Научная статья на тему 'Чет тилини ўргатишда ўқувчиларни ватанпарварлик руҳида тарбиялаш'

Чет тилини ўргатишда ўқувчиларни ватанпарварлик руҳида тарбиялаш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
705
119
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ватанпарварлик / маънавият / миллий қадрият / миллий тафаккур / методика / дарс / тамойил / интерфаол методлар / нутқ / фаоллик / patriotism / spirituality / national preciousness / national thought / methodology / lesson / means / interactive methods / speech / activity

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Арипова М.

Ушбу мақолада чет тилини ўзлаштириш жараёнида ўқувчиларни Ватанга муҳаббат руҳида тарбиялаш, дарсларни ноанъанавий услубда ташкил қилишнинг усуллари ҳақида фикрлар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

UPBRINGING PUPILS WITH PATRIOTIС SPIRIT IN TEACHING OF FOREIGN LANGUAGE

In the article are discussed some ideas about patriotic educating pupils by organizing classes in untraditional way on the foreign language lessons.

Текст научной работы на тему «Чет тилини ўргатишда ўқувчиларни ватанпарварлик руҳида тарбиялаш»

Арипова М.,

Узбекистон давлат жах,он тиллари университети «Педагогика ва психология» кафедраси доценти

ЧЕТ ТИЛИНИ УРГАТИШДА УЩЧИЛАРНИ ВАТАНПАРВАРЛИК РУ^ИДА ТАРБИЯЛАШ

АРИПОВА М. ЧЕТ ТИЛИНИ УРГАТИШДА УЦУВЧИЛАРНИ ВАТАНПАРВАРЛИК РУЦИДА ТАРБИЯЛАШ

Ушбу маколада чет тилини узлаштириш жараёнида укувчиларни Ватанга мух,аббат рух,ида тарбиялаш, дарсларни ноанъанавий услубда ташкил килишнинг усуллари х,акида фикрлар баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: ватанпарварлик, маънавият, миллий кадрият, миллий тафаккур, методика, дарс, тамойил, интерфаол методлар, нутк, фаоллик.

АРИПОВА М. ВОСПИТАНИЕ УЧАЩИХСЯ В ДУХЕ ПАТРИОТИЗМА В ПРОЦЕССЕ ОБУЧЕНИЯ ИНОСТРАННЫМ ЯЗЫКАМ

В статье рассматриваются нетрадиционные формы организации уроков в процессе обучения иностранным языкам в высшем образовательном учреждении, а также методы и средства воспитания учащихся в духе любви к Родине.

Ключевые слова и понятия: патриотизм, духовность, национальные ценности, национальное мышление, методика, урок, принципы, интерактивные методы, речь, активность.

ARIPOVA M. UPBRINGING PUPILS WITH PATRIOTS SPIRIT IN TEACHING OF FOREIGN LANGUAGE

In the article are discussed some ideas about patriotic educating pupils by organizing classes in untraditional way on the foreign language lessons.

Keywords: patriotism, spirituality, national preciousness, national thought, methodology, lesson, means, interactive methods, speech, activity.

Мамлакатимиз мустацилликка эришганининг илк кунла-ридан бошлаб, ёш авлодни миллий узликни англаган цолда замонавий билимлардан бохабар цилиш, жацон талаблари-га жавоб берадиган даражада билим бериш масаласи давлат сиёсатининг устувор масалаларидан бирига айланди.

Бу сох,ани сифатли ривожлантириш макса-дида кабул килинган «Таълим туFрисида»ги Конун, Кадрлар тайёрлаш миллий дастурини мисол тарикасида келтириш мумкин.

Шунингдек, Узбекистон Республикаси Пре-зиденти томонидан 2012 йил 10 декабрдаги «Чет тилларни урганиш тизимини янада тако-миллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-1875-сонли карорининг кабул килингани хорижий тилларни ёшликданок урганиш

яхши самара беришига яна бир асос булди. Карорда чет тилини, хусусан, инглиз тилини болалар боFчаларида ва урта мактабларнинг бошланFич синфларидан бошлаб укитишни йулга куйиш алох,ида таъкидланади.

