Научная статья на тему 'Ўқувчиларнинг мафкуравий иммунитетини шакллантириш масалалари'

Ўқувчиларнинг мафкуравий иммунитетини шакллантириш масалалари Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
746
95
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
«Ахборот жамияти» / мафкуравий полигон / иммунитет / филогенетик иммунитет / туғма иммунитет / орттирилган иммунитет / мафкуравий иммунитет / мафкуравий билим. / «information society» / ideological range / immunity / philogenetic immunity / inborn immunity / infected immunity / ideological immunity / ideological knowledge

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Сафарова З., Қодирова С.

Мазкур мақолада бугунги ахборотлаштириш даврида ўқувчиларнинг мафкуравий иммунитетини шакллантириш масаласи таҳлил қилинган ва бу борада амалга оширилиши зарур бўлган вазифаларга эътибор қаратилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE TASKS OF IDEOLOGICAL IMMUNITET INCREASING AMONG PUPILS

There is analized in the article pupils ideological immunity in present information stage and paying attention to put in practice tasks to defence their mentality.

Текст научной работы на тему «Ўқувчиларнинг мафкуравий иммунитетини шакллантириш масалалари»

Сафарова З., Кодирова е.,

Сурхондарё вилояти педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти катта укитувчилари

УКУВЧИЛАРНИНГ МАФКУРАВИЙ ИММУНИТЕТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МАСАЛАЛАРИ

САФАРОВА З., КОДИРОВА С. УКУВЧИЛАРНИНГ МАФКУРАВИЙ ИММУНИТЕТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МАСАЛАЛАРИ

Мазкур маколада бугунги ахборотлаштириш даврида укувчиларнинг мафкуравий иммуните-тини шакллантириш масаласи тахлил килинган ва бу борада амалга оширилиши зарур булган вазифаларга эътибор каратилган.

Таянч суз ва иборалар: «Ахборот жамияти», мафкуравий полигон, иммунитет, филогенетик иммунитет, туFма иммунитет, орттирилган иммунитет, мафкуравий иммунитет, мафкуравий би-лим.

САФАРОВА З., КОДИРОВА С. ЗАДАЧИ ПОВЫШЕНИЯ ИДЕОЛОГИЧЕСКОГО ИММУНИТЕТА УЧАЩИХСЯ

В данной статье анализируется актуальность вопроса о формировании идеологического иммунитета учащихся и обращается внимание на задачи, которые способствуют его повышению.

Ключевые слова и понятия: «Информационное общество», идеологический полигон, иммунитет, филогенетический иммунитет, врожденный иммунитет, приобретенный иммунитет, идеологический иммунитет, идеологическое знание.

SAFAROVA Z.KODIROVA S. THE TASKS OF IDEOLOGICAL IMMUNITET INCREASING AMONG PUPILS

There is analized in the article pupils ideological immunity in present information stage and paying attention to put in practice tasks to defence their mentality.

Keywords: «information society», ideological range, immunity, philogenetic immunity, inborn immunity, infected immunity, ideological immunity, ideological knowledge.

Бугун биз тез суръатлар билан узгариб бораётган, инсо-ният цозирга цадар бошидан кечирган даврлардан тубдан фарц циладиган ута шиддатли ва мураккаб бир замонда яшамоцдамиз.

Хаёт х,акикати шуни курсатадики, х,ар кандай тараккиёт махсулидан икки хил максадда - эз-гулик ва ёвузлик йулида фойдаланиш мум-кин. Башарият тарихи, унинг тафаккур риво-жини тадрижий равишда куздан кечирадиган булсак, хаётда инсонни камолотга, юксак мар-раларга чорлайдиган эзгу Fоя ва таълимотлар

билан ёвуз ва зарарли Fоялар уртасида азал-дан кураш мавжуд булиб келганини ва бу ку-раш бугун хам давом этаётганини курамиз.

