Научная статья на тему 'Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлашнинг иқтисодий механизми ва уни амал қилиши'

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлашнинг иқтисодий механизми ва уни амал қилиши Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
870
115
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Н. Қ. Муродова

Ўзбекистонда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг рағбатлантирилиши мамлакат ижтимоийиқтисодий тараққиётининг ҳал қилувчи стратегик омилларидан бири ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси ҳукумати томонидан олиб борилаётган иқтисодий ислоҳотларнинг энг муҳим масалаларидан бири, бу кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик (КБХТ) субъектлари томонидан ЯИМ ҳажмини кескин ошириш, бандлик масалаларини ҳал этиш, аҳоли даромадларини кўпайтириш ва аҳоли турмуш даражасини оширишдан иборат.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлашнинг иқтисодий механизми ва уни амал қилиши»

Н.К.Муродова

Навоий Давлат педагогика институти "Ик,тисодиёт назарияси" кафедраси доценти, и.ф.н.

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИКНИ КУЛЛАБ-КУВВАТЛАШНИНГ ИКТИСОДИЙ МЕХАНИЗМИ ВА УНИ АМАЛ КИЛИШИ

Узбекистонда кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-ликнинг ратбатлантирилиши мамлакат ижтимоий-ицтисодий таращиётининг цал цилувчи страте-гик омилларидан бири цисобланади. Узбекистон Ре-спубликаси цукумати томонидан олиб борилаётган ицтисодий ислоцотларнинг энг муцим масалалари-дан бири, бу кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик (КБХТ) субъектлари томонидан ЯИМ цажмини кескин ошириш, бандлик масалаларини цал этиш, ацоли да-ромадларини купайтириш ва ацоли турмуш даража-сини оширишдан иборат.

Узбекистонда давлатнинг КБХТни к,уллаб-к,увватланиши куйидаги

йуналишларда амалга оширилмок,да:

-кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-ликнинг ривожланишини таъминлайди-ган ва кафолатлайдиган х,ук,ук,ий меъёрий асос ва улар ривожланишига кумак бе-рувчи бозор инфратузилмаси яратилди;

-имтиёзли солик,, давлат ва бюджетдан ташк,ари фондлардан бериладиган имтиёзли кредитлар, халк,аро молия институт-лари кредитлари жалб этилди, тадбиркор-ларга микрокредит бериш механизми иш-лаб чик,илди ва молиялаш масалалари та-комиллаштирилиб борилмок,да;

-КБХТни куллаб-кувватлашнинг

мак,садли давлат Дастури ишлаб чик,илди ва амалда жорий этилиб, унинг ривожла-нишида устуворлик белгиланди.

Узбекистонда киска даврда ик,тисодиётни бозор муносабатлари асо-сида миллий моделга мос х,олда ривож-лантириш мак,садида тажриба тупланиб, республика ик,тисодиётида катта ишлар амалга оширилди. Жумладан, мулкни давлат тасарруфидан чик,ариш ва хусусий-

лаштириш, миллий валютанинг жорий килиниши, молия ва кредит, инфратузил-ма тизимларида бошк,ариш идораларини кайта куриш, ташки ик,тисодий фаолият-ни кучайтириш ва бошк,а ислох,отлар на-тижасида бозор муносабатлари янги маз-мун касб этмокда. Узбекистонда бозор муносабатларига утишнинг узига хос ху-сусиятлари мавжудлигини х,исобга олиб, давлат ик,тисодий ислоцотларнинг бо-шида турувчи, йуналтирувчи эканлигини таъкидлашимиз зарур. Буни бозор муносабатлари белгилариларининг таркибий асослари х,ам так,оза этади, яъни: (1-расм) Бозор муносабатларининг асосий ху-сусиятларидан бири бу хусусий мулкчи-ликни ривожлантириш, ик,тисодий муно-сабатларнинг хусусиятини тадбиркорлик фаолияти оркали тубдан узгартириб, ишлаб чикарувчининг сифат жицатини узгартириш, иктисодий жавобгарлигини кучайтиришни так,азо этади. Шахсий ман-фаатлар усуворлиги пайдо булиб, рак,обат курашига х,ам ишлаб чик,арувчи, х,ам ис-теъмолчи нуктаи назаридан мослашиш талаб этилади. Узаро рак,обатда булган

1-расм. Бозор муносабатларининг асосий хусусиятлари.

