CC BY
10
Кундылык санада бар болмысымен, эстетикалык, дYние тану идеалдар калыптасады. Кундылык сананын ен мацызды ^гымдар^1мен эдемiлiк жэне кемтарлык кабаган угымдар болып табылады мейiрбан. Нормалармен, идеалдармен салыстыру аркылы, багалау юке асады - болып жататын кундылынынын аныктауы. Кундылык багыттард^1Н жуйеа жеке жэне когамд^1к дуние танудагы манызды рвлдi ойнайды. Элемнщ игеруiнiн танырлык жэне кундылык эдiстерi сэйкес келуi керек. Дуние танудын баска компоненттершщ бiрлiгi сонымен бiрге жетуi керек : сезiм жэне акылдар, угынуын жэне болжам келешек вткенi адамдардын тYсiну жэне эсер, сенiм жэне кумэн, теориялык жэне жаттыну тэж1рибеа. Олардын тiркесi жэне синтез багыттъщ барлык жYЙесiн бYтiндiк камтамасыз еплуге шак^1рылган.
Бiлiмнiн басымдылыктарынын карастыруын Yшiншi тургы ултлык сезiм сиякты дуние танудын тэуеддiлiгiнiн мэселесiмен жэне мундай онын компонентi байланган.
Ек1 бул тургылар - кундылык багыттар сезiм - жэне бiр квп кырлы процесстщ мiнездемелерiмен болып табылуга бвлшбейтш мэндерi бойынша : ортага полимэдениетке адамынын дагд^1лануы. Ек1 тутас взара байланысты процесс, бiр жаг^1нан - улттык сезiмге карау керек, улттык ортактыктын тэн ойына адамды угыну, вз улттык тiлге жолын устаушылык, тарих, мэдениетiн, улттык ерекшелiктерге тагы баскалар, баска - жалпы адамдык кунд^1л^1ктарга, ултаралык салыстыру жэне ултаралык карым-катынастын мэдениетiн кою .-деп карастырган.. Шенберiнде мэдениет тану жол, улттык сезiмнiн квзiмен улттык формалар болатын компоненттермен сайылмаган улттык мэдениет болып есептеледi Мэдениеттщ денгейi жэне тYрiмен кундылык жэне улттык сезiмнiн сапалары влшенедi, бiрак оларга апармайды. ¥лттык мэдениет, онын элементтерi улттык сезiмнiн мацызды компоненттердiн бiр бвлiктерi болып табылады : танырлык, адамгершшк - кызу жэне журю-турыс. Танырлык компонент улттык мэдениеттщ саласы дерлж камтиды : улттык взiн танулар кызмет кврсетед1 гана емес, тектщ ортактыгы, тарихи тагд^1р, аумак туралы усыныстарды бередi норма, кундылык, бага тусшлген бiлiмдер тарихты, квркемвнер, тш, салтты, дэстур, улттык тэрбие, тагы баскаларды улттык эдеп. Бiлiмнiн басымдылыктарынын твртiншi мэселесi тiлдiк емес ЖООлар ушш бiлiмнiн мэселесiмен тiл, вте квкейкесп байланган.
Контекстщде жэне кундылык баг^ггтарды каралатын бiлiмнiн универсалд^1л^1гы тап болган элеуметтiк мэдениет ахуалдары бул адамына жэне онын YЙлесiмдiлiгiне взш кврсете бiлуi, тiлдерге глобалд1 взгерютердщ уйренуд1 тэжiрибелерiнде талап етедi. Лингвистикалык жэне психологиялык сонгы он жылдыктардын зерттеулерi бiздiн жана тYсiнуiмiздi алдында айкара ашты : калай (немесе тшдщ кез келген магынал^1 бiрлiгi ) свзiндегi мэн жэне магынасынын ажыратуы барлынына ортак жэне жеке шшде бiр тш ен алдымен тYсiнудi мэселенi ж^хлж^гтады. Автор кыстырылатын окырман табылатын мэтшдердщ маг^1налар^1н^1н кайталанбайтындыгы вте ауыр жумыс свйлеу коммуникацияга кiретiн эрбiр талап етедi. Сайып келгенде тiл бiлiмiнiн ядросымен текстуалдык болып калыптасады - ана тш гана емес, казiргi информациялык айырбастын ортасын курайтын баска ойдаг^1дай менгеруге мумкiндiк беретiн белгiсiз интеграция кагидасы. Текстуалдыкты кагида уш негiзгi компоненттердщ косындынын YЙренуiнiн программалар жэне эдютемелершен талап етедi: свз бул свздщ функциясы, адамнын тiршiлiк эрекетiндегi онын мэт жэне когам кызметтiн ерекше турi; iшкi жэне сырткы онын формасы; мэдени норма свйлеуi ахуал: ойлау жэне кызметтщ формаларына лингвистикалык формаларынан; мэтiн бул свйлеу кызметтщ внiмi жэне свйлеуi ахуал.
