CC BY
774
10.02.00. ЗАБОНШИНОСИ 10.02.00. ЯЗЫКОЗНАНИЕ 10.02.00. LINGUISTICS
10.02.20.ЗАБОНШИНОСИИ ТАТБИКИИ ТАЪРИХЙ,
ТИПОЛОГИ ВА ТАТБИКЙ 10.02.20.СРАВНИТЕЛЬНО-СТОРИЧЕСКОЕ,ТИПОЛОГИЧЕСКОЕ
ИСОПОСТАВИТЕЛЬНОЕ ЯЗЫКОЗНАНИЕ 10.02.20.COMPARATIVE AND HISTORICAL,TYPOLOGICAL CONTRASTIVE LINGUISTICS
УДК 4П (англ.) К.УСМОНОВ
ББК 81.2 англ.
ЧОНИШИЩОИ НОМУАЙЯНИ ДАР ЗАБОЩОИ АНГЛИСИ ВА ТОНИКИ
Вожа^ои калиди: чонишиндои номуайянй, чонишиндои сифатй, чонишиндои исмй, муодил, чонишиндои мураккаб, вазифа.
Дар забони англисй чонишиндои номуайянй аз дигар гуруди чонишиндо микдоран зиёд аст. Аз рун дисоби мо ондо 31 ададанд. Аз он 31 адад чонишини номуайянй 12 - тояш мураккаб буда, аз чор чонишини зерин сохта мешаванд: some, any, no, every. Ин чонишиндои мураккаб чунинанд: somebody, something, someone; anybody, anything, anyone; nobody, nothing, no one; everybody, everything, everyone. Ч,онишиндои бокимондаи номуайянй индоянд: one, all, each (each one), none, both, either, neither, other, another, many, much, (a) few, (a) little, enough. Х,ар яке аз ондоро дар алодидагй тадлил намуда, муодилдои точикиашонро муайян месозем, зеро ин навъи чонишиндои забондои англисй ва точикй дар мукоисаву мукобала тадкик нашудаанд.Тадлилу тадкики чунин мавод чи дар макотиби миёна ва чи дар макотиби олй, дамчунин дар амалияи тарчума судманд ходад буд.Ч,онишиндои «some» ва «any» ба сифати чонишиндои дам исмй ва дам сифатй истифода мешаванд. Мутаносибан ондо ба микдор ё аломати номуайяни предмет далолат мекунанд. «Some» мавчудияти чунин микдору аломатро тасдик менамояд. Баръакс «any» мавчудияти микдору аломати номуайянро инкор месозад ё худ ба он равшанй андохтанй мешавад. Аз дамин сабаб «some» дар чумладои тасдикй, вале «any» дар чумладои инкорй ва саволй истифода мешавад.
Мисол: Some were at the meeting yesterday (A.Hornby). - Баъзедо дина дар мачлис буданд.
You'll find some in the cupboard (Ibid). - Баъзеяшро шумо дар чевон пайдо карда метавонед.
Some of the money was stolen (A.Hornby). - Андаки (як цисми) пулро дуздидаанд.
Some of the students had done their homework (Ibid). - Баъзе аз донишчуён вазифадои хонагияшонро ичро карда буданд.
Дар ин мисолдо «some» чун чонишини исмй истифода гардидааст. Аз тарчума бармеояд, ки «some» дар забони точикй тавассути «баъзе (до)», «андак» ё «як кисми» ифода карда мешудааст.
Мисолдои дигареро меорем, ки дар ондо «some» чун чонишин сифатй истифода шудааст:
Мисол: There is some ice in the fridge (A.Hornby). - Дар яхдон андаке ях даст.
Have some tea, please. - Мардамат карда, каме (андаке) чой нушед.
I suggest you give him some flowers (A.Hornby). - Ман тавсия медидам, ки ту ба у чанд гул дидй.
You left some money on the table (Ibid). - Ту ба руи миз андаке (каме) пул монда рафтай.
Тарчумаи тадлили ин мисолдо аз он шадодат медидад, ки дар вазифаи адъективии худ «some» ба микдори номуайяни предмет далолат карда, дар забони точикй тавассути чонишиндои «андак (е)», «кадре», «якчанд», «каме» ва годо «ягон» ифода мегардидааст.
