Научная статья на тему '«Миллий ғоя» туркумига кирувчи фанларни ўқитишда «Ақлий ҳужум» методини қўллашнинг аҳамияти'

«Миллий ғоя» туркумига кирувчи фанларни ўқитишда «Ақлий ҳужум» методини қўллашнинг аҳамияти Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1113
131
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
миллий ғоя / миллий ғоя туркумига кирувчи фанлар / ахборот технологиялари / замонавий технологиялар / интерфаол методлар / «Ақлий ҳужум» методи / «Ақлий ҳужум» методининг ёзма ва оғзаки шакллари / мафкуравий иммунитет / мафкуравий тарбия / национальная идея / дисциплины / включённые в предмет «Национальная идея» / информационные технологии / современные технологии / интерактивные методы / метод «Мозговой штурм» / письменные и устные формы метода «Мозговой штурм» / идеологический иммунитет / идеологическое воспитание

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Собирова Марҳабо Абдуғаниевна

Мақолада «Ақлий ҳужум» методининг моҳияти, миллий мустақиллик ғояси туркумига кирувчи фанларни ўқитишда мазкур методни қўллашнинг ўзига хос жиҳатлари ёритилиб, айнан қайси мавзуларни ўқитишда ушбу методдан фойдаланиш мумкинлиги борасидаги таклифлар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЭФФЕКТИВНОСТЬ ПРИМЕНЕНИЯ МЕТОДА «МОЗГОВОЙ ШТУРМ» В ПРОЦЕССЕ ПРЕПОДАВАНИЯ ДИСЦИПЛИН, ВКЛЮЧЁННЫХ В ЦИКЛ «НАЦИОНАЛЬНАЯ ИДЕЯ»

статье описывается сущность метода «Мозговой штурм», а также широко освещены особенности применения данного метода в процессе преподавания дисциплин, включённых в предмет «Национальная идея», изложены новые предложения по применению данной методики в учебном процессе.

Текст научной работы на тему ««Миллий ғоя» туркумига кирувчи фанларни ўқитишда «Ақлий ҳужум» методини қўллашнинг аҳамияти»

46 МАКТАБ ТАЪЛИМИ / ШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч_!_/

Собирова Марх,або AÖAyfaHneBHa,

Тошкент вилояти халк, таълими ходимларини к,айта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Ижтимоий-ик,тисодий фанлар» кафедраси доценти, фалсафа фанлари номзоди

«МИЛЛИЙ FОЯ» ТУРКУМИГА КИРУВЧИ ФАНЛАРНИ УКИТИШДА «АКЛИЙ ЩУМ» МЕТОДИНИ КУЛЛАШНИНГ А^АМИЯТИ

СОБИРОВА М.А. «МИЛЛИЙ ¥ОЯ» ТУРКУМИГА КИРУВЧИ ФАНЛАРНИ УКИТИШДА «АКУЛИЙ Х,УЖУМ» МЕТОДИНИ КУЛЛАШНИНГ АЦАМИЯТИ

Маколада «Аклий х,ужум» методининг мох,ияти, миллий мустакиллик Fояси туркумига кирувчи фанларни укитишда мазкур методни куллашнинг узига хос жих,атлари ёритилиб, айнан кайси мавзуларни укитишда ушбу методдан фойдаланиш мумкинлиги борасидаги таклифлар баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: миллий Fоя, миллий Fоя туркумига кирувчи фанлар, ахборот тех-нологиялари, замонавий технологиялар, интерфаол методлар, «Аклий х,ужум» методи, «Аклий х,ужум» методининг ёзма ва оFзаки шакллари, мафкуравий иммунитет, мафкуравий тарбия.

СОБИРОВА М.А. ЭФФЕКТИВНОСТЬ ПРИМЕНЕНИЯ МЕТОДА «МОЗГОВОЙ ШТУРМ» В ПРОЦЕССЕ ПРЕПОДАВАНИЯ ДИСЦИПЛИН, ВКЛЮЧЁННЫХ В ЦИКЛ «НАЦИОНАЛЬНАЯ ИДЕЯ»

В статье описывается сущность метода «Мозговой штурм», а также широко освещены особенности применения данного метода в процессе преподавания дисциплин, включённых в предмет «Национальная идея», изложены новые предложения по применению данной методики в учебном процессе.