Хусусий мулкчилик

Тадбир-корлик

Ра^обат -чилик

Шахсий манфаат

Талаб ва таклиф асосида нархнинг шаклланиши

Икгисодиётда давлат ролининг чекланганлиги

Бозор муносабатлари белгилари

турли мулкчилик ва хужалик шакллари-нинг юзага келиши ва улар самарадорли-гини таъминлаш зарурати бор булганидан уларнинг бирортаси х,ам бошкалари би-лан узаро алокада булмай туриб ривож-лана олмайди. Ракобатлашувчи турлар-нинг узвий бир бутунлиги уларнинг давлат зуравонлиги билан яратиладиган тартиб-сиз конгломератидан фарк килади, чунки бу манфаатларнинг уЙFунлигига асослана-ди... куп укладли иктисодиётнинг шаклланиши мулкчилик шаклининг алмашиниши билангина чегараланиб колмайди, чунки куп укладлиликнинг шаклланиши ракобат мух,итини яратиш, нархларни эркинлаш-тириш, монополияларни тартибга солиш, ва них,оят, давлат томонидан тадбиркор-ликни куллаб-кувватлашни билдиради. [1] Бунга сабаб товар ва хизматлар нарх-ларининг талаб ва таклифга асосан шаклланиши ва тебраниб туришидир. Бундай вазиятларда мувозанатли х,олатларни ме-ъёрида саклаб туришга х,аракат килувчи субъект-давлатнинг куллаб-кувватлаш механизмларининг мух,им йуналишларда амал килишига асосланилади. Давлат иктисодиётни тартиблаб турувчи субъект булганлиги сабабли иктисодиётни тарти-блашда фаол катнашади.

Иктисодиётни бугунги кундаги ривож-ланиш даражаси иктисодий алокаларни Fоят кенг микёсли ва мураккаб булиб бо-раётган бир шароитда бозор кучлари ута мукаммал ишлаганда х,ам уларни тула-тукис тартибга сола олмайди. Хозирги иш-лаб чикариш чукур ихтисослашган булиб, товар ва хизматлар купчилик мех,натининг

мах,сулига айланиб, уларнинг турлари купаймокда, ишлаб чикарувчиларнинг ташки иктисодий алокалари ах,амияти ошади ва бу алокаларни урнатишда дав-латнинг иштироки зарур.

Мех,нат ресурсларидан самарали фой-даланиш, мех,натни тежаш, унинг хавф-сизлигини ва эркинлигини таъминлаш х,озирги ишлаб чикаришнинг хусусиятла-ридандир. Хозирги вактда иктисодий фаол ах,олининг 75-80 фоизи хусусий сектор-да бандлиги х,исобга олинганда, албатта бу секторда фаолият юритиш учун барча шарт-шароитлар мавжуд булишини, яна-да самарали механизми ишлашини такоза этади. Бу тадбиркорликни давлат томонидан х,ам х,укукий- маъмурий механизм-лар, х,ам иктисодий механизмлар оркали куллаб-кувватланишига эх,тиёжманд экан-лигини англатади.

Бугунги кунда иктисодиётнинг реал сектори корхоналарини куллаб-кувватлаш буйича, биринчи навбат-да, ишлаб чикаришни модернизация килиш, кооперация алокаларини кен-гайтириш, мустах,кам х,амкорликни йулга куйиш, мамлакатимизда ишлаб чикарилган мах,сулотларга ички талаб-ни раFбатлантириш масалаларига кенг эътибор берилмокда. Жумладан, мазкур йуналишда куйидагиларни амалга оши-ришга алох,ида эътибор каратилган:

1. Солик юкини енгиллаштириш, соликка тортиш тизимини соддалаштириш ва унификация килиш буйича хужалик тузилма-ларини куллаб-кувватлаш максадида те-гишли чоралар куриш;