Бояд зикр кард, ки «some» баъзан дар чумладои саволй низ ба кор меравад. Ин дар долате рух медидад, ки гуянда аз мусодиб чавоби мусбатро интизор аст.
Мисол: Would you like some milk in your tea?- Ба чоятон андаке шир андозам, чй мегуед?
Чунон ки кайд шуд, чонишин «any» дар чумладои инкорй ва саволй чонишини «some» - ро иваз менамояд:
1. He doesn't have any job. - У ягон коре надорад.
2. Wasn't there any telephone in the house? - Магар дар хона (ягон) телефон набуд?
3. I like flowers, but I haven't any now. - Ман гулноро дуст медорам, вале ноло ягон хелашро надорам.
4. I don't like any of these flowers. - Ман неч кадоме аз ин гулноро дуст намедорам.
Дар мисолнои якум ва дуюм «any» чун чонишини сифатй, вале дар мисолнои сеюму чорум чун чонишини исмй истифода шудааст.
Маълум мегардад, ки «any» ба забони точикй бо чонишиннои «кадом», «ягон», «ягон хел» ифода мешудааст. Он метавонад умуман тарчума нашавад: Have you any salt - Намак доред- мй?
Ч,онишини «any» метавонад дар чумланои тасдикй истифода шавад. Дар ин нолат он тавассути вожаи «дилхон» тарчума карда мешавад.
Мисол: Take any flower you like. - Гули дилхонатро гир.
Вожаи «no» дар сарчашманои забоншиносии англис гоно чун чонишини номуайянй (3, 105) ва гоне чун чонишини манфй (инкорй) (1, 100) маънидод карда мешавад. ^атьи назар аз мансубияташ ба ин ё он навьи чонишин ба мо муайян сохтани вазифаи «no» ва воситанои ифодаи он дар забони точикй мунимтар аст. Ба мисолно ру меоварем:
Мисол: There are no books on the top shelf. - Дар рафи болой китоб нест.
No man could be seen in the square.- Дар хиёбон неч (як) одаме наменамуд.
Аз ин мисолно бармеояд, ки чонишини «no» ба набудани предмет ё предметное далолат карда, чун чонишини сифатй истифода мегардад ва дар забони точикй тавассути чонишиннои манфии «неч», «неч як», ё «не» - ифода карда мешавад. Вониди «не» натман ба феьл замима карда мешавад.
Ч,онишини «every» ба сифати чонишини сифатй истифода шуда, ба ягон предмети алохдда далолат мекунад ва муодили чонишини «хар» ё «хар як» - и забони точикй мебошад. «^ар» - ро дар забони точикй ба катори чонишини таьинй дохил мекунанд (2, 226), нол он ки муодили англисияш чонишини номуайянй мансуб мешавад.
Мисол: Every house here is made of stone. - Дар ин чо хар як хона аз санг сохта шудааст.
I go there every day. - Ман ба он чо хар руз меравам.
Ч,онишини «every» синоними худро дорад, ки он «each» мебошад. Ин вожа ба он далолат мекунад, ки аз гуруни муайяни предметно нар кадоме дар алонидагй фанмида шавад. Аз ин ру «each» дар забони точикй «хар кадом (е)» тарчума мешавад. Вожаи «every» бошад, маьнои дар алонидагиро истисно карда, аз намаи предметнои танти назар ба нар якеаш дахл доштани чизи гуфташавандаро мефанмонад.
Мисол: Every Tajik must love his (her) Motherland. - ^ар як точик бояд Ватанашро дуст дорад.
Each Tajik must love his (her) Motherland. - ^ар кадоми точик бояд Ватанашро дуст дорад.
Each of us knew it. - ^ар кадоме аз моён инро медонистем.
Ба нар яке аз чонишиннои зикршуда метавон вожаи «body» - ро намрон карда, чонишини мураккаб сохт: Somebody, anybody, nobody, everybody. Ин чонишинно ба шахс далолат мекунанд.
Somebody маьнои «касе», «ким - кадом шахс», «ким - кй» - ро ифода мекунад ва дар чумланои тасдикй истифода мешавад.
Мисол: Somebody is waiting for you. - Ким- кй шуморо интизор аст.