Ключевые слова и понятия: национальная идея; дисциплины, включённые в предмет «Национальная идея»; информационные технологии, современные технологии, интерактивные методы, метод «Мозговой штурм», письменные и устные формы метода «Мозговой штурм», идеологический иммунитет, идеологическое воспитание.

S0BIR0VA М.А. THE EFFECTIVENESS OF BRAINSTORMING METHOD IMPLEMENTATION IN THE PROCESS OF TEACHING THE DISCIPLINES INCLUDED INTO «NATIONAL IDEA» CIRCLE

This article highlights the significance of «Brainstorming» methods implementation in educating of disciplines included into «National idea» circle, and developed suggestion of the method apply in the educational process.

Keywords: national idea, «The disciplines included into National idea», information technologies, modern technologies, interactive methods, «Brainstorming» method, written and oral forms of the Brainstorming method, ideological immunity, ideological upbringing.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

Мамлакатимизда амалга оширилаётган ислоцотлар, чунончи Узбекистон Республикасининг «Таълим тутрисида»ги цонуни ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида баён этил-ган цоидаларни амалга ошириш ва тайёрланаётган мута-хассислар (бакалавр, магистр) сифатини жацон таълими андазалари талабларига мос келишини таъминлаш бугунги кунда мамлакатимиз таълим тизими олдидаги энг долзарб масалалардан бири цисобланади.

Уз урнида мазкур масала ва муаммоларни х,ал килиш учун мамлакатимизда кенг кулам-даги таълим ислох,отларини амалга ошириш, таълим жараёнига ахборот ва замонавий, илFор педагогик технологияларни жорий килиш, таълим ва тарбия сифатини тубдан яхшилашни талаб этади.

Зотан, Узбекистон Республикаси Прези-дентининг 2006 йил 25 августдаги «Миллий Fоя ва маънавий-маърифий ишлар самара-дорлигини ошириш туFрисида»ги ПК-451-сон карорида таъкидланганидек, «... халкаро майдонда мафкуравий, Fоявий ва информа-цион курашлар кучайиб бораётган х,озирги мураккаб ва тах,ликали даврда маънавий-маърифий ишларни замон талаблари асосида ташкил этиш, ёшларимизни турли мафкуравий хуружлардан х,имоя килиш, юртдошларимиз-нинг х,аётга онгли муносабатини шаклланти-риш, ён-атрофда юз бераётган вокеаларга дахлдорлик х,иссини ошириш, мамлакатимиз мустакиллиги, тинч-осойишта х,аётимизга хавф туFдириши мумкин булган тажовузларга карши изчил кураш олиб бориш»1 таълим-тарбия тизими олдидаги энг долзарб вазифа-лардир.

Шунингдек, баркамол авлодни тарбиялаш учун уларнинг ижодий кобилиятини устириш, мустакил фикрлаш малакаларини ривожлан-тириш зарур булганидек, уз урнида педагог-ларда х,ам таълим-тарбия жараёнини туFри ва муваффакиятли ташкил этиш мах,оратини ошириш лозимлигини х,аётнинг узи такозо этмокда. Шу боис бугунги кунда таълимнинг барча боскичлари, хусусан, умумтаълим мак-табларида миллий Fоя туркумига кирувчи

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 25 августдаги «Миллий Fоя тарFиботи ва маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш туFрисида»ги ПК 451-сон карори. // «Халк сузи» газе-таси, 2006 йил 26 август.

