Научная статья на тему 'КОМПОЗИЦИЯНЫ ОҚЫТУДАҒЫ ИНТЕГРАТИВТІ ӘДІСТЕР'

КОМПОЗИЦИЯНЫ ОҚЫТУДАҒЫ ИНТЕГРАТИВТІ ӘДІСТЕР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
70
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КөРКЕМ қЫЗМЕТ / ШЫғАРМАШЫЛЫқ үРДіС / ИНТЕГРАТИВТі әДіСТЕР / НАқЫШТЫЛЫқ / КөРКЕМ БіЛіМ / өНЕР ТүРЛЕРі / КөРКЕМ ОБРАЗ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Джанаев М. Б.

Мақалада композицияны оқытудағы интегративті әдістер қарастырылады. Көркем қызмет түрлерінің түрлі тәсілдері мен техникаларын қолдануды және олардың интеграциясын қанағаттандыратын композицияны оқытудың кешенді мүмкіндіктері көрсетіледі. Композицияны оқытудың интегративті әдістері композициялық қызметтегі шығармашылық үрдіске өнерлердің әртүрлі-түрлері мен көркем қызметтің әртүріндегі құралдар мен техникалардың өзара байланыстары және интеграция тәсілдерімен кешенді келуді қарастырады. Композицияны оқытудың кешенді интегративті әдістері өнерлер мен көркем қызмет түрлерінің құралдарының, тәсілдері мен әдістерінің неғұрлым динамикалық және өнімді интеграциясына ықпал етіп, сонысымен көркем образды өз мүмкіндігінше сомдауға әсер етеді. Зерттеу пәні болып, композицияны оқытудың интегративті әдістері мен принциптері негізінде студенттерді көркем шығармашылық дамыту болып табылады. Осы зерттеудің мақсаты- көркем-шығармашылық үрдістің тұтас жүйесінің интербелсенді құралы ретінде композицияны оқытудағы интегративті әдістерді талдау болып табылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INTEGRATIVE METHODS IN TEACHING COMPOSITIONS

The article discusses integrative methods in teaching composition. The complex possibilities of teaching composition are shown, providing the application of various techniques and techniques of artistic activities and their integration. Integrative methods of teaching composition provide for an integrated approach to the creative process in compositional activities. By means of interconnection and integration of tools and techniques of various types of arts and various types of artistic activity. Comprehensive integrative methods of teaching composition contributes to a more dynamic and fruitful integration of materials, tools, techniques and methods of types of art and artistic activity, and thereby contributes to the feasible creation of an artistic image. The subject of study is the artistic and creative development of students on the basis of the principles and methods of integrative learning composition. The objectives of this study are the study of integrative methods in teaching composition as an interactive toolkit of an integrated system of artistic and creative process.

Текст научной работы на тему «КОМПОЗИЦИЯНЫ ОҚЫТУДАҒЫ ИНТЕГРАТИВТІ ӘДІСТЕР»

МРНТИ 14.35.09

КОМПОЗИЦИЯНЫ ОЦЫТУДАГЫ ИНТЕГРАТИВТ1 ЭД1СТЕР

М.Б. Джанаев п.г.к, ага окытушы,

Абай атындагы Казак улттык педагогикалык университетi, Алматы, Казахстан

email: miyat53@mail.ru

Макалада композицияны окытудагы интегративп эд1стер карастырылады. Керкем кызмет тYрлерiнiн тYрлi тэсiлдерi мен техникаларын колдануды жэне олардын интеграциясын канагаттандыратын композицияны окытудын кешендi мYмкiндiктерi керсетiледi. Композицияны окытудын интегративтi эдiстерi композициялык кызметтеп шыгармашылык Yрдiске енерлердiн эртYрлi-тYрлерi мен керкем кызметтщ эртYрiндегi куралдар мен техникалардыц езара байланыстары жэне интеграция тэсiлдерiмен кешендi келудi карастырады. Композицияны окытудыц кешендi интегративтi эдiстерi енерлер мен керкем кызмет тYрлерiнiн куралдарынын, тэсiлдерi мен эдiстерiнiн негурлым динамикалык жэне енiмдi интеграциясына ыкпал етiп, сонысымен керкем образды ез мYмкiндiгiнше сомдауга эсер етедi. Зерттеу пэнi болып, композицияны окытудыц интегративтi эдiстерi мен принциптерi негiзiнде студенттердi керкем шыгармашылык дамыту болып табылады. Осы зерттеудщ максаты- керкем-шыгармашылык YPДiстiц тутас жуйесшщ интербелсендi куралы ретiнде композицияны окытудагы интегративтi эдiстердi талдау болып табылады.

