Научная статья на тему 'Болалар мия фалажида тонус рефлексларининг таъсирини фитбол1 гимнастикаси ёрдамида ривожлантириш услубияти'

Болалар мия фалажида тонус рефлексларининг таъсирини фитбол1 гимнастикаси ёрдамида ривожлантириш услубияти Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
4386
146
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бош мия фалажи / тонус / рефлекс / тиклаш воситалари / адаптация (мослашиш) / махсус жисмоний тайёргарлик / сурункали касаллик / фитбол машғулотлари / паралич головного мозга / тонус / рефлексия / восстановительные средства / адаптация / специальная физическая подготовка / хроническое заболевание / занятия фитболом

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Миржамолов М. Х.

Мақолада бош мия фалажи касаллигига дучор бўлган болаларда тонус рефлекслари таъсирини ошириш учун адаптив жисмоний тарбия машғулотлари аҳамияти асослаб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МЕТОДИКА РАЗВИТИЯ ВЛИЯНИЯ ТОНУСНОЙ РЕФЛЕКСИИ С ПОМОЩЬЮ ФИТБОЛЬНОЙ ГИМНАСТИКИ У ДЕТЕЙ С ЗАБОЛЕВАНИЕМ ПАРАЛИЧА МОЗГА

В статье обоснованы роль и значение восстановительных занятий адаптивной физической культуры для повышения тонусной рефлексии детей, страдающих параличем головного мозга.

Текст научной работы на тему «Болалар мия фалажида тонус рефлексларининг таъсирини фитбол1 гимнастикаси ёрдамида ривожлантириш услубияти»

Миржамолов М.Х.,

Узбекистон давлат жисмоний тарбия институти мустакил тадк,ик,отчи-изланувчиси

БОЛАЛАР МИЯ ФАЛАЖИДА ТОНУС РЕФЛЕКСЛАРИНИНГ ТАЪСИРИНИ ФИТБОЛ1 ГИМНАСТИКАСИ ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ УСЛУБИЯТИ

МИРЖАМОЛОВ М.Х. БОЛАЛАР МИЯ ФАЛАЖИДА ТОНУС РЕФЛЕКСЛАРИНИНГ ТАЪСИРИНИ ФИТБОЛ ГИМНАСТИКАСИ ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ УСЛУБИЯТИ

Маколада бош мия фалажи касаллигига дучор булган болаларда тонус рефлекслари таъси-рини ошириш учун адаптив жисмоний тарбия машFулотлари ахамияти асослаб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: бош мия фалажи, тонус, рефлекс, тиклаш воситалари, адаптация (мослашиш), махсус жисмоний тайёргарлик, сурункали касаллик, фитбол машFулотлари.

МИРЖАМОЛОВ М.Х. МЕТОДИКА РАЗВИТИЯ ВЛИЯНИЯ ТОНУСНОЙ РЕФЛЕКСИИ С ПОМОЩЬЮ ФИТБОЛЬНОЙ ГИМНАСТИКИ У ДЕТЕЙ С ЗАБОЛЕВАНИЕМ ПАРАЛИЧА МОЗГА

В статье обоснованы роль и значение восстановительных занятий адаптивной физической культуры для повышения тонусной рефлексии детей, страдающих параличем головного мозга.

Ключевые слова и понятия: паралич головного мозга, тонус, рефлексия, восстановительные средства, адаптация, специальная физическая подготовка, хроническое заболевание, занятия фитболом.

MIRJAMOLOV M.X. DEVELOPING METHODOLOGY WITH THE HELP OF FEETBALL AND GYMNASTICS ON THE INFLUENCE REFLECTIONS OF TONUS OF CHILDREN'S BRAIN PARALYSIS

In the article the role and importance of rehabilitation sessions ataptivnoy physical training to improve tonusnye reflection of children suffering from cerebral palsy.

Keywords: cerebral palsy, tone, reflex, adaptation, and special physical preparedness, chronic disease, training fitbol.

1 Фитбол (Exercise ball, Swiss ball) — диаметри 45-95 сантиметрли таранг туп. Бу туп ёрдамида утказиладиган машклар мушакларга юкланиш беради, гавдани тутишни туFрилашга ёрдам беради, харакатларнинг узаро мослиги-ни яхшилайди ва эгилувчанликни оширади (тахр.).

