATHLONISTS IN

THE TRAINING GROUP

Zarnigor Doniyor qizi Rakhimova

Master of Uzbek State University of Physical Culture and Sports

ABSTRACT

The article discusses a training program to improve the physical fitness of athletes in the sport of triathlon. Ideas for creating a material and technical base for young people involved in this sport and for training qualified specialists were expressed. Training within the program has been shown to play an important role in the development of strength and endurance in triathletes. In order to uncover the essence of the study, the programmed change-based control tests can be used.

Key words: triathlon, swimming, annual training, strength, endurance, physical training, social sports, material and technical base, indicator dynamics, respiratory chain.

КИРИШ

Тан олиш керакки, охирги пайтларда триатлон буйича кузга куринадиган мактагудек натижалар дейарли йук. Бу сохада юртимизда малакали мутахассислар хам етарли даражада эмас. Шу боис Олимпия уйинлари дастурига киритилган ушбу спорт турини янада ривожлантириш, спортчиларнинг шуFулланишлари учун замонавий моддий-техник база яратиш ва уларнинг жисмоний тайергарлиги даражасини ошириш,такомиллаштириш олдимизда турган асосий вазифаларимиздан бири хисобланади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон Республикаси Президентининг 2015-йил 4-сентябрдаги УРК,-394-сонли "Жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш туFрисида"ги Конуни, Узбекистон Республикаси 2017-йил 7-февралдаги ПФ-4947-сонли "2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегияси туFрисида"ги фармони, Узбекистон Республикаси Президентининг 2018-йил 5-мартдаги ПФ-5368-сонли "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида давлат бошкаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари турисида"ги фармони хамда мазкур сохага тегишли бошка меъёрий-хукукий хужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишда ушбу тадкикот иши муайян даражада хизмат килади.

Жахон микёсидаги триатлон мусобакаларида спорт натижаларининг тухтовсиз усиб бориши натижасида спортчилар орасида кескин ва муросасиз ракобатни куришимиз мумкин. Бу эса машFулот жараёни сифатини ва самарадорлигини мунтазам ошириб боришни такозо этади. Триатлонда натижаларнинг янада усиши йирик мусобакаларда муваффакиятли катнашиш имкониятини, юкори малакали ва захира спортчиларни тайёрлаш жараёнини такомиллаштиришни талаб килмокда. Триатлончиларнинг жисмоний тайёргарлигини такомиллаштириш учун машFулотларда воситаларни туFри танлаш, кучни туFри таксимлаш, чидамкорлик жихатларини ошириш спортчиларнинг юкори натижаларга эришишидаги мухим омиллардан бири хисобланади.

Албатта, моддий-техник база мухим. Лекин натижани истеъдодли спортчи таъминлайди. Бундай ёшларни топиш учун эса кучли селекция тизими зарур. Аммо жойларда ташкил этилаётган мусобакалар сони ва савияси хозирча талабларга жавоб бермайди. Бу миллий терма жамоалар таркибига махоратли спортчиларни саралаб олишга салбий таъсир курсатмокда.

Триатлон ташкилоти 2019 йилнинг 3 май куни нодавлат-нотижорат ташкилот сифатида руйхатдан утказилган. Ташкилот уз олдига иккита йуналиш: хаваскор ва профессионал триатлонни ривожлантиришни максад килиб олган. Ушбу спортга оммавий кизикиш ва унда иштирок этиш халк саломатлигини кафолатлайди. Умуман олганда, оммавий спортни ривожлантириш мамлакатлар стратегияларининг устувор йуналишларидан бирига айланди, чунки оммавий спорт турлари бевосита ва билвосита давлатнинг куплаб сохаларига ижобий таьсир курсатади. Ахолининг саломатлик курсаткичини, иш самарадорлиги оширади, сайёхлик, инвеститсия мухити ва бошка бир канча сохаларнинг ривожланишига кумакчи булади.

МУ^ОКАМА

МашFулот давридаги куч-чидамкорлигини такомиллаштириш ва яхшилаш учун мулжалланган машFулотлар дастурини куйидагича белгилаш мумкин:

• Сузиш- 1500 метр, 3000 метр, 2х(2х400) метр, 10х200метр, 3х800метр, 10х50 метр кукракда крол.

• Вело- 30 дакика давомида тезликни максимал даражада ушлаган холда харакатланиш.

• Югуриш- 1,3,10 км ва ярим марафон масофалари.