Тш бiлiмiнiн максатымен, сайып келгенде, бас басымдылыкка жэне бас кундылыктын тYсiнудi адамгершiлiк карым-катынас бастапкы тэн ахуалмен карап аныктайтын тш адамына дамыту болып калыптасады.
ЦАЗАК; ¥ЛТТЬЩ ЖЭНЕ ЗАМАНАУИ ПЕДАГОГИКАСЫ ЭЛЕУЕТ1НЩ (ПОТЕНЦИАЛЫНЫН) ПЕДАГОГИКАЛЬЩ СИНТЕЗ1 ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЬЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
С.Т.Ерназарова, Г.П.Абсаттарова, К.ТДашаFанова
С.Д.Асфендияров атындагы Каз¥МУ, Алматы каласы
Педагогика технологиясы концепцияларын философиялык, элеуметтiк, экономикалык, психологиялык жэне педагогикалык мэселелерi тургыс^1нан карайды. Квптеген жумыстарда аталып от^1ргандай, педагогикалык технология теориясы бойынша тунгыш толыкканды зерттеудi академик В.П.Беспалько жасаган. Бiлiмдi технологиязациялаудын жекелеген аспектшер^ квбiне модульдi технология эзiрлеп енгiзудi И.Б. Сенновский, П.И.Третьяков, В.М.Монахов жасаган. М.В.Клариннщ енбектерiнде педагогикалык технологиялар дамуынын шетелдiк тэжiрибесi талданады. П.Я.Гальперин мен А.В.Талызинанын акыл-ой эрекетiн кезен-кезенiмен калыптастыру теориясы взiнiн «алгоритмдж табигатына» байланысты квп жагдайда окыту технологиясы сапасы ретiнде каралады. Сондай-ак технологияны сараптау мен жобалауга эдютемелж тург^1да келу варианттары эзiрленген, ал бул осы эзiрленген енбектердi эртYрлi гылыми максаттарга пайдалануды камтамасыз етед^ Сонымен, В.М.Монахов аксиоматикалык тург^1да келудi ягни жобалау методологиясын педагогтын кэаби кызметiнiн максаттыл^1гы, кисыны, ережелерi мен кейбiр устанымдары тYрiнде карауды усынады. Аксиома жYЙесiн 3 топ курайды: педагогикалык технологиянын аймактык бiрынFай бшм беру кенiстiгiне косылу аксиомасы; оку процесш модельдеу аксиомасы; оку процесш нормализациялау аксиомасы. Ж.А.Караев жеткешiлiгiндегi зерттеушшер тобы технологияны жобалауды окытуды денгейлж
дифференциялау шарты ece6i негiзiнде, менгерудiн нэтижесi мен микромаксаттарын анык бвлiп кврсетудi ^сынады. Б^л жерде окыту формасы, эдiсi мен мазм^ны окушынын взiндiк танымдык эрекеп ерекшелiктерiн ескере отырып аныкталады. Нэтижелi болуы денгейлiк тапсырмаларды (тану, аналогия, шшара iздену, шыгармашылык) ретiмен катан кYPделендiре отырып, сондай ак бшм алудын сырткы жэне iшкi мотивациялары тиiмдi Yйлестiрiле отырып, кепiлдендiрiледi. взге гарант (кепiл) ретiнде оку кызметш багалауды окытып Yйрету жYЙесiн стимулдауды вздiгiнен дамыту болып табылады. Технология элеуметпк мэдени жобалау контексiнде бiрiншiден онын бiр к¥рамдас бвлiгi репнде, екiншiден шыгармашылык, конструктивтi кызмет тYрi ретiнде мэнi олардын пайда болу себебш аныктап, мэселелерiн талдайтын, объектшщ кажеттi сипатын бейнелейтiн максаттары мен мшдеттерш жасайтын, алга койган максатка жету жоддары мен керек жарагын эзiрлеу ретiнде каралады.