CC BY
29FTAXP 314.04
^A3A^CTAH,aAFbI ГЕНДЕРЛ1К МЭСЕЛЕЛЕРД1 ЗЕРТТЕУ
M.Ä. Мекебаева1 1 саяси F.K., Элеyметтiк жэне гендеpлiк Fылыми зеpттеyлеp институтынын aFa цызметкеpi, Казац мемлекетпк ^^ap педагогикалыц yнивеpситетi, Казацстан, Алматы ц., e-mail: [email protected]
Бул мацалада ^a3Ípri кезде ^азацстанда эйелдерге байланысты мэселелердiц зерттелy багыттары царастырылган. Экономикалыц дагдарыс эйелдердiц элеyметтiк, экономикалыц эл аyцатын нашарлатып цана цоймай, ол эйелге байланысты басца да жацтарына керi эсерiн тигiзетiндiктен гендерге байланысты тацырып e3eKTi болып отыр. 0тпелi кезецде эйелдер мен ер адамдардын, элеyметтiк-рeльдiк цызметтерi, эйелдердiц цогамда алатын орны бiршама eзгерiстерге ушыраган. Сондыцтан цогамда цундылыцтар жYЙесi патриархалдыц стереотипт ескере отырып eзгерске ушырады.
Тушн свздер: эйелдер, гендер, эйелдер мэселеа, гендерлж зерттеyлер, гендерлiк тендiк, элеyметтiк рeльдер.
Ауцымды элеyметтiк eзгеpiстеp дэyipi мен саяси сiлкiнiстеp тасцынынын тapихи apенaFa шыFyы кeп жaFдaйдa, мaмaндapдьщ айтуынша, «эйелдеp мэселесше» байланысты екен. Ол «мэцп» шешiмiн тaптыpмaй келе жатцан жаца тYЙiндi жaйлapдын цоpдaлaнып, кейбip ескi дэстYpлеpдщ циындыцтap тyFызyындa емес. Б^л жеpдегi энпме цaзipгi epкениеттщ эйелдеp мэселесiн тYбегейлi тYpде цайта цapaп, онын онды шешшуш талап етyiне байланысты болып отыф. вмipдегi эйелдеpдщ оpнын дэл аныцтаудын жeнi бeлек.
Гендеpге байланысты тaцыpыптын eзектiлiгi кYннен кYнге eсiп келедь Элемдiк саясаттан бастама aлFaн экономикалыц дaFдapыс эйелдеpдiн эл ауцатын нaшapлaтты: эйелдеpдiн цоFaмдaFы цаналушылыц цалпы теpендей тYCтi, бapлыц салада эйелдеpдiн жалацысы еp aдaмдapFa цapaFaндa элдецайда аз, эйелдеpдiн жыныстыц дискpиминaцияFa ^шыфауы, сонымен цaтap отбaсындaFы шapyaшылыц ж¥мыстap мен бала тэpбиесшщ эйелдеpге жYктелyi. Ep aдaмдapдын айтуынша, гендеpлiк дискpиминaция ойдан алыютан нэpсе, ал эйелдеp гап жaFдaйдa тенсiздiктiн лaтенттi тYpiн Farn байцайды [1].
Казацстандыц цоFaмдa «re^^p», «жыныстыц тендiк», жалпы гендеpлiк саясат ¥Fымдapы кeптеген дискуссияны тyдыpaды. Кейбip зеpттеyшiлеp гендеpлiк саясатты кенестiк мемлекетшщ эйелдеp мэселесiн шешуден цaлFaн м^а деп тYсiнедi. Сондыцтан бiздiн мемлекетте эйелдеp мэселесi манызды мэселе деп цapaстыpылмaFaн.
Гендеp мэселесi бiзде еpекше мaFынaFa ие жэне eзiндiк спецификасы бap. втпелi кезенде эйелдеp мен еp aдaмдapдын элеyметтiк-peльдiк цызметтеpi бipшaмa eзгеpiстеpге ¥шыpaFaн. Б^л ц^ндылыц бaFдapдын цайта цapaстыpылyынa, элеyметтiк-экономикaлыц дамудын т^ацсыз кезенiнде, т^ацты пaтpиapхaлдыц стеpеотиптiн басым уацытында «батыстыц этaлонFa» бой ^сынуына алып келдi.
