CC BY
21КАЗАХСТАН ЭЛЕМД1К СЦЕНОГРАФИЯ МЕН ТЕАТР КЕН1СТ1Г1НДЕ
(«ПРАГАЛЫК
КВАДРИЕННАЛЕ 2011,2015» ТЭЖ1РИБЕС1НДЕ)
ш
(СЛ <
МРНТИ 18.45.17
Бисембаева А. А. 1
1 Т. К- Жургенов атындаFы Казак Улттьщ енер
академиясы, (Алматы, Казакстан)
КАЗАКСТАН ЭЛЕМД1К СЦЕНОГРАФИЯ МЕН ТЕАТР КЕИ1СТ1Г1НДЕ («ПРАГАЛЫК КВАДРИЕННАЛЕ 2011, 2015» ТЭЖ1РИБЕС1НДЕ)
Ацдатпа
Бул макалада Казакстанныц 2011-2015 жылдардагы «Прага квадриеннале» кврмелерiне катысу барысындагы Т.К. ЖYргенов атындагы Каз¥0А студенттершщ жинактаган элемдiк сценографиялык тэжiрибесi карастырылады. Халыкаралык жобаларга катысу Казакстан театр внерЫ кэсiби дамытудыц бiр мYмкiндiгi ретiндегi зерттеулер, инновациялар мен технологиялык бЫмдердщ трансфертi взектенуде. Сонымен катар, элемд^ фестивальдерден сахна кецютИн мецгерудщ жаца тенденцияларын кабылдау жэне колданудыц Казакстан театр-сахна внерiндегi шешiмдерi мен взгерiстерi багамдалады. Осы орайда, соцгы он жыл арасындагы студенттердщ халыкаралык децгейде «Этно-мэдени жады», «Геодистанция - Жер мен Аспанныц байланысы» такырыбындагы катыскан жобаларын сценографиялык эдiснама тургысынан талдау кажеттiлiгi туындайды. Инсталляция мен перформанс модельдерЫщ театр-квркем айкындылык куралы ретiндегi болашагы мен Заманауи Казакстандык мэдениеттщ жаhандану элемiндегi перспективаларын рефлексиялау мацыздылыгымен негiзделедi.
ТYЙiн свздер: театр, сценография, сценограф, Прага квадриеннале, фестиваль.
К1р1спе
Театр внерш дэр1птеу жэне колдау максатында уйымдастырылатын республикалык немесе халыкаралык театр фестивальдершщ жи1 уйымдастырылуы элем бойынша мацызды орын алады. Фестивальдер орындаушылардыц шыгармашылык;
б1л1кт1л1г1н арттыруга, децгешн асцацтатуга, б1л1кт1 тэж1рибе жинакктауына, кэс1би шеберл1г1н арттыруына, заман талабына сай внерге взгер1стер енг1зу1не ыккпал етед1. Фестиваль - музыка, кино, театр, эстрада, цирк внершдеп жетют1ктер мен белестер1н кврсетет1н жаппай
ойын-сауьщ керсет^мшщ бiр тYрi. Казiрп тацда Казахстан Республикасы Мэдениет жэне спорт министрлИнщ цолдауымен «Болашацца багдар: рухани жацгыру» багдарламасынык аясында «ЖаhандаFы заманауи цазацстандыц мэдениет» [1] жобасын жYзеге асыру мацсатында кептеген отандыц театрлар белсене тYPде цатысуда. Мундай халыцаралыц децгейдеп жобалардыц цалыптасуы Казацстан театр енершщ жоFары дэрежеге жетуiне, сонымен цатар улттыц жэне классикалыц театр енершщ шетелге танымал етуiне Yлкен септiгiн тигiзедi. Инновациялыц жаца информациялармен езара алмасу мацсатында уйымдастырылатын элемдш фестивальдер кершiлес елдердщ театр мYшелер¡нщ бiр-бiрiмен царым-цатынас орнатуына, бiрлесе жобалар уйымдастыруына бiрден-бiр ыцпал етедк
БYгiнгi тацда Казац театр енершщ элемдш бэсекелеске тYсуi цуантарлыц жаFдай. Элемдiк фестивальдерге белсене цатысу отандыц енердi шетелде дэрiптеуге септiгiн типзед^ сонымен цатар театр енерiнде ат салысып жYрген т¥ЛFалардыц беделiн арттыру мацсатында Fана емес, жас урпацтыц цызыFушылыFын арттырып, тэжiрибе жинацтауына, шы^армашылыц орындаушылыцтыц жоFары децгейде керсетiлуiне баFыт-баFдар бередi.