Таълим жараёнини замонавий, иннова-цион технологиялар билан х,амох,англикда олиб бориш укувчининг урганиш жараёнида-ги фаоллигини, кабул килиш тезлигини таъ-минлайди. Бугунги давр педагогдан нафакат

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

уз касбининг устаси, балки яхши психолог, укувчини кизиктирадиган барча саволларнинг билимдони, замонавий технология ва жахонда булаётган янгиликлардан биринчилар катори хабардор буладиган, чет тиллардан бирида эр-кин мулокот кила оладиган маънавиятли шахс булиши лозимлигини талаб этмокда.

Тил кишилар муносабатининг шундай кури-нишидирки, унинг ёрдамида одамлар бир-бирлари билан узаро рухий жихатдан алокага киришадилар, узаро ахборот алмашадилар, бир-бирларига таъсир утказадилар, бир-бир-ларини хис киладилар, бир-бирларини тушуна-дилар. Шунинг учун тил ижтимоий-психологик ходиса сифатида ижтимоий турмушнинг барча сохаларида иштирок этиб, хамкорлик фао-лиятининг моддий, маънавий, маданий, эмо-ционал, мотивацион кирраларининг эхтиёжи сифатида вужудга келади. Тил бевосита инсон-лар психикаси билан боFлик ижтимоий жараён хисобланади. Бу эса бирор тилни бошкаларга ургатмокчи булаётган шахсда уз навбати-да педагогик ва психологик куникмаларнинг булишини талаб этади. Тил ургатиш жараён-ларини, у кайси фан ёки тил булмасин, пухта эгаллаш ва укитиш учун бугунги кун педагогла-рига замонавий инновацион технологиялар-дан хабардор булиш ва уларни амалда туFри куллай олиш махоратини эгаллаш вазифаси юкланмокда.

Чет тилини укитиш методикаси учун тафак-кур, хотира, идрок, психологик жараёнлар, би-лим, куникма, малака каби психологик тушун-чаларнинг мохияти, уларнинг инсон рухиятида кечиши, содир булишини билиш мухимдир. Чунки методика малака ва куникмаларни хосил килиш билан шуFулланади. Методика тамойилларида эса психологик тамойиллар хам мавжудки, улар боланинг ёш хусусиятлари, ижтимоий хусусиятлари, темпераменти, харак-тери, яъни боланинг индивидуал хусусиятла-рининг тил укитиш жараёнида канчалар мухим эканини исботлайди. Чет тилини ургатишда бу психологик хусусиятлардан, яъни билим, малака, куникма хосил килишдан фойдаланилади.

Биз биламизки, укувчи чет тилини урга-наётганда, у она тилининг узига хос конун-коидаларидан, чет (урганилаётган) тилининг узига хос хусусиятларидан маълум бир билим, куникма, малакага эга булади. Психолог-ларнинг таъкидлашича, буларни укувчи янги

узлаштираётган чет тилига кучириши мумкин. Бу кучириш салбий ва ижобий хусусиятларга эга булиши эхтимолдан холи булмайди. Ижобий натижаларнинг юкори булиши эса инсон психологиясига узвий боFлик булади.

Чет тилини укитиш жараёнида педагогика сохаси албатта мухим роль уйнайди. Укитиш конуниятларининг дидактик тамойилларда чу-кур ва аник акс этиши педагогика ва у билан боFлик фанларнинг ривожланиш даражаси билан белгиланади. Чет тилини укитишнинг педагогик асосини ташкил килувчи асосий дидактик тамойиллар куйидагилар хисобланади: таълимнинг илмийлик тамойили, унинг тарбия-вий характерга эга эканлиги, таълимдаги онг-лилик, фаоллик, кургазмалилик, тизимлилик ва билимни пухта узлаштириш, таълим ва тарбия-нинг бирлиги, укитишда укувчиларнинг ёш ва индивидуал хусусиятларини хисобга олишлик тамойиллари ва хоказолар.