Ахборот сохасининг тез суръатлар билан усиши, уни автоматлаштириш усулла-рининг шиддат билан ривожлантирилиши компьютерларнинг яратилишига ва кишилик

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 10

г

Ч.

19 _>

х,аётининг турли сох,аларини компьютерлаш-тиришга олиб келди. Бу эса, уз навбатида, бугунги кунда Fоятда тезкорлик билан усиб бораётган «Ахборот жамияти» назариясини юзага келтирди.

Компьютерлаштирилган дунё, ялпи ахбо-ротлаштирилган глобал тизимнинг вужудга келиши миллатлар, халклар ва бутун инсоният такдирини бир-бирига боFлаб куйди. Ахборот олиш, уни ишлаш, саклаш ва таркатиш техно-логиясининг тасаввур килиб булмайдиган да-ражадаги тараккиёти бугун жиддий ташвишлар х,ам туFдирмокда. Хозирги замон компьютер-лари х,ар сонияда икки миллиардгача опера-цияни бажара олади. Ахборот технологияси-нинг ана шундай муъжизаси туфайли хох,лаган киши Ер юзининг исталган нуктасидаги бошка одам билан бир неча сонияларда алока урна-тиши, муаммони лах,заларда мух,окама этиши мумкин. Ана шу х,олатнинг узи инсон фаолия-ти, тафаккур тарзи, ахлокий меъёрлари, олам-га муносабатлари, яхлит олганда эса янги юз йилликдаги инсоният х,аёти ва такдирини ифо-да этади. Бошкача килиб айтганда, XXI аср ци-вилизацияси ахборот хуружи, информацион-психологик уруш киёфасида узини намоён этмокда.

Шундай экан, бугунги кунда замонавий ахборот майдонидаги х,аракатлар шу кадар тиFиз, шу кадар тезкорки, энди илгаригидек, «х,а, бу вокеа биздан жуда олисда юз берибди, унинг бизга алокаси йук», деб бепарво караб булмайди. Ана шундай кайфиятга берилган халк ёки миллат тараккиётдан юз йиллар оркада колиб кетиши х,еч гап эмас. Мух,тарам Президентимиз И.А.Каримов таъкидлаганла-ридек, «Бугунги замонда мафкура полигонла-ри ядро полигонларидан х,ам купрок кучга эга. Бу масаланинг кишини доимо огох, булишга ундовчи томони шундаки, агар х,арбий, иктисодий, сиёсий тазйик булса, буни сезиш, куриш, олдини олиш мумкин, аммо мафкура-вий тазйикни, унинг таъсири ва окибатларини тезда илFаб етиш них,оятда кийин»1.

1 Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т .: «Маънавият», 2008. -113-б.

Мана шундай вазиятда одам уз мустакил фик-рига, замонлар синовидан утган х,аётий мил-лий кадриятларга, соFлом негизда шаклланган дунёкараш ва мустах,кам иродага эга булмаса, х,ар турли маънавий тахдидларга, уларнинг гох, ошкора, гох, пинх,она куринишидаги таъсирига бардош бериши амримах,ол.

Шу сабабли, халкаро майдонда мафкура-вий, Fоявий ва информацион курашлар куча-йиб бораётган х,озирги мураккаб ва тах,ликали даврда маънавий-маърифий ишларни замон талаблари асосида ташкил этиш, ёшларни турли мафкуравий хуружлардан х,имоя килиш, юртдошларимизнинг х,аётга онгли муносаба-тини шакллантириш, ён-атрофда юз бераёт-ган вокеаларга дахлдорлик х,иссини ошириш, мамлакатимиз мустакиллиги, тинч-осойишта х,аётимизга хавф туFдириши мумкин булган та-жовузларга карши изчил кураш олиб бориш вазифаси долзарблигича колмокда.

Ушбу вазифаларни амалга оширишнинг мух,им омилларидан бири - бу, Fоявий тарбия-ни кучайтириш. Укувчиларда ёт ва зарарли Fояларга карши курашиш учун мафкуравий иммунитетни шакллантириш вазифасини яна-да самаралирок олиб бориш зарур.