Тадкикотда уларнинг сузиш машFулотлари давридаги чидамкорлигини аниклаш учун триатлончилардан 3000 метр масофага назорат сузиш тестидан фойдаланилди. Бу тест уларнинг сувдаги махсус чидамкорлигини аниклаб берувчи усуллардан бири хисобланади.

Шунинг учун сувдаги машFулотлар жараёни куйидагича белгилаб олинди:

- 4*200 метр кукракда крол. Белгиланган режим- 2.40 сония. ( Хар бир сериядан кейин йенгил сузиш).

- 400 метр кукракда крол/ чалканча крол.

- 6*100 метр кукракда крол махсус "лопатка" ёрдамида.

- 2*800 метр (25 метр кукракда крол + 25 метр йенгил сузиш).

- 3*1000 метр кукракда крол . Хар бир сериядан кейин 30 сония дам олиш.

- 1000 метр (200 метр комплекс + 200 метр кукракда крол факат кул харакати ёрдамида+100 чалканча крол, оёк харакати ).

- 3*(8*100 метр) кукракда крол. Белгиланган режим - 1.30 сония. П-26-28. 3 серия махсус "лопатка" ёрдамида сузилади. Хар бир сериядан кейин 200 метр йенгил сузиш .

- 10*50 метр "нафас занжири" техника самарадорлигини ошириш (3х3, 5х5, 7х7, 9х9).

- 400 метр кукракда крол (12.5 метр тез+12.5 метр секин).

- 2*(2*400) метр кукракда крол. Дастлабки серия юкори тезликда, оралик сериялар урта тезликда, охирги серия хам юкори тезликда сузиб утилади.

Тадкикотдан олдин ва тадкикотдан кейин триатлончиларнинг сузишдаги чидамлилик даражасини аниклаш учун тест олинди. Бунда 3000 метр масофага назорат сузиш тестидан фойдаланилди. Шу сабабли биз, триатлончиларнинг сузиш тайёргарлигини обьектив бахолаш учун ушбу тестдан фойдаландик. Тест синови 25 метрлик ёпик сув хавзаси шароитида утказилди.

Триатлончилар учун сузиш машFулоти дастлабки тайёргарлик даври хисобланади. Сузиш машFулотлари даврида спортчиларнинг дастлабки тайёргарлигининг асосий вазифалари хал этилади. Мустахкам функсионал базага асос солинади. Кейинчалик бу эса махсус ишнинг катта хажмини бажаришга имкон беради. Бу масофани танлаб олинишига сабаб спортчининг тайёргарлигини хамда куч имкониятларини синовдан утказиш ва шу оркали мусобакага тайёрлашдан иборат. Чунки 3000 метр масофани сузиб утган спортчи мусобака масофаси булган 1500 метр масофани кийинчиликсиз, кам куч сарфлаб босиб ута олади.

НАТИЖАЛАР

Жадвал №1.

ТРИАТЛОНЧИЛАРНИНГ 3000 МЕТР МАСОФАГА СУЗИШДАГИ ТЕСТ

НАТИЖАЛАРИ

Назорат гурухи Тадкикот гурухи

№ Спортчининг Тадки- Тадки- Спортчининг Тадки- Тадки-

Ф.И.Ш. котдан котдан Ф.И.Ш. котдан котдан

олдин сунг олдин сунг

1. Очилов С 41,20 41.17 Решетников А 41,12 40,07

2. Пономоренко В 41,31 41.25 Омонов Х 41,25 40,12

3. Акбаров О 41,37 41.42 Ганиев К 41,43 40,27

4. Мамасолиев Д 41,54 41.49 Юлдашев В 41,52 40,57

5. Умаралиев Р 42,14 42.07 Ганиев А 42,07 41,47

6. Хакимов И 42,40 42.47 Хошимов С 42,26 41,54

X 41.66 41.64 X 41.60 40.36

1-жадвалда келтирилган натижалардан шуни куришимиз мумкинки, 3000 метр масофага сузиш тестида дастлабки натижалар тадкикот гурухида хам назорат гурухида хам деярли бир хил эканлигини куришимиз мумкин. Олиб борилган тадкикотдан сунг эса 3000 метрга сузиш тестида, тадкикот гурухидаги спортчиларнинг натижалари назорат гурухидаги спортчиларга нисбатан деярли 3% га усганлигини куришимиз мумкин. Бу фоиз сузишда юкори курсаткич хисобланади. Чунки биламизки, сузишда сониянинг хар бир улуши FOлибликни кулга киритишда мухим ахамиятга эга. Унга кура тажриба гурухидагиларнинг тадкикотдан олдинги натижалари уртача 41.60 сонияни ташкил этган булса, тадкикотдан кейинги натижалари эса уртача 40.36 сонияни ташкил этди.

