CC BY
9
10. Логинова А.В. Особенности и принципы функционирования педагогической модели «перевернутый класс» // Молодой ученый. 2015. № 9. С. 114-111.
11. Marshall H. Three reasons to flip your classroom [El. resource] // Bilingual Basics. August, 2013.-
http://newsmanager.commpartners.com/tesolbeis/issue s/ 2013-08-28/6.html.
12. Graney J. Flipping Your EL Classroom: A Primer [El. resource] // http://newsmanager.commpartners.com/tesolc/downlo ads/features/2013/2013-
10_flippedclassrooms_graney .pdf.
13. Muldrow K. A New Approach to Language
Instruction - Flipping the Classroom [El. resource] //
ttps://actfl.org/sites/default/files/pdfs/tle_pdf/tle_nov1
3
14. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования: учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений / Е.С. Полат, М.Ю. Бухаркина, М.В. Моисеева, А.Е. Петров; под ред. Е.С. Полат. М.: Издательский центр «Академия», 2009. С. 33-34.
15. Лопухова Ю.В. Формирование ответственного отношения студентов педагогического колледжа к учению. Самара: Издательство СамГПУ, 2001. 108 с.
16. Уроки школьной программы [Электронный ресурс] // https://interneturok.ru.
17. Учительский портал [Электронный ресурс] //http://uchportal.ru.
18. Виртуальная академия [Электронный ресурс] // http://virtualacademy.ru/videouroki.
19. Воробьев А.Е., Мурзаева А.К. Научный анализ активных методов обучения студентов //
Вестник Атырауского университета нефти и газа N 4. 2017. С. 242-254.
20. Воробьев А.Е., Мурзаева А.К. Проблема оценки компетенций студентов получаемых в вузах // Вестник международного университета Кыргызстана №3 (33). 2017.
АВТОРЫ: Мурзаева Айнагуль Кадыровна
Проректор Баткенского государственного университета по государственному языку и информационным ресурсам, Кыргызстан, г.Баткен. +996777047840
Murzaeva Ainagul Kadyrovna Vice-Rector for State Language and Information Resources, Batken State University, Kyrgyzstan, Batken. +996777047840
Зикирова Шайгуль Камаловна Заведующий кафедрой "Мировых языкой", Кызыл-Кийского педагогического института Баткенского государственного университета, Кыргызстан, г.Кызыл-Кия, +996774159222 Zikirova Shaigul Kamalovna Head of the World Language Department, Kyzyl-Kyi Pedagogical Institute, Batken State University, Kyrgyzstan, Kyzyl-Kiya, +996774159222 Кочконова Миргуль Кубатовна Преподаватель кафедры "Педагогика", Кызыл-Кийского педагогического института Баткенского государственного университета, Кыргызстан, г.Кызыл-Кия, +996772602767
^ctonova Mirgul Kubatovna Teacher of the Department of "Pedagogy", sspo, Kyzyl-Kiya pedagogical Institute of Batken state University, Kyrgyzstan, Kyzyl-Kiya, +996772602767
СТУДЕНТТЕРГЕ СЭНД1К КОЛ8НЕРДГ - УЛТТЫК ГОБЕЛЕН 6НЕР1 АРЦЫЛЫ Y^ETY
Сманова А. С.
Абай атындагы Цаз¥ПУ, «Дизайн» кафедрасыныц п.г.к.,ассоц. профессоры.
Цазацстан. Бекболатова К.М. Абай атындагы Цаз¥ПУ, «Дизайн» кафедрасыныц ага оцытушысы, философия докторы PhD.
Цазацстан. Ермаханбетова А.М. Абай атындагы Цаз¥ПУ, «Дизайн» кафедрасыныц оцытушысы, внертану гылымдарыныц магистрi.
Цазацстан.
MASTERING ARTS AND CRAFTS BY THE MEANS OF NATIONAL TAPESTRY
Smanova A. S.
Abai KazNPU,
Department of Design, Ph. D., associate Professor.
Kazakhstan.
Bekbolatova K.M.