2005-2012 жылдap apaлыFындa мемлекет тapaпынaн экономикалыц pефоpмaлap мен дивеpсификaция, ^лттыц бaFдapлaмaлap aясындaFы инвестициялap негiзiнен бipнеше бaFыттapдa жYpгiзiлдi. Олap инфpaц¥pылымды, ц^ылыс пен цapжы сaлaлapын жaцсapтy. Сapaпшылapдын айтуынша осы pефоpмaлapдын пайдасын эйелдеp еp aдaмдapFa ^paFa^4a аз сезiндi, eйткенi, б^л сaлaлapдa эйелдеp саны аз, олap габшесе жалацысы тeмен кeмекшiлiк цызметтеpде ж^мыс aтцapaды. Эйелдеp, сонымен цaтap, фоpмaлды емес сектоpлapдa немесе ацысы тeленбейтiн отбасылыц ж¥мыскеp peлiн aтцapaды. Фоpмaлды емес сектоpдa табатын табыс eте тeмен жэне ж^мыссыз цалу цаут eте жоFapы. ДaFдapыс кезiнде эйелдеp, pесми емес ж^мыста, декpеттiк демалыс пен ж^мысца жapaмсыздыц бойынша демалысца шыFy циынFa тYседi. Сонымен, мемлекет цаншалыцты тенсiздiкке жацын-алыс екендiгiн гендеpлiк тенсiздiк Индексiнiн негiзгi бес индикaтоpымен аныцталады. Олap ана eлiмi, жaсeсmpiмдеpдщ жYктiлiгi, ^лттыц пapлaменттегi оpны, оpтa бiлiмi бap халыц жэне енбек
нарь^ына катысуы. 2013 жылы Казахстан ИндикaторFa сэйкес 0,722 бaFaFa ие болды. 2006 жылмен сaлыстырFaндa жэй жылдамдыкпен болса да, гендерлiк алшактык азаю тенденциясы байкалады [7, 4].
Шешшмеген мэселелер коFaмдa бiр келецшз yрдiстерге алып келyi мyмкiн. Бул карама-кайшылык эйелдер мен ер адамдардыц потенциалды мyмкiндiктерi мен жан-тэшмен калайтын модельдердi кaбылдayFa болмайды, олар алдын ала белгiленiп, тацдалып коЙFaн жyрiс-турыс моделiн кабылдау керектiгiне нреледь Осыныц бэрi эйелдер мен ер адамдар коFaм кабыл^ан гендерлiк стереотипке сэйкес келпс келмейтшдердщ саныныц улFaюынa алып келyi мyмкiн. Элеyметтiк жэне эконоикалык жащыртулар, акпараттык колженмдшктер эйелдер мен ер адамдардыц дyниетaнымдaрыньщ кардиналды тyрде взгертедi. Эйелдердщ кaзiрri замаша сай взгерiп, ал ер адамдар осы взгерюн, шындыкты кабылдауына тура келед1 Бул туетаныц кyрделенyiне жэне жтерленуше, берiлген карым-катынастар бiркелкiлiгшщ жойылуына алып келедi.
Мэцгшк мэселенщ нрелер жерiн екi жактан кaрaстырyFa болады, бipiншiдeн, гендерлiк тендiк ата заманнан келе жаткан эйелдер мен ер адамдардыц элеуметпк рвльдерiнiц тyбегейлi взгеруше алып келедi, eкiншiдeн, гендерлiк тецщкп iс жyзiне тиiмдi aсырFaн мемлекеттерде эйелдер саяси шешiм кабылдау децгешнде элеyметтiк мэселелердi шешуге квп квцш бвледi.
Бipiншi жагын алып карайтын болсак, гендерлiк саясаттыц нэтижесiнде эйелдер мен ер адамдардыц коFaмдaFы дэстyрлi элеyметтiк рвльдерi взгерiске ушырауы мумкш. Эйелдер отбасын куру, бала туып, оны тэрбиелеу рвльдерiнен бас тартып, жумыс пен мансапты, материалды заттар мен взiнiц индивидуалды кaжеттiлiктерiн басты кундылык етyi мyмкiн. Ер адамдар керюшше отбасы yшiн жayaпкершiлiктен алшактап, квп жaFдaйдa батыс елдерiне тэн рвльдердi кабылдайды. Муныц позитивтi жактары мен негaтивтi жактары бар. Позитивп жaFынa эйелдер мен ер адамдар коFaмныц дамуына бiрдей ат салысу мyмкiндiгi пайда болады. Негaтивтi жaFы - коFaмныц демографиялык жaFдaйы курт твмендеyi мyмкiн.