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 2

Болалар мия фалажи (БМФ) болалар ва катталар сурун-кали касалликлари тузилмасида етакчи уринлардан бирини эгаллайди.

Дунёнинг турли минтак,аларидаги тадк,и-к,отлар маълумотларига кура, бу касаллик хар минг тугилган чак,алок,дан 2-9 нафарида уч-райди. Бош мия тузилмаларининг шикастла-ниш тавсифига боFлик1 равишда, беморлар-нинг эрта ногирон булиб к,олишига олиб ке-лади.

С.П.Евсеев, С.М.Хорошларнинг к,айд к,илиш-ларича, асаб тизимининг бир к,атор тузилма-лари ривожланиши, асаб толалари миелини-зация1 жараёнларининг бузилиши, содда тонус таъсирланишлар заифлашуви ихтиёрий моторика ва мушаклар фаоллиги бошк,ару-вининг турли даражалардаги харакатларнинг узаро мослиги муносабатларининг бузилиш-лари натижасида патологик харакатлантирувчи колип ривожланади.

Марказий асаб тизими шикастланган бола-ларни дори-дармонлар билан даволаш зарур, лекин карши курсатмаларнинг кенг куламига эга булган холларда, тузалиш урнига зарарла-ниш кучайиб кетади2.

Л.М.Шипицина, И.И.Мамайчукларнинг таъ-кидлашича, БМФда даволаш гимнастикаси соFлигида кучли бузилишлар булган боланинг буш вак,тини к,изик,арли утказиш, фаолият ту-рини алмаштириш, жамият билан алок,а к,и-лишга булган эхтиёжни к,ондиришга имкон берувчи мослаштирувчи жисмоний тарбия-нинг таркибий кисми хисобланади. Илмий асосланган жисмоний машкларнинг меъёри ва такрорлаш сонини туFри куллаш орк,али укувчиларининг асосий ташхислари билан бир вак,тда содир буладиган касалликларнинг юзага келиш хавфини тузатиш ва камайти-ришга имкон беради.

Даволаш гимнастикаси, ук,алаш, физиода-волашни уз ичига олган ва уз вак,тида утка-зиладиган тикловчи даволаш фак,атгина дори-

1 Миелинизация - одам организми ривожланиш даври-да асаб толаларининг миелин билан копланиш жараёни (тахр.).

2 Саломов Р.С., Миржамолов М.Х. Жисмоний имкония-

ти чекланган укувчиларнинг спорт машFулотларига мос-лашиши. Ук,ув услубий кулланма. - Т., 2014. -18-23-б.

дармон билан даволашга кушимча мух,им во-сита х,исобланмасдан, балки кучли тикловчи ах,амиятга х,ам эга. Шунинг учун БМФни даво-лашда эришилган мувоффакиятларга кара-масдан, даволашнинг янги самарали ва кулай усулларини излаш долзарб булиб колади3.

Даволовчи жисмоний тарбиянинг (ДЖТ) анъанавий расм булиб колган услубиятлари-дан фаркли равишда фитбол гимнастикаси билан шугулланиш х,аракат назорати ва муво-занатни ривожлантириш учун яхши имконият яратади. Ушбу тадкик килинаётган услубият кадди-коматни туFри ушлашни шаклланти-ришга имкон бериш билан бир вактда орка ва корин мушакларини машк килдириб, гавда х,аракатларининг узаро мослигини шаклланти-ради.

Фитбол машFулотларининг узига хос хусу-сияти шундан иборатки, утирган х,олда умурт-ка поFонасига тушадиган юкламалардан халос булиб, барча мушак гурух,ларида тонуснинг кайта таксимланиши руй беради. Бола тупга утирганда мувозанатни саклаш учун гавданинг туFри х,олатини кабул килиши лозим. Бунда умуртка поFонасини мустах,камлаш учун умуртка поFонаси орасидаги дисклар, пайлар ва буFимларга булган юкламани камайтириб, скелетни туFри х,олатда ушлаб турувчи гавда мушаклари ишга тушади.

Тадцицотнинг махсус услубияти.