She was speaking with somebody. -У бо касе гуфтугу мекард.
Ч,онишини «anybody» ба забони точикй «касе», «ягон кас», «хеч кас» ва «кас» тарчума мегардад, вале дар чумланои тасдикй, ки гоне дар он «anybody» истифода шуда метавонад, тавассути чонишини «хар кас» ифода карда мешавад. Ин чонишин асосан дар чумланои саволй ва инкорй ба кор меравад. Мисол: Is there anybody in the room? - Дар хона ягон кас хаст - мй? There is nobody in the room. - Дар хона касе нест. I see nobody here. - Дар ин чо касеро намебинам. Anybody can speak English here. - Дар ин чо хар кас бо забони англисй харф зада метавонад.
Ч,онишини «nobody» дар забони точикй «касе», «хеч кас» тарчума мешавад ва дар чумланои инкорй истифода мешавад.Мисол: I see nobody there. - Дар он чо касеро намебинам. Nobody knows him. - Уро хеч кас намешиносад.
Дар забони точикй дар чунин чумлано феьл натман дар шакли инкорй гузошта мешавад. Феьли англисй бошад, дар шакли тасдикй меояд, зеро дар ин забон инкори дукаратй мань аст. Мисол: Nobody came out. - ^еч кас набаромад.
Дар мисоли англисй танно «nobody» ба инкор далолат мекунад, хабар дар шакли тасдикй меояд, вале дар забони точикй нам чонишини «неч кас» ва нам пешванди «на» ба инкор далолат мекунанд.
Ч,онишини «everybody» маънодои «дар кас (е)», «дар кй», «дар як шахс» - ро ифода мекунад.
Мисол: Everybody must know his mother tongue well. - Х,ар кас бояд забони модариашро хуб донад.
Do you know everybody here?- Шумо дар ин чо дар як шахсро медонед - мй?
She is at a close relation with everybody. - У бо дар як кас (нафар) дар муносибати наздик карор дорад.
Ба дар яке аз чонишиндои «some», «any», «no», «every» метавонад вожаи «thing» замима шуда, чонишини мураккаб созад ва чунин чонишин ба чиз далолат мекунад, на ба шахс. Ин чонишиндо чунинанд: something, anything, nothing, everything.
Муодили точикии «something» чонишиндои «ягон чиз», «чизе», «ким - чй», «як чиз» аст ва он дар чумладои тасдикй ба кор меравад.
Мисол: I see something in the yard. - Ман дар руи давлй чизеро (ким- чиро) мебинам.
He said something to you. - У ба ту ким - чй гуфт.
Tell me something interesting. - Шумо ба ман ягон чизи ачиб гуфта дидед.
Ч,онишини «anything» дар забони точикй тавассути чонишиндои «чизе», «ягон чиз» ифода карда мешавад ва дар чумладои саволию инкорй чонишини «something» - ро иваз менамояд.
Мисол: Do you see anything in the yard?- Шумо дар руи давлй оё ягон чизро мебинед?
He said nothing to you. - У ба ту чизе нагуфт.
Don't tell me anything about your past. - Дар бораи даёти гузаштаат ба ман ягон чиз (чизе) магуй.
Ч,онишини «nothing» ба забони точикй «ягон чиз», «деч чиз» тарчума мешавад ва дар чумладои инкорй ба кор меравад.
Мисол: Nothing was seen in the room. - Дар хона деч чиз наменамуд.
They showed us nothing. - Ондо ба мо ягон чиз нишон надоданд.
Ч,онишини «everything» низ муодилдои точикии худро дорад, ки ондо «дама чиз», «дар чиз», «дар як чиз» мебошанд.
Мисол: He told us everything he knew. - У ба мо дар як чизеро, ки медонист, гуфта дод.
Everything is good in its time. - Х,ама чиз дар вакташ хуш аст.
Ин чор чонишини мураккаби номбурда ба катори чонишиндои исмй дохил мешаванд.
Ч,онишини номуайянии «one» чун чонишини исмй ба мафдум дам чиз ва дам каси номуайян далолат менамояд. Он дар забони точикй бо ду восита ифода карда мешавад. 1. тавассути вожаи «кас», ки тадти он «дама» фадмида мешавад: One must love his mother. - Кас бояд модарашро дуст дорад.