фанларни укитишга куйидаги мух,им талаблар куйилмокда:

• х,ар бир дарсда танланадиган мавзу-нинг илмий асосланганлиги, яъни дарсдан кузланган максад х,амда укувчилар имко-ниятини х,исобга олган х,олда мавзу х,ажмини белгилаш, унинг мураккаблигини аниклаш, утилган мавзу билан боFлаш, укувчиларга бериладиган топширик ва мустакил ишлар-нинг кетма-кетлигини аниклаш, дарсда керак буладиган жих,озларни белгилаш ва кушимча кургазмали куроллар билан бойитиш, АКТдан фойдаланган х,олда дарсда муаммоли вази-ятни яратиш;

• «Миллий Fоя» туркумига кирувчи «Одоб-нома» (1-4-синфлар), «Ватан туЙFуси» (5-6-синфлар), «Миллий истиклол Fояси ва маъ-навият асослари» (7-9-синфлар) фанларини укитишда интерфаол усул ва методларни куллаш, амалда кулланилаётган ва янги яратилган укув кулланмаларнинг мазмун-мох,иятини урганиш ва тах,лил этиш;

• дарс мавзуларини баён этишда тар-биявий ах,амиятга эга булган мукаддас ман-баларимиздан, эртак, ривоят, х,икоят, макол ва х,икматлар, буюк аждодларимизнинг бой мерослари, х,озирги замон болалар шоирлари ва ёзувчиларининг истиклол даврида яратган асарларидан унумли фойдаланиш ва х,.к.

Ушбу талабларни бажариш учун мазкур фан укитувчисидан уз устида тинмай ишлаш ва изланиш, замон талаби ва янгиликларига мослашиш, бир соатлик дарсни яхши, маз-мунли ва ёдда коладиган асар даражасига олиб чикиш талаб этилади.

Аслида «Миллий Fоя» туркумига кирувчи фанларнинг асосий вазифаси х,ам укувчиларда янгича дунёкараш ва мафкуравий иммунитет асослари, мустакил фикрлаш куникмаларини шакллантириш, ёш авлод калбида Fоявий бушлик вужудга келишига йул куймаслик,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

уларни аждодларимизнинг шонли хаёти, фидокорлиги ва кахрамонлиги рухида тарби-ялашга каратилган. Зеро, Узбекистон Респуб-ликаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганлигининг 24 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузасида х,акли тарзда таъкидланганидек, «... хозирги вактда ёшлар тарбияси биз учун уз долзарблиги ва ахамиятини хеч качон йукотмайдиган масала булиб колмокда»1.

Ахборот ва глобаллашув асри деб атала-ётган бугунги кунда тарбия самарадорлигига эришиш учун укув-тарбиявий жараённи илFор педагогик технологиялар билан таъмин-лаш мухим ахамият касб этади. Шу боис хам Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 28 майдаги «Малакали педагог кадр-лар тайёрлаш хамда урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларини шундай кадрлар билан таъминлаш тизимини янада такомил-лаштиришга оид чора-тадбирлар туFрисида»ги ПК-1761-сонли карорида замонавий фикр-ловчи педагогик кадрлар тайёрлаш, таълим жараёнида илFор педагогик услуб ва ахборот-коммуникация технологиялари, шунингдек, электрон таълим ресурслари ва мультимедиа такдимотларидан фойдаланишни йулга куйишга алохида эътибор каратилишига урFу берилган эди2.

Инновацион педагогик технологияга асос-ланган дарсларнинг анъанавий дарслардан фарки шуки, бу дарсларда укувчига эркинлик мухити хамда уз фикрини эркин баён этиш имконияти яратиб берилади. Уз фикрини эркин баён этиш имкониятининг яратилиши айникса эндигина катта хаёт бусаFасига чикиб бораётган мактаб укувчиларига жуда зарур. Бу имконият, энг аввало, уларда узига булган

1 Мирзиёев Ш.М. Конун устуворлиги ва инсон манфа-атларини таъминлаш - юрт тараккиёти ва халк фаровон-лигининг гарови. / Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганининг 24 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси. // «Халк сузи» газе-таси, 2016 йил 8 декабрь.

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 28 майдаги «Малакали педагог кадрлар тайёрлаш хамда урта махсус, касб-хунар-таълими муассасаларини шундай кадрлар билан таъминлаш тизимини янада такомил-лаштиришга оид чора-тадбирлар туFрисида»ги ПК-1761-сонли карори. // «Халк сузи» газетаси, 2012 йил 29 май.

ишонч туЙFуси, билишга эхтиёжни шаклланти-ради.

Хуш, бу имконият кандай яратилади? Албатта, дарс жараёнини окилона таш-кил этиш, укувчиларнинг дарсга булган кизикишларини ошириш ва бу кизикишни интилишга айлантириш оркали.