Tyüíh свздер: композиция, керкем цызмет, шызармашылыц YPdic, интегративтг эдгстер, нацыштылыц, керкем бшм, енер тYрлерi, керкем образ

Kipicne. Композицияда сурет, пропорция-катынас, шшш, ыргак, симметрия, ассимметрия, тондык^стш катынас, контраст, перспектива, кещспк, курылым барлыгы б1рт^тас жYЙелi байланыстагы керкемдш сезшу аркылы орындалады. Композиция эстетикалык кабылдау мен керкем ойлаудыц б1рт^тас эмоционалды сенсорлык жэне перцептивтш зандылыктарына тэуелд1 жэне тшелей байланысты. Композиция туындыга тутастык пен накыштылык орнатып гармониялы Yндестiк береди Ол жэй конструктивтш тутастык кана емес, туындыныц басты керкем танымдык рауажды формасы, накышты пластикалык эсерл1-сез1мд1к к¥рылымы болып табылады. Ол туындыныц мэн мазмундык жэне керкем бейнелш тYЙiндi орталыгын белгш б1р пластикалык структура мен курылым тутастыгы аркылы айкындап керсетедь Кеб1нде композиция туындыга керкем накыштык ен беретш туындыны тутас, эсерл1 накышты жэне гармониялы YЙлесiмдi ететш, туындыныц барлык ен бойына кан жYгiртiп, б1ртутас керкем образдык бейнелш кещспк пен мэн мазмун калыптастыратын б1рыцгай тутас курылым. Мунда, эрине композицияда- эмоционалды-логикалык, мазмундык жэне бейнелш орталыкка багындырылган тутастык пен гармониялы YЙлесiм орныгуы тшс. Композицияныц непзп идеясы аныкталып, мазмун мен шшш тутастыгы сакталган сон, келес кезендеп максат картинаны керу-кабылдаудыц композициялык шеш1м1н тYЙiндеу.

Композиция барлык енер тYрлерiне тэн болгандыктан олардагы бейнелш курал-тэсшдер де езара юрштарше колдануга бешм. Композициялык непздер музыкалык, поэзиялык туындыларда, керкем эдебиетте, архитектуралык проектшерде, театр жэне кино койылымдарында ез табигатына сай колданылады. Оларды талдай отырып, белгш б1р синтездш сYЗгiде баска енер тэс1лдер1мен уштастыра колдану мYмкiндiктерiде мол. Энер тYрлерiнiн композициялык курал тэсшдерш, элементгерш езара тэуелдшк пен сэйкеспкте колданып туынды мазмунын негурлым эмоционалды тYЙiнде ашуга болады. Мунда композиция езшщ шю курылымын уйымдастыра отырып сырткы образдык, керкемдш накыштылыгын да айкындай тYседi. Ол композицияны окытуда интегративт эд1стерд1 талап етедь «Опора на интегративный подход предусматривает наличие и возможность использования цикла организованных педагогических способов и приемов в разных формах приобщения учащейся молодежи к искусству. В достижении данной цели интегративный подход позволяет объединить блок векторных подходов: культурологического, поликультурного, полихудожественного, личностно-деятельностного, которые являются базовыми для создания оптимальных условий развития социально-ценных качеств культурной, творческой личности на современном этапе» [1; 37].

Композицияны интегративт окытуда керкем кызметтщ эртYрлi аспект1лер1 шыгармашылык дамыту тургысында карастырылады. Керкем бшмнщ теориясы мен практикасын зерделей отырып интегративт эд1стерд1 композиция сабактарында колдану принциптерш аныктау кажетпп туындайды. Сондыктан керкем кызмет тYрлерiнiн тYрлi тэс1лдер1 мен техникаларын колдануды жэне олардын интеграциясын канагаттандыратын композицияны окытудыц кешендi мYмкiндiктерiн

карастыру мацызды. Композицияны окытудыц интегративтi эдiстерi шы^армашылык YPДiсте енерлердщ тYрлерi мен керкем кызметтщ эртYрiндегi куралдар мен техникалардыц езара байланыстарын карастырады. Композицияны окытудыц кешендi интегративтi эдiстерi енерлер мен керкем кызмет тYрлершщ куралдарыныц, тэсiлдерi мен эдютершщ нег^рлым динамикалык жэне внiмдi интеграциясына ыкпал етш, сонысымен керкем образды вз мYмкiндiгiнше сомдауга эсер етедi.