Элемдiк фестивальдердщ елiмiзде ет^ жэне элемдiк, халыцаралыц децгейдеп фестивальдердщ Yздiксiз етуi, цай мемлекет болмасын улттыц енердi баFалап, дэрiптеуiне, мемлекет арасында ынтымацтастыц царым-цатынас орнатуына бiрден-бiр септiгiн тигiзедi. Елiмiзде ететiн театр фестивальдерш атап етсек, саны жыл санап артып келедi, бул Казац театр енершщ жетютИ деп бiлемiз. Мысалы, М.Эуезов атындаFы Казац Мемлекетпк академиялыц драма
театрында дэстYрлi тYPде еткiзiлетiн «Театр кектемi» фестивалi (Алматы), «Казацстан - Еуразия жYрегi» атты Орта Азия мемлекеттерi театрларыныц халыцаралыц фестивалi (ТалдыцорFан), ДYниежYзiлiк «Астана» театр фестивалi (Астана), «Откровение» атты фестиваль (Алматы), «Ортеке» атты Халыцаралыц цуыршац театры фестивалi (Ацтебе), Халыцаралыц «БАМОМ!» театр фестивалi (Астана), Халыцаралыц «БАЬАивА» театр фестивалi (Ацтебе), сонымен цатар, Казац Улттыц «Ецлш ГYЛ» атты театр сыйлы^ы мен фестивалi (Алматы) жэне т.б. Эрине, Казацстанда жыл сайын етiп келетiн театр фестивальдершщ ^мшщ артуы, отандыц енердщ дамуы мен Yздiк шыFармашылыц орындаушылыцты талап етедк Фестиваль барысында еткiзiлетiн форумдар, лекциялар, шы^армашылыц кецестер, мастер класстардыц еткiзiлуi цатысушылар мен маман иелершщ бiлiм алмасуына, бiлiктi тэжiрибе жинацтауына, шы^армашылыцтарына езгерiс орнатуына ыцпал ететш цурал.
Елiмiзде етiп келетiн театр фестивальдерш цуантарлыц нэтиже, алайда, бYкiл элемдiк децгейде ететiн фестивальдердщ цанша дегенмен, орны белек. ЖоFары децгей, Yздiк цойылымдар, инновациялыц бiлiктiлiк, заманауи жаца шешiмдер, жаца кезцарас, кYPделi талап, осыныц барлыFы элемдiк децгейдегi фестивальдердiц мацыздылы^ы. Фестивальдердiц Ресей немесе Еуропалыц мемлекеттер тецiрегiнде етуiн салыстыра кетсек, Еуропаныц беделi аса биiк деп есептеймiз. ОсыFан орай, Ресей елiнде ететш ец беделдi театр фестивальдерiнiц ^мш айта кететiн болсац, олар: Ресей улттыц театр сыйлы^ы жэне фестивалi «Алтын маска» атты жоFары децгейдеп жоба, «Наурыз» атты тYPкi халыцтарыныц
халыкаралык театр фестивале «А.П. Чехов» атындаFы Халыкаралык театр фестивалi, «Ражайып кулиса» фестивалi, «Балтиялык Yй» Халыкаралык театр eнерi фестивалi, «Биеннале фестивалi», жэне т.б. Дегенмен де, 6y^ элемд^ фестивальдердщ аткарар орны бeлек, мысалы, ЕревандаFы «High Fest» халыкаралык фестивалi [2], Италия елшщ Анкона каласында eтетiн «Биеннале Mediterranea l6 Young Artists» [3], Халыкаралык Шекспир фестивале Францияныц Авиньон каласында eтетiн «Festival D'Avignon» [4], Бельгия елшщ Гент каласында eтетiн «Gentse Feesten» [5], Шотландия елшщ эдин6ург каласында eтетiн «Edinburgh International Festival» [б], Чехия ел^ Прага каласында eтетiн «Prague Quadrennial: PQ»[7], «Венециялык Биеннале» эр^р екi жыл сайын Италия елшщ Венеция каласында eтетiн элемдiк суретштер кeрмесi (инсталляция, перфоманс жэне т.б.) [В], «OISTAT» (International Organisation of Scenographers, Theatre Technicians and Theatre Architects) [9] Прага квадриеннале аясында eтетiн халыкаралык сценографтар, театр техник^ жэне театр архитекторларын камтитын жоба ^мш атап кетсек болады.