2015 йилда Тошкент шах,ар Мирзо Улугбек туманида жойлашган Ихтисослаштирилган Республика касб-х,унар коллежи укувчилари билан олиб борилди. Тадкикотда гемипаретик шаклдаги БМФ ташхиси билан турли ёшдаги болаларнинг 2 гурух,и иштирок этдилар. Таж-риба гурух,и 38 боладан иборат булиб, улар билан ярим йил мобайнида ишлаб чикилган услубият буйича тиклаш тадбирлари утка-зилди. Назорат гурух,ига анъанавий даволана-ётган 35 бола киритилди.

3 Шипицина Л.М. Детский церебральный паралич / Л.М.Шипицина, И.И.Мамайчук. - СПб: «Дидактика плюс», 2001. -С. 272.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 2

Биз томонимиздан олинган маълумотлар билан бирга бир катор муаллифларнинг тас-диклашича, хозирги пайтда болалар мия фа-лажида дизартрия муаммоси клиника, нейро-лингвистика, психология-педагогика йуналиш-ларида жадал ишлаб чикилмокда. Мия фала-жи билан касалланган болалар фаолияти К.А.Семенова, И.И.Панченко, Л.А.Данилова каби муаллифлар томонидан батафсил тас-вирлаб берилган. Бу муаммо буйича чет эл олимларидан У^.Вахпе, M.Glimend, T.E.Twetchell, РШ.№^оп, N.Odwerлар томонидан илмий тадкикот ишлари олиб борилган. БМФ билан оFриган болаларда бундай касал-лик аломатлари булмаган болаларга караганда харакатларнинг локомотор1 бузилишлари, ту-шунчаларни хосил килиш ва мантикий фикр-лашдаги кийинчиликлар, улчамларни ажра-тишда, бирор фаолиятни амалга оширишда рухий тез толикиш кузатилади. БМФ булган болалар таъсирчан, жиззаки, куп холларда узларини назорат кила олмайдилар. Улар уйкуга кам эхтиёж сезадилар ва узларининг юриш-туришларини узи томондан назорат килишнинг пастлиги билан ажралиб туради-лар. Тажриба ва назорат гурухлари (мос ра-вишда тажриба гурухи ва назорат гурухи)даги харакатли уйинларда кайфиятнинг тез узгариб туриши, хаддан ташкари паришонхотирлик, оёк ва кул панжаларида хавотирли харакатлар, максадсиз харакат фаолиятининг намоён булиши, диккатни бирор нарсага каратишнинг бузилганлиги кайд килинди.

БМФ булган купчилик болаларнинг харакат ва сенсор ривожланишида деярли 90% лолларда асосий куникмаларнинг шаклланиш тез-лигидан 70% ортда колиш кайд килинди. Хулк атвор 50,7%, аклий ривожланиш деярли 40%, уйин фаолиятидаги иштироки 20.5% ва бошка турли хил курсаткичлар меъёридан паст булди. Куп сонли муаллифларнинг таъкидла-шича, БМФда таянч-харакат тизими бузилишлари билан бир каторда турли-туман нутк бузилишлари жуда куп кайд килинади. Бу маса-ла билан К.А.Семёнова, Л.А.Данилова, Е.М.Мастюкова, М.В.Ипполитова, В.Меттль ка-

1 Локомотор функция - одам танаси ва унинг кисмларининг харакатланиш кобилияти (тахр).

би олимлар шугулланган. Турли муаллифларнинг маълумотларига караганда болалар мия фалажидаги 65-85%да дизартрия кузатилади. БМФнинг гемипаретик шакли билан оFриган болаларда гавда ва буйин мушакларининг функционал холати К.А.Семёнова услубияти буйича бахоланди2. Тадкикот натижалариниг курсатишича, БМФнинг гемипаретик шаклига эга болаларда буйин ва гавда мускулларининг ривожланиш даражаси БМФ аломатлари булмаган болаларга нисбатан анча пастлиги аникланди. Таянч функциясини тиклаш ва тулдириш учун унинг шикастланиш даражаси-га мос равишда тикловчи даволашнинг якка тартибдаги дастурини ишлаб чикиш зарур.