Таълимда илмийлик тамойили билимлар-нинг тизимли равишда узлаштиришни такозо килади. Тил ва нутк материалини танлаш, урганилаётган ходисалар, тушунчалар ва конуниятларнинг мохиятини очиш фан талаб-ларига мувофик равишда амалга оширилади. Дарсликлар ва укув кулланмаларда илмий да-лилларнинг нотуFри талкин килинишига йул куйилмайди. Чет тилини урганишга нисбатан илмийлик тамойили, шунингдек, тил, нутк ва нутк фаолияти хакида замонавий билимлар даражасига мос равишда методиканинг сунгги ютуклари ва у билан боFлик фаннинг мазму-нини аниклаш, фанни укитиш методлари, усул-лари, воситаларини танлаш, илмий хакикат ва амалий кийматга эга булган укув материалла-рини урганишни билдиради.

Таълимнингтарбиявий тамойили укувчилар дунёкарашида улар томонидан ахлок ва одоб-ни эгаллаш, укувчиларнинг жисмоний куч ва аклий кобилиятларини ривожлантириш, дав-латнинг ижтимоий, иктисодий сиёсатини ту-шуниш ва шахснинг камол топишида уз ифо-дасини топади.

Тил урганиш жараёни бевосита мамлакат-ларнинг иктисодий, сиёсий, этник хусусиятларини узлаштиришга боFлик булади. Шунингдек, укувчи кайси мамлакат тилини урганса, шу мамлакатнинг маданияти, миллий урф-одатларини хам урганиб, узлаштириб боради. Шу билан биргаликда, тил урганувчи уз она юр-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

тининг миллий урф-одатларини урганилаётган тил вакилларининг урф-одатлари билан так,-кослайди ва маълум фикр, хулосага келади.

Хар бир мамлакатнинг узига хос маданияти, этник хусусиятларини ургатишда укитувчидан юкори билим ва масъулият талаб этилади. Чунки укувчи бошка халкларнинг мадания-тини узлаштириш билан бирга уз Ватанига мух,аббат рух,ида х,ам тарбияланиши максадга мувофикдир.

Таъкидлаш жоизки, таълим жараёнида интерактив методлар, инновацион технология-лар, педагогик ва ахборот технологияларидан фойдаланиш таълим сифатини янада оширади. Айникса, чет тилини узлаштириш жараёнида уларни куллашга булган эътибор кундан-кунга кучайиб бормокда. Бунинг сабаблари-дан бири, шу вактгача (анъанавий) таълимда укувчилар факат тайёр билимларни эгаллаш-га ургатилган булсалар, замонавий техноло-гиялар улар эгаллаётган билимларини узлари кидириб топишлари, мустакил урганиб тах,лил килишлари, х,атто хулосаларни узлари келти-риб чикаришларига ургатади1.

Тили урганилаётган мамлакат маданияти, этник хусусиятларини уз она тили, халкининг миллий, маданий хусусиятларига бевосита таккослаб укитиш жараёнида куплаб техно-логияларни куллаш мумкин. Жумладан, х,ара-катлар кетма-кетлигини туFри ташкил этиш, мантикий фикрлаш, урганаётган предмет асоси-да куп, турли фикрлар, маълумотлардан керак-лигини танлаб олишни ургатишга каратилган «Блиц-уйин» методи, укитувчиларни аудито-рияни бошкаришдаги х,амда укувчиларни иш жараёнида бошкариш усуллари билан таништирувчи ва шунга ургатишга каратилган «Бошкарув» техникасидан самарали фойдаланиш мумкин.