Abay KazNPU,
"Design " Department of doctor ofphilosophy PhD.
Kazakhstan.
Ermaganbetova A.M.
KazNPU named after Abaya, teacher of the Department "design ", master of arts.
Kazakhstan.
ТУЙ1НДЕМЕ
Макалада студенттердщ шыгармашылыгын гобелен eHepi аркылы дамыту. Болашак енер мамандарыньщ бiлiктiлiк кажеттшктерг CTyAeHTTepAi ^лттык енерге Yйретудегi сэндж коленер б^йымдарын дайындаудыц жYЙесiн. Казак ^лттык енер тYрлерiнщ теориялык негiздерiн TYCiHyiH. Ок^гтушынын сабак барысындагы ^станымдары мен мiндетерiне сипаттамалар жасалынды. Гобелен eнерi керкем шыгармашылык туынды болып табылады. Авторлар аталмыш енер тYрiн окытып, Yйретyде кенеден келе жаткан дэстYрлi токыма eнерiмiздщ эдiс-тэсiлдерi, заманауи eнердегi ^лттык элементтер, технологиялар ^сынылады. Гобелен токудын ерекшелiктерi мен мYмкiндiктерi карастырылып, композициялык тепе-тендж, тYCтiк шешiмдердiн Yйлесiмдiлiгi мэлiметтерi бершедг
ABSTRACT
Development of students ' creativity through the art of tapestries in the article. Qualification needs of future art specialists. System for the manufacture of decorative and applied arts in the training of students of the national art. The characteristics of the principles and tasks of the teacher during classes were compiled. Tapestry art is an artistic creation. The authors will teach and teach this type of art, offer modern methods and techniques of traditional textile art, national elements, and technologies in contemporary art. Features and possibilities of tapestry knitting are considered, information about compositional balance and harmony of color solutions is presented.
Кштт сездер: ^лттык енер, сэндж колданбалы енер, мэдениет, тэрбие, маман, гобелен, токыма, студент, шыгармашылык.
Keywords: national art, Decorative and applied art, culture, education, specialist, tapestry, textiles, student, creativity.
Kipicne. Елбасы Н.Э.Назарбаев езшщ «Казакстан-2050» стратегиялык багдарламасында «Бшм жэне кэаби машык-заманауи бшм беру жYЙесiнiн кадр даярлау мен кайта даярлаудын непзп багдары. Мемлекет тарапынан жастардын сапалы бшм мен саналы тэртш алуына, кажеттi мамандыкты игеруше, арман-максаттарын жYзеге асырулары Yшiн бар мYмкiндiктер жасалып келедi. Бiздiн ата-аналарымыз жете алмаган м^рат-максаттар, мYмкiндiктер бiздiн алдымызда есiгiн айкара ашып т^р. Бiз, ез кезегiмiзде осы мYмкiндiктердi iске асыру барысында, бар куш-жiгерiмiздi аямай, табысты жумыс жасауымыз кажет. Тэyелсiз казак елiнде тынбай енбек етiп, елiмiздiн еркендеуше ез Yлесiмiздi косу абыройлы iC - деп бiлyiмiз кажет» - деп атап айткан.
Адамнын когамда ез орнын тауып, езге т^лгалармен терезесi тен eмiр CYPyi онын тандаган мамандынына байланысты. Сондыктан, казiргi танда стyденттердiн жеке т^лга репнде калыптасуы Yшiн мамандыкты дурыс тандауы ете манызды. Казiргi замангы элеуметтж-экономикалык катынастар кэсiби бiлiктi маманга ете жогары талаптар кояды. Мамандыкты тацдауга бiрнеше психологиялык-педагогикалык себептер эсер етyi мумшн. Эрбiр адам когам мушес ретiнде eзiн багалауды, к¥Pметтеyдi жэне махаббат пен ершнджп сезiнгiсi келедг Бул жагдайда дурыс тандалган мамандыктыц кeмегi ете зор [1, 3 б.].