Шу уринда савол тугилиши табиий. Кизи-кишни кандай килиб интилишга айлантириш мумкин? Бунинг учун мазкур фан укитувчиси хар бир дарсининг кизикарлилиги ва мазмун-дорлигини таъминлашга интилса, хар сафар дарсга мавзу доирасида муайян янгиликни олиб киришга харакат килса, хар бир бола-нинг индивидуал хусусиятларини эътиборга олиб, укувчиларнинг озми-купми фаоллигини муттасил раFбатлантириб борса, табиийки, уз урнида укувчилар хам бу дарсга интила бош-лайдилар.

Укитувчининг бундай натижага эришиши-нинг яна бир омили дарсда укитишнинг замонавий методларини унумли куллашдир. Укитишнинг замонавий методларини куллаш оркали укитувчи юкори самарадорликка эри-шиши тажрибада исботланмокда.

Куйида миллий Fоя туркумига кирувчи фан-ларни укитиш жараёнида замонавий интер-фаол методлардан бири - «Аклий хужум» методини куллашнинг узига хос жихатларига тухталиб утмокчимиз.

«Аклий хужум» методи бугунги кунда таълим-тарбия жараёнида энг куп куллани-лаётган методлардан бири булиб, дарс жара-ёнларида ундан максадли ва туFри фойда-ланиш укувчи-ёшларда ижодий тафаккурни ривожлантиришга катта ёрдам беради.

Аслида «Аклий хужум»ни уюштириш нис-батан содда булиб, ундан таълим мазмунини узгартириш жараёнида, ишлаб чикариш муаммолари ечимини топишда хам фойдала-ниш мумкин. Дастлаб гурух йиFилиб, уларнинг олдига муаммо куйилади. Бу муаммонинг ечими туFрисида иштирокчилар уз фикрла-рини билдиришади. Бу боскичда хеч ким-нинг узгалар Fоясига «хужум» килиши ёки бахолашига хакки йук.

Демак, «Аклий хужум»да киска вактда унлаб Fояларнинг юзага келишига имкониятлар мав-жуд булади. Аслида Fоялар сони максад эмас, улар муаммо ечими учунгина асос булади. Бу метод шартларидан бири катнашувчиларнинг

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

хар бири ташки таъсирсиз фаол иштирокчи булиши керак.

«Аклий хужум» методи оркали укувчиларга саволларни бериш билан укитувчи аввало утган дарсларни мустахкамлайди, янги мавзу-ни ойдинлаштиради, мавзулараро боFланишга эришади, колаверса, укувчиларда эркин фикр, мустакил дунёкарашни шакллантириб, фикр-ларни зудлик билан жамлаш, тез, аник ва лунда жавоб бериш, вазиятни туFри бахолаш каби куникмаларни уЙFотади. Укувчиларнинг мустакил дунёкараши, эркин тафаккурини ривожлантириш максадида дарс жараёнла-рида ушбу методдан фойдаланиш кутилган самарани бериши шубхасиз.

Педагогик технологияларнинг назарий тах-лилига оид купгина манбаларда мутахассис-лар «Аклий хужум» коидаларини куйидагича белгилашади:

- олFа сурилган Fоялар бахоланмайди ва танкид остига олинмайди;

- иш сифатига эмас, сонига эътибор кара-тилади, Fоялар канча куп булса, шунча яхши;

- исталган Fояни мумкин кадар мукаммал-лаштириш ва ривожлантириш мумкин;

- хар кандай Fоялар куллаб-кувватланади;

- барча Fояларнинг асосий мавзулари (фаразлари) ёзиб олинади;

- «хужум» вакти аникланади ва унга риоя килиниши шарт;

- саволларга кискача (асосланмаган) жавоблар бериш кузда тутилади1.

Шу уринда «Аклий хужум» методининг вазифасига кискача тухталиб утиш лозим. Бу метод кийин вазиятдан кутулиш чораларини топиш, фикрлар хилма-хиллигига эришиш ва муаммонинг чегарасини хамда тафаккур дои-расини кенгайтиришга имкон беради. Энг асо-сийси, муаммони ечиш жараёнида ижодий хамкорлик кучайиб, гурух (аудитория ёки синф) янада жипслашади.