Иммунитет лотинча Оттип^а^) суздан олинган булиб, бирор нарсадан холос, озод ва фориF булиш, кутилишни, муайян касалликни кУзFатувчи вирусга, дардга каршилик курсатиш кобилиятини (масалан, инсон иммунитети) билдиради. «Иммунитет» сузининг маъноси организмнинг доимий ички баркарорлигини саклаш, таъсирлардан х,имояланиши, каршилик курсатиши, резистентлигини билдиради. Шунингдек, у дахлсизлик маъносини х,ам англатади (масалан, депутатлик иммуни-тети, дипломатик иммунитет).

Иммунитет турлари аслида организмни ин-фекцион вируслар ва бошка ёт моддалардан х,имоя килиш омиллари табиати буйича учга булинади:

1. Филогенетик иммунитет - анатомик ва физиологик белгисига кура наслдан наслга утадиган х,имоявий резистентлик. Бунда организм юкумли касалликларга чидамли булади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 10

2. ТуFма иммунитет - (турга хос, табиий) нисбатан чидамли, наслдан наслга утадиган характерга эга.

3. Орттирилган иммунитет - хаёт давомида орттирилган иммунитет. У уз-узидан намоён булмайди. Унинг намоён булиши учун ички ёки ташки Fоявий таъсир булиши керак.

Мафкуравий иммунитет маънавий барка-мол, иродаси бакувват, иймони бутун шахсни, хар кандай реакцион, бузFунчи характердаги Fоявий ташаббусларга бардош бера оладиган ёшларни тарбиялашда кул келади. У давлат ва миллатнинг маънавий бирлиги, маънавий соFломлигини химоя килувчи Fоявий калкон вазифасини бажаради.

Укувчилар тарбиясида мафкуравий им-мунитетни шакллантириш жараёни мухим йуналишлардан бири хисобланади. Узлуксиз таълим тизимида миллий мафкурани шакл-лантиришга хар бир боскичнинг узига хос ху-сусиятларини инобатга олган холда алохида эътибор каратилади.

Хусусан, мактабгача тарбия муассасалари-да ва бошланFич таълим жараёнида ёш авлод-нинг педагогик ва психологик хусусиятларига асосланиб машFулотлар, «Одобнома» дарсла-рида ва дарсдан ташкари тадбирлар давомида миллий Fоя хакида дастлабки тушунчалар бериб борилади.

Шунингдек, умумий урта таълим мактаб-ларининг юкори (5-9) синфларида «Ватан туЙFуси» ва «Миллий истиклол Fояси ва маъ-навият асослари» фанлари оркали укувчилар онгига миллий Fоя ва миллий мафкура ту-шунчалари сингдирилади. Айни шу даврнинг, яъни усмирлик даврининг узига хос эканлиги ва бу даврда инсон келажагини белгилаб бе-рувчи хусусиятлар шаклланишини инобатга олган холда 7-9-синф укувчиларида мафкуравий иммунитетни шакллантиришга алохида эътибор каратиш лозим. Чунки усмирлик дав-рида укувчилар янгиликларга, узгача турмуш тарзига интилувчан буладилар ва уларни тур-ли ёт Fоялар таъсиридан факат такиклар би-лан эмас, балки миллий мафкурани шакллантириш, мафкуравий иммунитет оркалигина асраб колиш мумкин булади. Миллий мафкура укувчилар онгу шуурида асрий миллий

кадриятларимиз, халкимизнинг бугунги ва келгусидаги манфаатларини ифодаловчи энг соFлом фикрлар тарзида уз ифодасини топи-ши лозим.