Элемдш фестивальдердщ, атап айтканда, «Прага ^адриеннале» фестивальдерiндегi сценографиялык тэжiрибелер мен тенденциялардыц Казакстан сценографиясы мен студент мамандарды даярлаyдаFы рeлi бYгiнгi кYнi eте мацызды. Бул казiргi «Рухани жа^ыру» [l0], «¥лы даланыц жетi кыры» [ll] мемлекеттiк баFдарламалар т¥PFысында дамудыц технологияларымен байланысты. Чехия елшщ астанасы Прага каласында eтетiн, тeрт жыл сайын Yздiксiз уйымдастырылып келе жаткан, 70-ке жуык мемлекет катысатын,
шет мемлекеттердiц Yздiк жумыстары талцыFа салынатын элемдiк дэрежедегi Yздiк сценографтар жумыстарыныц кермесi.
Прагалыц Квадриеннале «РО» -сценография мен театр сэулет енершщ халыцаралыц байцау кермесi. Элем бойынша ец iрi кермелердiц цатарына шретш iс-шара. «Прага квадренниале» кермесi театр мэдениет мен элемнiц барлыц театр суретштершщ кездесiп, тэжiрибе алмасу мацсатында ¥йымдастырылFан сирек кездесетiн мYмкiндiк. Керме сонымен цатар, сценографтар Yшiн жаца театр YPДiстерiн ашуFа, жаца техникалыц мYмкiндiктердi царастыруFа, семинарлар барысында жаца тэсiлдердi цолдануFа мYмкiндiктер туFызады. Эр терт жыл сайын Yздiксiз уйымдастырылып келе жатцан «Прага Квадриеннале 2015» жы^ы керменiц басты тацырыбы - «Жалпы кецiстiк. Саясат. Ауа-райы. Музыка» [7]. Ец iрi жобада талцыланатын мэселелер - семинарлар, симпозиумдар, кермелер, оцу баFдарламалары жэне т.б. «РО» кермесiнiц аясында улттыц кермелiк секциялар, костюмдер, театр сэулет енерi, перформанстар, сыни семинарлар, пiкiрсайыстар, конференция сияцты арнайы жобалар уйымдастырылады. Сонымен цатар эр терт жыл сайын фестивальдщ тацырыптары езгерiп турады: 2003 жы^ы керменiц тацырыбы «РО жYрегi» болса, 2007 жыл «Сценофест» деп аталды. 2011 жылFы керме ец Yздiк заманауи сценографияFа арналFан (Сурет 1).
Квадриеннален еткiзу мYмкiндiгiн Чехия сценография енерi мен элемдiк фестивальдерде Yздiк керсеткiшiнiц арцасында жеттi. 1959 жылы Сан-Паулода еткен Биенналеде ец Yздiк шетелдiк экспозиция номинациясы
Сурет 1 — PQ'03 жYрегi: «Кызыл Трактор» — Казавдтандьщ перформансшылар тобы. «Прага Квадриеннале» фестивалоде. 2003 ж.
