Научная статья на тему 'Иқтисодий фанларни ўқитишда интерфаол методлардан фойдаланиш асослари'

Иқтисодий фанларни ўқитишда интерфаол методлардан фойдаланиш асослари Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
1037
136
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим олувчи / ўқитувчи / метод / интерактив метод / ўқув машғулотлари / «Ақлий ҳужум» / «Кластер» / «Кичик гуруҳларда ишлаш» / «Масала-машқ» / гуруҳ / методика. / еducation / teacher / method of interactive training / «brainstorming» / «set» / «work in small groups» / «task exercise» / group / methodology

Аннотация научной статьи по ветеринарным наукам, автор научной работы — Сарсенбаева Р. М.

Мақолада иқтисодий фанларни ўқитишда «Ақлий ҳужум», «Кластер», «Кичик гуруҳларда ишлаш» ва «Масала-машқ» каби интерфаол ўқитиш методлари ва уларни қўллаш методикаси ўз ифодасини топган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPLEMENTING OF INTERACTIVE METHODS IN TEACHING OF ECONOMIC DISCIPLINES

In the article methods of interactive training such as «Brainstorming», «Set», «Work in small groups», «Task exercise» and their practical application are considered.

Текст научной работы на тему «Иқтисодий фанларни ўқитишда интерфаол методлардан фойдаланиш асослари»

30 ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ ч_/

Сарсенбаева Р.М.,

Тошкент молия институти «Касбий таълим» кафедраси катта укитувчиси, педагогика фанлари номзоди

ИКТИСОДИЙ ФАНЛАРНИ УКИТИШДА ИНТЕРФАОЛ МЕТОДЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ АСОСЛАРИ

САРСЕНБАЕВА Р.М. ИКТИСОДИЙ ФАНЛАРНИ УКИТИШДА ИНТЕРФАОЛ МЕТОДЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ АСОСЛАРИ

Мак,олада ик,тисодий фанларни укитишда «Ак,лий хужум», «Кластер», «Кичик гурухларда иш-лаш» ва «Масала-машк,» каби интерфаол ук,итиш методлари ва уларни куллаш методикаси уз ифодасини топган.

Таянч суз ва тушунчалар: таълим олувчи, укитувчи, метод, интерактив метод, укув машFулотлари, «Ак,лий хужум», «Кластер», «Кичик гурухларда ишлаш», «Масала-машк», гурух, методика.

САРСЕНБАЕВА Р.М. МЕТОДИКА ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ИНТЕРАКТИВНЫХ МЕТОДОВ ПРИ ИЗУЧЕНИИ ЭКОНОМИЧЕСКИХ ПРЕДМЕТОВ

В статье рассмотрены различные методы интерактивного обучения, такие как «Мозговой штурм», «Набор», «Работа в малых группах», «Задача-упражнение» и их применение на прак-

Ключевые слова и понятия: обучаемый, учитель, метод интерактивного обучения, учебные занятия, «мозговой штурм», «набор», «работа в малых группах», «задача-упражнение», группа, методика.

SARSENBAYEVA R.M. IMPLEMENTING OF INTERACTIVE METHODS IN TEACHING OF ECONOMIC DISCIPLINES

In the article methods of interactive training such as «Brainstorming», «Set», «Work in small groups», «Task exercise» and their practical application are considered.

Keywords: еducation, teacher, method of interactive training, «brainstorming», «set», «work in small groups», «task exercise», group, methodology.

%озирда мамлакатимизда сотлом ва баркамол авлодни тарбиялаш, ёшларнинг ижодий ва интеллектуал сало-циятини руёбга чицариш, %ар томонлама баркамол шахс-ларни вояга етказиш учун зарур шарт-шароитлар ва имко-ниятларни яратиш буйича кенг куламли ишлар амалга оширилмоцда.