«Блиц-уйин» технологияси. Юкорида таъкидлаб утилганидек, ушбу технология укувчиларни х,аракатлар кетма-кетлигини туFри ташкил этиш, мантикий фикрлаш, урганаётган предмети асосида куп, турли фикрлардан, маълумотлардан кераклисини танлаб олишни ургатишга каратилган. У асосида укувчилар узларининг мустакил фикрларини бошкаларга

1Ахмадалиев А.М., Косимов А.Х. Инновацион фаолият ва ил-гор педагогик технологиялар. - Т.: ТАТУ, 2006.

утказа оладилар, чунки бу технология шунга тулик шароит яратиб беради.

Блиц-уйин технологиясига ижодий ён-дашиб, дарс жараёнларига мослаштириб, кисман узгартириш киритиб куллаш максадга мувофик булади. Бу технология укувчиларга таркатилган ко*озларда курсатилган сузлар, жумлалар, гаплар кетма-кетлигини аввал якка х,олда мустакил равишда белгилаб, сунгра уз фикрини бошкаларга утказа олиш ёки уз фик-рида колиш, бошкалар билан х,амфикр була олишга ёрдам беради.

Масалан: «Мен она Ватанимни нима учун севаман?» саволига таркатилган ко*озларда курсатилган сузлар, жумлалар, гаплар кетма-кетлигини уз нуктаи назаридан тартиб би-лан белгилаб чикиш ва бу тартибнинг сабаб, мох,иятини асослашга х,аракат килиш керак булади. Таркатилган ко*озлардаги гап, жум-ла ёки сузлар турлича булиши мумкин. Яъни: «Мен шу улкада туFилганман. Менинг Ватаним жуда гузал. Отам, онам, авлод-аждодларим шу улкада тугилиб, усган. Менинг улкам бошка мамлакатларда учрамайдиган узининг ажойиб жих,атларига эга. Ватанни х,амма севиши керак. Ватанни севиш х,ар бир инсоннинг бурчи» каби бир катор гаплар келтирилиб, уни х,ар бир укувчи уз хох,иш-истаги асосида тартиб билан белгилаши ва шу кетма-кетликни асос-лаши лозим булади. Шунингдек, ко*оздаги гапларга укувчи узи яна мустакил гаплар киритиб, давом эттириши мумкин ва х,оказо. Бу гаплар кетма-кетлигининг сабабларини ту-шунтириб бериш учун укувчилар узларининг мустакил фикрларини бошкаларга утказади-лар ёки уларнинг фикрларига кушилиб, улар-ни маъкуллайдилар.

Мавзуни танлаш, мавзуларда суз, жумла, гапларни ишлатиш аввалги узлаштирилган билимларга, утилган дарсларга бевосита боF-лик булиши, укувчиларнинг билим, тажри-баси, кизикиш-истаклари инобатга олинган х,олда тузилиши керак. Лекин бунда тилшу-нослик коидалари асосий урин тутади. Яъни урганилаётган тилнинг лексик, грамматик, сти-листик хусусиятларини ургатиш, узлаштириш мух,им вазифа х,исобланади.

Чет тилини укитишдаги фаоллик укувчи-ларда чет тилида нутк х,аракатларини амалга ошириш учун зарур булган диккат, тафаккур, хотира ва иродани ривожлантириш деган маъ-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

нони билдиради. Фаолликнинг асосий манба-лари максадлар, сабаблар, хохиш, истаклар ва кизикишлар хисобланади.

«Бошцарув» техникаси укитувчиларни аудиторияни бошкаришдаги усуллар хамда укувчиларни иш жараёнида бошкариш усул-лари билан таништирувчи ва шунга ургатишга каратилган фаолият хисобланади.

Бошкарув техникасининг афзаллиги шун-даки, бу фаолият таълим жараёнининг са-марасини белгилаб беради, яъни дарснинг самарадорлигини таъминлайди. Маълумки, таълимда кулланиладиган хар бир техноло-гиянинг узига хос тартиб-коидаси, ютуFи, кам-чилиги мавжуд. Бу хусусиятларни педагог им-кон кадар мукаммалрок урганиши максадга мувофик. Узлаштирилган технологиялардан фойдаланишда, албатта, педагог ижодий ён-дашиши шарт. Чунки педагог уз аудитория-си, укувчилари, гурухлари хусусиятларини яхши билади ва турли кутилмаган вазиятни мохирона хал этиши лозим булади.