Екiншi жагына келетш болсак, ол квп жaFдaйдa Солтуспк Еуропа мемлекеттерiне тэн. Солтyстiк Еуропа елдерi элеyметтiк саясатты iс жузше асыруда бiрiншi орынFa ие. Мундай нэтижеге саяси шешiм кабылдау децгешнде эйелдердщ квотасын квтеру аркылы жетшп. НеFурлым билiк саласында эйелдердiц саны квп болса, соFурлым ол мемлекеттерде халыктыц элеyметтiк жaFдaйы жаксара тyседi екен. Эйелдер мемлекет басында денсаулык, бiлiм, зейнетакы, мугедектер, жумыспен камтылу мэселелерiн шеше бастайды екен. Керюшше, патриархалдык стереотип басым азия мемлекеттершде билiк басында ер адамдар. Олар мемлекетпц куш аукатын, технологиялык даму мэселелерiмен айналысады.
КоFaмдaFы гендерлi стереотип эйелдердщ саяси салада, баскарушылык кызметтерде жэне жалпы акылы ресми жумыстарда неге аз болaтындыFын тyсiндiредi. Мысалы, кейбiр зерттеyлердiц нэтижесi бойынша Казакстац^ы эйелдер уй жумысына ер aдaмдaрFa кaрaFaндa уш есе уакытты квп жумсайды. Сол себептен эйелдер жумысты формалды емес сектордан, жалакысы аз болса уакытты квп талап етпейтш, отбасына лайык жумысты iздей бастайды. Yй шaрyaшылыFы эйелдердiц косымша бшм алу немесе кэсiби дайындыктан вту мyмкiндiгiн шектейдi. Гендерлiк тендiк элеуметпк саясаттыц дамуына тiрелейiн деп тур, бiрaк, бiз бiлетiнiмiздей, элеyметтiк саясат экономикасы жоFaры децгейде дaмыFaн мемлекеттерде жаксы калыптаскан. Экономикалык реформаларды ю жyзiне aсырyFa ат салысатын эйелдердщ кaзiргi кезде хaлi мyшкiл.
Сонымен катар элеyметтiк сaлaдaFы зацнамалар улкен взгерiстерге ушырады, эйелдер мен бaлaлaрFa байланысты квптеген жецiлдiктер, кепiлдiктер, айрыкша кукыктар взiнiц кyшiн жоFaлтты. Бул взгерютер эйелдердiц вмiрiн жецiлдете коЙFaн жок, керiсiнше киындата тyстi. Олар:
- 2012 жылы Казакстанда кабылдашан жаца зейнетакылык реформа эйел жасын 58 жастан 63 жаска дешн квтерyi,
- Мiндеттi медициналык сактандыру. Мiндеттi медициналык сактандыру квптеген элеуметпк топтарды тегiн медициналык кызметтен айырады. Эйткенi, взiн-взi жумыспен кaмтыFaн халыктыц 3,5 милиионнан астамы эйелдер. Эзiн-взi жумыспен кaмтыFaн халык тегiн медициналык кызметпен камтылуы yшiн салык твлеyi тиiс. Зерттеулер нэтижесi бойынша экономикалык дaFдaрыс халыктыц басым квпшiлiгiнiц элеуметпк жaFдaйын киындата тyскендiктен, салыкты твлей алмайтындардыц саны куннен кунге всуде,
- Ецбек сaлaсындaFы келiспеyшiлiк. 2016 жылFы статистика бойынша ецбек саласында эйелдер мен ер адамдар арасында улкен айырмашылык бар екен. Зерттеулер нэтижес бойынша жумыс берyшiлер эйелдерге кaрaFaндa ер адамдарды жумыска aлyFa куштар жэне ер адамдардыц
жалацысы 42 пайызга жогары болады екен. Ж^мыс нарыгында гендерлiк тенденция байцалады, нэтижесiнде эйелдер жалацысы темен мемлекетпк секторда ж^мыс iстейдi, мысалы, денсаулыц сацтау жэне бiлiм беру салаларында. Ер адамдар жалацысы жогары техникалыц салаларда шогырланган - ц¥рылыс, ецщрю, м^най жэне газ кец орындарында. Кэсiби сегрегация ж^мыс орнындагы дискриминациямен цатар гендерлiк ажырауга езшщ салымын енгiзедi [2].