бойынша алтын белг1мен Франц Трестер марапатталды. 1961 жылы - Йозеф Свобода, 1963 жылы Иржи Трнка иемдендк Элемд1к децгейдеп уш дуркш Биенналеде жеткен жет1ст1ктер1н1ц аркасында Прага бук1лэлемд1к европалык сценографтар кврмес1н эр тврт жыл сайын втк1зу кукыгын алды. Ец алгаш халыкаралык кврме 1967 жылы «Прага Квадриеннале» атымен танымалдылыкка ие болды. Жыл санап «РО» децгей артып келед1, каз1рг1 тацда 70 елден астам мемлекеттер белсенд1 турде катысуда. 1975 жылдыц басты жацалыгы Квадриенналеге студентт1к жумыстар байкауы косылды. Байкау жобасы маска, костюм, театрландырылган архитектура салаларынан турады.
Сурет 2 — «Алтын Трига» — «Прага Квадриеннале» фестивалшщ бас жYлдесi. Криштоф Кинтера жэне Ричард Виснер, вдла, 2011 ж.
Елу жыл аралыгында «PQ» Yздiк халыцаралыц декгейге кeтерiлдi жэне
ек басты жYлде «Алтын Трига» (Сурет 2) атты Yш асыл асау жылцынык бейнесi бейнеленген статуэткасы, сценография енерЫдеп ек беделдi элемдiк марапаттык 6ipi болып саналады.
«Прага Квадриеннале» 1967 жылда бастап эр терт жыл сайын етшзу мацсатында кез келген саладагы мамандардык театр саласындагы езгерютерд^ даму декгейiнiк дэрежесiн бацылауга мYмкiншiлiк бередi. 2009 жылдан бастап «Прага Квадриеннале» фестивалi аясында eтетiн кермелер, семинарлар, мастер-класстар, б^ктшкп арттыру багдармаларын eткiзу, мамандар арасында царым-цатынасты ныгайту мен бiлiм алмастыру мацсатында негiзделген.
«PQ» - бул элемд^ фестиваль, сценография eнерiндегi, жалпы театр енерЫдеп заманауи даму YPДiсiн бацылауга негiзделген, халыцаралыц декгейдегi ек беделдi жэне мемлекеттер арасында белсендi цолдауга ие болган халыцаралыц керме. Ек алгаш болып 2003 жылы елiмiздiк намысын цоргап, «Прага Квадриеннале» кермесше цатысып багын сынаган, уйымдастырушылардык тшрше сYйенсек, фестивальге бiр серпiлiс берген Шымкентпк «Кызыл трактор» тобынык, Молдагул Нарымбетовтык жетекшiлiгiмен цатысцан топ, улттыц нусцада eздерiн керсете бiлген, шаманизм бейнесшде цойылым (перформанс) Yйлесiмiн тапцан топтардык бiрi.
«Бейнелеу eнерiндегi «Contemporary art» цазiргi заман eнерiнiк феномен ретiнде 90-жылдардан бастап eзiн ерекше кeркемдiк багыт ретiнде танытты. Булар Рустам Халфин мен Георгий Трякин-Бухаров, Канат Ибрагимов, Ерболсын Мелдiбеков, Сергей Маслов, Ралым Маданов,
Сурет 3 — «ArtBat Fest». «Кызыл трактор» тобынын — Молдагул Нарымбетов, Саид Атабеков, Арыстанбек Шалбаев сынды суретшiлерi. Алматы. 2011 ж.
Сурет 4 — Перформанс «Мас дэруштер». «Кызыл Трактор» тобы. Вашингтон, АКШ. 2005 жыл.
Шымкентпк «Кызыл трактор» тобыныц -Молдагул Нарымбетов, Саид Атабеков, Алма^л Ме^баева, Смайыл Баялиев сынды cype^mepi (Сурет 3).