Heri3ri мэтш. Казак халкынын дYниеге кезкарасы мен материалдык мэдениетшщ манызды бiр бeлiгi болып келетш улттык eнердiц керкем шыгармашыл тYрi гана емес, сонымен катар, казiргi
танда кажеттi мамандыктардын санатына жатады. «Сэндiк колданбалы енер» мамандыгы бойынша бiлiм алатын стyденттердiц шыгармашылыгын сабак барысында калай жетiлдiремiз?! Бiлiм беру жуйеандеп педагогикалык-психологиялык кызмет бYгiн Yлкен eзгерiс Yстiнде. Студенттерге кажеттi бшм мен олардын дайындык сапасын, бшктшпн багалаудын халыкаралык багдарламасы негiзiнде жYргiзiлген зерттеулерге токталар болсак, eзгерiстердi ^нделжп оку YPДiсiнде берiлетiн тапсырмалардан бастаудын кажет екендiгiн айкын кeрсетедi. Студент пэнге катысы жок ситуация туындаган сэтте, онын шешiлy жолдарынын eзiндiк нускасын жасай бiлyi кажет. Сурет енершде жэне дизайннын эр тYрлi багыттарындагы колориттiц кYPделi тYCтерiн аныктауга бейiмделyi керек. ¥ксас тYCтердiц езара Yйлесiмдiлiгiн сезiнy аркылы берiлген тапсырмаларды орындауда стyденттiц накты шешiм кабылдаудагы шыгармашылык мYмкiндiктерiн оята алу керек. Ол студенттщ кузырлылынын керсете бшгендш деп карауымыз кажет. Табигаттагы тYCтер адам Yшiн бага жетпес сый болгандыктан, сyретшi ез шыгармашылыгында кай тYCтi тандау ез еркiнде. Эр тYCтiц eзiндiк сыры бар. Онын манызы - тYCтердiц Yйлесiмiнде болып табылады. ¥лттык таным - бшм кайнары дей отырып, кек тYCтiц тарихына Yцiлсек. Кене тYркi тшнде, барлык тYркi тiлдес халыктарда «Кек» сeзi «Аспан» - деген ^гымды бiлдiредi. V-VIIIf. Алтай шындарынан Кара тещз жаFалаyына дейiнгi кен байтак елдi мекенде коныс еткен ежелл тYрiктер аспанFа, кекке табынFан. ^лтепн ескерткiштерiндегi жазбада, олар eздерiн «Кек
туркшер» - деп атаган. Тарихи сешм тургысынан Караганда, кек тYC - тэщрлш тYC. Сондыктан да кек тYCтi атамекеннщ, ата-бабалардын бейнес есебвде кие тущан [2, 15 б.].
Казахстан аймагында кене заманнан берi Тэнiрге, Кек аспанга сену, оган табыну дэстYрi кенiнен тараган. Б^л сезiм элi кYнге дейiн сакталып келедi. Оньщ дэлелi ретiнде XX гасырда салынган кек тYCтi кYмбездi мазарлар мысал бола алады. Кек тYC тYркi тiлдес халыктар Yшiн касиетп, киел^ эрi таза кYЙiнде кала бермек. Ал кек тустщ мэдени семантикалык тарихына токталатын болсак, мемлекеттiк тудагы кек тYC Казахстан халкынын ез мемлекетш к¥ру жолындагы ниетiнiн тазалыгын бiлдiредi. Тудын кегiлдiр болуы ашык аспан кYнбезiн еске тYсiредi. Кек аспан барлык халык Yшiн эркашан бейбiтшiлiктiн, тыныштыктын белгiсi болган. Кек тYCтен белек езге тYCтерге де тандау жасайтын студенттiн эстетикалык талгамы, дYниетанымы толыкканды калыптаскан, жан-жакты бiлiмдi болуы шарт. Болашакта алган бiлiмдерi кез келген бояу тYCтерiн тандаган жагдайда да ез ^лгынын ^лылыгын танытатын, ягни ^лттык элементтерш керсететiн, шыгармашылык ж^мыстарын утымды орындауына септiгiн тигiзетiне анык [7, 6 б.].