Шыгыс Еуропа елдерiнде керi YДерiс басталды, мысалы, парламенттеп эйелдердщ саны нарыцтыц экономикага кешу мен еркiн тацдау YДерiстерi басталганнан берi кYрт темендей бастады. Шыгыс Еуропа мемлекеттершщ тэжiрибесi бойынша эйелдер мен ер адамдардыц парламенттеп жэне басца да саяси шешiм цабылдау децгешнде екiлеттiлiгiмен цатар басца да жагдайларын ескерген жен екендшн керсетедi [3].
Тарихта гендерлiк тецщк кептеген жылдар бойы эйелдердщ цозгалысыныц негiзгi мацсаты болган. Тецщк демократияныц баламасы ретiнде царастырылды ма? Немесе тецщк пен демократия бiр ^гым болды ма? Кептеген адамдар жыныстыц тендiк дегеннщ не екенiн, оган цалай жету керектiгiн бiлмеуi мYмкiн. Адамдардыц кеп жылдары бойы ацсап келе жатцан демократиясы мен тецщп, кептеген зерттеушшердщ айтуы бойынша, адамдардыц тандау жасай алу мYмкiндiгi. Ка^рп цогамда тандау жасай алу - непзп ц¥ндылыц болып табылады. Жаhандану заманында индивидтер тандау жасай алу мYмкiндiгiне ие болу керек, ейткеш цогамда дэстYрлi жYрiс-т¥рыс моделiмен цатар эгалитарлы моделi бiрге емiр CYPуi керек. Эйелдер мен ер адамдар ездершщ iшкi талгамына сай ездершщ емiрлерiн ездерi ц¥растыра алуы керек. Б^л цогамдагы дискриминация ц¥былысын жойганда гана мYмкiн, эйелдер отбасылыц жагдайына, мэртебесiне царамастан, ездерiнiн потенциалын ю жYзiне асыра алады. Батыстыц феминистер ездершщ тецщк Yшiн кYрес жYргiзу барысында, ездерiнiц концепцияларыныц шекарасын нацты белгiлей алды, ейткенi кез келген ойларда неше тYрлi кезге кершбейтш царама-цайшылыцтар болуы мYмкiн, бiрiншiден, адам ^¥^ыгы дегенiмiз тек ер адамдарга таралмайтындыгын тYсiндiре алды.Екiншiден. Б^л мэселелер эйелдердщ отбасын К¥ру мен балалы болу шешiмiне, цогамда атцаргысы келетш релiне де байланысты болып т¥р.
Гендер тацырыбы жыныстыцца гана байланысты мэселе емес, сонымен цатар б¥л билiк, субъективтiк, руханилыц пен болмыстыц, гылыми бiлiмнiц цазiргi спецификасы туралы элеуметпк-саяси мэселе.
Эйелдердiц цаншалыцты белсендi екенiн керсететiн белгi оныц цогамда алатын орнына байланысты. Осыган орай цазацстандыц эйелдердiц орнын аныцтайтын мYлде жаца, мацызды iзденiстер мен ж¥мыстар iске асырылуда. Казiргi кездерде б¥рыннан келе жатцан гендерлiк цатынастан ерекшеленiп тецестiрiлген эгалитарлыцца етудi ацгартатын адамзат емiрiндегi элеуметпк-жыныстыц елшемдер, жаца мэдениет тYрлерiн жасау багыты белец беруде [4].
