CC BY
10ТИ1МДШК ТЕОРИЯСЫНЫН
СЦЕНОГРАФИЯДАГЫ МЭН1 МЕН МАНЫЗЫ
ш
е-
<
МРНТИ 18.41.07
К,. Тустикбаев1
1 Т. К- Жургенов атындаFы Казак улттык, енер
академиясы (Алматы, Казакстан)
ТИ1МД1Л1К ТЕОРИЯСЫНЫН СЦЕНОГРАФИЯДАГЫ
МЭН1 МЕН МАНЫЗЫ
Ацдатпа
Макалада сценография сахналык внердщ ажырамас бвлiгi ретшде керкем тиiмдiлiк, экономикалык, инновациялык тургыдан койылымдардыц сапаасын жаца децгейге кетерушi тетiк ретiнде туцгыш карастырылып отыр. Театр койылымын талдауда тiиiмдiлiк теориясы актерлiк ойын мен драматургиялык окигамен катар, спектакльде сценографиялык койылымныц атмосферасын, кецю™ пен уакыт влшемдерiн жасайтын материалда, оган жумсалатын шыгындардыц квремд^-экономикалык рентабильдiлiгi аркылы талдауга кадам жасалып отыр. K1азiрп кезецде театрдыц взектi курамдары: койылымныц эдеби непзш тацдау, квркемдiк шыгармашылык, театрдагы жобалаудыц инновациялык эдiстерi, сценографиядагы компьютерлiк медиа технологиялар аталган мэселелерде сындарлы талдаудан втшзшт, койылымныц внiмдiлiгi мен квркемдтИ сараланады. Автор зерттеулерiн сценографияныц шешiмдерi мен тиiмдiлiк теориясын колдану аркылы Алматы каласы театрларыныц жетiстiктерi немесе шыгындары негiзiнде жYPгiздi.
ТYЙiн сездер: тиiмдiлiк теориясы, театрлык койылымдар, спектакльдер, сценография, репертуарлар, внiмдiлiк, технологиялар, инновациялар, сындарлы талдау.
Kipicne
Ттмд^к (лат. effectue - орындалу, эрекет) - жумысты орындай алу ;абтет жэне ете аз талпыныс пен уацытты шыгындау ар;ылы цалаган жэне цажетп нэтижеге жете алу. Ттмд^к угымы ар;ылы на;ты эффект тудыратын себептердi тYсiнуге жол ашылады. Кабтепшк угымына келетiн болса; бiргелкi тYсiнiк жо;, сонды;тан на;ты шынайы себеп пен бар дYниенiк арасында пiкiр-талас орын алуы закды.
Ттмд^к теориясы гылым мен енердщ жэне де элеуметпк салалардык барлыгына трелей ;атысы бар. БYгiнде Елбасымыз Нурсултан Эбшулы Назарбаевтык «100 на;ты ;адам» улт жоспары аясында ат;арушы бил^ жYйесiн жакарту женiнде на;ты мiндеттердi ай;ындап бердi. Мундагы негiзгi ма;саты - мемлекеттiк аппараттык тиiмдiлiгiн, ашьщтыгын жэне есеп беруiн арттыру [1]. Байцаганымыздай тиiмдiлiктiк тек ;ана жаратылыстану-математикалы; багытта дамыганы мен бYгiнгi заман талабына сай барлы; цогамнык дамуына себеп боларлы; iстерде цажетплИ зор. Ягни, тиiмдiлiк - эмбебап угым. Сонды;тан, «тиiмдiлiк» терминiнiк магынасын кекшен ашылуын жен санаймыз.
Сценография - театр енершде айры;ша макызды. Ал, театр енерш жасау тек ;ана режиссер мен актердiк гана екбепне байланысты емес. Театр -ужымды; енер.
Керерменге усынылган сахналы; ;ойылымнык сыртында кептеген екбектенген адамдар жатыр. Ендеше ужымнык тиiмдi екбегi деген тYсiнiкке тап боламыз. Ек алдымен ужымды; тиiмдiлiк пен бас;ару тшмдЫп туралы айтамыз.
Эдiстер
Буя мацалада кeрсетiлген негiзгi нысандар тиiмдiлiк теориясы жэне сценографиядагы мэнi мен макызы болмац. Уйымды басцарудык тиiмдiлiгi ек алдымен уйымнык iшкi сипаттамасына жэне олардык нарыцпен жэне институционалдыц шыгындармен езара царым-цатынасына цатысты. Олардык шнде^йлеспру, беру жYйесi жэне басцару шешiмдерiн цабылдау механизмi бар.