взiнiн мэнi бойынша, педагогикалык жобалау деген эртYрлi денгейде алгоритм жасау процесi: концептуальдi,эдiстемелiк. Сонымен катар, алгоритм терминiн педагогика саласы кызметiне катысты колдануда шарттылыгы бекiтiлуiмен келiсу керек. М.П.Сибирский ескертпесi бойынша, «алгоритм» термиш элеуметтiк объектiлердiн спецификасына карай жобалау процесiне вте шартты тYрде колданылады (кездейсоктык, болжауга мYмкiн болмау, жеке шыгармашылык кызметке шыгу). Д^рысы, м^нда жобалау алгоритмiн педагог кызметшщ багдарлык негiзiмен YЙлестiргенi адрысырак; педагогикалык кызметiнiн бангдарлык негiзi окытудын накты процесiнiн, оны бвлшектеп карамай, кезендерiн, жалпы бейнеде, кайта жасаумен (отработкамен) байланысты. Эдетте, алгоритмдi к¥раганда стандарт ретiнде твмендегi схема колданылады: бiрiншi кезен - машык, бшк, бiлiм, ептiлiкке к1руге бакылау жасау ^ екiншi кезен ^ кызметл жоспарлау (негiзгi жэне тYЙiндi с^рактарды бвлiп кврсету) ^ Yшiншi кезен ^ оку кызметтi ^йымдастыру (акпарат зерттеу, тэж1рибе, практика, эксперимент, акпаратты кайта тYзу). Сонгы кезде эрекеттщ квп влшемдiлiгi мен жаращылыгы, ойлаудын фундаментальды ^станымдарына к¥рылган жэне бшмнщ жана (технологиялык) парадигмаларына негiзделген пэнаралык зерттеу пайда болып, дамуда. Fалымдар болжауы бойынша педагогикадагы б^л принциптерге алдагы уакытта категороия рангасы бершедг (Ф.Ш.Тврег^лов, В.Э.Штейнберг, А.С.Белкин, т.б.). Б^л багытты жактаушылар пiкiрi бойынша, жана технология бiрiншiден: свйлеу формасы табиги тiлдегi бiлiмдi бiр влшемде емес деп ^гынудан керек болды. Окытудын б^л типi аз зерттелген. Еюншщен, окушылардагы «ойдан онайлыкпен вшiрiлмейтiн» танымдык киындыктар мен инструментальды CYЙенiшсiз жетiмдi внделмеген бiлiмдi эрекет пен ойлаудын алгоритмделмеген операцияларынан алгоритмдi соган ^ксас к¥рылымга втуi, акпаратты ойга бектп, ныктау, бiлiм элементтерi арасындагы тYсiнiкке ауыр кисынды байланыстарды тYсiндiруге кажетл бiлiм сiнiрудiн твмендiгiнен. Модельдеудi менгеру оны операциялауды YЙренбей модельдеудiн вербальды контексiн менгеруге болмайтын ^гымды YЙренуден басталады. Ятни заманауи дидактиканын кврнекшк функциясы танымдык кызметiн сенсорлык бешту аркылы кенейедi, ол эртYрлi формада орындалады. М^нда окытудын перспективалык технологиялары интериоризация механизмi дэстYрлi технология механизмшен барган сайын арасында интер жеке т^лгалык диалог, компарирлеу (влшеммен салыстыру), эталондау, т.б. жасалатын iшкi жэне сырткы жоспарларда бiлiм к¥рай отырып, бiр iздi процесс к¥рылымнын параллель сап к¥руымен орын алмасады, сол аркылы ерекшеленедi.