Узбекистоннинг биринчи Президенти Ислом Каримовнинг «Шуни унутмаслигимиз керакки, келажагимиз пойдевори билим даргох,ларида яратилади, бошкача айтганда, халкимизнинг эртанги куни кандай булиши фарзандларимизнинг бугун кандай таълим ва тарбия олишига боFлик»1 деган фикрлари сузимизнинг исботидир.

Узбекистон Республикаси биринчи Президенти Ислом Каримов узининг «Жахрн молиявий-иктисодий инкирози, Узбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йуллари ва чоралари», «Асосий вазифамиз - Ватанимиз тараккиёти ва х,алкимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир» каби куплаб асарларида келтирилган маълумотлар, асосий тушунча ва карашлар, устувор йуналишлар ва хулосаларни пухта узлаштириш, келгуси фаолиятда улардан самарали фойдаланиш х,амда ижодий ёнда-шишни таъминлаш иктисодий фанлар олдида турган асосий вазифалардан биридир.

«Бухгалтерия х,исобида х,ужжатлаштириш ва х,ужжатлардаги хатоларни туFрилaш» мав-зусини урганишда гурух,ни кичик гурух,чаларга булиш, топшириклар ишлаб чикиш, «Аклий хужум», «Кластер», «Масала-машк» интерфа-ол методлардан фойдаланиш оркали «укув машFулотлари»2 самарадорлигини ошириш х,акидаги айрим услубий маълумотлар берил-ди. Ушбу маълумотлар булажак иктисодчи-педагоглар учун жуда мух,имдир, чунки улар мазкур маълумотларни билишлари ва улардан келгусида укув машFулотлари жараёнида самарали фойдалана олишлари керак булади.

Бугунги кунда укув машFулотлари жараёни окилона ташкил килиниши, таълим берувчи

1 Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2009. - 61-б.

2 «Укув машFулотлари» дейилганда, назарий дарс ва

амалий маш^улотлар назарда тутилади.

томонидан таълим олувчиларнинг кизикишини орттириб, уларнинг таълим жараёнида фаол-лиги муттасил рaFбaтлaнтирилиб турилиши, укув материалини кичик-кичик булакларга булиб, уларнинг мазмунини очишда аклий х,ужум, кичик гурух,ларда ишлаш, бах,с-муно-зара, муаммоли вазият, йуналтирувчи матн, лойих,а, ролли уйинлар каби методларни кул-лаш ва таълим олувчиларни амалий машк-ларни мустакил бажаришга ундаш кабилар талаб этилади. Бу методлар манбаларда интерфаол ёки интерактив3 методлар деб х,ам аталади.

Интерфаол методлар - таълим олувчиларни фаоллаштирувчи ва мустакил фикрлашга ундовчи усул булиб, таълим жараёнининг марказида таълим олувчи булади. Бу методлар кулланилганда таълим берувчи таълим олув-чини фаол иштирок этишга чорлайди. Таълим олувчи бутун жараён давомида фаол иштирок этади.

Таълим олувчи марказда булган ёндашув-нинг фойдали жих,атлари куйидагиларда на-моён булади:

• таълим олувчиларнинг сифатли таълимга булган истаги;

• таълим олувчининг юкори даражада рaFбaтлaнтирилиши;

• илгари орттирилган билимнинг х,ам эътиборга олиниши;

• укиш шиддатининг таълим олувчининг эх,тиёжига мувофиклаштирилиши;

• таълим олувчининг ташаббускорлиги ва масъулиятининг куллаб-кувватланиши;

• амалда бажариш оркали урганилиши;

3 «Интерактив» - инг. ¡^ега^ сузидан олинган булиб, ¡^ег - узаро ёки умумий, а^ - фаолият юритиш, яъни биргаликда ёки умумий фаолият юритиш деган маънони беради.

• икки тapaфлaмa фикp-мулox1aзaлap бил-диpилишигa шapoит яpaтилиши вa бoшкaлap.

Taълим жapaёни элементлapидaн биpи бyлгaн тaълим мeтoдлapигa aлox1идa тyxтaлиб Утмoкчимиз.