Олардыц шыгармашылыгы алгашында «цалыптасып кеткен бастауларды сынау» мен «тарих т9нiндегi тацба» ретiнде царсы алынганымен, цогамдыц санада белг^ бiр eзгерiстердi оятып, бYгiнгi Казахстан eнерiндегi мойындалган фактор - ол актуалды енер екендiгiн дэлелдедк Ол цогамда диалог болу Yшiн царама-цайшылыцты устанымдардыц да болуга тию екендiгiн аныцтап, канондар туралы мэцп еместiгiн белгiлi бiр децгейде оган eзiн дэлел ретiнде кeрсеттi. «Улттыц нусцада eзiн-eзi ^рслету^ моделi ретшде пайда болган
бiрцатар фенмендердi атауга болады: «Кызыл трактор» тобыныц шамандыц т9мсiл-акциялары бейнелердi саналы тYPде архаизациялауга царамастан, олардыц 9рекеттерi кeкейкестi, эрi пластикалыц тургыдан цазiргi замангы мэдени-философиялыц агыспен Yйлесiмдiлiк тапты (Сурет 4).
Шымкент сyретшiлерiне жацын тужырымда «Расырлар жацгырыгы» атты есiмдерi кeп тарамаган музыкалыц топ халыцтыц аспаптар оркестршде ойнайтын музыканттармен еуропалыц музыкага дейшп негiздерге оралу мацсатын цойды. Олар табиги дыбыстар мен табигат ыргацтарына цурылган суырып салма композицияларын орындауды кeздедi» [12].
НЭТИЖЕЛЕР
Казакстан студенттер1 уш1н «Прага Квадриеннале» кврмес1не катысу улкен тэж1рибе. Халыкаралык фестивальдерде студенттердщ белсенд1л1к арттыруы, 70 мемлекет арасындагы мамандармен байланыс орнатуына, б1л1кт1л1г1н арттыруына, заманауи тенденцияларды игеруше, шыгармашылыктарында взгер1стер енг1зуде батылырак болуына улкен септ1г1н тиг1зед1. 2011 жылы вткен «Прага Квадриеннале» кврмес1не ец алгаш болып багын сынагын Казакстан студенттершщ арасында Т.Жургенов атындагы Казак Улттык 0нер академиясыныц студенттер1 квш бастап тур. Драга тврт жыл салып 2015 жылы «Прага Квадриеннале» кврмесшщ «Жалпы кец1ст1к. Саясат. Ауа-райы. Музыка» атты такырыбка сэйкес студентик секцияда Т.Жургенов атындагы Казак Улттык 0нер академиясыныц 4 курс студенттер1 профес.фт.докторы Халыков К.З-ныц жетекш1л1г1мен «Геодистанция YHПРТДС - аспан мен жердщ тогыскан нуктес1» (Сурет 5) атты вздершщ концепцияларын усынды.
Сурет 5 — «Геодистанция YH,ПРТАС — аспан мен жердщ тогыскан нYктесi», студенттер жобасы.
Улттык нускада перформанс койган алгашкы студентт1к топтардыц б1р1. Yцгiртас - жер кшдИ деп бекер айтпаган халык. Длматы каласынан 100 шакырым жерде орналаскан Yцгiртас деп аталатын касиеттi орын, жер койнауыныц бiрi
болып саналады.
Соцгы 7 жылда бул влкенi квру Yшiн алыс-жакын шетелден келетiндер квбейген. Буган академик Вячеслав Бронниковтыц гылыми зерттеуi де тYрткi болганга уксайды. Вячеслав Михаилович - Кецес Одагы бойынша биоэнергетиканыц негiзiн салушы талым. Дрнайы курылгылар аркылы тексеру барысында осы аймактан жогары энергетикалык куат квзi аныкталган. 0зге галымдар тобы бул мацда жер астындагы аныкталмаган металдыц магнитик врiсi бар болуы мYмкiн деген болжамын усынады. Калай болганда да, мэскеутк галымныц биоэнергетикалык зерттеуiнен кейш Yцгiртаска келушiлердiц саны улгайган (Сурет 5). Ттп, бул мацды Жердщ кшдИ деп атайтындар да жетерл^. Жер кiндiгiне барып, гарыштык байланыска тYсетiндiгiне сенiмдi туристер ол влкеге катысты мифтердi тыцдауга дайын. Бiр кызыгы, бойды сенiм билеген соц ба, ондагы таска жакындасац, шынымен ыстык пен суык лептiц катар алмасып жатканын сезiнесiц. Казiр ол YЦiр орналаскан аумак коршалган. Айдаhардыц канатына уксайтын таудан шыгып турган Yцгiрдiц капталы кврген адамды взше ерiксiз баурап аларлыктай эдемi [13].