Уйымнык артыцшылыцтарын аныцтау Yшiн уйымдарды езара жэне нарыцпен салыстыру критерийлерiнiк макыздылыгы зор. Осы критерийлердi зерттеу Yшiн сыртцы ортада уйымнык цалыптасуы мен езгеруше эсер ететiн эдiстi ескеру цажет. Уйымдардык eздерi арасындагы, сондай-ац уйымдар мен рынок арасындагы шекаралардык езгеру факторларды белгiленуi мYмкiн: олар уйымнык езшде де, уйымдар арасындагы цатынастарда да (атап айтцанда, бiрiншi кезекте нарыцтардагы, сондай-ац мемлекеттегi уйымаралыц келiсiмдердiк рэсiмдерiнiк eзгерiстерiнде) цурылады.
Сценография eнерi бiр гана автордык бейнелеу циялынан туганы мен кептеген цол ^шшщ кeмегiмен цурылады. Койылымнык эрекетi мен режиссер жумыстарын уйымдастырудан жеке сценографиянык eзiн де уйымдастыру цажет.
Уйымнык тиiмдi шаруашылыц цызметi Yшiн технологиялар, жабдыцтар мен материалдар гана емес, оларды цолдану процесi, сондай-ац адамдардык цызметш басцару философиясы да макызды.
Уйымды басцару тшмдЫп проблемасын зерттеудiк макыздылыгы ек алдымен шаруашылыц жYргiзушi субъектiлердiк ек аз шыгындар
кез1нде барынша жогары нэтиже алуга жэне дамытуга умтылуымен; экономикалык ресурстардыц шектеулИмен; менеджмент жуйес1н1ц жаца жагдайларына бей1мделумен байланысты. Кез келген уйым белпл1 б1р максаттар мен м1ндеттерд1 юке асыру уш1н бар болгандыктан, оныц кызметшщ соцгы нэтижес1 вте мацызды [2].
Нэтижелер
Элеуметт1к нэтиже - халыктыц вм1р суру сапасына канагаттану децгей1н сипаттайтын кврсетк1ш. Ал элеуметпк ти1мд1л1к, вз кезег1нде, бул ел халкыныц вм1р суру децгей1н арттыруды айкындайтын кврсетк1ш. Эр турл1 экономикалык деректерде бул термин «жеке тулганыц уйлес1мд1 дамуы», «адамныц рухани канагаттануы», сондай-ак «социумныц жэне халыктыц эртурл1 топтарыныц иг1л1г1» аныктамаларымен кездест1руге болады.
Егер ти1мд1л1кт1 мемлекетт1к децгейде карайтын болсак, ол елд1ц экономикалык жэне элеуметпк саласын айкындайтын элеуметпк саясатпен усынылган. Егер элеуметт1к сала жаксы дамитын болса, онда халыктыц вм1р суру децгей1 жогары децгейге шыгады, соныц салдарынан экономикалык сектор да дамиды.
Театр внер1н1ц вз1 вм1р сурген ортаныц тамырынан басып, кей1пкер мен окига аркылы барлык себептер1н аныктай алатын дэрмен1 бар. Театр внершдеп декорация мен кейткер костьюм1 окиганы кай кец1ст1ктен карауга мумк1нд1к сыйлайды. Осы тургыдан келгенде элеуметпк тшмд1л1кл оцтайлы пайдалана аламыз. Декорация кей1пкерд1ц вм1р1 мен окига атмосферасыныц мэн1н аша алуы ушш эр1 вз1нд1к театр элем1н1ц жаны бар бвл1г1не айналу уш1н элеуметпк
ттмд^ктщ де катысы бар екенш керсете алуымыз ете мацызды.
Экономикалык тшмд^к (ендiрiстiц тиiмдiлiгi) - бул ендiрiстiк процесс факторларыныц пайдалы нэтижес мен шыгындарыныц аракатынасы [1].