«Аклий хужум» методи кулланиш максадига кура, универсал хисобланиб, илмий изланиш-

1 Азизходжаева Н.Н. Педагогик технологиялар ва педагогик махорат. - Т.: «Молия», 2003. -192-б.; Абдуллаева Ш.А. Педагогика. Экспресс-маълумотнома. - Т.: «Фан ва ахборот технологиялари», 2004. -242-б., Джураев Р.Х. ва бошк. Педагогик атамалар луFати. - Т.: «Фан», 2008. -196-б.; Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. Тарбияда инновацион технологиялар (таълим муассаса-лари педагог-укитувчилари учун амалий тавсиялар). - Т.: «Истеъдод» жам^армаси, 2009.

лар жараёнида янги муаммони ечишга имкон яратади, укитиш жараёнида укув материалла-рини тезкор узлаштиришга ёрдам беради, фикрни мустахкамлашда аскатади, яъни укувчида уз-узини бошкариш асосида фаол фикрлашни шакллантиради.

«Аклий хужум» методи буйича укувчилар мустакил укиб, изланишлари ва муайян маъ-нода билим ва тасаввурларга эга булишлари учун утган дарсларда улар мазкур мавзу юза-сидан керакли адабиётлар ёки укитувчи томо-нидан тайёрланган таянч маъруза матни билан таъминланишлари зарур.

7-9-синфларда укитиладиган «Миллий истиклол Fояси ва маънавият асослари» фани мавзуларини «Аклий хужум» методидан фой-даланиб укитишда куйидаги омилларга эътибор бериш максадга мувофик:

• имкон кадар купрок фикр ва Fояларни туплаш;

• укувчиларнинг эркин фикрлашларига замин хозирлаш;

• болаларда бир-бирининг фикрини хур-мат килиш хиссини тарбиялаш;

• укувчилар томонидан билдирилган нотуFри фикрларни танкид килмаслик, бир-бирининг фикрига толерантлик билан караш;

• мунозара якунида фикр билдирган барча укувчиларни раFбатлантириш;

• тупланган фикр ва Fояларни гурухлаш-тириш;

• фикрларни тахлил килиб, муаммонинг ечимига дахлдор булганларини танлаб олиш.

МашFулотни утказиш учун, аввало, укитувчи айнан ушбу метод оркали ёритилиши мумкин булган мавзуни танлайди. Чунки «Миллий истиклол Fояси ва маънавият асослари» фани мавзуларининг барчасида ушбу методни куллаш максадга мувофик саналмайди. Тан-ланган мавзу укитиладиган куни укувчилар бахс-мунозарага таклиф этиладилар.

«Аклий хужум» методининг ёзма ва оFзаки шакллари мавжуд булиб, укитувчи укувчиларга муайян муаммони «Аклий хужум» усулида ечишни вазифа килиб юклар экан, уни кайси шаклда утказиш тартибини хам белгилаб олиши зарур.

«Миллий истиклол Fояси ва маънавият асослари» фанини укитишда «Аклий хужум» методидан фойдаланиш оркали укитувчи уз олдига куйган максадга ва уз укувчиларида

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

куйидаги билим, куникма ва малакаларни янада мустахкамлашга эришади.

Биринчидан, укувчи танланган мавзунинг мохияти, маъно-мазмунини чукуррок урга-нади, билимлари янада бойийди, мустакил дунёкараши, тафаккури ривожланиб боради.

Иккинчидан, узининг фикрини дадил, эркин, мустакил баён этиш куникмасига эга булади.

Учинчидан, эркин тафаккур килиши нати-жасида фаоллиги ошади. Бунёдкорлик ишла-рида илхомлантирувчи омил, воситаларни била боради.

Туртинчидан, янгича фикрлаш, ташаббус-кор ва шиддаткор булиш кобилиятига эга булади.

Бешинчидан, калбида мустахкам эътикод, мустакил дунёкараш асосларини шаклланти-риш, ривожлантириш имкониятига эга булади.