Meтoд (гpeкчa «мeтoдoc» cyзидaн oлингaн 6Ули6, излaниш ёки билиш йули, нaзapия, тaълимoт мaънocини aнглaтaди) aник вaзи-фaни eчишгa бyйcундиpилгaн, бopликни aмa-лий ёки нaзapий yзлaштиpиш oпepaциялapи-нинг ёки йyллapининг йиFиндиcидиp. Шунинг-дeк, мeтoд бу тaълим oлувчи вa тaълим бepув-чининг муaйян мaкcaдгa к1apaтилгaн, биpгa-ликдaги фaoлиятини тaшкил килишнинг тap-тибгa coлингaн йyллapи йиFиндиcидиp.

Axбopoтлapнинг узвийлиги вa дaвoмий-лигини тaъминлaшгa xизмaт килувчи бу жa-paён улapни xoтиpaдa caклaш вa зapуp x^a^ лapдa кaйтa э^ тушиpишдaн ибopaт бyлaди. Maълумoтлapни ^бул килишдa кaнчaлик КУП ceзги opгaнлapи кaтнaшca, уни идpoк этиш, yзлaштиpиш вa xoтиpaдa caклaш шунчaлик ocoн кeчaди. Иккинчи тoмoндaн, x,ap биp кишидa кaйcидиp ceзги opгaнлapи ^poK, Kaйcилapидиp кaмpoк pивoжлaнгaн бyлaди. Шу бoиc, тaълим жapaёнидa нaзapий билим вa aмaлий кyникмaлapни шaкллaнтиpиш, укув мaтepиaллapининг туpли кypинишлapдa, туp-ли ceзги opгaнлapи opкaли кaбул килиниши вa идpoк этилишини тaъминлaш тaълим caмapaдopлигини oшиpишнинг мух,им oмили x1иcoблaнaди.

Maълумки, бутун дунёдa тaълим жapaёнидa кУллaнилaдигaн интеpфaoл метoдлapнинг 100 дaн opтик туpи мaвжуд1. Шунгa ^pa, тaълим aнъaнaвий, интepфaoл шaкллapдa oлиб бopилмacин, укув мaшFулoтлapи дaвo-мидa тaълимнинг cинaлгaн биp кaтop укитиш мeтoдлapидaн фoйдaлaнилaди, яъни: мaъpузa, aклий х,ужум, кичик гуpуx1лapдa ишлaш, poлли уйин, дaвpa cуx1бaти, муaммoли вaзият, бax1c-мунoзapa, лoйиx1a, йyнaлтиpувчи мaтн кaби

1 Capcенбaевa P.M. Иктишдий фaнлapни Укитишдa кУллaнилaдигaн интеpaктив метoдлap. Укув-методик кУллaнмa. - T.: TMI/I, 2015.

мeтoдлapни уз ypнидa кУллaш мух,им ax1aмият кacб этaди.

Kуйидa мaъpузa дapcлapидa «Бухгaлтеpия x1иcoбидa x1ужжaтлaштиpиш вa x1ужжaтлapдaги xaтoлapни тyFpилaш» мaвзуcининг «Бух^лте-pия бaлaнcи» pежacини ypгaнишдa мувaф-фaкиятли paвишдa кУллaнилaётгaн интеpфaoл укитиш мeтoдлapидaн биpи - «^a^ep» мeтoди ёpдaмидa мaвзуни ypгaниш мacaлa-лapи кypиб чикилди. Kлacтеp интepфaoл мeтoди - тaълим oлувчини мaнтикий фи^-лaшгa, умумий фикp дoиpacини кен^й-тиpишгa, муcтaкил paвишдa aдaбиётлapдaн фoйдaлaнишни ypгaтишгa acocлaнгaн. Фи^-лaшнинг тapмoклaниши пeдaгoгик cтpaтeгия булиб, у тaълим oлувчилapнинг биp мaвзуни чу^ ypгaнишлapигa ёpдaм бepиб, улapни мaвзугa тaaллукли тушунчa ёки aник фи^ни эpкин вa aник paвишдa мaълум кeтмa-кeтлик билaн узвий бoFлaнгaн x1oлдa тapмoклaниш-лapигa ypгaтaди.