Экономикалык тшмд^кп сандык аныктау Yшiн ттмд^к керсеткiшi пайдаланылады, сондай-ак бул-жумсалган ресурстарга оныц жумыс ютеушщ пайдалы соцгы н9тижелерiне катысты керiнетiн экономикалык жYйенiц н9тижелiлiгi. Экономикалык жYйенiц эртYрлi децгейлершдеп ттмд^ктщ интегралдык керсеткiшi ретшде калыптасады жэне улттык экономиканыц жумыс ютеушщ корытынды сипаттамасы жэне колда бар ресурстардан ыктимал иплштердщ максимумын алу болып табылады.
Ол Yшiн пайда (игiлiктер) мен шыгындарды Yнемi байланыстыру, немесе баскаша айтканда, езш утымды устау кажет. Утымды мшез-кулык - бул ендiрушi мен тутынушы иплштщ ец жогары тиiмдiлiгiне умтылады жэне ол Yшiн пайданы барынша арттырады жэне шыгындарды азайтады.
Микроэкономикалык децгейде - бул ендiрiлген еымнщ (компанияныц сату келемi) шыгындарга (ецбек, шишзат, капитал) катынасы.
Дискуссия
Театр енердщ жекелеген тYрлерiне сYйене отырып, керкем шыгармашыльщтыц кептеген тYрлерiн жасайды. Бул метафора емес, мунда 6î3 кескiндеме музыкалылыгы, архитектураныц музыкалылыгы, эдеби кейткерлердщ икемдiлiгi туралы айтамыз. Музыкалык аспаптыц дыбысы мен кескiндеме маталарда тYсiрiлген дыбыс арасындагы айырмашылык кандай? Ол Yшiн бiз
керкем шыгарманы бiздщ eмiрiмiздщ M9HÎ ретшде (жэне мунда ол басца заттармен, ол дайындалган материал бойынша заттармен, елшемдермен жэне т.б. салыстыруга болады) жэне енер фактiсi, керкем мэдениет факпа ретiнде ажыратуымыз цажет. 0нер туындысын бiрiншi магынада царастыра отырып, 6i3 оны объективтi шындыц элемiмен тендестiремiз жэне кескiндеме туындысы немесе басца да шыгармашылыц тYрi б1здщ алдымызда бiздi цоршаган заттыц элемнен езгеше емес турмыстыц зат ретшде кершедк Бул жерде заттардык зацдары бар: дыбысты объективтi деректер арцылы естуге болатын. бнердщ ерекше зацдары бойынша eмiр сYретiн керкем шыгарманы царастыра отырып, бiз музыкалыц шыгарманьщ эуенi «солцылдаган ауа» гана емес, сонымен цатар суреттерде оцылатын музыка туралы айта аламыз, керкем полотноныц бояуын, музыканы, дыбысталган музыканы нацышына келтiре аламыз, ол бiрiншi сияцты шынайы, бiрац, «естiледi», эйтпесе, енердщ eзi мYлдем мYмкiн емес жэне магынасыз. Алайда, музыкалыц шыгарманы тыцдау кезiнде, дыбыс объективтi элемнщ зацдары бойынша цалыптасады, бiр жагынан эстетикалыц эмоциялардыц цатарын сезiне алатын «музыкалыц цулац» тэрiздi жумыс iстейдi, екiншi жагынан - эстетикалыц мYмкiндiктердiк барлыц адам жиынтыгы цосылады, дыбыс пластикалыц жэне колористикалыц толы болады, жэне тацырып фабульдi - сюжеттiк канвада дамиды.
Театрдыц цайнар кeзi барлыц енер тарихы сияцты гасырлар терецше кетедк Кеп жагдайда дiни сипатты, ряжень жэне ел^теу элементтерiн, мысалы, ац аулау мен т. б. ацдардыц повадкалары керкем шыгармашылыцтык бастапцы
формаларынык бiрi болып табылады. Бейнелiк ойлаудык бузылмагандыгына байланысты eнердiк дамуынык бастапцы формасынык осындай жагдайы синкретизм деп аталады. Шыгармашылыц мYмкiндiктердi бiлдiрудiк бул тYрi eнердiк кейiнiрек цалыптасцан алуан тYрлiлiгiн элеуеттi цамтитын eзiндiк эмбрион болып табылады. В. Ф. Шерстобитов «У истоков искусства» штабында былай жазады: «... цимыл, мимика, эуендi интонациялар, графемалар eзiндiк енер жYйесi цурылганга дейiн бiр синкреттiк ттдщ элементтерi ретiнде алгашцы цауымдыц адамдар пайдаланды» [4]. Бул синкретикалыцты бiлдiрудiк цуралында театр eнерiнiк контурын, сценография контурын керуге болады.