Амалиётдаги оддий коида шу хакида гувох-лик берадики, назарий дарснинг асосий дакикасида укувчиларга янги билимларни бериш амалга оширилади, кейин эса бахс-мунозара, кичик гурухларда ишлаш ва бошка шу каби ноанъанавий методларни амалга оши-риш оркали берилган билим мустахкамланиши лозим.

Хакикатан хам, дарс жараёнини кузатсак, таълимнинг асосий дакикаси энг самарали, шундан кейин эса онг фаолиятида урганишни давом эттириш мотивацияси тезда пасая бош-лайди. Шу сабабли янги мавзу хакида маъру-зачи маълумот бергандан сунг, давом эттириш учун шу кунга бириктирилган укувчиларга бирма-бир суз берилса, максадга мувофик булади. Бунинг учун хар бир дарсга бир укувчи маъруза, икки-уч укувчи мавзу юзасидан кушимча материаллар тайёрлаб келишлари керак булади. Ва албатта, маърузачи-укувчи тайёрлаган маърузани маърузачи-укитувчи ол-диндан куриб бериши ва биргаликда мухокама килиб олишлари лозим.

Укувчининг маърузачи-укитувчидан сунг суз олиши дарс жараёнида ноанъанавий методлар кулланилишидан далолат бе-риб, укувчиларнинг ахборотни эслаб колиш курсаткичининг пасаймаслигига олиб келади. Чунки бу жараён бир хилликнинг олдини олади.

Шу уринда «Аклий хужум» методининг оFзаки шаклидан фойдаланилса, укувчиларнинг бар-часини жалб этиш имконияти пайдо булади, шу жумладан, укувчиларда мулокот килиш ва мунозара олиб бориш маданияти шаклла-нади, чунки бунда билдирилган фикр^оялар мухокама килинмайди ва бахоланмайди, улар хатто туFри булмаса хам инобатга олинади.

Маърузачи-укувчи дарсга тайёрланиш жараёнида мустакил изланади, уз фикрини баён этишни урганади. Бу жараён хар бир маъруза-чи-укувчи учун узининг кобилиятини турлича намойиш килишга имконият беради. Укувчи хар дарсда турлича тайёрланган кургазмали куроллар, уйинлар ва техникаларнинг гувохи булиш мумкин. Хар бир укувчининг маъруза-сидан сунг, укувчи раFбатлантирилади хамда маъруза давомида маърузачи-укитувчи томо-нидан мавзу тулдирилиб турилади. Бу анъана-вий укитишнинг олдини олиб, укувчиларнинг диккатини жалб килиш билан бир каторда барча укувчиларнинг иштирок этишини таъ-минлайди.

Укувчиларни ватанпарварлик рухида тар-биялаш мамлакат тараккиётининг асосий негизи хисобланади. Чунки ватанпарварлик Fояси жамият, мамлакат баркарорлиги тараккиётида мухим урин тутади. Ватанпарварлик Fоясини шакллантиришнинг асосий ва-зифалари - бу миллий узликни англаш, миллий кадриятларимизни тиклаш, уларни илм-фан ва тараккиёт ютуклари билан бойитиб бориш, ватанимиз тарихи, маданиятини теран билиб олиш, мукаддас динимизга садокатли булиш кабилар булиб, уларни амалга ошириш натижа-сида талабалар онгида янгича фикрлаш, миллий тафаккур, миллий мафкуравий карашлар, маънавий-ахлокий хислатлар камол топади. Шунинг учун хам укувчиларга ватанпарварлик Fояси хакида билимлар бериш, уларда куникма ва малакалар хосил килиш мухим хисобланади. Ватанпарварлик Fоясини шакл-лантириш шахс, жамият маънавиятини юксак даражага кутариш билан боFлик булиб, унинг ахамияти нихоятда каттадир. Ватанпарварлик Fоясини узида мужассам этган шахс жамият та-лабларига жавоб беради, уни мустахкамлайди. Бунга, албатта, комплекс ёндашиш, айникса, дарс, синфдан ташкари ишлар жараёнида укувчи шахсида ватанпарварлик туЙFусини шакллантириш уз самарасини беради.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