Бiздiц цогамда гендерлiк цатынастардыц цалыптасуыныц келесiдей ерекшелгктерг бар:
- бiрiншiден, ХХ гасырда цазац цогамы талай езгерiстерге ¥шырады, дегенменде, цогамда патриархалдыц стереотип басым. Патриархалдыц стереотип цогамда жэне отбасындагы эйелдер мен ер адамдардыц атцаратын цызметтерш нацтылайды. Каншалыцты гендерлiк тецщк зац жYзiнде жэне б¥царалыц ацпарат ц¥ралдары арцылы паш етiлгенiмен, ата заманнан берi келе жатцан дэстYрлi функционалды-рельдiк царым-цатынастар элге дейiн сацталып келе жатцанын нацты айта аламыз;
- екiншiден, азиялыц цогамдарына тэн, елдщ экономикалыц байланысын аныцтайтын, жыныс пен жасца царай ецбек белшюш белгiлейтiн элеуметтiк ц¥рал - туыстыц цатынастар. Туыстыц цатынастар цазацстандыц цогамга да тэн. М^ндай цатынасты сарапшылар патриархалдыц-феодалдыц цогамнан цалган м¥ра деп те атайды. КYнделiктi емiрде агайын адамдар бiр-бiрiне т¥рмыс-тiршiлiкте гана емес, рухани т¥ргыда да жэрдем берш, демеп отырады. Сондай-ац бауырлыц байланыс эйелдер арасында да болган. Tirni апа-царындастардан тараган ¥рпацтарды ез баласынан ешбiр кем кермеген. Дегенмен де, м¥ндай цатынастар жаhандану заманында халыцтыц заманауи YPДiстерiнiц барлыц сипаттарын цабылдамай, езiнiц ¥лттыц ерекшелiктерiн, салт-дэстYрiн, тшн сацтап цалуга мYмкiндiк бередi [5];
^шшшщен, дискриминацияны жою мен гендерлш тендiк, теория жYзiнде мемлекеттiц даму жоспарыныц бiр белiгi болганымен, гендерлш тецдiктi iс жYзiне асыру «жогарыдан теменге» жYргiзiледi. ¥лттыц багдарламалар, эйелдердщ элеуметпк жагдайын жацсартуга багытталган шаралар, мектепке дейiнгi бiлiм беру саласындагы езгерiстер эйелдердiц цатысуынсыз цабылданып, юке асырылады. Б¥л iс шаралар гендерлш эсерлердi елшеуге кемектесетiн индикаторларды
колданбайды. Сонымен катар гендерлш тенд^ке жету мониторинпсшщ механизмi Казакстанда элi жеткшкн дамымаган;
- твртiншiден, кала мен ауыл тургындарынын арасындагы айырмашылык. Ауылда аймактарында туратын эйелдер улкен киындыктарды басынан вткiзедi, олардын формалды жумысты табу мумкiндiктерi шектелген, инфракурылымдары мен элеуметпк сервистерi элсiз. Уй шаруашылыгы толыгымен эйелдщ мойнында.
Бiздiн когамымыздагы патриархалдык танымды тек ер адамдар гана коргамайды, оны белсендi турде эйелдер де колдайды. Эйелдщ туракты орны онын тамыры теренде жаткан отбасындагы тарихи жагдай калыптастырган мшез-кулыкпен тыгыз байланысты, дегенмен вткенге квз жупртсек вмiрде казак эйелдерiнiн саясатта да жетекшi мiндет аткара алгандыгын, когамдык-элеуметтiк мэселелердi шешу кездерiнде одан тыс калмагандыгын, когамдык орта еркек пен эйелден тен талап ететiн элеуметтiк жэне биологиялык кажетнктердщ баршасына толыгымен кызмет аткара алгандыгын байкап, оны киындыксыз тусiне алады. Жалпы алганда генетикалык тургыдан ер кюшерге дэстур бойынша тарихи басшылыктын еншiленуiне карамастан ол элеуметтiк ортада турлi жагдайларга бейiмделiп, взгерiстерге ушырап отырады.