Мафкуравий иммунитетни шакллантириш кишилар онгига бир хил Fояни зур бериб тикиштириш эмас, балки одамларда ок-корани ажратиш, зарарли Fояларга карши хушёр ва огох булиш хусусиятларини тарбиялаш демак-дир. Манфаатлар бор ерда мукаррар равиш-да Fаразли, нопок Fоявий ниятларни амалга ошириш учун интилишлар хам булади. Ёш-ларда мафкуравий иммунитетни тарбиялашда ижтимоий фанлар мух,им роль уйнайди. Fоявий иммунитетни шакллантириш Fоявий-тарбиявий иш самарадорлигининг мух,им ме-зони х,исобланади.

Мафкуравий иммунитет инсоннинг Ватан ва халк манфаатлари йулидаги фаолиятида намоён булади. Мафкуравий иммунитет эр-кин, мустакил фикрлашни, миллий ва умумба-шарий кадриятларга ^урмат билан карашни, инсонпарварликни кундалик ^аётий фаоли-ятга айлантиришни такозо этади. Хозирги кунда диний экстремизм мафкурасига, купо-рувчилик-террорчиликка карши курашда-ги асосий вазифа - ах,оли уртасида, айникса, ёшлар билан олиб бориладиган тарFибот-ташвикот ва тарбиявий ишларни изчил, чукур уйланган тизим асосида ташкил этиш ва улар-нинг таъсирчанлигини кескин кучайтиришни бугун бошимиздан кечираётган х,аётнинг узи такозо этмокда.

Хар бир киши ёки жамоа, жамият мафкуравий иммунитетни беш даражага булиб урганиш, бах,олаш, уни шу асосда такомил-лаштириши мумкин:

1. Мафкуравий иммунитетнинг куйи дара-жаси - шахс, жамоа, жамият юкоридаги би-лимлардан хабардор эмас, бузFунчи мафкуравий Fояларга бефарк, локайд.

2. Билимлар бор, лекин улар х,ис килинмаган, тизимлашмаган, шу сабабли одамлар уларни бузFунчи мафкуравий Fояларга карши ишла-тишга тайёр эмас.

3. Кишилар мафкуравий билимларга эга, лекин уларни куллашга кийналади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 10

г

Ч.

21 _>

4. Шахс асосли билимларга эга, вазиятни туFри бахолай олади, ички ва ташки сиёсий, мафкуравий таъсирларга карши иммунитет шаклланган ва уни онгли равишда ишлатади.

5. Олий даражали инсон - мукаммал Fоявий, сиёсий, иктисодий билимларга эга ва бу би-лимларни бемалол амалда куллаб, бузFунчи мафкуравий, сиёсий Fояларни доимо х,амма жойда фош кила олади.

Таълим жараёнида интерфаол усуллар-дан кенг фойдаланиш, шунингдек, маънавий-маърифий ишларни замон талабида ташкил этиш, тарFибот-ташвикотнинг энг самара-ли йулларидан фойдаланиш укувчиларнинг мафкуравий иммунитетини оширишда мухим ахамият касб этади.

Умуман олганда, тарFибот-ташвикотнинг таъсирчанлигини оширишда куйидаги усул-ларни куллаш кутилган самарани бериши мумкин:

- биринчидан, тарFиботда мураккаб, чал-каш, мавхум фикрлардан фойдаланиш самара-сиздир. Мазмун канчалик содда, аник тушун-тирилса, таъсири шунчалик юкори булади;

- иккинчидан, инсон купрок миссий таъ-сирга мойил булади, шунинг учун унинг акл-идроки билан бир каторда, хис-туЙFуларга хам мурожаат килиш яхши самара беради;

- учинчидан, дарс учун фойдаланиладиган материаллар чукур уйланган, мантикий изчил, ижодкорона ишлаб чикилган булиши даркор;

- туртинчидан, билим узлаштиришдаги кудратли усул - такрорлашдан фойдаланиш зарур;

- бешинчидан, мафкуравий иммунитетни шакллантириш ишларининг самарасини оши-риш учун ноанъанавий усулларни куллаш ва илFор тажрибаларни кенг ёйиш талаб эти-лади.