Маълумки, чет тилларини урганишдаги асо-сий кулланадиган услублар эшитиш, сузлаш, укиш, ёзишдан иборат булади. Педагог бу услублардан унумли фойдаланиши лозим. Укувчиларни чет тилини узлаштириш жараё-нида Ватанга мухаббат рухида тарбиялаш тар-бия тамойилларидан бири хисобланади. Бунда педагог махсус мавзуларни танлаши, уларга матнларни тайёрлаб бориши лозим. Бу мав-зуларни дарс жараёнида куллаши учун бирор укувчига мавзуни бериб, уни мустакил изла-нишга ундаши, укувчи туплаган маълумотлар-ни хамкорликда ишлаб, тулдириши таълим-тарбияни самарали ташкиллаштиришга имкон беради.

Масалан: «Она Ватан табиати», «Юртимиз мевалари», «Пахта - бойлигимиз», «Тарихий обидаларимиз», «Миллий байрамларимиз», «Бизнинг метро» мавзуларида укувчига расм-лар олиб келиш айтилади. Она Ватан мадхи куйланган шеър, ашулалар тайёрлаш мумкин.

Педагог томонидан тайёрланадиган мавзу-лар куйидаги мазмунда тузилиши мумкин.

Мавзу: «Узбекистан - жаннатмакон диёр».

«Узбекистонимиз табиий ер ресурслари-га бой улка. Мамлакатимизнинг иктисодий салохияти хар бир фукаронинг эхтиёжларини кондириш, узлигини намоён этиш ва бунёдкор-лик кобилиятини руёбга чикаришнинг асосий замини хисобланади. Юртимизда куплаб ол-тин, нефть, газ, рангли металл, кумир, курилиш материаллари мавжуд булиб, улардан халк фа-ровонлиги, истеъмоли учун фойдаланилади. Она заминда бундан бир неча асрлар аввал яратилган, ханузгача юртимизга курк баFишлаб турган кадимий обидалар, асори атикалар, халкимизнинг юксак салохияти, куч-кудрати, бунёдкорлик анъаналари мавжуд. Буларга Бухоро, Самарканд, Хоразм шахарларидаги тарихий обидалар яккол мисол була олади. Шу билан бирга, Узбекистонда йилнинг турт фасли мавжуд булиб, хар бир фаслнинг узгача гашти бор. Мамлакатимиз махсулотлари, боF-роFлари,сабзавот ва мевалари билан жахонда донFи таралган».

Матн тахминан шундай мазмунда тузилиши максадга мувофик булади. Мавзу матнла-ри, албатта, икки тилда, яъни она тилида ва урганилаётган чет тилида тузилиши лозим.

Таълим жараёнида юкорида келтирил-ган матнга ухшаш мазмундаги мавзулардан

фойдаланиш укувчиларни Ватанга мухаббат рухида тарбиялашда асосий восита булиб хисобланади. Бундай материаллар чет тилини узлаштиришда фойдаланиладиган эшитиш, сузлаш, укиш, ёзиш фаолиятида кул келади. Матнни чет тилида укиб эшиттириш, инглиз тили мутахассиси, яъни филолог томони-дан ифодали укилган матн ёзиб олинган ёзув диктофонда эшиттирилиши самарали усул хисобланади. Шунингдек, махсус тайёрлаб эшиттирилган матннинг мазмунини чет тилида сузлаб беришга ургатиш укувчиларнинг хоти-расини мустахкамлайди, нуткини ривожланти-ришга ёрдам беради.

