Научная статья на тему 'Истиқлол фани: ривожланиш ва тараққиёт сари'

Истиқлол фани: ривожланиш ва тараққиёт сари Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
239
66
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
миллий ғоя / глобаллашув / ахборот уруши / маънавият / фуқаролик жамияти / миллий ғурур / ватанга садоқат / инсонпарварлик / инновацион фаолият / таълимтарбия / идея национальной независимости / глобализация / информаци- онная война / гражданское общество / преданность Родине / инновационная активность / нацио- нальное самосознание.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Жумаев Шамсиддин Ғаффорович, Тоғайқулов Тўлқин Тошмухаммедович

Жамиятда фуқаролар онгига миллий ғояни сингдириш таълим тизимига замонавий инновацион технологияларни кенг жорий этишни тақозо этади. Чунки замонавий инновацион технологиялар миллий ғоянинг ёшлар дунёқарашига таъсирини таъминловчи муҳим воситадир. Шу боис мамлакатимизда амалга оширилаётган муҳим ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий ислоҳотлар асосида юз бераётган ўзгаришлар кадрлар тайёрлашнинг таълим-тарбия тизимида миллий ғоя руҳида ўқитишни тубдан ўзгартириш, таълимда замонавий услублардан кенг кўламда фойдаланиш, янги-янги самарали методлар ишлаб чиқиш ва уларни амалиётда қўллашни тақозо этмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРЕДМЕТ НЕЗАВИСИМОСТИ: НА ПУТИ РАЗВИТИЯ И ПРОГРЕССА

Широкое внедрение идеи национальной независимости в сознание граждан общества требует широкого внедрения современных инновационных технологий в системе образования. Поэтому современные инновационные технологии являются важным средством для влияния идеи национальной независимости на формирование мировоззрения молодежи. Таким образом, изменения, происходящие в нашей стране на основе важных экономических, социальных и политических преобразований в учебно-воспитательном процессе, требуют изменений в духе идеи национальной независимости, создания эффективных методов и применения их на практике.

Текст научной работы на тему «Истиқлол фани: ривожланиш ва тараққиёт сари»

Жумаев Шамсиддин fаффорович,

Тошкент вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Ижтимоий-иктисодий фанлар» кафедраси мудири;

Тоfайк1улов Тулкин Тошмухаммедович,

Тошкент вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Ижтимоий-иктисодий фанлар» кафедраси катта укитувчиси

ИСЩЛОЛ ФАНИ: РИВОЖЛАНИШ ВА ТАРАККИЁТ САРИ

ЖУМАЕВ Ш.¥., ТО¥АЙКуЛОВ Т.Т. ИСТИЦЛОЛ ФАНИ: РИВОЖЛАНИШ ВА ТАРАЩИЁТ САРИ

Жамиятда фукаролар онгига миллий Fояни сингдириш таълим тизимига замонавий иннова-цион технологияларни кенг жорий этишни такозо этади. Чунки замонавий инновацион техно-логиялар миллий Fоянинг ёшлар дунёкарашига таъсирини таъминловчи мух,им воситадир. Шу боис мамлакатимизда амалга оширилаётган мух,им ижтимоий, иктисодий ва сиёсий ислох,отлар асосида юз бераётган узгаришлар кадрлар тайёрлашнинг таълим-тарбия тизимида миллий Fоя рух,ида укитишни тубдан узгартириш, таълимда замонавий услублардан кенг куламда фой-даланиш, янги-янги самарали методлар ишлаб чикиш ва уларни амалиётда куллашни такозо этмокда.

Таянч суз ва тушунчалар: миллий Fоя, глобаллашув, ахборот уруши, маънавият, фукаролик жамияти, миллий Fурур, ватанга садокат, инсонпарварлик, инновацион фаолият, таълим-тарбия.

ЖУМАЕВ Ш.Г., ТОГАЙКУЛОВ Т.Т. ПРЕДМЕТ НЕЗАВИСИМОСТИ: НА ПУТИ РАЗВИТИЯ И ПРОГРЕССА

Широкое внедрение идеи национальной независимости в сознание граждан общества требует широкого внедрения современных инновационных технологий в системе образования. Поэтому современные инновационные технологии являются важным средством для влияния идеи национальной независимости на формирование мировоззрения молодежи. Таким образом, изменения, происходящие в нашей стране на основе важных экономических, социальных и политических преобразований в учебно-воспитательном процессе, требуют изменений в духе идеи национальной независимости, создания эффективных методов и применения их на практике.

Ключевые слова и понятия: идея национальной независимости, глобализация, информационная война, гражданское общество, преданность Родине, инновационная активность, национальное самосознание.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

ZHUMAEV SH.G., TOGAYKULOV T.T. THE DISCIPLINE OF INDEPENDENCE: IN THE PATH OF DEVELOPMENT AND PROGRESS

The widespread introduction of the idea of national independence in the consciousness of society's citizens requires widespread introduction of modern innovative technologies in the educational system. Therefore, modern innovative technologies are an important means for the influence of the ideas of national independence in the formation of the youth worldview. Thus, the changes goingon in our country on the basis of the economic, social and political reforms in the educational process, require a change in the spirit of the idea of national independence, the creation of effective methods and their application in practice.

Keywords: the idea of national independence, globalization, information warfare, civil society, the devotion to the Motherland, innovation activity, national identity.

Y36eKucmoH Pecny6nuKacu Президентининг 2001 uun 18 пнвардагu «Munnuu ucmu^non foncu: acocuu mywyHna Ba maMouunnap» 0aHu 6yuuna matnuM dacmypnapuHu npamuw Ba pecny6nuKa matnuM muзuмuгa rnopuu эmuм myfpucuдa»гu 0apMouuwu %a6yn цunuнгaн эдu. Uy mapuxuu вoцеaгa %aM 16 uun 6yndu. Uy quc^a mapuxuu daBp MaMnaKamuMu3 matnuM muзuмuгa 6y пнгu 0aннuнг rnopuu эmunuмu fonmda myfpu qapop 6ynгaнnuгuнu mynuq uc6omnadu.