Негiзгi бeлiм. Эр енер тYрiнщ жеке курылымдык зацдылыктарымен катар, олардыц жалпы ортак зацдылыктары да композицияныц комплекстiк интегративтш курылымдык эдютемесшщ колданылу мYмкiндiктерiн аша тYседi. Мунда А.В.Фаворскийдщ, К.Ф.Юонныц, Н.Н.Волковтыц, т.б. кврнекi галым- суретшшердщ композициялылыктыц факторлары мен ^асиеттерi (уыкыт, кещспк, жазыктык, структура, курылым мен конструкция) туралы тужырымдарын конструктивтiк жэне мазмундык езара байланыс пен тутастык интеграциялылык байланыста колданамыз. Керкем бiлiм мен окытудыц мазмуны мен ма^сат-мiндеттерi композицияныц ерекшелштерше байланысты карастырылады. Бшмгерлердщ шыгармашылыщ мYмкiндiктерiн дурыс тYсiну Yшiн, окытушы бшмгерлердщ композициялык кызмет процесшщ ерекшелiктерiмен таныс болуы керек. Сондыктан, окытушы бшмгерлердщ керкем кызмет процесiн, бейнелеу Yрдiсiндегi композиция куру тэсшдершщ ерекшелштерш талдап, танысып отырады. Бiлiмгерлер койылымнан бейнелеуде композиция шешiмiн бiр шама дурыс таба бiледi. Олар форматты тандауда, оган бейненi орналастыруда, тондык тYCтiк катынастарды айкындауда белгiлi бiр жетiстiкке жетiп отырады. Алайда ез бетшше шыгармашылы^ кызметте композициялык шешiм жасауда ^иынды^тарга кездесiп кателштер жiбередi. Бул жагдайда олар квбiнде бiрыцFай композициялык курылым т^ргызып бейне мазмунына, оныц баскада бейнелеу курал тэсiлдерi мен элементтерiнiн езара катынасы мен байланысына мэн бере бермейдi. Жумыс накыштылы^ы мен мазмун YЙлесiмi ескершмейдь Кенiстiктiк катынастар мен тYCтер Yйлесiмi, бейнелеу элементтерi ритм, контраст, тондык, тYCтiк катынастар жYЙесiз колданылып композиция шешiмi дурыс аныкталмайды. Мундай кателштер композицияныц квркемдiк, сюжеттiк мазмунын темендетш оку сапасын нашарлатады. Белгiлi бiр дэрежеде бiлiмгерлердiн кызыFушылыFын твмендетiп отырады. Бейнелеу курал тэсiлдерiн дурыс, утымды пайдаланFан жаFдайда олардыц композициялары орындалу кYрделiлiгi жаFынан болсын, композициялык тэсшдер колдану жаFынан болсын оцтайлы шешiм тауып отырады. Керкем енер пэндершщ керкем шы^армашылык кабшетп дамыту мYмкiндiгi интегративтiк тэсiлдер мен езара керкемдш байланыстар YPДiсiнде арта тYсетiндiгi тYрлi Fылыми ецбектерде накты дэлелдермен тужырымдалFан [2; 3; 4; 5; 6]. Мундай жаFдайда жумыс мазмуны да эсерлi жэне кызыкты болып келедь