Шу уринда хакли савол туFилиши табиий: нечанчи синфда ва кайси мавзуларни уки-тишда ушбу методни куллаш мумкин? Биз-нингча, 7-синф «Миллий истиклол Fояси ва маънавият асослари» дастуридан урин олган «Кузга куринмас хатарлар» ва «Ахлок-одоб -маънавият негизи» мавзулари, 8-синф «Миллий истиклол Fояси ва маънавият асослари» дастурига киритилган «Экологик маданият» хамда «Конун устуворлиги» мавзулари, 9-синф «Миллий истиклол Fояси ва маънавият асослари» фани дастуридаги «Fоявий бушлик» ва «Мафкуравий иммунитет» мавзуларини уки-тишда ушбу мавзулар доирасида миллий Fоянинг мазмун ва мохияти, унинг асосий тушунча ва тамойилларини укувчилар калби ва онгига сингдиришда «Аклий хужум» мето-дининг узига хос урни ва ахамияти бор.

Жумладан, 9-синфда мазкур фан дастуридаги «Мафкуравий иммунитет» мавзусини укитишда укувчиларга бугунги кунда инсон калби ва онгига хавф солаётган мафкуравий тажовузлар, калб ва онгнинг хусусиятлари, инсон, гурух ва жамият феъл-атворига таъсир килувчи омиллар, уларни тарFиб килиш услуб-лари, жамият манфаатларига ёт Fояларнинг тахдидларига карши кураш услублари, ёшларда мафкуравий иммунитетни шакллан-тириш йуллари, мафкуравий тарбия ишлари самарадорлигини бахолаш мезонлари каби мавзуга оид таянч тушунча ва ибораларнинг

мазмун ва мохиятини англатиш учун «Аклий хужум» методидан фойдаланиш мумкин.

Бунинг учун «Кичик гурухларда ижодий ишлаш» шаклида дарсни ташкил этиш мак-садга мувофик. Аввало укувчиларнинг ижодий гурухлари шакллантирилади:

- инсон, гурух ва жамият феъл-атворига таъсир килувчи омиллар, уларни тарFиб килиш услубларини ёритувчи экспертлар;

- мафкуравий иммунитетни шакллантириш усуллари, ёшларда эътикодни шаклланти-рувчи услубларни курсатиб берувчи мутахас-сислар;

- жамият манфаатларига ёт Fояларнинг тахдидларига карши кураш услублари, ёшларда мафкуравий иммунитетни шакллантириш йуллари, мафкуравий тарбия ишлари самарадорлигини бахолаш вазифаси юклатил-ган кузатувчилар.

Укувчилар мавзуга оид маълумотлар асо-сида куйидаги жадвални тузишлари мумкин:

МАФКУРАВИЙ ИММУНИТЕТ

Калб ва онгнинг хусусиятлари Инсон, гурух ва жамият феъл-атворига таъсир килувчи омиллар Бугунги кунда инсон калби ва онгига хавф солаётган мафкуравий тажовузлар Мафкуравий иммунитет тушунчаси ва уни шаклланти-риш усуллари

Сунг мафкуравий иммунитет тушунчаси ва уни шакллантириш усулларини тавсифлаш учун уртага саволлар ташланади:

• Мафкуравий иммунитет деганда нимани тушунасиз?

• Нима учун жамият аъзоларида мафкуравий иммунитетни шакллантиришга эхтиёж сезилади?

• Инсон калби ва онги кандай хусусият-ларга эга?

• Бугунги кунда инсон калби ва онгига хавф солаётган кандай мафкуравий тажовуз-лар мавжуд?

• Мафкуравий иммунитетни мустахкамлаш-нинг кандай усул ва воситаларини биласиз?

Ушбу саволларга укувчилар томонидан берилган барча жавоблар тингланиб, хар бири укитувчи томонидан ёзиб борилади.

«Аклий хужум» натижасида билдирилган фикр-мулохазалар жамланиб, эксперт, мута-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

хассис ва кузатувчи килиб тайинланган гурух-ларнинг фикрлари тингланади.

Сунг укитувчи жавобларни умумлаштиради ва укувчилар билан биргаликда фикрларнинг энг сараларини ажратиб олади. Барча ишти-рокчиларни алохида раFбатлантириб, сунг бахолайди.