Maзкуp интepфaoл мeтoд биp мaвзуни чукуp ypгaнишдaн aввaл тaълим oлув-чилapнинг фикpлaш фaoлиятини жaдaллaш-тиpиш x1aмдa кенгaйтиpиш учун xизмaт килaди. Шунингдeк, утил^н мaвзуни муcтax1кaмлaш, яхши yзлaштиpиш, умумлaштиpиш x1aмдa тaъ-лим oлувчилapнинг ушбу мaвзу бyйичa тacaв-вуpлapини чизмa шaклидa ифoдaлaшгa ун-дaйди (1-pacм).

«Kлacтep» мeтoди ёpдaмидa yзлaштиpилгaн билимлapни муcтax1кaмлaш куйидaгичa aмaлгa oшиpилaди: тaълим oлувчилap гуpуx1лapгa бyлинaдилap вa улapгa бeлгилaнгaн вaкт ичидa мaвзу бyйичa кaндaй тушунчaлapни yзлaштиpгaн бyлcaлap, улapни кoFoзгa ёзиш вaзифacи тoпшиpилaди. Вaзифaни бaжapиш жapaёнидa фикpлapнинг тyFpи ёки нoтyFpи-лигигa ax1aмият бepмacлик, нимaни yйлaгaн бyлca, шуни ёзиб беpиш тaлaб этилaди. Ёзув-нинг тexник (opфoгpaфик, мaнтикий вa х,.к.) жиx1aтлapигa эътибop бepилмaйди. Фикpлap тугaгaндaн ^йин ^ух, aъзoлapи тушун-чaлapни мaнтикий жих^^н биp-биpлapигa бoFлaб чикaдилap.

ЗAMOНAВИЙ TAЪЛИM / COBPEMEHHOE OБPAЗOВAНИE 2016, 9

1-расм. «Бухгалтерия баланси»нинг таркибий тузилиши

«Аклий хужум» методи бирор муаммо буйича таълим олувчилар томонидан бил-дирилган эркин фикр-мулохазаларни туплаб, улар оркали натижада маълум бир ечимга келинадиган методдир.

«Аклий хужум» методининг ёзма ва oFзaки шакллари мавжуд. OFзaки шаклида таълим берувчи томонидан берилган саволга таълим олувчиларнинг х,ар бири уз фикрини oFзaки билдиради. Таълим олувчилар уз жавобларини аник ва киска тарзда баён этадилар. Ёзма шаклида эса берилган саволга таълим олувчилар уз жавобларини ^оз варакча (карточка)ла-рига киска ва барчага куринарли тарзда ёзадилар.

Таълим олувчиларда уз фикрини факат oFзaки эмас, балки ёзма равишда баён этиш махорати, мантикий ва тизимли фикр юритиш куникмаси ривожланади. Билдирилган фикр-лар бахоланмаслиги таълим олувчиларда тур-ли Foялaр шаклланишига олиб келади.

«Аклий хужум» методининг утказилиш тар-тиби (2-расм) куйидагилардан иборат:

1. Таълим олувчилар эътиборига савол ташланади ва уларга шу савол буйича уз жавобларини (фикр, Foя ва мулохаза) билдиришлари суралади.

2. Таълим олувчилар савол буйича уз фикр-мулохазаларини билдиришади.

3. Таълим олувчиларнинг фикр^оялари тупланади.

4. Фикр-Foялaр маълум белгилар буйича гурухланади.

5. Юкорида куйилган саволга аник ва туFри жавоб танлаб олинади.