Методологиялык жэне теоретикалык негiзiнде калыптастырылган квп кырлы технологияны бYгiнгi танда твмендегiше бвлуге болады:
Квпвлшемдi дидактикалык к¥ралдар (технологиялар) акпаратты кодтаудын ек1 линиясын бiрiктiретiн, бiлiмдi адекватты квз алдына келтiрудiн эмбебап к¥ралы: танбалы символикалык (^сак дискретп, тYзулiк, орамын ашушы) кодтау, жазбаша, свзбен, бейнелi (тугастык, жYЙелi, «солярлы» кодтау);
Квпвлшемдiлiк - бiлiмнiн жогары сападагы визуальды бейнесi, ол каралатын зат не к¥былыстын адам Yшiн манызды касиеттерiн бiрiктiру аркылы жYзеге асырылады, Интелллектiнiн материалдык негiзiнiн морфологиялык ерекшелiктерiмен коррелирленедi жэне культтi бшм мен символга, эртYрлi типтегi координаттарга, бiлiмдi кврсетудiн субквпвлшемдi схемасына барып тiреледi.
Бiлiмдi талдау мен квпвлшемдi эмбебап кврсетуге арналган кисынды мэндш модель. Квпвлшемдi инструменттердi игеру бшм беру процесшщ калыптастыратын эсерi ^станымдарында, онын комплекстiлiгiнде, кврсетiлетiн к¥ралдар комплектшпнде жасалатын жана квпвлшемдi технологияларды жасауга алып келедi, технология мен шыгармашылыктын интеграциясына алып келедi. М^ндай дидактикалык к¥ралдарды колдану педагогтын жобалы технологиялык компоненттерш окытудын технологиялылыгын сипаттайды. Олар оку процес мен оку материалын ^йымдастырудын ерекше кисынын жасатады, олар педагог пен окушынын шыгармашылык жэне окыту, дайындык кызметiнiн болашак нэтижесш модельдеп,констрирлеуге мумшндж бередi; кызметiнiн жуйелж багдарлы негiзiн калыптастырады, актуальды етед^ ойлаудын жасырын ресурстарын дамытады. Бершген негiздеме мен сипаттарга CYЙенiп, б^ган ^ксас технологиялардын дамуы информатика мен жасанды интеллектiнiн даму тенденцияларымен «Web желiлерi мен координатты матрицалык каркастардын к¥састыгы, бiлiм берiлуiнiн квп кырлылыгы, бiлiм грануляциясы осынык бэрi оку материалын компьютерлендiруге, окыту технологиясы мен акпараттык технологияларды жадындастыруга мумшндш бередЬ» сэйкес келетiнi туралы корытынды жасауга болады. Окыту процесш технологиязациялау мэселелерш жетiлдiрудiн осы багыты кYмэнсiз, болашагы бар; жэне квпвлшем дi технологияга адамнын элеуметтiк даму механизмiнiн компоненттерi ретiнде «элеуметтiк геном» ролi дайын. (Ф.Ш.Тврег^лов). Десе де олардын ролi аягына дейiн толык ашылмаган, ал эзiрлену дэрежесi педагогикалык практика с^ранысын толык канагаттандырады деп молйындауга болмайды. Оларды пайдалану, шектеу сферасы да сол сиякты акырына
дейiн негiзделмеген. Белгш болып отыргандай, педагогикалык технологияны жобалау жэне пайдалану тутастай алганда бшмге белгiлi 6ip концептуальды келудi керсетед^ Осыдан келiп бул зертгеудiн кернекп позициясы темендегi аныктамада керсетiледi: технология - мYлгiксiз орындалуы белгiлi 6ip нэтижелерге алып келетiн ic шаралардьщ тэртiптелген жYЙесi. Бул жYЙенiн методологиясыньщ бастауы дидактикалык мiндетгер мен табыска жету жолындагы ic шаралар болып табылады. Осыган байланысты В.П.Беспалько: «ôp6ip дидактикалык мiндет- окытудын адекваттык технологиясы кемепмен шешiледi; онын тутастыгы Yш компонентiнiн уйымдастыру формалары, дидактикалык процесс, окытушы квалификациясы ез ара байланыста дайындалып, пайдаланылуымен камтамасыз етiледi. Басты ой: мектептiн окыту - тэрбиелеу жумысын эртYрлi муFалiмдердiн ретciз ic-эрекет жиынтыгынан педагогикалык ужымнын максатты жумыс процесше айналдыру кажет ». Бул постулаттын гылыми жалгасы Н.Д.Хмель зерттеуi болып табылады, ол мунда окытушынын кэciби дайындыгын куру кажетппнтутас педагогикалык процесс туралы бiлiм негiздерiне жэне окытушы дайындыгынын жогары денгейiн калыптастырудын когамнын суранысынын езгеруiне жэне педагогикалык процесс теориясыныфн мазмунына коррелирлiк тэуелдшпне негiздейдi. Fылыми кор технологиянын белгш бiр окыту типiне сай сипатын сактайды. Сонымен, дэcтYрлi (репродуктивтi) окытуда оны камтамасыз ететiн технология репродукцияга, тудыруга, норма бiлудi аныктайтын кисында кайталау (бiлу, кабылдау, пайдалану); жумыска «Бул не бшм?» деген суракка жауап-акпарат сиякты бiлiммен келу. Окытудын инновациялык типi технологиясы оку бшмш окушынын ез кисынында (бiлу, жасай алу, тандау) кайта тугызуды камтамасыз етедц бiлiммен акпараттык модель сиякты жумыс ютеудц «Бiлiм калай курылган?» сурагына жауап куру».