«Мафкуравий иммунитет» мавзусини уки-тишда ушбу методнинг кулланиши натижасида укувчилар:

- аввало хар бир жамиятда ёшлар янги Fоя ва концепцияларга нисбатан уз муносабатини аник билдириш, хаёт хакикатларини тез илFаб олиш, хулоса чикариш куникмаларига эга буладилар;

- миллат тараккиёти юксак маънавиятли, билимли ва мафкуравий иммунитети мус-тахкам булган ёшларга боFликлиги, уларнинг янгиланаётган жамиятда нафакат эркин хара-кат килиши, балки уни ривожлантириши учун ягона миллий Fоя асосида бирлашиши лозим-лигини англаб етадилар.

Афсуски, «Миллий Fоя» туркумига кирувчи фанларни укитишда «Аклий хужум» методини куллашда муайян кийинчилик ва муаммолар мавжудки, улардан куз юмиб булмайди.

Масалан, баъзи укитувчилар узок йиллик хаётий тажрибага эга, бирок интерфол метод-ларни куллаш борасида етарли тажрибага эга эмаслар. Аксарият холларда «Аклий хужум» методини куллаяпман деб, оддий савол-жавоб ёки «Блиц суров» методини куллайдилар. Ёки мазкур методни куллаш жараёнида синфда бироз шовкин кутарилиб кетади. Баъзида укувчиларнинг ёш психологик хусусиятлари, баъзида мавзуни ёритишга куйилган узига хос талаблар эътиборга олинмайди. Хуш, бу каби муаммоларни бартараф этиш йуллари нима-лардан иборат?

Энг аввало айнан шу йуналиш буйича ихти-сосликка эга булган, колаверса, дарс жараёнида илFор педагогик технологиялар ва интер-фаол методларни куллашга оид билимлар билан куролланган, уз устида тинимсиз ишлаб борадиган мутахассислар ушбу фандан дарс беришлари максадга мувофик.

Колаверса, илFор педагогик технологиялар ва интерфаол услубларни куллаш борасида куп йиллик тажрибага эга булган амалиётчи олим Р.Ишмухамедовнинг таъкидлашича, «Аклий хужум» методини куллашда укитувчи

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

эътиборга олиши керак булган бир жихат бор. Яъни, мазкур метод кулланилганда иштирок-чилар-укувчилар томонидан билдирилган барча муаммо мулохаза-таклифлар, айтилган фикрларнинг барчаси сузсиз ёзиб олиниши шарт. Чунки ушбу методнинг самараси айнан фикрлар хилма-хиллиги билан тавсифланади. Энг мухими, укувчилар томонидан билдирилган бирор-бир фикр танкид килинмаслиги, шу билан бир каторда фикрларнинг кайтадан ифодаланишига йул куйилмаслик зарур. «Аклий хужум» тугагач, энг яхши таклифлар умумлаштирилиб, муаммонинг ечими учун зарур булганлари танлаб олинади1.

Демак, уз мустакил фикрини баён этган укувчи укитувчининг туFри хатти-харакатлари оркали «Аклий хужум» якунида уз хатосини топиши зарур. Бу билан укувчида тахлил кила олиш, киёслаш, туFри хулоса чикариш куник-малари шаклланади.

Юкорида кайд этилганидек, укитувчи «Аклий хужум» учун мавзуни туFри танлаши максадга мувофик. «Аклий хужум» методини куллаш жараёнида синфда шовкин кута-рилишининг олдини олиш учун хам укитувчи жараённи туFри ташкиллаштириши лозим.

Миллий Fоя туркумига кирувчи фанларни укитишда «Аклий хужум» методини куллашда эътибор берилиши зарур булган яна бир жихат борки, мазкур жараёнда бутун синф-нинг катнашиши дарснинг янада самарали булишини таъминлайди. Баъзан шундай була-дики, факатгина бир неча укувчи фаоллик курсатиб, бошкалар сукут саклаб, жим ути-ришади. Мухокамада икки ёки уч укувчининг мунозараси билан чекланиб колиш максадга мувофик эмас. Укитувчи барча укувчиларни жалб эта олиши зарур. Шунингдек, дарснинг алохида жойлари буйича мухокама тамом булганда укитувчи айтилган фикрларга якун ясаши, максадга мувофик жавобларни эъти-роф этиб, нотуFри жавобларнинг нима учун нотуFрилигини изохлаб, укувчиларни туFри фикрлашга йуналтириб бориши зарур.