Бу метод таълим олувчиларда ижодий тафаккурни ривожлантириш учун хизмат килади. «Аклий хужум» методи таълим берувчи томонидан куйилган максадга караб амалга оширилади, яъни:

1. Таълим олувчиларнинг бoшлaнFич би-лимларини аниклаш максад килиб куйилганда, бу метод дарснинг мавзусига кириш кисмида амалга оширилади.

2. Мавзуни такрорлаш ёки бир мавзуни кейинги мавзу билан бoFлaш максад килиб куйилганда, янги мавзуга утиш кисмида амалга оширилади.

3. Утилган мавзуни мустахкамлаш максад килиб куйилганда, мавзудан сунг дарснинг мустахкамлаш кисмида амалга оширилади. «Аклий хужум» методини куллашдаги асосий коидалар:

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 9

34

ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ

2-расм. «Ак,лий хужум» методининг утказилиш тартиби

"Аклий хужум" методининг утказилиш тартиби

Фикр ва муло^азалар гурух,ланади

Аник ва тугри жавоб танлаб олинади

• билдирилган фикр^оялар мухокама килинмайди ва бахоланмайди;

• билдирилган хар кандай фикр-Foя, у хатто туFри булмаса хам инобатга олинади;

• жараёнда хар бир таълим олувчи катнашиши шарт.

«Дцлий хужум» методининг афзаллик-лари:

• натижалар бахоланмаслиги таълим олувчиларда турли фикр^ояларнинг шаклланишига олиб келади;

• таълим олувчиларнинг барчаси иштирок этади;

• фикр^оялар визуаллаштирилиб бори-лади;

• таълим олувчиларнинг бoшлaнFич би-лимларини текшириб куриш имконияти орта-ди;

• таълим олувчиларда мавзуга кизикиш уЙFoтaди.

«Дцлий хужум» методининг камчилик-лари:

• таълим берувчи томонидан саволни туFри куя олмаслик;

• таълим берувчидан юкори даражага эри-шиш кобилиятининг талаб этилиши.

«Аклий хужум» методининг афзаллик ва камчиликлари 3-расмда схематик тарзда бе-рилди.

1-жадвалда «Аклий хужум» методидан фойдаланиш учун «Бухгалтерия хисобида хуж-жатлаштириш ва хужжатлардаги хатоларни туFрилaш» мавзусининг «Бухгалтерия балан-си» режасини урганишга оид саволлар ва уларга жавоблар келтирилди.

Юкорида «Кластер» ва «Аклий хужум» ме-тодларининг утказилиш тартиби берилди хамда ушбу методлар ёрдамида мавзу ва унинг режаларини урганишга оид мисоллар келтирилиб утилди.

Маълумки, «Бухгалтерия хисобида хужжат-лаштириш ва хужжатлардаги хатоларни туFри-лаш» мавзусини урганишда муваффакиятли равишда кулланилаётган методлардан бири -гурухларни кичик гурухларга булиб ишлаш методидир. Бу метод шундай тузилганки, унда асосий масъулият таълим олувчилар зимма-сига юкланади. Бу методда таълим беришда, асосий эътибор таълим олувчиларнинг фаол-лигини оширишга каратилади.

«Кичик гурухларда ишлаш» методи таълим олувчиларни биргаликда ишлашга урганиш накадар мухим эканлигини тушунишга ёрдам беради. Чунки таълим олувчиларнинг бир-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 9

1-жадвал. «Бухгалтерия баланси» режасини урганишга оид саволлар ва уларга жавоблар

1-савол: «Баланс» деб нимага айтилади? 1-саволга жавоб: бу атама лотинча «бис» - икки марта, «банх» - тарози палласи сузларидан таркиб топган булиб, у том маънода «икки палла» деган маънони англатади ва тенглик, мувозанат тушунчаси сифатида ишлатилади

2-савол: Бухгалтерия балансининг турлари нечтага булинади? 2-саволга жавоб: тузилиш вактига кура; ахборот хажмига кура; мулкчилик шаклига кура; акс эттириш объектига кура; тозалаш усулига кура.