Болжамды-корелирлвде - алдын ала кере бiлу (бшу, багалау,салыстыру, кзiн езi багалау, тандау,констрирлеу, болжау) рефлексия негiзiнде жана бiлiмдi кисында кептеген мэдениетпен «еciру». Жумыска бiлiмдi мэдениет атрибутындай колдану, «Неге? Не Yшiн?» сурактарына жауап iздеу. вте анык максатка багыт алу оку процеанщ технологиялык курылуын тYciнуге кiлт деп саналады. Педагогикалык технология спецификасы былай тYЙiнделедi: оку процеа алга койган максатка жетуге кепш болу керек - бiр жагынан, екiншiдекн болашак оку процеciн жобалау Yшiн кажеттiнi камтамасыз ету. Сонымен, педагогикалык технология деген сырткы эсер интеграциясы нэтижесш жэне онын оган сай формалары мен iшкi белсендшк багыттароын жалпы тYPде керсетуге мYмкiндiк беретiн педагогикалык эсер туралы педагогикалык бшм.
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ СИСТЕМЫ ПОДГОТОВКИ ФАРМАЦЕВТИЧЕСКИХ СПЕЦИАЛИСТОВ
Арыстанов Ж.М., Мамытбаева К.Ж., Токсеитова А.Т.
Южно-Казахстанская государственная фармацевтическая академия, Шымкент
Происходящие изменения в сфере медицинского и фармацевтического образования в стране способствовало созданию системы профессионально-ориентированного обучения на основе компетентностного подхода, путем обеспечения принципа профессиональной ориентации в соответствии с индивидуальными способностями и потребностями студентов.
Реализация государственной программы реформирования системы медицинского и фармацевтического образования осуществляется на основе кардинального изменения содержания, форм и качества медицинских и фармацевтических образовательных услуг, приближенных к мировым образовательным стандартам.
В соответствии с этими изменениями разработаны новый государственный образовательный стандарт по специальности 051103 - «Фармация» и образовательные программы, основанные на проблемно - ориентированное обучение по кредитной технологии, способствующее получению будущим специалистам фармацевтам не только традиционные знания, умения и навыки, но и основные компетенции предстоящей профессиональной деятельности. Обучение по новому образовательному стандарту обеспечивает фундаментальности фармацевтического образования в соответствии с современным уровнем развития фармацевтической сферы. Фундаментальность фармацевтического образования является основой профессиональной гибкости, трансформации на протяжении всей профессиональной жизни сообразно с изменяющимися требованиями рынка.
Важным направлением совершенствования системы подготовки фармацевтических специалистов служит реально выстраиваемая двухуровневая структура высшего фармацевтического образования и непрерывное углубление базового образования, что позволило введению системы унификации количественного учета получаемого образования и обеспечению сопоставимости ее качества. С переходом на кредитную технологию обучения активного внедряются в учебный процесс современные эффективные интерактивные методы обучения, такие как лекций демонстрации, проблемные лекции, лекции-конференции, различные игровые методы, пленарные обсуждения, работа в малых группах, импрессио, анализ конкретных ситуаций и др.
В процессе практического применения этих видов интерактивных методов обучения смешается акцент деятельности преподавателя на деятельность студента. Студент из пассивной роли накопителя знаний превращается в самостоятельного активного деятеля, а преподаватель становится организатором - менеджером процесса обучения. Наставником и партнером студента, оказывающим консультативную и методическую помощь в выборе индивидуального траектории обучения студентам. Соответственно и повышается требования к преподавательскому составу кафедры.