Сценография шындыцты кезбен эстетикалыц цабылдау закдары бойынша салынып жатцан спектакльдiк кекiстiктiк шешiмi болып табылады. Театр бейнесi цурылымындагы Сценография онык кeрнекi макыздылыгын аныцтайды. Сценографиянык бейнелi цурылысы кeрермендi цабылдауга негiзделедi, нацты шыгармада ол кекютш параметрлерiне ие белгiлi бiр материал арцылы кершедк Керкем шыгармадагы объективт болмыстык осы материалынык закдылыцтары онык композициялыц декгейлерiн аныцтайды, олар туындынык эрбiр бeлшегiн цалыптастыра отырып, корреляциялыц езара эрекеттестiкте болады [5]. Сценография - бул декорациялар, костюмдер, грим, жарыц - цоюшы суретшi, ягни ортанык кекiстiктiк айцындыгы. Сценография-бул актерлш цурамнык пластикалыц мYмкiндiктерi, онсыз театр туындысынык кекiстiктiк композициясы мYмкiн емес. (Актер осы кекiстiктiк модулi бар, ол оны кeрсетедi жэне аныцтайды, егер
актер каз1рп уакытта сахнада болмаса да, кврермен осы ортада кандай болуы керект1г1н б1лед1). «Сценография - бул визуалды режиссера, мизансценалык квр1н1стерд1 табу. Бул сахнаныц техникалык мумк1нд1ктер1 жэне кец1ст1кт1ц сэулетт1к квр1н1с1» [6]. Театрда, кандай да б1р внер туршде, адам денес1н1ц динамикасына жауап беретш техника, сахнаныц техникалык мумк1нд1ктер1 мацызды рвл аткарады. Сондай-ак, театр гимаратыныц сэулетт1к аныктыгыныц рвл1 мацызды, б1р1нш1 кезекте сахна топографиясы жэне 1шк1 жэне сырткы деректер. Сценография театр внершщ синкретизм1н камтиды, соныц нэтижесшде оныц нег1з1нде шыгармашылыктыц кец1ст1кт1к формаларын синтездеу мумк1н. Ол визуалды эстетикалык кабылдау зацдылыктарына нег1зделген кец1ст1кт1к внер турлершщ материалыныц барлык жиынтыгын пайдалануда дамиды. Сонымен катар сценографиялык бейнел1л1к жеке кец1ст1кт1к внерд1ц жет1ст1ктер1мен, даму децгей1мен курылады жэне квп жагдайда аныкталады. Материалдыц кец1ст1кт1к тур1н1ц жеке тур1 басым «карапайым» внер турлерш дамыту сценография уш1н вз1нд1к зертханалык эксперимент болып табылады, оныц нэтижесшде оныц шектершщ б1р1 тексер1лед1. Сондыктан театр суретш1лер1, режиссерлер вздер1н1ц 1зденютершде кеск1ндеме, графика, сэулет жэне т. б. тэстдерш колданады, вз шыгармашылыгында шыгармашылыктыц кец1ст1ктег1 турлер1нде кол жетшзген табыстарына багдарланады. Мысалы, Георг Фукс, мусш барельеф1н1ц бейнелеу курылысынан итерт, Мюнхен квркем театрында "рельефт1к сахна" принципш жасайды, онда мизансценалар тек терецд1кт1 пайдаланбастан алгашкы ек1
жоспарларда тургызады. «Сценография, ез негiзiнде енердщ барлык алуан тYрлiлiгiн синтездейтiн театр сиякты кYPделi керкем агзаныц аныктаушы сэттерiнiц бiрi бола отырып, енердщ барлык кецютштш тYPлерiнiц толык болуын камтиды» [7, 256 б.]. Ол Yшiн ерекше формамен бiрге калыптасатын езiнiц мазмунын ашу Yшiн сценография кескшдеме бояуыныц тольщтыгын, графика мэнерлИн, мYсiннiц пластикалык аякталуын, архитектураныц геометриялык айкындылыгын пайдаланады. Театр енерiнiц аныктаушы сэттершщ бiрi бола отырып, сценография форманыц аякталуын жэне мазмунныц езшдш ерекшелiгiн езiне алып келедi.