Кафп жастарымыздын арасында ^лттык енердi дэрiптеп, насихаттау жолында енбектенш жYргендерi кемде-кем екенiн айта кету керек. Казiргi танда, дэстYрлi ^лттык енерiмiз ^мытылып бара жатканын ескере отырып, окытушы ез сабактарында б^л мэселенщ езектiлiгiн тYсiндiре отырып, онын шешу жолдарын карастыруы керек. Эаресе кенеден келе жаткан кYнделiктi турмыста пайдага асатын сырмак тiгу, к¥рак к¥рау, тYрлi
токыма енерi ата-бабамыздан калган м^ра iспеттес екенiн студент жт тYсiнуi кажет.
Ертенiмiз бYгiнгi жастар болгандыктан, келешекте олардын енбектерi тарих беттершен орын алуы эбден мYмкiн. Олар болашак енер мэдениетiн калыптастырушылар.
Мэселен гобелен енерiн тунгыш рет Казакстанга алып келген К¥расбек Тыныбековтын енбек жолдарымен студенттi таныстыра отырып, онын гобелен енерiне деген кызыгушылыгын арттыруымыз керек. БYгiнгi танда, аталмыш сала бойынша енбек етiп журген Б.Зэуiрбекова, Р.Базарбаева, М.Муканов, Алiбай жэне Сэуле Бапановтар жэне т.б. шеберлердщ шыгармашылык жумыстарымен таныстыра отырып, олардын жеткен жетiстiктерiмен шыгармашылыкка бейiмдеу кажет. Б^л мYмкiндiктердi жузеге асыру, тшмдшгше карай пайдалану окытушыдан улкен шеберлжп талап етедi. Бiлiм ордасынын педагогикалык процесiндегi инновациялык технологиялардын тиiмдiлiгiн арттыру максаты койылып отыр [3,17 б.].
Окытушы студенттiн шыгармашылыгын сабак барысында жетiлдiру Yшiн эр студенттiн психологиялык, физиологиялык, жеке дара ерекшелiгiн ескеру керек. Бшкп маман даярлауда жетiлдiрiлген жуйе аркылы оку саласында студентке керекп маглуматты жетк1зу Yшiн окытушынын алар орны ерекше. Кез-келген жерде бшм саласына керегi б^л бшкп маман, ягни ез iсiнiн шебер^ ^лагатты ^стаз. Сондыктан да эрбiр окытушы езiн алдын-ала педагогикалык ж^мыска бейiмдеуi кажет. Инновациялык ынталылыкпен табандылыкка Yйренiп, ез сенiмiн, тэжiрибесiн студентке жетшзе бiлуi керек.
Гобелен току барысы
Халык арасында «Жаман окытушы акикатты езi айтып бередi, ал жаксы окытушы студенттiн езiн iзденуге жетелейдi, ойлауга уйретедЬ), - деген пшр калыптаскан. Сабак барысында студентпен окытушынын арасында ерекше карым катынас
болуы манызды. Окытушы б^л жагдайда танымдык iс-эрекеттi ^йымдастырып, студенттiн
шыгармашылыкка кызыгушылыгын арттыруы тиiс. Эркашанда барлык адамзат алдында т^рган кYрделi мэселелердщ бiрi - коршаган ортаны танып бiлу.
Ягни, eзiмiз eмiр CYрiп, кYнделiктi тiршiлiк кажетiмiзге пайдаланып отырган табигат туралы бiлiмдi терендету.
Студент шыгармашылыкка баулу барысында табигат жайындагы жалпылама энгiмеден гeрi, оларга ^нделжп кeрiп, бiлiп журген, жаксы таныс кубылыстардын мэнiн ашып, жасалган жумыстар аркылы керсету керек. Сонда гана сабактын мэнi артып, коршаган ортамен жэне саяси когамдык, экономикалык, экологиялык жагдайлармен байланыстыруга, студенттiн eзiндiк
дуниетанымын, ойлау кабiлетiн жетiлдiруге негiз болады. Бул орайда, окытушынын мiндетi: студенттердi eздерiнiн айналысындагы кубылыстармен, заттарды бакылауга; олардын уксастыктары мен айырмашылыктарын ажырата бiлуге; ерекшелiктерi бойынша топтастыруга; табигат арасындагы байланыстарды аныктай бшуге; eздерi бакылаган фактiлерден корытындылар шыгара бiлуге Yйрету [4, 27-28б.].