Тадкикот давомида куйидаги машклар мажмуи кулланди:

1. Дастлабки холат (Д.Х.) - утирган холда, туп оёклар орасида. Холатни ушлаб туриш.

2. Д.Х. - туп билан ёнма-ён турган холда, кукрак билан тупда ётиб, тупни олдинга ва оркага думалатиш.

3. Д.Х. - соF оёкда турган холда, шикастлан-ган оёк товонини туп устида ушлаб туради. Тупни думалатиш холатини ушлаб туриш, сунгра оёклар алмаштирилади.

4. Д.Х. - соF оёкда туриш. Шикастланган оёк тиззада букилган ва сон билан тупга таянади. Тупни думалатиш. Холатни ушлаб туриш. Худ-ди шунинг узи оёкларни алмаштириш билан.

5. Д.Х. - тиззада букилган оёкда туриш, куллар билан тупни ушлаш, иккинчи оёк туFри чузилган холда оркада. Оёкларни алмашти-риш.

6. Д.Х. - тиззада букилган оёк билан тупга таяниш. Иккинчи оёк туFри холда оркада туради. Холатни ушлаб туриш.

7. Д.Х. - гавда олдинга туFриланган. Холатни ушлаб туриш. Олдинга ва оркага думалатиш.

8. Д.Х. - ёнбошлаб ётган холда, туFри оёклар туп устида ётади. Холатни ушлаб туриш.

9. Д.Х. - тупга таяниб, битта тиззада туриш, холатни ушлаб туриш.

2 Семёнова К.А., Мастюкова Е.М., Смуглин М.Я. Клиника и реабилитационная терапия детских церебральных параличей. - М.: «Владос», 1999. -С. 203.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 2

1-жадвал. БМФ булган болаларда гавда ва буйин мушаклари функционал ^олатларини бах,олаш учун утказилган тест синовлари натижалари

V_/

Тест синовларни утказиш услубияти Курсаткичлар

БМФ билан касалланган болалар (п=73) БМФ аломатлари булмаган болалар (п=20)

Беморларнинг коринни пастга каратиб ётган холати, куллар олдинга чузилган. Текширувчи бир кул билан боланинг кулларини, иккинчиси билан тосни махкам туFри ушлайди. Бола бошини кутариши ва уни шу холатда ушлаб туриши лозим. Т 15.8±0.7 сония 19.7±1.1 сония

Н 15.9±1.3 сония

Дастлабки холат крринда ётган холда, куллар панжаларни пастга каратиб, тирсак буFимида букилган, биринчи бармоклар елка буFимлари сатхида. Кулларни таянчдан узиб, бош ва елкани кутариш амалга оширилади ва бу холат ушлаб турилади. Т 19.9±1.2 сония 24.9±0.9 сония

Н 20.8±0.9 сония

Турган холатда гавдани турли йуналишларда енгил буришлар билан мувозанатни саклаш. Т 13.7±0.6 сония 27.6±0.8 сония

Н 14.9±0.8 сония

Утирган холда гавдани турри ушлаб, бошда маълум оFирликдаги юмшок, буюмни ушлаган холда, к,адди-к,омат ва мувозанатни саклаш. Т 4.4±5.2 сония 15.7±7.1 сония

Н 4.6±3.2 сония

Чалканча ётган холда, оёклар букилган, оёк панжаларига таянганда текширувчи боланинг букилган оёкларини махкам ушлайди. Бунда бола бош ва гавдани тиззаларга якинлаштириб, куллар ёрдамисиз утиради. Харакатларнинг такрорланиш сони кайд килинади. Т 2.9±0.1 марта 22.8±0.6 марта

Н 2.8±1.1 марта

Чалканча ётган холда оёклар букилган, гавдани унг ёки чап томонга буриш. Т 33.7±0.5 марта 66.2±0.4 марта

Н 33.9±0.7 марта

Изох: Т - тажрибавий гурух; Н - назорат гурухи.

10. Д.Х. - ярим шпагат билан туп устида утирган холда, куллар олдинда. Тупни думала-тиш ва холатни ушлаб туриш.

11. Д.Х. - тупга чалканча ётган холда, бир оёк тиззага букилган холда туради. Иккинчи оёкни ердан узилган холда ушлаб туриш.