2. ба воситаи морфемаи «- аш» ё «- ашон», агар «one» ба предмет ё предметдои каблан зикршуда далолат кунад.
Мисол: There are two pencils on the table. Take the long one. - Дар руи миз ду калам даст. Дарозашро гир.
Вожаи «one» чун чонишини исмй метавонад дар забони точикй тавассути чонишини «яке» ифода гардад.
Мисол: One of my sisters lives in Panjakent. - Яке аз ходарони ман дар Панчакент зиндагонй мекунад.
Ч,онишини «one» метавонад чун чонишини сифатй низ истифода шавад. Дар ин долат он ба забони точикй ба воситадои зерин ифода карда мешавад:
1. тавассути чонишини «як»: One day I woke up late.- Як руз ман аз хоб дер бедор шудам.
2. бо чонишини «ягона»: The one way to succeed is to work hard (A.Hornby). -Ягона роди муваффак шудан -ин сахт кор кардан аст.
3. пеш аз номи шахсе гузошта шавад, он бо чонишини «кадом як» ифода карда мешавад: One Tim Smith came to see you (Ibid). - Кадом як Тим Смит барои аёдати шумо омад.
«One» чун чонишини исмй метавонад дар шакли чамъ истифода шавад. Дар ин долат «ones» ба забони точикй тавассути таркиби «- до + яш» ифода мешавад ё умуман тарчума намегардад.
Мисол: If you want to buy fruits try to buy ripe ones.- Агар ту мева хариданй шавй, пухтагидояшро хар.
The last two months were very trying ones for me.- Ду моди охирин барои ман (аз моддои) хеле пуртакопу буданд.
Ин чонишин имкон дорад, ки дар шакли падежи содибй истифода шавад: One must do one's dute. -Кас бояд вазифаашро ба ичро расонад.
Чунон ки мебинем «- 's» ба забони точикй тавассути морфемаи «- аш», ки сонибиятро ифода мекунад, тарчума карда шудааст.
Ч,онишини «all» нам чун исм ва нам чун сифат истифода мешавад. Он ба мачмуи зиёда аз ду кас ё чиз далолат менамояд ва ба забони точикй тавассути чонишини «нама», ки онро чонишини таьинй меноманд (2, 227), ифода карда мешавад. Мисол: He has sold all his books.- У намаи китобнояшро фурухт. All were present.- Х,ама нозир буданд.
Дар мисоли аввал «all» чун сифат ва дар чумлаи дуюм чун исм истифода шудааст.
Ч,онишини исмии «none» ба инкор далолат мекунад ва ба забони точикй тавассути чонишиннои «ягонто», «неч», «неч як» ё «неч кадоме» тарчума карда мешавад. Мисол: None of us dared to speak.- Х,еч кадоме аз мо чуръати гап задан накардем. He searched for work, but could find none. - У кор кофт, вале ягонто ёфта натавонист.
Ч,онишини исмии «both» якчоягии ду шахс ё чизро нишон мединад (3, 106) ва аз ин ру феьл бо он дар шакли чамь мувофикат мекунад. Муодили точикии он чонишини «нар ду» мебошад. Мисол : He has two brothers both live in London.- У ду бародар дорад: нар ду дар Лондон мезинанд. I like these shirts. I will take both of them. - Ба ман ин куртано маъкуланд. Ман нар дуяшро мегирам.
Ч,онишини "either" инчунин ба ду шахс ё чиз далолат мекунад ва маънонои «яке ё дигаре» -ро ё худ «нар ду» дар алонидагиро зонир менамояд. Бар хилофи «both» на якчоягй, балки чудой ё алонидагии кас ё чизеро ифода мекунад (1, 104) ва тавассути чонишини «нар яке (аз)», «инчунин», «низ» ифода карда мешавад. Мисол: There is a staircase at either end of the corridor. Дар охири нар як долон зинапояе наст. You can park on either side of the street.- Шумо метавонед ба нар яки лаби куча автомашинаатонро гузоред. Marry won't go and Peter won't go either. -Мария намеравад, Петер низ намеравад.Ин чонишин нам исмвор ва нам сифатвор амал мекунад. Дар мисоли зерин «either» бараьло чун чонишини исмй истифода шудааст ва ба забони точикй «кадомаш бошад» ё худ «инаш ё онаш» тарчума мегардад. Мисол : Bring me a pen or a pencil, either will do.- ба ман ручка ё калам оред, кадомаш бошад, мешавад.