Бiлiмгерлердiн композицияларыныц уйымдастырылуы мен накыштылы^ы олардыц бейнелеу элементтерiн, тэсiлдерiн к1ршт1ре колдануына байланысты. Олардыц жумыстарындаFы мазмундык байланыстардыц YЙлесiмдi шешiмдерi мен бейне накыштылы^ы кеп жаFдайда бейнеленетiн нысанды, заттар мен обьектiлердi ассоциативтi, интеграциялы сауатты бейнелеуiне де байланысты. Бшмгерлер живописьтiк жумыстарында бояу тYCтерiнiн каныкты^ына, ашыкты^ына, контрастылыFына басымдык берiп композициялык накыштылыкты содан iзденедi. Мундай бiржакты тYCтiк катынастар композицияныц баска курал тэсiлдерiмен YЙлесiм таппаFандыктан бейненiн керкемдш мазмунын аша алмайды. Бiлiмгерлер тYCтщ, тYCтiк катынастардыц оныц касиеттершщ композицияныц баскада курылымдык элементтерiмен, курал тэсiлдерiмен YЙлесiмдi байланыста болуы кажетпгш бiлуi тиiс. Олардыц композициялык жумыстарыныц тутас уйымдастырылып орындалуына олардыц формат жазыкты^ында зат бейнесiн дурыс орналастыру, пропорцияларды, бейне курылымын, олардыц ез ара катынастарын бiр-бiрiне жэне жалпыFа, сонымен катар формат влшемiне катысын аныктауы композицияныц туш^ь^ы мен накыштылы^ын камтамасыз етедi. Мундай тэсiлдер бiртiндеп олардыц композиция куру эдютерш мегеруiне квмектеседь Жалпыдан жалкыгеа, жэне керiсiнше жалкыдан жалпыFа жYгiнiп курал-тэсiлдердi кiрiктiре колдану бейнелеу икемдiлiктерiн, даFдыларын калыптастырады. Бiртiндеп бiр кезецнен екiншi кезецге вте отырып, олар жумыста ой-мазмунды толык беруге YЙренедi. Бул жаFдайда интеграциялык окыту тэсiлдерi мол мYмкiндiктер туFызады. Мундай жаFдайлар енер тарихынан да белгш. «Вместе с тем возросло взаимодействие и взаимообогащение различных видов искусства, достижения, обретенные одним видом искусства, свободнее использовались другими. Так, было весьма плодотворным влияние театра на живопись и музыку» [7; 231]. Композиция езшщ таботаты жаFынан толык бтмд^ синтездi тутастыктаFы керкем шы^армашылык пэн. Композиция пэнi бейнелеудщ барлык курал-тэсiлдерi (нYкте, сызык, тон, тондык катынастар, тYC-тYCтер YЙлесiмi, пропорция-катынас, кенiстiк, перспектива, ритм, контраст, аналогия, симметрия, структура, конструкция) аркылы адамныц дYниенi эсерлi, керкем керш кабылдауыныц керкем бейнелiк, пластикалык (сурет, бейне, кескш,

келбет, typ, сулба, устын) арсеналын тутастай камтиды. Фаворскийдщ теориялык ой тужырымы бойынша «керкем дуниетаным» реализммен, натураны пластикалык тYсiндiру аркылы, реалды шындыктыц барлык жактарын туындыга айналдыруда гана керкем дYние таным бола алады. Ол «Стремление к композиционности в искусстве есть стремление цельно воспринимать, видеть и изображать разнопространственное и разновременное» [8; 22] деп жазады.