Сурет 5 — Yцriртас — жер кщщп.
ДИСКУССИЯ
Перформанс коюдагы басты
M^eTiMi3 буя аймацтык геокекютИн игеру, «жер кiндiгi» аталган жерiмiздiк акыз-экпмелерше сYйенiп, жер мен кектщ арасындагы цуат KYшiн сезiне отырып, сценографиялыц дискурс цуру.
«Прага Квадриеннаяе 2015» кермесшщ аясында еткен театрландырылган жобаяар мен студентик жумыстар, орасан KYPдеяi оперльщ цойылымдардан бастап жас балаларга арналган жобаяар, анатомиялыц театрдан бастап асYйде ететiн драма жэне шагын бiр керерменге арналган театрландырылган жумьстар (Сурет 6). Керме аясында жака тык идеялары мен концепцияларымен такгалдырган сценографтар аз емес, солардык цатарында театрландырылган видеоинстаяяяцияны цолданган сценограф Альфонса Флоресанык жобасы, Le Grand Macabre операсындагы Клавдия мYсiнi, Баттерфляй костюмi (Каталония), Антигон маскасы (Швеция), Кытай, Хорватия, сонымен цатар агылшын елдершщ жумыстары ездершщ тапцырлыгымен ерекше кезге TYстi.
Шыгармашылыц шешiмдерiнiк нацтылыгымен, енертапцыштылыгымен тацгалдырган бiрнеше мемлекеттердщ жумыстарын айта кетер болсац, олар: миниатюралыц элем бейнесш мектеп шкафтарында орналастыруы (АК.Ш), шшкентай жэшiктерде (Корея), кристалдарда (Испания), шыны банкаларда бейнеленген бейнелер студентик жеке емiрiнiк сэттерiнен Y3^i секiядi (Израиль), жабыц пошта жэшштершде (Португалия), ашыц кiтаптарда (Бельгия) бейнелегендерi ерекше болды. «PQ 2015» жалпы кекютш тацырыбын игеруде сценографтардык сахна кецютИн эуежай залына (Улыбритания),
автобус аялдамасына (Грузия), тYPме торларына (Румыния), ДYкенге, сыра зауытына, асYйге, кинозалFа (Чехия) жэне он тYPлi дэретханаларFа, бiр керерменге арналFан театрландырылFан кабиналарFа алмастыруы (Канада) келген керермендер мен кепш^к мамандарды таццалдырды.
ШыFыс Еуропа елшщ цатысушылары кiшкене цуралдармен цызыцты жобалар жасай алатындыFын дэлелдедi. Грузия елi кецес Yкiметiн еске салатын автобус аялдамасын жасаFан, ал Болгария елi - Yмiтсiз цашудыц символы ретшде механизм, карусель ойластырFан. Венгрия - «Прометейге арналFан донор» жобасы (ерштшщ усынысы бойынша берiлген бауыр мYшесi); Эстония -«Бiрiккен Эстония жобасы» («N0 99» атты театрдыц жалFан цозFалысы жэне екi айда езект саяси кYшке енуi жайында), «Мейерхольдтiц тYсi» (Ресей), режиссердiц уйцысы бейнеленген Yлкен дененiц белмеге сыймай орналасуы, сталиндiк террор дэуiрiнiц оFан тар болFандыFын бейнелегендей. Белмеде жайылFан Yлкен ац мамыц тесек керермендi тыныFып демалуына итермелейдi, алайда жацындаFан сэтте, кенеттен кYштi пульсацияны сезшеаз, бул Yлкен цорцынышты тудырады [14].