Ч,онишини "either" бо пайвандаки "or" омада, пайвандаки таркибии «either... or» бунёд мекунад, ки он ба забони точикй «ё...ё» тарчума мешавад. Мисол : You must learn either French or German.- Ту бояд забони ё фаронсавй ё олмониро омузй.
Шакли инкории чонишини «either» вожаи «neither» мебошад. муодили точикии «neither» чонишини манфии «неч яке (аз)», «неч кадоме(аз)» мансуб мешавад.
Мисол: Neither answer is correct (A.Hornby).- Х,еч кадоми чавоб дуруст нест. I chose neither of them (Ibid) -Ман неч кадоми онноро интихоб накардаам. "Which is your car?" Neither mine's being repaired" (A.Hornby)-Кадомаш автомашинаи шумост? «Х,еч кадомаш», аз они ман таьмир шуда истодааст.
Чунон ки мебинем, «neither» метавонад нам чун чонишини исмй ва нам чун чонишини сифатй амал кунад.Ч,онишини «neither» намрони пайвандаки «nor» омада, пайвандаки таркибй месозад, ки он дар забони точикй тавассути «на...на» ифода мешавад. Мисол: I saw neither Mr. nor Mrs Smith at church (A.Hornby).- Дар _калисо ман на чаноб, на хонум Смитро дидам. He has neither talent nor the desire to learn (Ibid). -У на истеъдод ва на майли омухтан дорад.
Дар забони англисй чонишиннои "other" ва "another" васеь истифода мешаванд. Ч,онишини "another" аз намоиши артикли номуайянии "an" ва намон чонишини "other" бунёд шудааст. Аз ин ру "another" факат бо исмнои шуморидашаванда дар шакли танно истифода мешавад. Ч,онишини "another" ду вазифа дорад:
1. ишора ба предмети дигар: I don't like this story. Tell me another one. -Ин никоя ба ман маъкул нест. Ба ман ягон то дигарашро гуфта ден.
2. ишора ба предмети иловагй: There was another silence.- Боз як хомушии дигаре фаро расид. Can he be another Einshteen?-Оё у Эйнштейни дигар шуда метавонад?
Маьлум мешавад, ки «another» чун чонишини сифатй дар забони точикй тавассути чонишини «дигар» тарчума мешудааст. Ч,онишини «other» аз чонишини "another" тафовут дорад.
1. Он нам чун сифат ва нам чун исм истифода мегардад: He went to the other side. -Вай ба тарафи дигар рафт. (сифатвор); This is mine, the other is yours.- Ин аз они ман аст, дигараш аз они туст. (исмвор). Дар нар ду нолат «other» ба забони точикй «дигар» тарчума мешавад.
2. Ч,онишини «other» шакли шумораи нам танно ва нам чамъ дорад: There are two pencils on the table: one is short, the other is long. - Дар руи миз ду калам наст: якеаш кутон, дигараш дароз аст
(шумораи тандо). I went swimming while the others played tennis (A.Hornby). -Ман ба шиноварй рафтам, дол он ки дигарон теннисбозй мекарданд (шакли чамъ).
Мебинем, ки шакли тандои «other» ба забони точикй «дигар» тарчума мешудааст, вале дар шакли чамъ ба чонишини «дигар» пасванди чамъбандии «- он» замима мегаштааст.
3. Ч,онишини "other" шаклдои падежи умумй ва содибиро дорост: Each thought seriously about the other. (I. Galsworthy) (падежи умумй). Х,ар яке чиддан дар бораи дигараш фикр мекард. Two dogs were barking in the yard. The first dog's voice was low but the other's voice was very loud (падежи содибй). - Дар руи давлй ду саг аккос мезад. Овози саги якум паст, вале овози дигараш хеле баланд буд.
Мебинем, ки дар ин долат низ "other" ба забони точикй тавассути чонишини «дигар» ифода карда шудааст.