XXI гасыр адамнын шыгармашылыгы дэуiрлеген гасыр екеш баршамызга аян. Адамзат баласы кол жетк1зген жетiстiктер негiзiнде жаналык ашу, киялындагы дYниенi кагаз бетше тYсiру eркениеттiлiктiн белгiсi. Осы тургыда карайтын болсак, сэндiк eнер мамандыгы студенттерiн шыгамашылыкка баулу аркылы жеке тулга етiп калыптастыру басты мiндеттерiмiздiн бiрi. Бул мiндеттердi жYзеге асыруда, студенттiн бiлiмге ынта-ыкыласын арттыру, оны шыгармашылыкка жетелеу устаздын кузырында. Ол Yшiн эрбiр педагог заман талабына сай жумыста шыгармашылыкпен, озык педагогикалык шеберлiкпен уакытты утымды пайдалана отырып, eз сабагын мейлiнше сапалы eткiзуге тиiс. Уакыт талабы оку-тэрбие процесш батыл интенсивтендiру-студенттердiн бiлiм жYЙесiн сапалык жана денгейге кeтеру Yшiн устаздан терен бiлiмдiлiктi, кэсiптiк шеберлiктi талап етедг Осы талаптарга сай, устаз кызмепндеп шыгармашылык негiздердi ныгайту, студенттерге бiлiмдi игеруде бар мYмкiншiлiктi тиiмдi пайдаланып, барлык эдю-тэсiлдердi жетiлдiрiп отырганда гана, сапалы бiлiм беру жYзеге асады. Казiргi танда, eнер саласында эрбiр устаздын eзiндiк орны бар. Сабак тYсiндiруде бiрi гылымга CYЙенсе, екiншiсi бойындагы бiлiмге CYЙенедi. Ендi бiрi гылымды да, бiлiмдi де турмыспен уштастырып, студентке ойын тэж1рибе жYзiнде жетк1зуге тырысады. Мшекей, осындай Yш касиеттi бойына бiрдей жинактаган окытушыларымыз кeптеп кездеседi. Олар улттык колeнер буйымдарын жасаудагы казак халкыньщ аскан шеберлiгiн паш ете отырып, улттык буйымдардын байыргы аттарын, олардын жасалу жолдарын жетiк бшеда. Гобелен току eнерiн YЙрету барысында студенттердi шыдамдылыкка, эсемдiкке, енбек CYЙгiштiкке тэрбиелей отырып, гобелен токуга деген кызыгушылыгын арттырамыз. Гобеленге тYCкен эртYрлi ж1ппен бейнелеген eрнектердi кeргенде, студенттердщ гобелен токуга деген ынтасы ерекше болады. Эаресе, окуга жанадан келген студенттердщ ынтасы жогары. Бурынгы кездеп к1лемдерге табигат кeрiнiстерi
эртYрлi ош^неи^ салынатын. Ал казiргi танда, гобелендерге кез келген адам киялындагы нэрселердi салуга болады. Атап айтканда, адам бейнеа, жануарлар, сэулет кесенелерi, табигат аясында болып жаткан кубылыстар мен тарихи орындарды гобеленге бейнелеуге болады. Гобеленнщ кажеттiлiгiне карай, токушынын ой-киялы да ушкыр болуы кажет [6, 15 б.].
Табигаттагы пршшк атаулысы бiр-бiрiмен тыгыз карым-катынаста екеш мэлiм. Эрдайым eзара байланыста болатын бул кубылыстын бiрiнде болып жаткан eзгерiс мiндеттi турде екiншiсiне эсер етедг Бул тiршiлiк тiзбегi узак дэуiрлерде бiрте-бiрте калыптаскан. Оны гылыми тiлде табиги тепе-тендiк деп атайды. Бул тiршiлiк тiзбегi «Тенелу» жумысында (гобелен) айкын кeрсетiлген (сурет -1). Табигат бiзге тек кана шарттарды гана бередi. Коршаган орта адз тартарлык кeркемдiгiмен адамды шалкар шабытка бeлей отырып, бойындагы енбеккорлык кабшетш тудырады.