3-савол: Тузилиш вактига кура баланс нечта турга булинади? 3-саволга жавоб: кириш; жорий; тугатиш-булиш; бирлаштириш.

4-савол: Ахборот хажмига кура баланс нечта турга булинади? 4-саволга жавоб: бир марталик ва йиFмa.

5-савол: Мулкчилик шаклига кура баланс нечта турга булинади? 5-саволга жавоб: давлат; кооператив; аралаш; кушма корхоналар; жамоат ташкилотлари.

6-савол: Акс эттириш объектига кура баланс нечта турга булинади? 6-саволга жавоб: мустакил ва алохида.

7-савол: Тозалаш усулига кура баланс нечта турга булинади? 7-саволга жавоб: брутто баланс ва нетто баланс.

3-расм. «Ак,лий ^ужум» методининг афзаллик ва камчиликлари

Методнинг афзалликлари

Таълим олувчиларга билим, куникма, малакалар нук;таи назаридан муаммо ечимига турлича ёндашувлар билан танишиш имконини беради;

таълим олувчиларни тахлил килишга, хулоса чрщаришга ва царор кабул килишга ургатади ва хоказолар

/ \ Методнинг камчиликлари

1 г

Методни куллаганда куп в акт талаб килади;

катта гурухларда эса куллаш кийин булади ва хоказолар

бирларига ижобий таъсири бутун гурухнинг билим олиши жараёнини оптималлаштиришга таъсир курсатади.

Бу метод билан укув машFулотлари утиш олимларнинг курсатишича анъанавий укув машFулотлари утиш методларига Караганда анча самарали экан. Тадкикотлар яна шуни курсатадики, таълим олувчиларни кичик

гурухларга булиб укув машFулотлари утишни ташкил этишнинг узи етарли эмас. Кутилган натижага эришиш учун яна икки компонент: гурухни рaFбaтлaнтириш ва шахсий масъу-лиятни хис килиш механизми ва уни рaFбaт-лантириш тизимини ишлаб чикиш керак булади. Агарда гурух микёсида рaFбaтлaн-тириш етарли булмаса, гурух аъзолари уз

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 9

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

уртокларининг утилаётган укув машFулотла-рини узлаштиришига унча ахамият бермай куядилар.

Кичик гурухларга булиниб, укув машFулот-ларини утиш методининг бир нечта вариант-лари ёки моделлари мавжуд. Улардан бирин-чиси гурухларнинг укув материалини узлаш-тириш натижасини яхшилашга каратилган. Бунда укитувчи бирон-бир мавзу ёки мавзу-нинг режасини кискача тушунтириб, таълим олувчиларга топширик беради. Топширик масала-машк, савол-жавоб ёки бошка шакл-лардаги назорат иши булиши мумкин. Сунгра топширик кичик гурухлар ичида мухокама килинади. Кейин урганилган мавзу буйича хар бир кичик гурух аъзоси индивидуал тарзда назорат иши ёзади. Хар бир таълим олувчи-нинг олган баллари кушилиб, умумий гурух бали чикарилади ва тупланади. Шу тарика гурухларнинг олган уринлари аникланади. Тупланган балларга кура гурухлар ва фаол иштирок этган кичик гурух аъзолари рaFбaт-лантирилади.

Иккинчи моделда назорат иши эмас, балки мустакил мусобака утказилади. Бунда гурух аъзолари бошка гурух аъзолари билан мусо-бакалашиб баллар туплашади.

Учинчи модель мозаика модели деб аталади. Бу модель купрок катта гурухларда, айтайлик 20-25 тадан таълим олувчилари бор гурухларда кулланилгани маъкул. Гурухдаги таълим олувчилар сонига караб укитувчи хар бир гурухга 4 ёки 5 нафардан укувчини жалб килиб, хар бир гурух таркибидаги таълим олувчилар сонига караб, мавзуга оид алохида-алохида таркатмали материални урганиш учун Укув-тoпшириFини беради. Хар бир гурухдан бир киши битта режа ёки саволни урганишга масъул килиб белгиланади.