Ч,онишиндои "many" ва "much", инчунин "few" ва "little" ду гуруди синонимию антонимиро ташкил мекунанд. "Many" ва "much" синоним мебошанд. "Few" ва "little" низ маънои якхела доранд. Ч,онишиндои "many" ва "much" антонимдои "few" ва "little" мадсуб мешаванд. "Many" ба маънои «бисёр» ё «зиёд» ба "few" ба маънои «кам» мукобил меистад. Ин чуфти ба дам мукобил бо исмдои шуморадор истифода мешаванд ё ба чои ондо ба кор мераванд. Баръакс, "much" дар маънои «бисёр» ва "little" дар маънои «кам» бо исмдои шумориданашаванда меоянд ё ондоро иваз менамоянд. Мисолдо:
I have many books-Ман китобдои зиёд дорам. He drank much wine-У шароби зиёд нушид.
I have few books-Ман китобдои кам дорам. He drank little wine-У шароби кам нушид.
Ч,онишиндои зикршуда дар мисолдои болой вазифаи сифатро ичро менамоянд. Вале дар мисолдои поёнй ондо ба чои исм меоянд: One soldier died, many received injuries-Як аскар фавтид, бисёридо ярадор шуданд. Much was said about him that night-Он шаб дар бораи у зиёд гуфта шуд. After a little he got up and left. - Баъди андаке у бархоста рафт. Few was left out of those tasty apples-Аз он себдои бомаза кам монда буд.
Чунон ки маълум мешавад, "many" ва "much" дар дар ду долат «бисёр» ё «зиёд» тарчума карда мешавад. "Little" ва "few" бошад, муодили «кам», «андаке» аст.
Ч,онишиндои "few" ва "little" бо артикли номуайянии "a" маънои дигареро касб мекунад. Мисол:
I have little time-Ман вакти кам дорам. I have few books-Ман китоби кам дорам.
I have a little time-Ман каме вакт дорам. I have a few books-Ман каме китоб дорам.
Мебинем, ки бо гирифтани артикли «а» ин ду чонишин маънои манфии худро ба маънои мусбат иваз менамоянд, яъне на ба предмети кам, балки ба андаке предмет далолат менамоянд.
Х,ар чор чонишин шаклдои дарача доранд, ки аксар ду шакли дарачаи худро бо таври гайримукаррарй месозанд, вале «few» ин ду шаклро тавассути морфемадои «- er» ва «- est» бунёд мекунад.
Many -more - most- зиёд - зиёдтар - зиёдтарин Much -more- most - зиёд - зиёдтар -
зиёдтарин
Little - less - least- кам - камтар - камтарин Few-fewer - fewerest- кам - камтар - камтарин
Мисолдо: He wrote many letters - У мактубдои зиёд навишт. He wrote more letters. - У зиёдтар мактуб навишт. He wrote most of the letters. - Бисёрии мактубдоро у навишт. We produced much wine. - Мо шароби зиёд истедсол кардем. More wine was produced that year. - Он сол шароби бештаре (зиёдтаре) истедсол карда шуд. Most of the wine was sold quickly - Бештарини шароб бо тезй фурухта шуд.
Аз тарчумаи мисолдо бармеояд, ки "more" ва «most» ба забони точикй ба маънои «бештар» ва «бештарин» тарчума мешудаанд.
Ч,онишини номуайянии англисии «enough» дар забони точикй маънодои "кифоя", "аксарият"-ро дорад. Дар забони точикй чунин чонишин чудо карда намешавад. Мисол: Six bottles of wine will be enough. - Шаш шиша шароб кифоя ходад буд. I hope enough of you are prepared to help with the show (A. Hornby). - Умед дорам, ки аксарияти шумо барои ба намоишнома ёрй додан тайёр дастед.