Композициялык кещстжпк жэне уакыттык мэселелерде, эртYрлi керкем кызметпк жэне пластикалык куралдар мен тэсiлдер, енер тYрлерiндегi кызмет, iс-эрекет тYрлерi орын алады. Ягни, жазыктыкта бейнелеу композициясында эртYрлi кызмет тYрлерi мен олардыц тYрлi курал-тэсшдер^ элеменгтерi колданыска енедi. Сондыктан да Фаворскийдщ унататын терминi «цельность искусства», ягни енер тутастыгы ез магынасында енерлер синтезiн, олардыц интеграциялык мэнi мен кызмет тэсшдершщ юр^у мYмкiндiктерiн айкындап тур деп тушнуге болады. Тутастык эркашанда белшектердщ, элементтердщ бiрыцFай тутас байланыста бiрiгуi нэтижесшде орын алады. Композицияныц езi кандай тутастыкта болса оны игеру де, оныц кызмет Yрдiсiде сондай тутастыкта. Суретшi керкем кабылдау YPДiсi де ДYние заттарыныц жеке белшектерi туралы акпарат алып, олардыц езара катынасы туралы, жеке мен тутастыц катынасы туралы, зат курылымы мен тус туралы тYсiнiк калыптастырып кецiстiк пен уакыт елшемiнде керкем-пластикалык байлам жасайды. Психологияда керу-кабылдауды ез максаттарына карай терт тYрге белiп карастыратынды^ы белгш: карапайым емiр-турмыстык, максатты утилитарлык, эстетикалык, керкем керу-кабылдау. МундаFы керкем керу-кабылдауда пластикалык эсерлi сезiмдiк катынастар басымдык алып, «керкем дYниетаным» «енер тутастыгы» маFынасындаFы композициялык тутастыкты шынайы реалиспк турFыда кабылдап орындауFа баFыттайды. Сейтш керкем кабылдау керкем бейне моделш композициялык тутастыкта куруFа ыкпал ететш, керкем образ сомдаудыц бастауы, аеты шарты болып саналады. Керкем керу кабылдау мен композициялык тутастыц мэселелерi Fалымдар (Р.Арнхейм [9], Н.Н.Волков [10], Р.Л.Грегори [11], В.А.Ганзен [12], Л.Ф.Жегин [13], Е.И.Игнатьев [14], В.И.Киреенко [15] жэне т.б.) ецбектервде кершю тапкан. Керкем керу- кабылдау мен композициялык тутастыц композициялык керкем бейне, керкем образ сомдаудыц басты шарты. Керкем бейнелi эстетикалык турFыдаFы мэдени-философиялык ой-тужырымы бар, тутастыц калыптагы керкем образды сомдаушы бейне- композиция тYсiнiгiн айкындайды. Композицияда керемдiк маFынаны сипаттау Yшiн сызык, TYC, пiшiн, уакыт пен кещспкп мазмунFа сай колданып, олардыц айырмашылыктары мен езара байланыстарын аныктап, керкем пластикалы курылым тYземiз. Олардыц катынастары мен айырмашылыктарын аныктап, суретшi бейненiц шынайылыFы мен рауаждылыFына, накыштылы^ына жетедi. Бейне керкем оймен, эмоционалды-эстетикалык сезiммен кемкерiлуi тиiс. Табшатта эрбiр зат езiнiц тYр-тYсiн, шшшш, утилитарлык, элеуметтiк, мэдени, эстетикалык мазмунын иемденген. Бiрак олар тYрлi жаFдайларFа байланысты езгерiп, кулпырып отырады. Мше осыныц езi жеке керкем бейнелш композициялык проблема. Бул езгерiстер табшатта эрдайым жэне эркилы болып, турленш эр жаFдайда тYрлi мэн-мазмун иеленш оны кабылдау мен тyсiну, бейнеде сомдау курделене тyседi. Мундай езгерютер композициялык кызметп мейiлiнше интеграциялы тутастыкка бейiмдейдi. Бул жаFдайда салыстыру, тецеспру зандылыFы орын алады. Жалпы композиция езшщ керкем тутастык зацдылыктарымен орындалады. Олар, бейненiц жеке белшектерiн дурыс орналастыру, идеялык ой-тужырымFа сэйкес олардыц езара байланыстарын аныктау, сызык, тус, тон, шшш, пропорция-катынас, кецiстiктiк аялар, курылым мен колорит барлыFын 6îp тутастыкка ендiру. Эртyрлiлiк пен тутастык зандылыFы табиFат пен бейнедегi эртулшк пен тутастыц. Эртyрлiлiк, эркилылык, пен тутастык, yйлесiм, гармония, туынды сызыктар, тустер, пiшiндер эртyрлiлiгiнiц тутастыFында бейнеленедь Композицияны окытуда оныц тутастыц зандылыFына сэйкес интеграция принципi кец турде колданылуы тиiс. Композицияныц накыштык курал-тэсiлдерi сурет, сызык, тус, тон, курылым болFандыктан сол курал-тэсшдерге катысты керкем енер кызмет тyрлерiнiц тэсiлдерi юрштарше колданылFаны жен. Мысалы, графикалык, живописьтш, мyсiндiк пластикалык, сэндiк декоративтiк, конструктшеу сиякты визуальды енер тyрлерiнiц курал-тэсiлдерi композициялык курылым мен сюжетпк идеялык мазмунFа сай iрiктелiп интеграциялы колданыска енедi. Бул композицияныц синтездi тутастыFын калыптастырады. Сондайак, ол белшектердщ сэйкестiк бiрлiгi мен байланысын тузедь Композицияныц керкемдiк рауаждылыFын аЙFактай тусед^ Ал визуалдык, уакыттык кецiстiктiк жэне кимыл iс-эрекеттiк енер тyрлерiнiц курал-тэсiлдерi (сурет, композиция, тус, пластика, фактура, жаFыс, тондык катынастар, козFалыс, мимика, интонация, аллегория, ритм, динамика, гармония, мелодия,тембр, эпитет, метафора) барлыгы езара интеграциялы колданылуы композицияныц курал-тэсшдершщ комплекстi езара эрекеттестiк зандылыFына сэйкес болады. Шы^армашылыкты дамытуда енер тyрлерi мен керкем кызмет тyрлерiнiц интеграциялык эрекеттестiгiнiц оку тэрбие сапасын арттыру мyмкiндiктерi туралы