Бундан ташкари, она Ватан тасвирланган расмлардан фойдаланиш, уларни чет тилида сузлаб бериш, тарихий обидалар расми ёки хужжатли фильмларни курсатиш дарс жараё-нини кизикарли ташкил этишга ёрдам беради. Маърузачи-укувчидан ташкари, шу мав-зуга тайёрланган бошка укувчилар хам Ватан хакида маколлар, хикматли сузлар, топишмок ёки хикоялар тайёрлаб келиши лозим булади. Бу кушимча манбалар янги утилган мавзу-даги товуш, суз, гап кабиларни такрорлаш, мустахкамлаш учун кулланилади.

Жамият тараккиётининг усиш омиллари чет тилини пухта урганиш билан хам белгиланади. Бу жараёнда грамматик коидаларга буйсуниш, вазифаларни энг кичигидан бошлаш оркали купайтириб бориш лозим. Шунингдек, аввалги утилган мавзуларни хам мустахкамлаб бориш керак булади. Мухим алока воситаси булган чет тилини уз она тилидек хурмат килиш, ундан яхши максадларда фойдаланиш хар кандай тил урганувчи олдидаги асосий масала хисобланади.

Шуни айтиш керакки, укувчиларга чет тилини ургатишда дарсларнинг ноанъанавий услубда ташкил килиниши самарали нати-жалар бериши тажрибаларда тасдикланган. Ноанъанавий дарсларни ташкил килишда, аввало, укувчиларнинг истак, хохишларига эътибор бериш максадга мувофикдир. Шунингдек, укувчиларнинг индивидуал хусусия-ти, гурухлар хусусияти, ёши, жинси, ривожла-ниши, тайёргарлигини инобатга олиш билан бирга, дарслар дастурга ва укувчиларнинг узлаштириш даражасига тула жавоб бериши керак булади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, чет тиллар дунёга йул очади. Чет тилларни би-лиш жах,он маданияти ютукларидан, дунё ёшларининг интеллектуал салох,иятидан бо-хабар булиш, дунё микёсида мулокот килиш, халкаро х,амкорликни йулга куйишга имкон беради. Уз тили ва маданиятини пухта билган укувчигина бошка тилларга мех,р куя олади. Шунингдек, таълим жараёнида ноанъанавий услублардан туFри фойдаланиш билиш фа-оллигининг курсаткичларини шакллантириш-

га имкон беради. Жумладан, укувчиларнинг эркин фикр юритиш ва фикр алмаша олиши, нутк фаоллигини ошириб, турли мавзуларда нутк юритиши, бошка мамлакатларнинг маданияти билан танишиб бориши х,амда она Ватанга мух,аббат рух,ида тарбияланиши ка-билар кузатилади. Демак, дунё х,амжамиятида Узбекистоннинг алох,ида урнини таъминлаш ва уни мустах,камлашга хизмат килиш учун х,ам чет тилларни урганиш лозим булади.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 10 декабрдаги «Чет тилларни урганиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-1875-сонли карори. // «Халк сузи» газетаси, 11.12.2012 й., 240 (5660)-сон.

2. Арипова М. Талабаларда Ватан равнаки Fоясини шакллантириш. - Т.: «Фан», 2007.

3. Ах,мадалиев А.М., Косимов А.Х. Инновацион фаолият ва илFор педагогик техноло-гиялар. - Т., ТАТУ, 2006.

4. Педагогика. Кулланма. / А.Мунавваров тах,рири остида. - Т.: «Укитувчи», 1996.

5. Умарова М.Ю. Тил урганилаётган мамлакат адабиёти тарихи фанини янги педагогик технологиялар асосида ташкил килиш. // «Чет тилларни укитишда янги педагогик ва ахборот-коммуникация технологияларидан самарали фойдаланиш масалалари» Республика илмий-амалий конференция материаллари. УзДЖТУ, 2014 йил 28 март.

6. Fайбуллаев Н. ва бошкалар. Педагогика. Маърузалар матни. - Т., 2000.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.