Аз мисолдо ва тадлилдои болой чунин натичагарй кардан мумкин аст: системаи чонишиндои номуайянии забондои англисй ва точикй хеле мураккаб буда, вожадоеро дарбар мегиранд, ки ба чои исм ё сифат истифода мешаванд. Баъзе чонишиндо мисли исм шаклдои шумораи тандо ва чамъ доранд, ки ин ба дар ду забон хос аст. Чанде аз чонишиндои номуайянии забони англисй дорои шаклдои падежи умумй ва содибй мебошанд, ва муодили точикии ондо шакли падеж
надорад. Баьзе чонишиннои забони англисй дар забони точикй мавчуд нест, алалхусус чонишиннои нисбй. Таснифоти ин навьи чонишиннои ду забон низ комилан якхела нест, вале аксарияти чонишиннои онно муодилнои якдигарро доранд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Бархударов,Л.С.Грамматика английского языка/Л. С. Бархударов.,Д.А.Штелинг.- М.: Высшая школа, 1973. - 424 с.
2. Забони адабии нозираи точик. ^исми I. Душанбе:Ирфон, 1973 - 452 с.
3. Ganshina, M.A. English grammar/ М.А. Ganshina, N.M.Vasilevskaya.- M.: Higher school publishing house, 1964. - 544 p.
REFERENCES:
1. Barkhudarov,L.S.English grammar/L.S.Barkhudarov,D.A.Shteling.-M.:Visshaya shkola,1973-424 p.
2. Modern Tajik literary language. Part I.Dushanbe: Irfon, 1973. - 452 p.
3. Ganshina, M.A. English grammar/ М.А. Ganshina,N.M.Vasilevskaya.- M.: Higher school publishing house, 1964 - 544 p.
Неопределенные местоимения в английском и таджикском языках
Ключевые слова: неопределенные местоимения, субстантивные местоимения, адьективные местоимения, эквивалент, сложные местоимения, функционировать.
Неопределенные местоимения относятся к разряду самых многочисленных местоимений английского и таджикского языков. Их число в английском языке равно 31. Часть из них замещают имена существительные, они называются субстантивными местоимениями. Другая их часть употребляется вместо имени прилагательного, и поэтому их считают адьективными местоимениями.Некоторые местоимении этой группы в обоих языках имеют формы единственного и множественного чисел при их субстантивном употреблении. В отличие от таджикского языка у отдельных неопределенных местоимений английского языка имеются две падежные формы: общий и притяжательный. У подавляющего большинства неопределенных местоимений английского языка имеются свои эквиваленты в таджикском языке, хотя некоторые типы местоимений английского языка в том числе относительные местоимения отсутствуют в таджикском языке. Они передаются по средством союзов или контекста. В свою очередь, отдельный разряд таджикских местоимений (чонишиннои таьинй) не разграничивается в английском языке.
Indefinite pronouns in English and Tajik Key words: indefinite pronouns, substantive - pronoun, adjective-pronoun, equivalent, compound pronoun, to function.
The Indefinite pronouns are numerous in number: they consist of 31 lexical units in modern English. Some of them substitute nouns, that 'why they are called pronouns. Some others are used instead of the adjectives and they are considered to be adjective pronouns.
In these languages some pronouns of this class have got the categorical forms of the singular and plural numbers. When they are used as noun - pronouns. Some others differenciate the categorial forms of the common and possessive cases in Modern English. But this category is not inherient to the indefinite pronouns of the Tajik language.
The majority of the English indefinite pronouns have got their Tajik equivalents, though some types of the English indefinite pronouns (eg. relative ones) do not function in Modern English. Such ones are expressed in Tajik by means of conjunctions or the context. In its turn some types of the Tajik pronouns are not found in Modern English. Here refer so called "чонишиннои таьинй" (indicatingpronouns). Маълумот дар бораи муаллиф:
Усмонов Карим, профессори кафедраи грамматикаи забони англисй ва назарияи тарчумаи факултаи забонннои хоричии Донишгохд давлатии Хучанд ба номи академик Б.Гафуров (Цумнурии Точикистон, ш. Хучанд), E-mail:[email protected] Сведение об авторе:
Усмонов Карим, профессор кафедры грамматики английского языка и теории перевода факультета иностранных языков Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафурова (Республика Таджикистан, г. Худжанд), E-mail:[email protected] Information about the author:
Usmonov Karim, аprofessor of the department of English Grammar and Translation Theory of the Faculty of Foreign Languages, Khujand State University named after academician B.Gafurov (Republic of Tajikistan, Khujand), E-mail:[email protected]