Fалымдар ецбектершен зерделеймiз. Композиция курудыц комплекспк езара байланыстаFы дэстYрлi эдiстерiнiн, бейнелеудщ этYрлi жYЙелерi мен техникалык тэшлдерше тэуелдiлiгi диалектикалык акикат. Сондыктан композициялык оку жаттыFулар, т.б. белгiлi бiр жYЙеде аныкталFан жэне ол бiртiндеп орындалуы тиiс. внер тYрлерiндегi бейнелеу элементтершщ, курал-тэсшдершщ взiндiк накыштык сэйкеспк жэне уксастык касиегтерi болады. Ягни, бiр внер тYрiнiн накыштык курал-тэсiлдерi, екiншi бiр внер тYрiнщ накыштык курал-тэсiлдерiмен уксастыкта колданылып туынды мазмунын толык ашуFа мYмкiндiк беруi мYмкiн. Кейбiр жаFдайларда курал-тэсiлдер баска внер тYрлерiндегi кYЙ- жаймен астарланып, ассоцияланып, бейненiн iшкi туракты немесе езгермелi образын калыптастыруы мYмкiн жэне ол бшмгердщ бейнелеу корын кецейтш, шыFармашылык ойлау кабiлетiн шыныктыра тYседi. «Когнитивное функционирование (мыслительные действия, интеллектуальное развитие, познавательный интерес, диалектика и логика мышления) ... в художественно-эстетическом блоке опирается на выразительный язык искусства (ритм, динамика, симметрия, асимметрия, статика, форма, цвет и т.д.) в природе, жизни, искусстве» [16;7]. Мундай интеграциялык тэсшдер колдану бшмгерлердщ композициялык шыFармашылык кызметке деген туракты мотивациясын калыптастырады. Жазыктыкта бейнелеу композициясыныц баска внер тYрлерiмен сюжетгтiк мазмундык жэне накыштык курал-тэшлдш интеграциясы квркем кызмет аукымын кенейтiп шыFармашылык кабшет пен композициялык мэдениегтi дамытады. Мунда, эрине, басты интеграциялык принцип бейнелеу курал тэсiлдерiнiн жаркын басымдыкта эсер етуь Композицияда сызыктык, тYCтiк, тондык уакыттык кенiстiктiк т.б. бейнелеу тэшлдершщ басымдыFы, доминантасы квпкырлы педагогикалык эдютемелш шешiм жасауFа мYмкiндiк берiп бшмгерлердщ квркем кабылдау жэне сомдау кызметш толыкканды уйымдастыруFа жаFдай туFызады. Мунда барлык внер тYрлерiнiн квркем эстетикалык шыFармашылык табиFаты тYрлi квркем кызмет тYрлерiне сэйкес шыFармашылык кызметтiн эр тYрiне интеграциялы YPДiс [17-22]. берш композициялык кызмегтi белсендiре тYседi. К^рп жаhандык жаFдайда жастардыц iшкi KызыFушылыктары мен эр тYрлi квркем кызметке таботи бейiмдiлiгiне сэйкес, олар вз шю сырын тYрлi квркем кызметпен, тYрлi квркем тэсiлдермен, тYрлi эсерлi жаFдайлармен тYрлi ситуацияда ерекше кызыкты мэндiлiкте орындауFа умтылады. Сондыктан мунда тYрлi кызмет жэне тYрлi внер тYрлерiмен катар, еркiн шыFармашылыкка, вз бетшше орындауFа мYмкiндiк туFызу кажет. Образдык ойлауды калыптастыратын эстетикалык квркем сезiм шыFармашылык YPДiстiн тYпкi бастауы болып табылады.

^орытынды. Композицияны окытудаFы интеграциялык принцип непзше езара толыктырушы жэне эсер етушi эртYрлi квркем кызмет тYрлершщ, бiр-бiрiне езара бiртутастык калыпта енуi мен эрекеттесуi жатады. Толыкканды интегративт байланыстаFы композициялык кызмет болашак маманды жан жакты шыFармашыл жеке тулFа етiп калыптастыруFа мол мYмкiндiк бередi. Мундай жаFдайда осы принцип бойынша неFурлым дамытушы резервтi кез келген интеграциялык байланыстармен камтылFан немесе камтамасыз етiлген пэндiк мазмун иелене алады. Композицияны окытудаFы внер тYрлерi мен квркем кызмет курал-тэсшдершщ интеграцияланFан жYЙелi курылымы квркем-эстетикалык таным непзшде шыFармашылык кызметте кврiнiс табады [23-27] .