2-расм. Кичик бизнес ва тадбиркорликнини куллаб-кувватлаш йуналишлари

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни куллаб-кувватлаш йуналишлари

Кичик бизнес ва хусусий

тадбиркорлик субъектларини ташкил килиш йулларини соддалаштириш

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг ресурслардан фойдаланиш

имкониятларини _кенгайтириш_

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини иктисодий механизмлар оркали куллаб-кувватлаш:

• Сол и к; имтиёзлари бериш

• Соддалаштирилган соликка тортиш тизими

• Имтиёзли кредитлаш

• Бож х,аки ва лецензия механизмини куллаш

• Тадбиркорлик фаолиятини тартибга солишда субсидиялар бериш

• Экспорт квоталари белгилаш

• Давлат харидида имтиёзли шароитлар яратиш

2. Давлат томонидан куллаб-кувватлаш максадида корхоналарнинг бюджет ва бюджетдан ташкари жамFармаларга туловлар буйича муддати утган х,амда жо-рий кредитор карздорлигини кайта куриб чикиш;

3. Тадбиркорлик субъектлари фаолиятини ташкил этиш билан боFлик ха-ражатларни камайтириш буйича чора-тадбирларни амалга ошириш.

Узбекистон республикасида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни куллаб-кувватлаш умумий тарзда куйидаги йуналишлардан иборат: (2-расм)

Тадбиркорликни давлат томонидан куллаб-кувватлашнинг учта мух,им йуналишини алох,ида таъкидлаш

уринлидир, булар:

• ташки бозорда тартибни урнатиш;

• корхонанинг ички мух,итини тартибга соладиган фискал ва кредит сиёсат-ни амалга ошириш;

• мавжуд давлат институционал ти-зимнинг уз-узини тартибга солиш механизмини яратиш.

Давлат бундай вазифаларни ижтимоий-иктисодий, ташкилий ва х,укукий механизмини куллаш оркали амалга оширади.

Бозор шароитида миллий

иктисодиётнинг юкори суръатлар-да усишига эришиш ва корхоналарнинг баркарор х,олатини яхшилашда куллаб-кувватлашнинг барча механизмлари иш-тироки мух,им ах,амият касб этади. Бунда маъмурий-х,укукий мух,итнинг х,ам урни ва роли катта ва уз-таъсир-эътибори буйича иктисодий механизмларни тулдириб ке-лади. Бирок, куллаб-кувватлашнинг иктисодий механизмидан самарали фойдаланиш, иктисодий ривожланишда мух,им ах,амият касб этади ва иктисодиёт х,аракатига ички куч сифатида таъсир этади, унинг таркибий кисмига айла-ниб кетади. Бундай механизмларнинг энг

V_/

муцимлари соликлар тизими, иктисодий имтиёзлар, субсидия, бож цаки, лицензия, давлат харидлари ва кредит.

Кичик бизнес ва хусусий тадбир-корликнинг давлат томонидан куллаб-кувватланишига эцтиёжманд эканлигини замонавий ишлаб чикаришнинг куйидаги сабабларнинг доирасида уз фаолияти-га кучайтирилган талабларга мос булиши кераклиги такоза этади. Ушбу сабаблар куйидагилардир:1

-мацсулот(хизмат) цаётий (лаёкатлилик) даврининг кискарганлиги, товарларнинг тури ва бир марталик туркум мацсулотлар чикариш цажми купайганлиги сабаб-ли товар(хизматлар) турларини тезда узгартириш имконини берадиган юкори узгарувчан ишлаб чикаришга булган эцтиёж;

-мецнатни ташкил этиш ва таксимлаш назоратининг мутлако янги шаклларини талаб киладиган мураккаб технологиялар;

-сотувдан кейинги хизмат курсатиш ва кушимча хизмат киладиган мацсулот сифа-тига муносабатни тубдан узгартирадиган мацсулот (хизмат курсатиш) бозоридаги жиддий ракобат;

-ишлаб чикариш туловлари таркиби-нинг бирданига узгариши;

-ташки муцит ноаниклигини цисобга олиш эцтиёжи.