Турли гурухлардан шу режа ёки саволни олган таълим олувчилар бирга йиFилиб, шу савол ёки укув-топширикни мухокама килади-

лар. Бу гурухларни одатда эксперт гурухлари деб аташади. Бунда экспертлар гурухи олдин-дан кичик гурухларни назорат килишлари учун бахолаш мезонлари ишлаб чикишади. Ушбу мезонлар мазмуни олдиндан барча таъ-лим олувчиларга хавола килинади. Агарда асосий гурухларни алифбодаги харфлар билан белгиласак, таълим олувчиларни ракамлар билан белгилаймиз. Айтайлик, гурух 20 нафар таълим олувчидан иборат.

Укитувчи таълим олувчиларни 5 нафардан 4 та кичик гурухга булади, яъни А, Б, В, Г гурухлар. Биринчи гурух А, ундаги таълим олувчилар А1, А2, А3, А4; иккинчи гурух Б, ундаги таълим олувчилар Б1, Б2, Б3, Б4 ва хоказо тарзида булинади. Хар бир таълим олувчи узининг раками буйича асосий гуру-хидан, яъни харф буйича укув материалининг маълум кисми ёки саволини урганиш буйича топширик олади.

Сунгра мутахассислар гурухида (ракамлар буйича) барча 1 ёки 2 ва хоказо ракамлар асосида янги гурух ташкил килинади, яъни, мутахассислар гурухи А1, Б1, В1, Г1; иккинчи гурух А2, Б2, В2, Г2 ва хоказо тарзда янги гурух хосил булади. Хар бир асосий гурухдан бир хил ракамдаги, лекин харфи турли гурух аъзолари тупланиб, узларига берилган савол ёки Укув-тoпшириFини мухокама киладилар. Сунгра хар ким экспертлар гурухидан узининг асосий гурухига кайтади.

Гурух 5 нафардан 4 та кичик гурухчаларга ажратилади. Хар бир кичик гурухчага мавзуга оид таркатмали материаллардан топшириклар таркатилади, уларнинг хар бирида масала-машклар берилади. Масалан:

1-кичик гурухга уцув-топшириги.

Куйида берилган шартлар оркали бир йил учун фоиз суммасини аниклаш зарур. Куйил-манинг дастлабки суммаси 500 000 сум. Хар кварталда туланадиган фоиз ставкаси - 10%. Бу микдорларни куйилманинг келгуси киймати

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 9

(Кк) формуласига куйиб чикиб фоиз сумма-сини аникланг.

1-кичик гуру^ жавоби:

Кк = КО + Ин = КО (1 + н • Сн) Ин = 500 ООО • 4 • 0,1 = 200 000 сум

2-кичик гуру^га уцув-топшириги. Куйидаги шартлар асосида бир йил учун

оддий фоиз буйича дисконт суммасини аниклаш лозим. Куйилманинг якуний суммаси 800000 сум микдорида белгиланган. Хар чоракда туланадиган дисконт ставкаси 10%ни ташкил этади.

2-кичик гуру^ жавоби:

Б = 800000 - 800000 •

1

1+4*0,1

= 228571,4

Демак, дисконт суммаси 228571,4 сумни ташкил этади.

3-кичик гуру^га уцув-топшириги.

Куйидаги шартлар асосида инвестиция-лашнинг бутун даврида мураккаб фоиз суммаси билан куйилманинг келгуси кийматини аниклаш талаб килинади. Куйилманинг даст-лабки киймати 500000 сум.

3-кичик гуру^ жавоби:

Мураккаб фоизли усулда кулланиладиган хар чоракда туланадиган фоиз ставкаси - 10%.

Инвестициялашнинг умумий даври курсат-кичларини куйидаги формулага куйиб, куйилманинг келгуси киймати аникланади:

Кбс =500000 • (1+0,11)= 555000

Ушбу холатда фоиз суммаси 55000 сум (555000-500000)ни ташкил этади.