КОРЫТЫНДЫ
1967 жылдан бастап «Прага Квадриеннале» театр кецiстiгiндегi кептеген дизайн жэне архитектуралыц жумыстыц соцFы YPДiстерiн усынып келедi. Сценографияны кец ауцымды цамтитын жэне бYкiл элем мамандарын бiрiктiретiн Yлкен жоба, жеке шы^армашылыц орындаушылыцтан бастап, костюм, жарыц, дыбыс, дизайндаFы жаца тэсiлдердi, перформанстар жэне т.б толы^ымен царастырады.Фестивальдiц
мацызды бвлИ тiкелей кврсетiлiмдер уйымдастыруында, мыцдаган мамандар, студенттер жэне кврермендер пiкiрталастар уйымдастырады, семинарлар мен лекцияга катысады, жаца койылымдарды кврт, оны талкылайды. Фестиваль твцiрегiнде уйымдастырылган барлык шаралар мамандар арасындагы карым-катынасты ныгайта тYседi.
«Прага Квадриеннале РО 2015»-тiц квркемдiк концепциясы -сценография, ортак кецiстiк, адам арасындагы карым-катынасты калыптастыратын, сонымен катар элеуметтiк жауапкерш^к пен карым-катынастыц дамуына септiгiн тигiзушi жоба.
Элемдiк фестивальдердiц, атап айтканда, «Прага Квадриеннале «фестивальдершдеп сценографиялык тэжiрибелер мен тенденциялардыц Казакстан сценографиясы мен студент мамандарды даярлаудагы рвлi бYгiнгi кYнi вте мацызды. Улттык пластиканыц «Прага Квадриеннале» кврмесшдеп кецес дэуiрiндегi театр суретшiлерiнiц шыгармашылыгында, 2003 жылы «РО жYрегi» болып табылган «Кызыл трактор тобы» перформанс мен инсталляциялары, Т.К ЖYргенов атындагы Каз¥0Д сценограф-студенттерiнiц пластиканы «этно-мэдени естелiк» пен «геосценографиялык кецю^ктен» iздеу тужырымдарыныц ортак-пластикалык тэсiлi табылды. Бул казiргi «Рухани жацгыру», «Твртiншi вндiрiстiк революция» [10]. мемлекеттiк багдарламалар тургысында дамудыц технологияларымен байланысты.
«Прага Квадриеннале» халыкаралык театр кврмесi бYкiл элем театрларын фантазия ушкынымен жэне тYрлi квркемдiк бейнелерiмен, дыбыс жэне эмоциясымен баурап алгандай. Казiргi тацда бул мYмкiндiк акикаттан алыстап
фантастикалык театр элемiне апаратын алтын квтр секiлдi, сонымен катар, вмiрдегi шынайылыкты койылымныц бiр кврiнiсi ретiнде сынап жэне сырттай бакылауга болатындыгын жетшзетшдей.
Пайдаланылган эдебиеттер:
1. Егемен Казакстан // https://egemen.kz/article/zhahandaghy-zamanaui-qazaqstandyq-madeniet-zhobasy-qazaq-qoghamy-ushin-nesimen-manhyzdy (10.12.2018 карастырылды).
2. High Fest. Карастырылды: http://www.assitej-international.org/en/
3. Биеннале Mediterranea 16 Young Artists // http://www.biennialfoundation. org (11.12.2018 карастырылды).
4. Festival D'Avignon // http://www.festival-avignon.com/en/ (11.12.2018 карастырылды).
5. Gentse Feesten // https://gentsefeesten.stad.gent/ (11.12.2018 карастырылды).
6. Edinburgh International Festival // https://www.eif.co.uk/ (11.12.2018 карастырылды).
7. Prague Quadrennial: PQ // https://www.pq.cz/ (11.12.2018 карастырылды).
8. Венециялык Биеннале // https://www.labiennale.org/ (11.12.2018 карастырылды).
9. OISTAT (International Organisation of Scenographers) // http://www.oistat. org/ (11.12.2018 карастырылды).
10. Акорда // http://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/press_ conferences/memleket-basshysynyn-bolashakka-bagdar-ruhani-zhangyru-atty-makalasy (11.12.2018 карастырылды).