Тадикот гурухи иштирокчиси булган А.Решетников уз натижасини- 1.05 дакикага, Х.Омонов - 1.13 дакикага, К. Ганиев - 1.16 сонияга яхшиладилар.

Тадкикот гурухининг натижалари уларнинг машFулот жараёнига киритилган сузиш тайёргарлигини оширувчи машкларнинг самарали таьсир курсатганлигидан далолат беради. Шу билан бирга сузиш боскичини мувафакиятли якунлаган иштирокчи мусобаканинг кейинги боскичларида хам узига булган ишонч билан харакат килиши мусобаканинг умумий курсаткичларида акс этиши уз исботини топди. ХУЛОСА

Триатлон спорт тури мавсумий спорт тури хисобланиб, ушбу спорт турида Ватанимиз спортчилари натижаларининг пастлиги спорт туридаги муаммолар куплиги билан характерланади:

-Спорт турининг оммавий спорт турига айлантириш имконияти мавжуд эмаслиги;

-Спорт тури буйича малакали мураббийларнинг етишмаслиги асосий муаммолар эканлиги адабиётларни тахлил килиш жараёнида аникланди;

Триатлон спорт турида натижаларни бахолаш сузиш тайёргарлиги билан боFлик булиб, ушбу боскичдан хам тезрок, хам кам куч сарфлаб утсагина, юкори натижаларга эришишдаги дастлабки кадамни туFри куйган булади. Биз Россияда ишлаб чикилган дастурини Узбекистон шароитида куллаб куриш оркали натижаларнинг яхшиланганини куришимиз мумкин.

Триатлончиларнинг жисмоний тайёргарлигини такомиллаштириш учун машFулотларда воситаларни туFри танлаш ва улардан самарали фойдаланиши, кучни масофалар орасида туFри таксимлаши, спортчиларнинг юкори натижаларга эришишида мухим омиллардан бири эканлигини куришимиз мумкин. Натижаларнинг яхшиланганлигини асосий сабаби машFулотлар стандарт интервалларда олиб борилганлигидир. Ушбу дастур асосида

шуFулланиш триатлон спорт турида ривожланган давлатлар билан ракобатлашиш имкониятини беради. Шунингдек захира спортчиларни тайёрлаш учун хам самарали эканлиги тадкикот жараёнида аникланди.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. И.Сисоев,О.Кулиненков -"ТРИАТЛОН.Олимпийская дистанция"- 2012й.

2. Н.В.Клешнев, И.А.Тверяков - "Юкори малакали сузувчиларни тайёргарлик жараёнини режалаштириш хусусиятининг нуктаи назари"-Жисмоний тарбия назарияси ва амалиёти. 2008.- №3. 62-66 б.

3.Ю.В.Верхошанский- "Спорт тайёргарлигининг назарияси ва методологияси: "Олий тоифадаги сузувчиларнинг блок тартибидаги машFулоти" // Жисмоний тарбия назарияси ва услубияти-Москва, 2005й - №4. 2-14 б.

4. Джо Фрилл - "Библия триатлета" - 2012 й.

5. Алистер Браунли, Джонатан Браунли - "Плыть,ехать,бежать" - 2014й.

REFERENCES

1. И.Сисоев,О.Кулиненков -"ТРИАТЛОН.Олимпийская дистанция"- 2012й.

2. Н.В.Клешнев, И.А.Тверяков - "Юкори малакали сузувчиларни тайёргарлик жараёнини режалаштириш хусусиятининг нуктаи назари"-Жисмоний тарбия назарияси ва амалиёти. 2008.- №3. 62-66 б.

3.Ю.В.Верхошанский- "Спорт тайёргарлигининг назарияси ва методологияси: "Олий тоифадаги сузувчиларнинг блок тартибидаги машFулоти" // Жисмоний тарбия назарияси ва услубияти-Москва, 2005й - №4. 2-14 б.

4. Джо Фрилл - "Библия триатлета" - 2012 й.

5. Алистер Браунли, Джонатан Браунли - "Плыть,ехать,бежать" - 2014й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.