Театр сит^ мен жацалыктарын жинактаушы элемдш Прагалык Квадриеннале «PQ - сценография мен театр сэулет енершщ халыкаралык байкау кермесi. Элем бойынша ец iрi кермелердiц катарына кiретiн ю-шара. «Прага квадренниале» кермесi театр мэдениет мен элемнiц барлык театр суретштершщ кездесiп, тэжiрибе алмасу максатында уйымдастырылган сирек кездесетiн мYмкiндiк. Керме сонымен катар, сценографтар Yшiн жаца театр Yрдiстерiн ашуга, жаца техникалык мYмкiндiктердi карастыруга, семинарлар барысында жаца тэстдерш колданудыц жаца кекжиегiн тугызады» [8, с. 114].
Осынау сценографияга катысты айтылган акпараттарды жiтi карап, оц кырынан багдарлайтын болсак, эрбiр тиiмдi тустарын кезiмiз шалады. Себебi, архитектураныц геометриялык айкындылыгы, графика мэнерлiлiгi, мYсiннiц пластикалыгы бэрi де тиiмдiлiктi талап етедк Керерменнiц элеуметтiк, психологиялык, эстетикалык тт^ физиологиялык тургыда кажеттiлiктерiн айкындай алу Yшiн тиiмдiлiктiц мацызы
зор. Сценографиялыц декорацияны жасау барысында ттмдтш теориясы бYгiнгi цогамнык сусап отырган минимализмi мен царжылыц-экономикалыц багыттарын аныцтап, эрi нацты есептеуге ез септiгiн тигiзедi.
Корытынды
Театр цойылымдары эр тYрлi тацырыпты, жанрларды цамтиды. Мысалга, тарихи оцигаларга цурылган цойылымдардык декорациясы оцига атмосферасына байланысты ойластырылады. Тиiмдiлiктiк сценографиядагы мэнi осы сэттерде Yлкен рел ойнайды. Себебi, тарихи кезекдердеп интерьер мен дала, орман, тау секiлдi сахналарды цуру Yшiн эрi олардык оцига желiсi бойынша ауысып отыруы Yлкен екбектi цажет етедк Керермен тек цана кейткерлердщ эрекетiне баса назар аударып отырганда, сценография eнерi кeрермендi тиiмдi цурылу жYйесi арцылы цойылмга бYтiндей екпзт Yлгередi. Осы орайда Каржаубаева Сэн^л Камалцызынык сeзiн келтiре кеткендi жен кeремiз: «Казац театрынык eзектi бiр проблемасы - сценографиянык спектакльдiк
цурамдыц бeлiгi бола тура енердщ белек бiр тYрi есебiнде царалмаганында, мукият зерттелмегеншде, онык даму кезекдершщ нацтыланбаганында жатыр. Казацстаннык бYкiл театр мэдениетшщ мэтiнiнде сценографиянык улттыц ерешелiктерi онтология тургысынын зерттелген жоц. Ал мэдениеттеп улттыц бедер тек тYPден гана турмайды, сондай-ац онык мэн мен мазмуны да болып табылады. бйткеш тарихта элi кYнге дешн улттыц бедерсiз мэдениет болган емес» [9]. Сценографиянык ттмдтИ де улттыц мэдениеттщ бедерiн ыцшам эрi ете ыцгайлы цалыпта сахнада керсете бтуде жатыр.
Корыта келгенде, сценографиядагы ттмдтш угымынык атцаратын рeлi де мацызы мен мэнi де зор деген теорияга келемiз. Сценографияны цуру барысында экономикалыц тургыдан эрi эстетикалыц талаптарын да кезден таса жiбермей, ек тиiмдi тустарын пайдалана отырып, сахнадагы цойылымнык толыцтай тиiмдiлiгiн керсете алудык eзi суретшi Yшiн ауыр жYк. Осы тургыдан келгенде тиiмдiлiк теориясынык сахна сценографиясына тиiгiзетiн пайдасы молынан эрi енер туындысынык мэртебесiн кетерет^ де аныц.
Пайдаланылган эдебиеттер:
1 Тшмд1л1к кагидалары - егемен Казацстан [Электронды ресурс] // egemen.kz/article/161330-tiimdilik-qaghidalary (карастырыяFан мерз1м1 21 ацпан 2019 ж.)