Яна бир фикр: мутахассисларнинг таъкид-лашича, кишиларни фаолликка чакирадиган, харакатга ундайдиган ташвикот купрок самара беради. Шунинг учун «Ватан саждагох, каби мукаддасдир» ёки «Ватанни севмок иймон-дан», «Ватан остонадан бошланур» Fоялари билан бир каторда «Ватан учун хизмат килиш менинг бурчимдир» деган Fояни хам тарFиб килиш зарур.

Хозирги пайтда ёшларга каратилган мафкуравий тахдидларнинг турлари купайиб бо-раётган пайтда маънавий-маърифий ишларга тизимли ёндашув асосида маърифий нати-жани кафолатли лойихалаштириш ва амалга ошириш вазифаси бажарилиши лозим.

Шунинг учун хам биз бугунги кунда таълим-тарбия сохасидан бошлаб, матбуот, телевидение, интернет ва бошка оммавий ахборот воситалари, театр, кино, адабиёт, мусика, рассомлик ва хайкалтарошлик санъатигача, бир суз билан айтганда, инсоннинг калби ва тафаккурига бевосита таъсир утказадиган барча сохалардаги фаолиятимизни халкнинг маънавий эхтиёжлари, замон талаблари асосида янада кучайтиришимиз, янги боскичга кутаришимиз зарур.

Тизимли ёндашиш маънавий-маърифий ишлар дастурларида кузда тутилган, лойи-халаштирилган натижани кафолатлашга каратилган педагогик операциялар, воси-талар, методлар занжири сифатида намоён булади. Мазкур тизим мавжуд холатни маънавий диагностик урганиш, мазмунан бойи-тиб, такомиллаштириб бориш оркали замон талабларига тула жавоб бера олишини таъ-минлаш тамойилига асосланади. Бу эса амалга ошириладиган хар бир таълим-тарбиявий чора-тадбирнинг аник натижасини кафолат-лай олишига эътиборни каратиш, максадга мувофик амалга оширилишини назорат килиш ва самарадорлигини аник кайд килиб бориш-ни талаб этади.

Барча сохаларда булгани каби тизимнинг асосий тавсифлари сифат ва самарадорлик хисобланади. Тизим самарадорлигини таъ-минлаш учун жавобгарлик хар бир таълим муассасаси рахбари зиммасига юклатилади ва тизим амалиёти натижалари изчил равишда илмий, педагогик кенгашлар йиFилишларида мухокама килиб борилади.

Хулоса килиб айтиш мумкинки, мафкуравий иммунитетни шакллантириш сиёсий тар-бия, мехнат тарбияси ва ахлокий тарбия билан уЙFунликда амалга оширилиши максадга мувофикдир. Мафкуравий фаолият ана шун-дай яхлит тизим шаклига келтирилгандагина мукаммаллик касб этади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 10

с 22 V КАСБИЙ ТАЪЛИМ / ПРОФЕССИОНАЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ л У

Адабиётлар:

7. Узбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 25 августдаги «Миллий Fоя тарFиботи ва маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш тyFрисида»ги ПК-451-сонли Карори. // Манба: http://lex.uz/pages/GetAct.aspx?lact_id = 1354503.

1. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008.

2. Каримов И.А. Узбекистон XXI аср бyсаFасида: хавфсизликка тахдид, баркарорлик шартлари ва тараккиёт кафолатлари. Т. 6. - Т.: «Узбекистон», 1997.

3. Каримов И.А. Жамият мафкураси халкни - халк, миллатни - миллат килишга хиз-мат этсин. - Т.: «Узбекистон», 1999.

4. Каримов И.А. «Миллий истиклол Fояси: асосий тушунча ва тамойиллар» рисоласи-га суз боши. Т. 9. - Т.: «Узбекистон», 2001.

5. Мусурмонова О., Кучкоров Р., Каршибоев М. Миллий истиклол Fояси ва маънави-ят асослари. - Т.: «Маънавият», 2007.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 10

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.