«Адам тек гылым зандарына сэйкес кана емес, эдемiлiк заны бойыншада енбек етеда», - деп атап адрсеткен болатын Карл Маркс. 9нер аркылы бiртутас мэдениеттi айкындауга болады. 9зiнiн тунгиык теренiнде болып жаткан кубылыстарын айнага карап адргендей эсер калдырады. Сондыктан да eнердi «Мэдениеттщ айнасы» - деп айтуга негiз бар. Накты тарихи окигалар шенберiнде орын алып жаткан мэдениетп улттык eнер аркылы кeремiз. Сонын iшiнде бейнелеу eнерiнiн тYрi - гобелен eнерi. Бул eнердiн технологиялык тустары eте кYPделi болып келедг Гобелен токылмас бурын, алдымен гобелен техникасына лайыктап эскизi салынады. Гобелен токуга арнайы эскиз салганда усак бeлiктерге кeнiл бeлудiн кажетi жок. Ен бастысы композициялык тепе-тендiктi сактай отырып, негiзгi ойды кeрсететiн бейнелерден бастаган жeн. Ал тYCтер YЙлесiмiне келетiн болсак, ашык эрi катты кeзге тYCпейтiн бэсендеу тYCтердi пайдаланган утымды кeрiнедi.
Эскиздi керектi eлшемде Yлкейтiп, жадтауга (рамкага) керiлген жштердщ арткы бeлiгiне орналастырып, бекiтiледi. Студенттерге гобелен токыту барысында гобеленнiн шетшщ тYзу болуын кадагалау манызды. Сонымен катар, гобеленге кажеттi материалды укыпты пайдаланып, гобеленнiн сапасына айрыкша ^щл бeлу керектiгiн студенттерге жете тYсiндiрген жeн. Заманауи кeркем eнерде гобелен eнерi зор табыска ие. Гобелен eзiнiн курылган композициялык багыты мен эсем кундылыгымен жылдар, гасырлар бойы сакталып келедi. Гобелен негiзiнен адркем шыгармашылык туынды болып табылады. Кыскаша айтканда, гобелен eнерiн окытып, YЙрету дегенiмiз кeнеден келе жаткан дэстYрлi токыма eнерiмiздiн эдiс-тэсiлдерiн жетiлдiру болып табылады [5, 14 б.].
¥лттык мэдениетiмiздiн колданбалы дэстYрлi eнерi халкымыздын тарихымен, дYниетанымымен Yндесiп, eзiндiк тылсым сыры бар киелi эрi касиетп eнер болып калыптаскан. Казак халкы улттык eнерiмiздi курметпен сактай келе, урпактан
урпакка жетшзш, рухани-мэдени мурага айналдыра бшген. Келешекке Yлгi енеге ретшде калдырган. 0ткен1м1зге CYЙене отырып, оны зерттей келе керемет шыгармашылык туындылардын емiрге келуi соньщ айгагы.
«Тецелу» жумысына сипаттама.
Кешпендшердщ дуниетанымы коршаган ортамен тыгыз байланысты болган. Табиги кубылыстар дала халкынын мэдениетiнде айкын керiнiп, кешпелi халыктын дiнi мен гарыш кенiстiгiмен тжелей байланысты. КYн энергиясы жылу M3i гана емес, сонымен бiрге галамнын негiзiн калаушысы.
Шексiз даланын кектем мезгш - жана емiрдiн бастауы ретiнде табигат зандылыгымен белгiленген. Наурыз айында кYн мен тYн тенеледг вйткенi, табигаттын езiндiк тепе-тендiгi бар. «Тенелу» атты шыгармашылык жумыста бул болжам накты керсетiлген. Шыгарманын еш белiгiнде (тYн мен кYнде) ашык сары тYC белгiлi бiр мелшерде утымды колданылып, автордын тYCтер Yйлесiмiмен такырыптык ойды кэсiби шеберл1кпен орындаганын байкауга болады. ТYЙе бейнесiндегi ою-ернектер улы даланы, биiк шындарды, аспан кендiгiн суреттейтiн композициялык шешiмге ие.