Шу максадда цар мамлакатда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик-ни ривожлантириш давлат томонидан узига хос иктисодий усулларда куллаб-кувватланади ва раFбатлантириб борила-ди.

Умумий цолда механизм тушунчаси-ни тацлил этиш максадга аниклик кирита-ди. "Механизм" тушунчаси (юнон тилидан олинган булиб, "машина" маъносини ан-глатади, иктисодиёт назарияси асосчила-ри томонидан механикадан киритилган) иктисодий адабиётларда иктисодий жара-ёнларга таъсир курсатиш усуллари ва во-ситалари йиFиндиси маъносини англатув-чи тушунча сифатида кулланилади.2

1 Горфинкеля В.Я., Швандера в.А. Экономика предприятия:Учебник для вузов. Перараб.и доп.-Москва.: ЮНИТИ-ДАНА,2000.-С,274.

2 Райзберг Б.А. ,Лозовский Л.Ш.,Стародубцова Б.Б. Совремннкй экономический словарь.-Москва.: ИНФА, 2005.

Механизм жараёнларга таъсир курсатиш усуллари ва воситалар йиFинсидан иборат экан уларни куйидаги таркибда келтириш мумкин: Иктисодий воситалар: -соликка тортиш, субсидиялар бериш, лецензиялар бериш, экспорт квоталари белгилаш, кредит ажратиш, давлат харид-ларини жорий этиш, ц.к Хукукий воситалар:

-иктисодий фаолият олиб бориш тар-тиби ва коидаларини ишлаб чикиш, иктисодий фаолиятни раFбатлантиришни асослаб берувчи конунларни ишлаб чикиш, кабул килинган конунларга мос келадиган конун ости цужжатларини ишлаб чикиш, кабул килиш ва жорий этиш, ц.к.

Ташкилий воситалар: -тижорат банклари, фондлар, сугурталаш, лизинг хизмати курсатиш, технопарклар, консалтинг ва аудиторлик хизмати, бизнес-инкубаторлар ва ц.к. Ижтимоий воситалар: -давлат уз маблаFлари цисобидан кичик тадбиркорлик учун кадрлар тайёр-ловчи укув юртлари фаолиятини куллаб-кувватлайди, оммавий фаровонликни таъ-минлашда узига хос мувозанатни саклаш дастурлари ишлаб чикади, урта мулкдор-лар синфини шакллантиришда инсонпар-варлик тамойиллари амал килиши учун моддий замин цозирлайди, ц.к.

Бугун амалиётда "хужалик механизми", "хужалик юритишнинг иктисодий механизми" , "хужаликни бошкариш механизми", "хужалик бошкаруви механизми", "бо-зор механизми", "куллаб-кувватлашнинг иктисодий механизми" каби атамаларнинг маъноси турлича таъсир этиш цолатида пайдо булмокда. Биз тадкикот максади ва вазифалари нуктаи назаридан ушбу кате-горияларнинг цам мазмунан, цам назарий асосларига мувофик киёсий тацлил этиш-ни максадга мувофик деб цисоблаймиз.

Хар бир давр ва ижтимоий-иктисодий формация уз хужалик механизми-га эга булиб, ишлаб чикариш бир усул-дан бошкасига утганда хужалик механизми цам узгаради ва хужалик жараён-ларига таъсир этувчи воситалар таъси-ри цам узгаради. Буни бозор механизми-

га куйидагича берилган таърифда хам куришимиз мумкин:

Бозор механизми-бу бозор тизимига хос булган, бир-бирини такоза этувчи ва биргаликда амал килувчи иктисодий во-ситалардир 1. Булар, талаб, таклиф, товар нархлари бозор конъюнктураси, пул, фойда, зарар, фоиз, иктисодий мажбури-ят, ракобат кабилар.