Осынын бэрi когамдагы тэрбиенщ манызды болгандыгын айгактаса керек. Эйелдщ отбасындагы жандардын бiр-бiрiне деген жакындык сезiмiн дэстур аркылы тэрбиелеу мшден туыстык мудденi врбидi. Ал дэстурдщ маныздылыгы гасырлар бойы калыптаскан элеуметпк тэж1рибелер улгiсiн тутас куйiнде урпактан-урпакка уластырып отырады. Рас, кей жагдайда дэстур турактылыгы взiнiн катал тэрнбш орнату аркылы элеуметтiк дамудын взiндiк iшкi врiстеуiн шектеуi де ыктимал. Бул тек дэстурдiн когамдык кызметшщ калыптаскан турiне гана тэн ерекшелш, ал жеке тэж1рибе урпактан-урпакка квшпейд1 Оларга ауыл казактарынын, сонын шшде ерлi-зайыптылардын квргендiлiгiне негiзделген тэрбие беру ^ндеп манызды салалары, оган - баланын ата-анамен тiлдесуi, жакын туыстардан кол узбеу, рухани демеу, кешiрiмдi болу, ак тiлекпен карау, отбасынын кадыр-касиетiн пiр туту, уйдегi эр юсшщ тиесiлi орнын кадырлей бшу дагдылары жатады. Айналып келгенде, карапайым руханияттар жиынтыгы жастайынан бала санасына сiнiп, вмiрiн бакытты, взiн сезiм нурымен сэулеттендiредi.
Уакыт вте дэстурлi рвльдермен катар эйелдер кэсiби мiндеттердi де вз мойнына ала бастады, ер адамдармен ат салысып отбасынын материалдык жагдайын алга тартпакшы. Дегенмен де, когамдык жумыстармен айналысамын деушшердщ саны арта коймады. Бiздiн когамда эйелдер мен ер адамдарга индивидуалды кундылыктар тэн, бiрак азаматтык когамнын дамуына улкен эсерiн тигiзетiн кундылыктар элi де болса байкалмайды, сондыктан, квзкарастардын заманауи калыптасуына карамастан, жалпыга бiрдей когамдык кундылыктардын дамымауы квршю табады. Осынын бэрi шынайы тенд^ке апаратын когамдык уйымдар мен козгалыстардын калыптаспауынын себебi болып тур.
Казiргi отбасынын взгерiске ушырауынын себебiне мэдениеттщ дагдарысын, адамгершiлiк идеалдарынын, моральдык кундылыктар мен кагидалардын дагдарысын жаткызуга болады. Ал экономикалык фактор осы дагдарысты терендете тYседi [6].
Отбасынын бiрiгу негiзi - туыскандык сезiмге байланысты екенi тусiнiктi. Туыстык тамыры отбасынан басталганымен, онымен шектелiп коймайды, сол отбасы адамдарынын iшкi байланыстарына катысты мэселелерге орай кврiнiс берш дамып отырады.
Когамнын тарихи даму кезендершде когамдык катынастын взгеруiмен катар, отбасы да турлi взгерiстерге ушырап отырган. Бул - баршага мэлiм карапайым шындык. Ертеректе казак халкында шагын жеке отбасылар салтанат курган. Ол ерл>зайыптылар мен от жагып, отау тiгiп бвлiнiп кетуге улгермеген балалардан жэне карт ата-аналардан куралган. Мунын взi казак арасында бiр замандардагы улкен отбасынын бвлшектелiп майдалануынан шыкса керек.
Когам алдында курделi мэселе тур, бурыннан келе жаткан кундылыктар жуйесш куртпай казiргi заманга сай журiс-турыс моделiн калыптастыру, реформаланып жаткан ортага сай вздерiнiн квзкарастары мен журiс-турысын взгерте алу, жана нарыктык мэдениетке сай взiн-взi бiрегейлендiру.
Гендерлiк даму саласындагы превентивтi жэне алдын алу шараларын мемлекет ю жузiне асырады жэне ол гендерлш жобалардын инициаторы болып табылады. Буны бiз гендерге байланысты казакстандык саясаттын ерекшелiгiне жаткызамыз.