Композиция внер тYрлерi мен квркем кызмет тYрлершщ тYрлi формалары мен эдiс тэсiлдер жYЙесiнiн синтездш курылымы ретiндегi бiлiм теорияларын, практикасын жэне квркем-шыFармашылык кызмет элементтерш камтитын поликвркемдiк кубылыс.

Бул композицияны окытуда тYрлi поликвркемдiк интеграциялык факторлар орын алатындыFын кврсетедi. Мунда тек эдю-тэсшдш, техникалык мэселелер Fана емес, внер тYрлерi кызмет тэсiлдерiнiн езара байланысы да орын алады. Мундай бiртутас жYЙе квркем композициялык кызмет Yрдiсiндегi внер тYрлерi мен кызмет тYрлерiнiн тыFыз байланысы мен интеграциясын калыптастырады. Интеграциялык эдiс жеке енердщ немесе внер тYрлерiнiн кызмет тYрлершщ квркемдiк принциптерiн, касиегтерiн, взiндiк ерекшелштерш жэне курал-тэсiлдерiн бiртутас жYЙелi карастырып шыFармашылык белсендiлiктi арттырады.

ПайдаланылFан эдебиеттер

1 Командышко Е.Ф. Педагогическая модель творческого развития учащейся молодежи на основе интегративного подхода и принципов педагогики искусства// Инновационные тенденции интеграции и гуманитаризации образования: материалы Всероссийской конференции «Интеграция как условие гуманитаризации современного образования: Юсовские чтения» / Научный редактор Е.П.Олесина, ред. -сост. О.И. Радомская / под общей ред. Л.Г. Савенковой. - М.: ФГБНУ ИХОиК РАО, 2015. 294 с.

2 Адам Д.А. Актуальные проблемы модернизации художественного образования и природа инновации в педагогике искусства // Педагогика искусства как новое направление гуманитарного знания. Ч. 1. — М.: ИХО РАО, 2007. — С. 97-100.

3 Актуальные проблемы художественного образования (по материалам диссертационных исследований). Вып. 2. — М.: ИХО РАО, 2006. — 216 с.

4 Беляева О.М. Художественно-образное мышление и его особенности в изобразительной деятельности / О.М.Беляева // Пути и средства повышение качества художественного образования и эстетического воспитания.-М.: МГПУ, 2010.- С. 78-83.

5 Борисов В.Ю. Развитие художественно-образного мышления школьников 4-5 классов / В.Ю.Борисов // Известия Российского государственного педагогического университета им. А.И.Герцена. -2010. - №125. -С.176-188.

6 Олесина Е.П. Художественное образование как основа развития культуры личности// Педагогика искусства. http://www.arteducation.ru/AE-magazine № 3, 2014

7 История зарубежного искусства: Учебник /Науч.-исслед.ин-т теории и истории изобраз. искусств ордена Ленина Акад. художеств СССР; Под ред. М.Т.Кузьминой, Н.Л.Мальцевой, 3-е, доп. изд.-М.: Изобразительное искусство, 1983.-488 с., ил. Искусство 18 века. Франция, Италия, Англия.

8 В.А.Фаворский. Об искусстве, о книге, о гравюре. -М., Издательство «Книга», 1986. -239 с. илл.

9 Арнхейм Р. Искусство и визуальное восприятие.-М.: Прогресс,1974.- 392 с.

10 Волков Н.Н. Композиция в живописи.-М.: Искусство,1977.-263 с.

11 Грегори Р.Л. Разумный глаз. -М. : Мир, 1972. -209 с.

12 Ганзен В.А. Восприятие целостных обьектов.-Л.: ЛГУ, 1974.-150 с.

13 Жегин Л.Ф. Язык живописного произведения ( условность древнего искусства).-М.: Искусство, 1970.-124 с.

14 Игнатьев Е.И. Воображение и его развитие в творческой деятельности человека. -М.: Знание, 1968. -32 с.

15 Киреенко В.И. Психология способностей к изобразительной деятельности. -М.: АПН РСФСР, 1959.304 с.

16 Юсов Б.П. Современная концепция образовательной области «Искусство в школе» // Виды искусства и их взаимодействие. — М.: ИХО РАО, 2001. — 240 с.

17 Инновационные тенденции интеграции и гуманитаризации образования: материалы Всероссийской конференции «Интеграция как условие гуманитаризации современного образования: Юсовские чтения» / Научный редактор Е.П.Олесина, ред. - сост. О.И.Радомская / под общей ред. Л.Г. Савенковой. - М.: ФГБНУ ИХОиК РАО, 2015. 294 с.)