Бозор механизми ва иктисодий ме-ханизмлар муштараклиги тадбиркорлик фаолиятининг хужалик юритиш асосла-рида юзага келади. "Хужалик механизми"-кенг ишлатилишига карамасдан хозирча, иктисодий фанда зарур булган хукукни ва уринни эгалламаган мураккаб, куп киррали тушунча. Иктисодчи олим М.Расулов иктисодий механизмга куйидагича таъ-риф беради.2 Иктисодий механизмлар-иктисодиёт харакатига ички куч сифатида таъсир этади, унинг таркибий кисмига ай-ланиб кетади. Бундай механизларнинг энг мухимлари соликлар тизими, субсидия, бож хаки, лицензия, иктисодий имтиёз-лар, давлат контрактларидан иборатдир.

Академик В.А.Медведев хужалик ме-ханизмига жамиятнинг иктисодий конунларини, юзага келган аник холатни эътиборга олиб, хужалик юритишнинг фойдаланиладиган аник шакллари ва ташкилий тузилмалар, бошкарув усулла-ри ва ^укукий нормалар йиFиндиси сифатида таъриф беради. 3 В.Ф.Филиппов эса хужалик механизмининг мохиятини куйидаги тарзда таърифлайди: хужалик механизми уз ичига бошкарувнинг асосий кисми хисобланадиган режалаштириш-ни, иктисодий дастаклар ва раFбатларни, хужалик органларининг ташкилий тузил-маларини, улар ишининг усул ва услу-бларини, ишлаб чикаришни бошкаришда

1 Улмасов А., Вахабов А.В. Иктисодиёт назари-яси: Дарслик.-Тошкент: "Шарк" нашриёт матбаа акциядорлик компанияси Бош тахририяти, 2006.-Б.275.

2 Пишкова А.М. Противоречия хозяйственного механизма.2006. Электронный экономический журнал.1лМр // и е с s .mcnip.ru

3 Расулов М. Бозор иктисодиёти асослари. Дарслик.-Тошкент.: Узбекистон, 1999.-Б.381.

мехнат жамоаси катнашишининг турли шаклларини жамлайди 4.

Демак бу механизмга унинг асосини ташкил килувчи бошкарув жараёнидаги аник усуллар йиFиндиси сифатида караш лозим.Улар узаро алокада. Бирок, сама-рали хужалик юритишда иктисодий механизм бошка механизмларга караганда мухим ахамият касб этади. Иктисодий механизм асосий буFун хисобланади. Профессор F.М.Косимов Корхонанинг иктисодий механизми-бу иктисодий му-носабатлар тизими, ижтимоий ишлаб чикариш(хизмат)ни режали бошкариш, юксак пировард натижаларга эришишда-ги усуллар, тамойиллар ва шаклларнинг жами, 5 -деб таъкидлайди.

Шунингдек, корхонанинг иктисодий механизмига куйидагича таъриф бе-рилади: иктисодий механизм-режани бошкаришда иктисодий дастаклар ва раFбатларнинг узаро таъсирини таъ-минловчи марказлаштирилган режали бошкариш дастагидир.6

Бундан куринадики, Иктисодий механизм мураккаб тузилма булиб, унинг тар-кибига ишлаб чикариш фаолиятини ре-жалаштириш, нархни шакллантириш, кредит ажратиш, ялпи даромад ва фойдани шакллантириш хамда таксимлаш, шунингдек, хужалик хисоби(тижорат) фаолиятининг бошка элементлари киради. Бу механизм тижорат хисоби тамойиллари асоси-да уз фаолиятини амалга ошираётган ин-теграциялашган курилманинг барча ту-зилмавий буFинлари харакатининг узаро уЙFунлигини ва ташкилий тузилганлигини таъминлайди.

Иктисодчи олимлардан яна бирла-рининг карашлари узига хос булиб, бошка таърифлардан узгачалиги би-лан фаркланади. Улар иктисодий ме-ханизмни тараккиётни таъминловчи ва

4 Масленкова Л.А. Формирование экономического механизма управления организацией на основе концепции цепочки ценностей.кан.дисс.на соискание учен.степени.канд. Москва.2001.-С.166. www.eceoman.edu.ru.

5 Косимов F.М. Транспорт корхоналарида ме-нежмент: Олий укув юртлари тармок менеж-менти мутахассислиги учун дарслик.-Тошкент.: Узбекистон,2001.-Б.173.

6 Злобин Е.Ф. Рыночная модель аграрного сектора региона.-М.:Агри Пресс,2000.-С.401.