Сонымен катар, гендерлш тендiк туралы свз козгаганда бiз тен кукыктык коргау, билiк органдарында эйелдер мен ер адамдардын пропорционалды вкiлеттiлiгiн, отбасы шаруашылыгында
ж^мыстьщ тец орындалуын жэне т.б. айтамыз. Тецдш цогамда да, отбасында да бiрдей болуы керек. ДэстYрлi мэдениет дегенiмiз 6ip тэртiпке, 6ip цалыпца келтiрiлген цогам iшiндегi царым-цатынастар. Бiр тэртiпке келтiрiлген жэне т^рацты цатынастар гасырлар бойы цалыптасцан, цолданыста болган элеуметпк рельдерден тирады. ^огам тиiмдi цызмет атцару Yшiн оныц эрбiр мYшесi элеуметтiк «^яда» белгiлi бiр орынга ие болуы жэне езше тиесiлi релiн нацты жэне тиянацты атцаруы керек. Басцаща айтцанда, эйел эйел болуы, ер адам ер адам болуы керек. ^огам жыныстардыц бiр-бiрiмен царым-цатынасындагы мэселелердi тYсiнбейiнше, бiз толыццанды мемлекет болып ары царай жылжи алмаймыз, дамымаймыз.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1 Гендерное исследование: как в Казахстане реализуется политика в отношении женщин и мужчин // https://www.zakon.kz/4872564-gendernoe-issledovanie-kak-v-kazahstane.html
2 Жусупова А. Феномен самозанятости в Казахстане как отражение специфики социально-экономического развития.Мекебаева М.А. Некоторые проблемы гендерных исследований в Казахстане // Астана: триумф Казахстана и его лидера: мат-лы международной научно-практической конференции, посвященной -летию столицы. Алматы, 2008.
3 Kristina M. Zosuls, Cindy Faith Miller, Diane N. Ruble, Carol Lynn Martin, and Richard A. FabesGender Development Research in Sex Roles: Historical Trends and Future Directions// Sex Roles. 2011 Jun; 64(11-12): 826-842. //https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3131694/
4 Гендерный расклад в научно-образовательной сфереРК меняется // https://aqparat.info/news/2018/03/10/8768169-gendernyi_rasklad_v_nauchno-obrazovateln.html
5 EkpeI.,MatN.Social Networks and Women Micro-Enterprise Performance: A Conceptual Framework// Mediterranean Journal of Social Sciences. Vol 6, No 4 //http://www.mcser.org/journal/index.php/mjss/article/view/7298
6 Men and Women: No Big Difference // http://www.apa.org/research/action/difference.aspx
7 Республика Казахстан. Гендерная оценка по стране. 2013 // https://www.adb.org/sites/default/files/institutional-document/34091/files/kazakhstan-country-gender-assessment-ru.pdf
К ВОПРОСУ ИЗУЧЕНИЯ ГЕНДЕРНОЙ ПРОБЛЕМАТИКИ В КАЗАХСТАНЕ
М.А. Мекебаева1
:к. полит. н., старший научный сотрудник НИИ социальных и гендерных исследований при
Казахском государственном женском педагогическом университете, Казахстан, г.Алматы, e-mail: [email protected]
В данной статье рассматриваются проблемы изучение гендерной проблематики в Казахстане. Тематика связанная с гендером на сегодняшний день явлется весьма актуальной, так как экономический кризис не только значительно ухудшил социально-экономическое положение женщин, но также негативно влияет на все сферы, связанные с женщиной. В переходный период социально-ролевые функции женщин и мужчин, место, занимаемое женщинами в обществе подверглись трансформации. Также подверглись переменам система ценностей, правда, с учетом патриархального стереотипа, свойственного казахскому обществу.
Ключевые слова: женщины, гендер, женский вопрос, гендерные исследования, гендерное равенство, социальные роли.
Kfl3av, MeMneKemmiK v,u3dap педагогикамuц ynueepcumemm^ Xa6apmucu № 1 (73), 2018
ON THE RESEARCH OF GENDER PROBLEMS IN KAZAKHSTAN
M.A. Mekebaeva1 :Cand.Sci. (Politics), senior researcher Research Institute of Social and Gender Studies of the Kazakh State Women's Teacher Training University, Almaty, Kazakhstan, e-mail: [email protected]
This article examines the problems of studying gender issues in Kazakhstan. Topics related to gender issues today are very relevant, as the economic crisis not only significantly worsened the social and economic status of women, but also adversely affected all areas related to women. In the transition period, the social roles of women and men, the place occupied by women in society, has undergone a transformation. In addition, the value system has undergone changes, although, given the patriarchal stereotype typical of the Kazakh society.
Key words: women, gender, women's issues, gender studies, gender equality, social roles.