11. Акорда // http://www.akorda.kz/ru/events/statya-glavy-gosudarstva-sem-granei-velikoi-stepi (19.12.2018 карастырылды).
12. Халыков К. З. The problem of perception of a art production / Керкем енердщ кабылдану мэселес // Казакстанньщ гылымы мен емiрi. - 2015. - №2. -С. 256 - 260.
13. Телеу А. Тарихтыц мерi басылган эрбiр тасында, Yнпртас деген ауыл бар
Козыбасында!: http://old.baq.kz/kk/news/tarih/tarihtin_mori_basilgan_
arbir_tasinda_ungirtas_degen_auil_bar_kozibasinda_20171113_100600
(10.12.2018 карастырылды).
14. PQ - это праздник для всех поклонников театра, праздник, который захлестывает Прагу на 10 дней.: https://pragasfera.com/quadriennale (10.12.2018 карастырылды).
Бисембаева А. А.
Казахская Национальная Академия искусств имени Т. К. Жургенова Алматы, Казахстан
КАЗАХСТАН В МИРОВОЙ СЦЕНОГРАФИИ И В ТЕАТРАЛЬНОМ ПРОСТРАНСТВЕ (ПРАКТИКА «ПРАЖСКИХ КВАДРИЕННАЛЕ 2011, 2015»)
Аннотация.
В данной статье рассматривается накопленный опыт участия казахстанских студентов на международном фестивале сценографов «Пражское квадриеннале 2011, 2015» годы. Актуализуются исследования, посвященные участию в международных проектах в целях профессионального развития казахстанского театрального искусства - как возможность трансферта интеграции, инновации и технологических знаний. А также, решение принятия и применение новых тенденции проблемы освоения пространства на мировых фестивалях, в которой нуждается казахстанское театрально-сценическое искусство. Необходим анализ с точки зрения методологии сценографии студенческих проектов последних десятилетии «Этнокультурная память», «Геодистанция - точки соприкосновения Земли и Неба», перспективы развития инсталляции и перформансов как особых форм театрально-выразительных средств и ее рефлексии в мире глобализации современной казахстанской культуры. Ключевые слова: театр, сценография, сценограф, Прага квадриеннале, фестиваль.
A. Bisembayeva
T. K. Zhurgenov Kazakh National Academy of Arts, Almaty, Kazakhstan
KAZAKHSTAN IN THE WORLD OF SCENOGRAPHY AND THEATRE SPACE (THE «PRAGUE QUADRENNIAL 2011, 2015»)
Abstract.
This article discusses the accumulated experience with the participation of Kazakhstani students at the international festival of stage designers «Prague Quadrennial 2011, 2015» years. Research focused on participation in international projects for the professional development of Kazakhstan's theatrical art is being updated as an opportunity for the transfer of integration, innovation and technological knowledge. And also, the decision to adopt and apply new trends in the development of space at world festivals, which is required by Kazakhstan's theater and stage art. The analysis from the point of view of the scenography design methodology of the student projects of the last decade «Ethnocultural memory», «GeoScenography — points of contact between Earth and Sky», prospects for the development of installation and performances as special forms of theatrical and expressive means and its reflection in the world of globalization of modern Kazakhstan culture are needed.
Keywords: theatre, scenography, scenographer, Prague Quadrennial, festival.
Сведения об авторе: Бисембаева Айдана Абаевна — магистрант 2-го курса Казахской национальной академии искусств им. Т.К. Жургенова, Алматы, Казахстан. Email: aidow17.91@mail.ru
Автор туралы мэл1мет: Бисембаева Айдана Абайкызы — Т.К. Жургенов атындагы Казак улттык енер академиясы окытушысы 2 курс магистрi, Алматы, Казакстан. Email: aidow17.91@mail.ru
Author's data: Aidana Bisembayeva — Master of Il-nd year Student at the T. K. Zhurgenov Kazakh National Academy of Arts. Almaty, Kazakhstan Email: aidow17.91@mail.ru