V_/

бир-бирини такоза этувчи воситадир деб бацолайдилар. Бу механизм иктисодий раFбатлантириш (раFбат берувчи кучлар), ишлаб чикариш, айирбошлаш ва истеъ-молни ташкил этиш, иктисодий фаолият-нинг ихтисослашуви, иктисодий фаоли-ят кооперацияси ва хужалик алокаларини урнатиш усулларидан ташкил топади.1

Фикримизча, иктисодий механизм-лар бозор механизмларини тулдириш ва унинг самарадорлигини ошириш би-лан ацамиятлидир. Иктисодий механизм таркибига солик, давлат контракти, бож тарифи, лизензия, субсидия , кредит ва бацо механизмлари назорати кабилар-ни кушиш мумкин. Бундан куринадики, иктисодий механизм ва бозор механизми бир-бирига боFл и к цолда ва бир-бирини тулдирган цолда амал килади.

Хориж ва мамлакатимиз олимлари-нинг "Бозор механизми", "хужалик меха-низми ва "иктисодий механизми" тушун-чаларига берган таърифларини урганиш ва тацлил килиш назариясига асосан бу механизмларнинг умумийлик ва хусу-сийлик мазмунига эътиборни каратдик. Улар бир-бирини инкор этмайди, аксин-ча тулдиради. Бирок, "хужалик механизми" ва "иктисодий механизм" тушунчала-рининг узаро фаркларини аниклаштириб олиш лозим деб цисоблаймиз. Биз берил-ган таърифларда кузатдикки, улар ай-нан бир хил маънони англатмайди. Бу ту-шунчалар уртасидаги фарк "мазмун ва шакл", "амалиёт ва назария" тушунчала-ри сифатида намоён булади. Бунда айтиш мумкинки, иктисодий механизм усуллар ва воситалар, шакл, турли хил цодисалар учун умумий булган хусусиятларни аникловчи категория ва конунларни ан-глатиб, хужалик механизми учун назарий асос цисобланади.

Илмий тацлилларимизга таяниб айтиш мумкинки, бозор шароитида мил-лий иктисодиётнинг юкори суръатлар-да усишига эришиш ва корхоналар-нинг баркарор цолатини яхшилашда давлат томонидан куллаб-кувватлашнинг

1 Ишмуцаммедов Л.А., Суннатов М.Н. Бозор иктисодиёти ва бизнес асослари Укув кулланма.-Тошкент.: ТДИУ, 2004.-Б.36.

иктисодий механизми муцим ацамият касб этади, сабаби иктисодий механизм:

-биринчидан, хужалик механизмининг асосий таркибий кисмини ташкил этиб, у корхонада юзага келадиган иктисодий муносабатлар ва жараёнларга таъсир эта-диган иктисодий усуллар, шакллар ва во-ситаларни узида акс эттиради;

-иккинчидан, иктисодий механизмнинг шакллантирилиши, маълум максад ва та-мойиллар доирасида турли иктисодий усуллар цамда технологик асосдан фойда-ланган цолда амалга оширилади;

-учинчидан, хужалик юритишнинг максади, шакли ва усулларини иктисодий раFбатлантириш, хужаликнинг моддий-техник цамда молиявий ресурслар билан таъминотини узида жамлаган бир бутун тизим сифатида амал килади.

Фикримизча, бозор шароитида ки-чик бизнес ва хусусий тадбиркорликни давлат томонидан куллаб-кувватлашда иктисодий механизмнинг моцияти унинг куйидаги функцияларида намоён булади: -давлат тузилмалари томонидан кичик тадбиркорликнинг ракобатбардошлигини ривожлантиришни раFбатлантиришнинг асоси булган иктисодий- цукукий шароит-ларни яратишда;

-кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-ликга моддий ва молиявий ресурслар ки-ритишда;

-хужалик юритувчи субъектларнинг бозор механизмларига асосланиб республи-канинг жорий ва истикболли ривожланиш боскичларидаги ижтимоий-иктисодий максадларга эришишда -ходимлар-да моддий-техник базани фан-техника ютуклари асосида сифатли кайта тузишга булган раFбатлар ва мотивларни куллаб-кувватлашда;

-бошкарув тузилмасининг барча да-ражаларида замонавий фикрлашни шакллантириш учун керак буладиган иктисодий муцитни куллаб-кувватлаш, жамоалар ва хужаликлар цатти-царакати бозор иктисодиёти конунлари талаблари-га мослигини таъминлашда.