4-кичик гуру^га уцув-топшириги.

«Каприз» хиссадорлик жамияти янги ишлаб чикариш фаолияти учун бино сотиб олди, унинг харид киймати - 2 000 000 сум, брокер хизмати учун 20 000 сум хамда юрист хиз-матига 15 000 сум тулаган, хужжатларни расмийлаштиришга 25 000 сум харажат килин-ган. Ушбу амалларни хисобда акс эттиринг.

4-кичик гуру^ жавоби:

- бино харид килинди:

Д-т 0820-«Асосий воситаларни сотиб олиш»

- 2 060 000 сум

К-т 5110-«Пул мaблaFлaри» - 2 060 000 сум.

- бино балансга кабул килинди:

Д-т 0120-«Бинолар, иншоотлар ва узатувчи мосламалар» - 2 060 000 сум.

К-т 0820-«Асосий воситаларни сотиб олиш»

- 2 060 000 сум.

Гурухнинг хар бир катнашчиси экспертлар гурухида узи урганган масалани гапириб беради. Гурухнинг хар бир катнашчиси диккат билан дустларининг фикрини эшитишга харакат килади. Чунки берилган топширикни бажаришнинг ягона йули дустларининг фикрини диккат билан тинглаб, тахлил килиб, сунгра гапириб беришдир. Ундан ташкари, хар бир таълим олувчида уз тoпшириFини муваффакиятли бажариши учун стимул мав-жуд. Сабаби, у берилган булак, савол, укув-тoпшириFини уртоклари кандай даражада узлаштиришларига масъул.

Гурухни кичик гурухларга булиб ишлаш максадга мувофик, чунки:

• узаро ахборот алмашинувини мунтазам амалга оширилади;

• Foя ва фикрларни йиFиш ва уртоклашиш таъминланади.

Гурухда ишлаш индивидуал ишлашга караганда яхши натижа беради. Сабаби:

• гурухда ахборот диапазони кенг, чунки, хар бир таълим олувчи озми-купми маълум ахборотга эга;

• хамкорлик натижасида гурухдаги фаол таълим олувчиларнинг таъсири туфайли суст таълим олувчиларнинг хам фаоллиги ортиши мумкин;

• купгина таклиф, фикрлар узаро танкид натижасида сараланади.

Гурух билан ишлаш укитишнинг ижтимоий методи сифатида таълим олувчиларнинг

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 9

билимдон бyлишигa к1apaтилaди. Уни мох^-лик билaн кУллaш эсa мaксaдгa эpишишгa олиб кeлaди. Meтoдни сaмapaли кУллaш нa-тижaсидa:

• rypyx, билaн биpгaликдa ишлaш шaкллapи Уpгaнилaди;

• тaълим oлyвчилapдa биp-биpлapигa 6УЛ-гaн x1ypмaт, ишoнч тyЙFyлapи oшaди;

• НУТК сyзлaш, y3 фикpини aсoслaб бepиш вa x1имoялaнишгa бyлгaн кoбилияти opтaди;

• мусгакил фикpлaш вa мyaммoлapни eчишгa oид иштиёки шaкллaнaди;

• ypгaниш, ишлaшгa бyлгaн кyникмa вa мa-лaкaлap х,осил бyлaди вa бoшкaлap.

Хулоса сифатида шуни таъкидлаш мум-кинки, иктисoдий фaнлapни Укитишдa rypyx^ интepфaoл мeтoдлapдaн фoйдaлaниш тaълим сaмapaдopлигигa сeзилapли тaъсиp кypсaтaди.

Адабиётлаp:

1. Кapимoв И.A. Юксaк мaънaвият - eнгилмaс куч. - T.: «Maънaвият», 200S.

2. Сapсeнбaeвa P.M. Иктишдий фaнлapни Укитишдa кУллaнилaдигaн интepaктив мe-тoдлap. Укyв-мeтoдик кУллaнмa. - T.: TM^ 2015.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.