18 Школяр Л.В Концептуальные подходы к современному художественному образованию // Педагогика искусства. http://www.arteducation.ru/AE-magazine №.2 2014.

19 Савенкова Л.Г. Актуальные направления интегрированного и полихудожественного подходов в педагогике искусства // Педагогика искусства как новое направление гуманитарного знания. Ч.1. -М.: ИХО РАО, 2007. -С.41-49.

20 М.Б.Джанаев. Взаимодействие методов обучения и художественного творчества // Казахстан мектебг КР бшм жэне гылым министрлтнщ «Курмет белпа» ордендi республикальщ гылыми-педагогикальщ журналы. №5(1049),2013. Мамыр. Б. 13-18.

21 Ермолинская Е.А. Взаимодействие искусств как условие активизации педагогического творчества учителя изобразительного искусства: Дис. ... канд. пед. наук. — М., 2004. — 193 с., ил.

22 Синкевич И.А. Полихудожественное образование студентов педагогических вузов: Монография. — Мурманск: Федерал. агент. по образован.; МГПУ, 2009. — 203 с.

23 Djanaev M.B. The composition is the figurative and semantic form of cognition in the art education and training // NR 22 (90) 2013 Nauka I Studia. Przemysl. Nauka I Studia. Kolektyw autorow, 2013. - 78 str.

24 Henry Rankin Poore, Pictorial Composition (Composition in Art) (Dover Art Instruction) , Dover Publications; edition (June 1, 1976)

25 Lois Fichner-Rathus , Understanding Art, 2015, Cengage Learning, Inc

26 Nathan Goldstein , The Art of Responsive Drawing, 2008, Pearson Academic Computing

27 Charles Bouleau , The Painter's Secret Geometry: A Study of Composition in Art (Dover Books on Fine Art, Dover Publications; First Edition, First edition (August 20, 2014)

ИНТЕГРАТИВНЫЕ МЕТОДЫ В ОБУЧЕНИИ КОМПОЗИЦИИ

М.Б. Джанаев к.п.н., ст.преподаватель Казахский национальный педагогический университет имени Абая, Алматы, Казахстан, miyat53@mail.ru

В статье рассматриваются интегративные методы в обучении композиции. Показаны комплексные возможности обучения композиции, обеспечивающие применение различных приемов и техник видов художественной деятельности и их интеграции. Интегративные методы обучения композиции предусматривают комплексный подход к творческому процессу в композиционной деятельности средствами взаимосвязи и интеграции средств и техник различных видов искусств и разнообразных видов художественной деятельности. Комплексные интегративные методы обучения композиции содействует более динамичной и плодотворной интеграции материалов, средств, приемов и методов видов искусств и художественной деятельности, и тем самым способствует посильному созданию художественного образа. Предметом изучения является художественно-творческое развитие студентов на основе принципов и методов интегративного обучения композиции. Задачами данного исследования являются, изучение интегративных методов в обучении композиции как интерактивный инструментарий целостной системы художественно-творческого процесса.

Ключевые слова: композиция, художественная деятельность, творческий процесс, интегративные методы, выразительность , художественное образование, виды искусства, художественный образ

INTEGRATIVE METHODS IN TEACHING COMPOSITIONS

M.B. Janayev Cand. Sci. (Pedagogy), senior lecturer Kazakh National Pedagogical University named after Abai, Almaty,Kazakhstan

miyat53@mail.ru

The article discusses integrative methods in teaching composition. The complex possibilities of teaching composition are shown, providing the application of various techniques and techniques of artistic activities and their integration. Integrative methods of teaching composition provide for an integrated approach to the creative process in compositional activities. By means of interconnection and integration of tools and techniques of various types of arts and various types of artistic activity. Comprehensive integrative methods of teaching composition contributes to a more dynamic and fruitful integration of materials, tools, techniques and methods of types of art and artistic activity, and thereby contributes to the feasible creation of an artistic image. The subject of study is the artistic and creative development of students on the basis of the principles and methods of integrative learning composition. The objectives of this study are the study of integrative methods in teaching composition as an interactive toolkit of an integrated system of artistic and creative process.

Key words: composition, artistic activity, creative process, integrative methods, expressiveness, artistic education, types of art, artistic image

Редакцияга 25.03.2019 кабылданды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.