Биз, тацлил этилган илмий карашлар ва олиб борилган илмий тадкикотимиз натижаларига таяниб куйидагича таъ-риф келтирамиз: давлат томонидан

куллаб-кувватлашнинг иктисодий механизми - кичик бизнес ва хусусий тадбир-корликда куйилган максадларга эришиш-ни, иктисодиётдаги турли буFинлар фаолиятини бир-бирига мос х,олда ривож-ланишини ва туFри фойдаланиш нати-жасида корхона равнакини таъминловчи моддий-техник, молиявий, ижтимоий ва институционал ресурсларни куллашнинг технологияси, воситалари, дастакларидан иборат бир бутун тизимдир.

Замонавий ишлаб чикаришга назарий ёндашувлар шуни англатадики, давлат-нинг тадбиркорликни иктисодий меха-низмлар оркали куллаб-кувватлаш сиёса-ти нафакат ишлаб чикариш самарадорли-гини, балки моддий, техникавий, молиявий ресурслар ва инсон ресурслари сама-радорлигини таъминлайди;

-корхонанинг иктисодий

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

баркарорлигини таъминлашда иктисодий механизмларнинг мажмуавий тарзда та-комиллашуви концепцияси корхонанинг нафакат киска муддатда, балки узок муд-датдаги баркарор фаолият юритишини таъминлаш йулларини аниклашга имкон беради.

Саноати ривожланган мамлакатлар иктисодиёти тараккиётини урганиш шуни курсатадики, узини-узи тартибга солиш-нинг бозор кучлари умумий иктисодий мувозанатни х,амда бутун жамият манфаа-ти асосида иктисодиёт ва унинг буFинлари изчил ривожланишини таъминлаш учун етарли эмас. Шу сабабдан давлатнинг тартибга солиш механизлари ишлайди.

Адабиётлар руйхати:

1. Вахабов А В. Бозор муносабатларига утиш боскичидаги куп укладли иктисодиёт ва унинг такроран х,осил булиши. Т.: икт.фан.док.дисс.автореф.-39 б.

2. Горфинкеля В.Я., Швандера в.А. Экономика предприятия:Учебник для вузов. Перараб.и доп.-Москва.: ЮНИТИ-ДАНА,2000.-С,274.

3. Райзберг Б.А. ,Лозовский Л.Ш.,Стародубцова Б.Б. Совремннкй экономический словарь.-Москва.: ИНФА, 2005.

4. Улмасов А., Вахабов А.В. Иктисодиёт назарияси: Дарслик.-Тошкент: "Шарк" нашриёт матбаа акциядорлик компанияси Бош тахририяти, 2006.-Б.275.

5. Пишкова А.М.. Противоречия хозяйственного механизма.2006. Электронный экономический журнал^йр // u e c s .mcnip.ru

6. Расулов М. Бозор иктисодиёти асослари. Дарслик.-Тошкент.: Узбекистон, 1999.-Б.381.

7. Масленкова Л.А. Формирование экономического механизма управления организацией на основе концепции цепочки ценностей.кан.дисс.на соискание учен.степени.канд. Москва.2001.-С.166. www.eceoman.edu.ru.

8. Косимов F.M. Транспорт корхоналарида менежмент:Олий укув юртлари тармок менежменти мутахасислиги учун дарслик.-Тошкент.: Узбекистон,2001.-Б.173.

9. Злобин Е.Ф. Рыночная модель аграрного сектора региона.-М.:Агри Пресс,2000.-С.401.

10.Ишмух,аммедов Л.А., Суннатов М.Н. Бозор иктисодиёти ва бизнес асослари Укув кулланма.-Тошкент.: ТДИУ, 2004.-Б.36.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.