Барча машклар ёрдамчи кумагида бажари-лади. МашFулот давомийлиги машFулотлар бошида 20-30 сонияни ташкил килиб, бир те-кисда 3-4 дакикагача ортиб боради (1-жадвал).

Тиклаш курслари тугагач, биз томонимиз-дан олинган натижалар харакатлар локомотор бузилишларини бартараф килиш жараёни, улчамларни фарклашда, тез толикиш каби курсаткичларининг ижобий динамикасини курсатди. Болалар купрок вакт утириб ишлай оладиган булиб колишди, таъсирчанлик ва жиззакилик анча камайди. Узларини назорат

килиш жараёнлари анча кучайди. Уйку меъёр-лашди, хаддан ташкари паришонхотирлик ка-майди.

БМФ булган купчилик болаларда илмий тажриба утказилгунча харакат (деярли 90,0% ва сенсор1 ривожланиш 80% холларда) ри-вожланишдан ортда колиши кайд килинди. Колган курсаткичлар хам меъёридан паст булди. Тажриба гурухидаги болаларда фит-болдаги даволаш гимнастикасидан (ДГ) сунг ривожланишдан ортда колиш ДГ утказилиши-гача булган курсаткичлар билан солиштирган-да 1,8 марта (50,5%), сенсор ривожланишдан ортда колиш 2 марта (39,5%) камайди. Тажриба гурухидаги БМФ булган болаларда даво-лашгача булган курсаткичлар билан солишти-рилганда уйин фаолиятидаги ортда колиш (бундай болалар даволанишгача 20,5%), курс тугагач, 10,5% колган булса, куникмаларни

1 Болаларнинг сенсор ривожланиши - идрок ва пред-метларнинг ташки хусусиятлари (шакли, ранги ва бошкалар)ни тасаввур этишни ривожланиши (тахр).

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 2

90 ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ / ИНКЛЮЗИВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч_/

2-жадвал. БМФ булган болаларда тиклаш курси тугагач, гавда ва буйин мушакларининг функционал ^олати (п=73)

Тест синовларни утказиш услубияти Курсаткичлар

БМФ билан касалланган болалар (п=73) БМФ аломатлари булмаган болалар (п=20)

Беморларнинг коринни пастга каратиб ётган холати, куллар олдинга чузилган. Текширувчи бир кул билан боланинг кулларини, иккинчиси билан тосни махкам туFри ушлайди. Бола бошини кутариши ва уни шу холатда ушлаб туриши лозим. Т 26.8±0.7 сония 29.6±1.1 сония

Н 21.3±0.6 сония

Дастлабки холат коринда ётган холда, куллар панжаларни пастга каратиб, тирсак буFимида букилган, биринчи бармоклар елка буFимлари сатхида. К,улларни таянчдан узиб, бош ва елкани кутариш амалга оширилади ва бу холат ушлаб турилади Т 30.6±2.2 сония 39.8±2.1 сония

Н 23.9±1.3 сония

Турган холатда гавдани турли йуналишларда енгил буришлар билан мувозанатни саклаш Т 24.9±3.1 сония 33.8±3.1 сония

Н 19.5±2.6 сония

Утирган холда гавдани туFри ушлаб, бошда маълум оFирликдаги юмшок, буюмни ушлаган холда, к,адди-к,омат ва мувозанатни саклаш. Т 6.7±3.2 сония 15.8±5.6 сония

Н 5.3±1.4 сония

Чалканча ётган холда, оёклар букилган, оёк, панжаларига таянганда текширувчи боланинг букилган оёкларини махкам ушлайди. Бунда бола бош ва гавдани тиззаларга як,инлаштириб, куллар ёрдамисиз утиради. Харакатларнинг такрорланиш сони кайд килинади. Т 4.2±1.7 марта 24.8±2.2 марта

Н 3.8±2.1 марта

Чалканча ётган холда оёклар букилган, гавдани унг ёки чап томонга буриш. Т 43.5±2.3 марта 72.8±3.2 марта

Н 37.2±1.4 марта

Изох: Т - тажрибавий гурух; Н - назорат гурухи.

эгаллашдан ортда колиш даволашгача деярли 70,0% булган, факатгина 18,4%да сакланиб долган.