..............................................
Сурет -1. Ермаханбетова А.М. Сурет-2. Ермаханбетова А.М. Гобелен «Тецелу» 2019 ж. Гобелен «¥лттыцMirns» 2017 ж.
«¥лттык мшез» атты шыгармашылык жумысына сипаттама. Бул жумыста улы дала табигаты, казак мэдениетi бейнеленген. Туынды авангард стилiнде, улттык элементтер Yйлесiмiмен орындалган. Канык рендi тустер нэзiк ак тустермен Yйлесiп, жумыстагы сызыктар символдарды айкын керсететiн контрас тYCтердiн Yйлесiмдi шешiмдерi керсетiлген. Эр ою-ернектщ магынасы казак жерiн мекендеген улттын эдет-гурпын тiкелей керсетедi.
^орытынды. Казiргi танда, казак халкынын сан гасырлык бай мэдениеп мен енерiн жана заман талаптарына сай дамытып, элемге паш етiп, улттык болмысымызды сактап калу мацызды. Эрбiр окытушынын студенттерге улттык енер мен мэдениетiмiздi, салт-дэстYрiмiздi уйрету жолындагы кун сайынгы кажырлы ецбепнщ аркасында болатынын есте сактайык. ¥лттык енер тэрбие негiзi, емiрдi енермен ернектеп, бшм бесiгiн енермен тербетш, студенттердiн жетiстiктерiне шаттанып журу окытушыныц зор мэртебесi. ¥лттык енердiн улы кешi токтамасын деп тiлейiк! Жас урпактын жанаша ойлап, барлык кедергiлердi женiп, табыска талпынуы ез колымызда. «Окусыз-бiлiм жок, бiлiмсiз кYнiн жок», - деген халык даналыгы ешкашан мэнiн жогалтпайды. Сэндiк колданбалы енер кез келген адамнын эстетикалык талгамын калыптастырып, улттык ерекшелiгiн паш етуге мумшндш беретiн
енер саласы. Эаресе, студенттердiн ез тарихын, мэдени мурасын тануы Yшiн казактын ою-ернегi мен коленер буйымдарын насихаттаудын мацызы зор. Сэндш колданбалы енер саласы бойынша мамандык тандап келген студенттерге бай мурасы сан гасырлар бойы калыптаскан енердщ кыр сырын Yйретiп кана коймай, тарихты танып бiлуге, еск1 технологияларды заман талабына сай жетiлдiруге жэне эстетикалык талгамын калыптастыруга улес косу керек. Бул устаздын, ягни окушы алдында жауапкершiлiк аркалаган окытушынын пкелей мiндетi болып табылады.
Эдебиеттер тiзiмi:
1Мектеп. Республикалык гылыми-эдiстемелiк,педагогикалык журнал. - № 01(64). -Шымкент: Жебе, 2008 ж.
2Касиманов С. «Казак халкынын коленерЬ» -Алматы: Казакстан, 1969 ж.
ЗТурлыгул Т., Жолдасбаев С., Кожакеева Л. Казакстан тарихы. - Алматы: Мектеп, 2011ж.
4Мектеп. Республикалык гылыми-эдiстемелiк,педагогикалык журнал. -№ 9 (36). -Шымкент: Жебе, 2006 ж.
5Мектеп. Республикалык гылыми-эдiстемелiк,педагогикалык журнал.- № 9 (110). -Шымкент: Жебе, 2012 ж.
бГеография жэне табигат. Fb^imh 7Аргынбаев Х.А. «Кдзак; халкыньщ коленерЬк
педагогикальщ журнал. № 4 (1-64). - Алматы, 2004 - Алматы, 1987 ж. ж.