2 Основные положения теории эффективности - Хелпикс. Орг [Электронды 2
о
ресурс] // https://helpiks.org/4-67541.html (карастырыяFан мерз1м1 11 —
СО
тамыз 2015 ж.) и
3 Социальная эффективность и ее методы [Электронды ресурс] // | https://spravochnick.ru/sociologiya/socialnaya_effektivnost_i_ee_metody/ ^ (карастырыяFан мерз1м1 18 наурыз 2019 ж.)
4 Шерстобитов В. Ф. «У истоков искусства». - Москва: «Искусство», ° 1971.- 200 с. |
5 Халыков К- З. Сценографиядагы инновациялык технологиялар. Оку-эдютемел^ куралы. - Алматы: Т. К- ЖYргенов атындагы К,аз¥0А, 2019. - 47 б.
6 Rebecca J Hickie. Scenography as Process In British Devised and Postdramatic Theatre. A Doctoral Thesis. Loughborough University, 2009. - 297 p.
7 Khalykov K.Z. The problem of perception of a art production //Science and Life of Kazakhstan. - 2015, №2. - С. 256 - 260.
8 Бисембаева А. А. Казакстан элемд^ сценография мен театр кецютИнде («Прагалык квадриеннале 2011, 2015» тэжiрибесiнде) // Central Asian Journal of Art Studies N1, 2019. - Б. 112 - 122.
9 «Казакстан сценографиясыныц кекейкест мэселелерi [Электронды ресурс] // http://kazgazeta.kz/?p=2789 (Карастырылган мерзiмi 10 маусым 2010 ж.)
К- Тустикбаев
Казахская Национальная академия искусств имени Т. К. ЖYргенова
(Алматы, Казахстан)
ТЕОРИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ И ЕЕ РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ В СЦЕНОГРАФИИ
Аннотация
В статье предметная область сценографии рассматривается впервые как неотъемлемая часть сценического процесса и как механизм улучшения качества и эффективности художественных постановок в театре. Теория эффективности помогает анализировать наряду с актерской игрой и драматическим событием - сценографию и им применяемые материалы, которые являются ключом к открытию театральной сцены. Сделана попытка определить причинно-следственные связи, являющиеся главной причиной успеха спектакля и рентабельности расходуемых материалов к их соотношению художественной целостности решения спектакля. Сегодня актуальные составляющие театра как выбор основы литературного произведения, художественное творчество, инновационные методы планирования в театре, компьютерные медиатехнологии применяемые в сценографии -анализируются с точки зрения критического анализа как производительности и художественные качества продукции. За основу проведенных исследовании автором взяты репертуары Алматинских театров и их успешные и неудавшиеся постановки.
Ключевые слова: теории эффективности, театральные постановки, спектакли, сценография, репертуары, результативность, технологии, инновации, критический анализ.
K. Tustikbayev
T. K. Zhurgenov Kazakh National Academy of Arts
(Almaty
EFFICIENCY THEORY AND ITS ROLE AND SIGNIFICANCE IN SCENOGRAPHY
Abstract:
In the article, the subject area of scenography is considered for the first time as an integral part of a stage process and as a mechanism for improving the quality and effectiveness of artistic productions in the theater. Efficiency theory helps to analyze, along with acting and drama event, the scenography and materials used by it, which is the key to opening the theater stage. An attempt is made to determine the cause-effect relationships that are the main reason for the success of the performance and the profitability of the expendable materials to their ratio of the artistic integrity of the performance solution. Today, the actual components of the theater as a choice of the basis of a literary work, artistic creation, innovative planning methods in the theater, computer media technologies used in scenography are analyzed in terms of a critical analysis of both productivity and artistic quality of products. The author studied the repertoires of Almaty theaters and their successful and failed productions.
Keywords: performance theories, theatrical productions, performances, scenography, repertoires, performance, technology, innovation, critical analysis.
Автор туралы мэлiмет:
Куат Тустжбаев — Т. К Жургенов araHAaFbi Казак, улттык, енер академиясыньщ «Сценография» кафедрасыньщ 2 курс магистранты (Алматы, Казакстан). e-mail: [email protected]
Сведения об авторе:
Куат Тустикбаев — Магистрант 2 курса кафедры «Сценография» Казахской национальной академии искусств им. Т. К. Жургенова (Алматы, Казахстан). e-mail: [email protected]
Author's bio:
Kuat Tustikbayev — 2nd—year Master's Student of the Department "Scenography" at the T. K. Zhurgenov Kazakh National Academy of Arts (Almaty, Kazkahstan). e-mail: [email protected]