Назорат гурухида ижобий натижалар кам-рок ифодаланган. Олинган натижаларни бахо-лаб, шундай хулоса чикариш мумкинки, бунда фитболда ДГ курсини утказгач, БМФ билан ка-салланган болаларнинг асаб-рухий ривожла-ниш курсаткичларида асосий йуналиш буйича яхшиланиш бошланди. Демак, секин-аста меъёрга якинлашиб, ДЖТнинг кейинги маш-Fулотлари тиклаш жараёнининг тезлашувига имкон бериши мумкин (2-жадвал).

БМФ булган болалар гавда ва буйин мушакларининг функционал холати динамикаси ДГ курси тугагач, К.А.Семёнова услубияти буйича бахоланди.

БМФ булган болаларда фитбол билан ДГ курси утказилгач, барча мушаклар тонусининг секин-аста меъёрлашуви бошланди. Тиклаш курси тугагач, гавда ва буйин мушакларининг функционал холатини бахолаш болаларнинг

дастлабки холатларини тадкик килиш билан солиштирганда статистиканинг пасайишини курсатди. Олинган натижалар куйидаги хуло-саларни чикаришга имкон беради, яъни БМФ билан касалланган болаларда ДЖТ воситала-ри билан тиклашни утказиш натижасида ги-перкинезларнинг1 секин-аста ривожланиш хавфи анча камайди. БМФнинг гемипаретик шакли билан касалланган болаларни тик-лашнинг туплардан фойдаланилган холдаги ишлаб чикилган дастури самарали булиб, таянч-харакат тизими функцияларини тулди-ришга имкон беради ва унинг клиник бахосини меъёрга якинлаштирди.

Биз томонимиздан таклиф этилган тиклаш дастурларини барча ёшдаги БМФда куллаш мумкин булиб, улар организмга куйидагича ижобий таъсир курсатади:

1. Организмнинг бузилган функционал ти-зимини тузатиш максадида умуртка поFона-сининг шикастланган кисми ва бутун таянч-харакат аъзоларига таъсир этади.

1 Гиперкинезлар - мушакларнинг турли гурухларида тусатдан пайдо буладиган патологик харакатлар (тахр.).

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 2

2. Мушаклар фаоллигини меъёрлаштиради.

3. Функционал х,олати бузилган мушаклар-ни мустах,камлаш ва ривожлантиришга ёрдам беради.

4. Харакатларнинг узаро мослиги, гавда му-возанати ва уни саклашни такомиллаштиради.

5. Умуртка поFонасининг статик-динамик функцияларини ривожлантириш ва мустах,-камлаш, коматни туFри тутишни шаклланти-ришга ёрдам беради.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6. Гавданинг айрим кисмлари хрлатини х,ис килишни ривожлантиради.

7. Нафас олиш, кон ва лимфа айланиши, модда алмашинувини меъёрлаштириб, ичак-лар ва тос аъзоларининг ишини кайта тиклаш, трофик бузилишлар (гавда кисмларининг ёта-вериб увишиб колиши)нинг олдини олади.

8. Компенсатор х,аракат куникмаларини ишлаб чикиш, узига хизмат курсатиш ва мех,нат куникмаларини ривожлантириш ва та-комиллаштиришга ёрдам беради.

Адабиётлар руйхати:

1. Адаптивная физическая культура: Учебное пособие для поступающих в высшее физкультурное учебное заведение. / Под общ. ред. Н.Н.Чеснокова. - М.: РГАФК, факультет довузовской подготовки, 2001.

2. Евсеев С.П. Новый Госстандарт по адаптивной физической культуре. // «Адаптивная физическая культура», 2001, № 3.

3. Саломов Р.С., Миржамолов М.Х. Жисмоний имконияти чекланган укувчиларнинг спорт машFулотларига мослашиши. - Т., 2014. -18-23-б.

4. Семёнова К.А., Мастюкова Е.М., Смуглин М.Я. Клиника и реабилитационная терапия детских церебральных параличей. - М.: «Владос», 1999. -С. 203.

5. Шипицина Л.М. Детский церебральный паралич. / Л.М.Шипицина, И.И.Мамайчук. - СПб: «Дидактика плюс», 2001.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 2

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.