MUSIC EDUCATION IN RUSSIA OF THE XIII - XX CENTURIES: HISTORICAL REVIEW
Sorokoletova Natalya D.
teacher of a Municipal budgetary institution of additional education «Children's music and choral school of Belgorod»,
Belgorod, Russia
ABSTRACT
The article deals in General terms with musical education in Russia of a certain historical period; reveals the historical stages of the formation of various approaches to working with singing voices; analyzes music and singing schools for voice production and the development of musical hearing and intonation in the works of V. Manfredini, M. I. Glinka, E. Varlamov, F. Odoevsky, A.D. Castalsky.
Keywords: singing sound, sound science, vocal tone, children's voice production, «separate speech» singing, vocalization, timbre, sound support, psycho-realistic school of truthful singing, concentric method.
«Language and singing, speech and singing sound, vocal tone have already become the subject of observation in ancient times, which is reflected in the worldview, cosmogonic concepts, mythology and magic of the ancient world, not to mention anything about philosophy and poetry, about ritual and customs, about everyday life» [1, p.37]. Humanity's desire to Express its emotions, feelings, and aspirations through musical and expressive tools is permanent. The sounds of nature resonated in the souls of people who still lived in the primitive communal system, forcing them to think more widely and deeply. The quotation that begins the research work on identifying the features of children's voice production in pre-revolutionary Russia can be used as an epigraph. It clearly shows us that, first, singing and voice stirred the minds of many scientists, philosophers, pushed them to interesting research in this area, and, secondly, as in ancient times, ordinary people began to pay attention to sound production, which gave rise to many myths and reflected in the worldview of entire peoples. The singing voice, for example, in ancient Indian culture, was compared to phenomena in nature, it was given a divine meaning. Among the peoples who lived from generation to generation on the territory of China or India, sounds embodied in a specific musical form were generally considered a sound model of the Universe. In Ancient Greece, music in General played a fundamental role in culture and in the state system. «Ancient music was primarily vocal and ancient melodies were intended not for instrumental performance, but for singing» [8, p. 15]. «The aesthetic principles of ancient Greece grew out of singing» [1, p. 49].
Since ancient times, Russia has also paid much attention to musical culture and the singing voice. A lot of work was devoted to the development of vocal and methodological recommendations for voice production, in particular, for children. M. M. Apeksimova devoted a lot of works to these issues. She investigated the origins of the ancient Russian singing art [3, p. 74-75]. A child's voice is a special tool that requires a special approach to education and development. In this study, we are interested in
questions about the education of children's voices and didactic needs to improve the methods of staging children's voices in the Russian state in the historical context. Our state, from ancient times to the present time, has paid great attention to these issues. Choral training is the Foundation of the foundations in the formation of the singing voice, at least, so many scientists believe. And this is confirmed by historical documents that mention monasteries and other religious institutions where students were trained in Church choirs, and through this training, students got an idea of the main methods of voice production. But the training was, I emphasize, collective. At that time, individual classes were little practiced. «In ancient Russia of the XI-XIII centuries, children were taught to sing from the age of 6-7 in monastic and Church schools, which were the guides of musical culture. Many skilled singers came out of them, and there were also good choirs of Church singers» [7, p. 20]. Working with the choir bore fruit, so the method of collective training was fully justified. For sure, even in those immemorial times there were individuals who had special bright vocal data with multi-faceted abilities, but simply in the musical performing tradition there were no personalized individual parts that would have had public publicity. However, as a rule, in monasteries and parochial schools, boys were involved in musical training and a lot of attention was paid to the production of their voices, taking into account mutation processes, and appropriate methods were developed. An interesting fact is that already in the XI century special schools for girls were formed. The first of them are mentioned in the history of St. Andrew's monastery in Kiev. In Many schools and colleges, singing was one of the main subjects. D. L. Lokshin wrote in his writings that «a singer or a master of letters took a student and taught him to read, write and sing» [9, p.13]. Here the main idea is revealed - a harmonious personality can be brought up through training in basic Sciences: reading, writing and, most interestingly, singing. Does this mean that singing, as well as basic reading and writing skills, indicate a person's education?