Хулоса килиб айтганда, миллий Fоя туркумига кирувчи фанларни укитиш жараёнини технологиялаштириш педагогика ва бошка

1 Ишмухамедов Р.Ж. Укув жараёнида интерфаол услуб-лар ва педагогик технологияларни куллаш услубияти. -Т.: РБИММ, 2008. -46-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

фaн ютyклapи билaн бoFлик нaзapиягa эгa, y биpинчи гaлдa, yKyB жapaëнини илмий acocдa Kypишгa йyнaлтиpилгaн 6Ули6, укитишнинг axбopoтли вocитaлapидaн, дидaктик мaтepи-aллap Ba фaoл мeтoдлapдaн кeнг фoйдaлa-нишгa acocлaнгaн УК,ИТУВЧИ Ba Укyвчилapнинг

биpгaликдaги фaoлиятигa зaмин яpaтaди. Шу билaн биp кaтopдa, Укyвчи-ëшлapдa ижoдий тaфaккyp, эpкин дyнëкapaш x1aмдa миллий fypyp Ba миллий ифтиxop хи^ини шaкллaнти-paди, yлapни вaтaнпapвap килиб тapбия-лaйди.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2006 йил 25 aвгycтдaги «Миллий Foя тapFибoти Ba мaънaвий-мaъpифий ишлap caмapaдopлигини oшиpиш тyFpиcидa»ги ПК 451-шнли кapopи. II <^лк cy3^> гaзeтacи, 2006 йил 26 aвгycт.

2. Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2012 йил 28 мaйдaги «Maлaкaли пeдa-ror кaдpлap тaйëpлaш x1aмдa Уpтa мaxcyc, кacб-x1yнap тaълими мyaccacaлapини шyндaй кaдpлap билaн тaъминлaш тизимини янaдa тaкoмиллaштиpишгa oид чopa-тaдбиpлap тyFpиcидa»ги ПК.-1761-шнли Kapop^ II <^лк cy3m> гaзeтacи, 2012 йил 29 мaй.

3. Mиpзиëeв Ш.M. К^нун ycтyвopлиги Ba иншн мaнфaaтлapини тaъминлaш - юpт тapaккиëти Ba xaлк фapoвoнлигининг гapoви. I Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Пpeзидeнти Шaвкaт Mиpзиëeвнинг Узбeкиcтoн Рecпyбликacи Кoнcтитyцияcи кaбyл килин^нининг 24 йиллигигa бaFишлaнгaн тaнтaнaли мapocимдaги мaъpyзacи. II <^лк cy3m> гaзeтacи, 2016 йил 8 дeкaбpь.

4. Азизxoджaeвa Н.Н. Пeдaгoгик тexнoлoгиялap Ba пeдaгoгик мax1opaт. - Т.: «Moлия», 2003. -192-б.

5. Абдyллaeвa Ш.А. Пeдaгoгикa. Экcпpecc-мaълyмoтнoмa. - Т.: «Фaн Ba axбopoт тex-нoлoгиялapи», 2004. -242-б.

6. Джypaeв Р.Х. Ba бoшк. Пeдaгoгик aтaмaлap лyFaти. - Т.: «^am» 2008. -196-б.

7. Ишмyx1aмeдoв Р.Ж. YKyB жapaëнидa интepфaoл ycлyблap Ba пeдaгoгик тexнoлoгия-лapни кУллaш уелубияти. - Т.: РБИMM, 2008. -67-б.

8. Ишмyx1aмeдoв Р., Абдyкoдиpoв А., Пapдaeв А. Тapбиядa иннoвaциoн тexнoлoгия-лap (тaълим мyaccacaлapи пeдaгoг-yкитyвчилapи учун aмaлий тaвcиялap). - Т.: «Иг^ъ-дoд» жaмFapмacи, 2009. -160-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ I СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.