XXI аср бошида жах,он майдонида маънавий салох,ият, акл-заковат мусобакаси, мафкура-вий кураш етакчи уринга чикди. Бутун дунёда инсонларнинг калби ва онгига хукмрон булиш учун кескин кураш бормокда. Табиийки, х,еч кайси давлат, х,еч кайси жамият бу жараёндан четда туролмайди.

Узбекистон мустакил давлат сифатида жах,он х,амжамиятида муносиб урин эгаллагач, биз мураккаб дунё билан куп томонлама му-носабатлар урнатишга киришдик. Иктисодий, сиёсий, маданий х,амкорлик алокалари кенг йулга куйилди. Айни вактда мамлакатимизга турфа йуллар билан турли мафкуравий, Fоявий либосдаги ахборот окимлари кириб келмокда. Хилма-хил диний мазх,аблар, секталар фаоли-ят юритишга уриниб, уз таъсир доираларини кенгайтириш, жамиятнинг мафкуравий муво-занатини бузиш, маънавий бекарорликни ву-жудга келтиришга уринмокда. Мана шундай мураккаб вазиятда давр х,ар биримиздан, бутун халкимиздан рух,ан уЙFок ва сергак булиш, зиммамизга юклаган масъулиятни теран х,ис килиш, миллатимиз, халкимиз, Ватанимиз тинчлиги ва баркарорлиги йулида фидокоро-на курашишни талаб этмокда. Мана шундай шароитда «Миллий истиклол Fояси ва маъна-вият асослари» фанининг таълим тизимига жо-рий этилгани усиб келаётган ёш авлод калби

ва тафаккурида миллий Fоя, миллий мафкура, умумбашарий кадриятлар, демократик тамо-йилларга асосланган дунёкарашни шакллан-тиришда мух,им ах,амият касб этади.

«Миллий истицлол гояси: асосий тушун-ча ва тамойиллар» туркумига кирувчи фан-лар таълим тизимига куйидаги максадларни кузлаб жорий этилган:

- истиклол Fояларига чексиз садокат, она диёрга мех,р-мух,аббат, озод ва обод Ватан барпо этишдек улуг ва олижаноб максадга эътикод, жасурлик ва фидойиликни янада чукур сингдириш;

- ёш авлоднинг миллий кадриятларимиз ва улуг мутафаккирларимиз меросидан бах,ра-манд булиши, уларни ислом динининг инсон-парварлик фалсафаси, Fоялари рух,ида тарбия-лаш;

- мамлакатда кечаётган янгиланишлар, ижтимоий-сиёсий, иктисодий ислох,отларнинг маъно-мох,ияти, максадини теран англаган х,олда унинг фаол иштирокчиси ва курашчи-сига айланиш тафаккурини камол топтириш.

«Миллий истиклол Fояси: асосий тушунча ва тамойиллар» фанини таълим тизимига жорий этиш жараёни куйидаги тадрижий йулни босиб утди:

• дастлаб тажрибавий дастурлар синовдан утказилди ва экспериментатор профессор-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

укитувчиларнинг илмий-услубий таклифлари х,исобга олинган х,олда кайта ишланиб наму-навий дастур сифатида чоп этилди;

• дастурдаги янгиликлар фанни укитишнинг самарали методикаси ва унга куйиладиган талабларни профессор-укитувчиларга етка-зиш максадида доимий семинарлар, укишлар, малака ошириш курслари ташкил этилди;

• давлат таълим стандартлари ишлаб чикилди ва амалиётга татбик этилди;

• умумий урта таълимнинг бошланFич синфларида «Одобнома» фанига миллий истиклол Fоясига оид масалалар укувчи ёшларга мос равишда киритилиб, 1-4-синфлар учун янги дарсликлар нашр килинди;

• 5-6-синфларнинг «Ватан туЙFуси» укув дастурига миллий истиклол Fояси буйича 12 та мавзу киритилиб, укитувчилар учун методик тавсиялар ишлаб чикилди, янги дарсликлар нашр килинди;

• 7-9-синфларга «Миллий истиклол Fояси ва маънавият асослари» укув фани киритилди, мазкур синфлар учун х,ам янги дарсликлар чоп этилди.

Бу борадаги энг долзарб вазифа - укувчи-ёшлар калби ва онгига она юртга мух,аббат х,амда садокат туЙFуларини чукур сингдириш, миллий ^урурни тарбиялаш масаласидир. Ушбу вазифа билан узвий боFлик булган муам-мо - ёшларнинг фаол фукаролик позициясини шакллантириш, х,аётга онгли муносабат, доимо огох, ва х,ушёр булиб яшаш туЙFусини ошириш-дир. Шу маънода олиб каралганда, х,ар кандай жамият уз истикболини кишиларни эътикод даражасига айланган муайян Fояда кура ола-ди. Чунки «жамиятнинг, жамият ах,лининг мус-тах,кам ва равшан мафкураси булмаса, уз олди-га куйган аник бир максад-муддаоси булмаса, у мукаррар равишда инкирозга юз тутади»1.

Мана шундай х,акикатнинг исботи уларок мамлакатимизда 2001 йил 18 январда Узбекистон Республикаси Президентининг «Миллий истиклол Fояси: асосий тушунча ва тамойиллар» фани буйича таълим дастурла-рини яратиш ва республика таълим тизимига жорий этиш туFрисида»ги фармойиши кабул килинди. Унга кура таълим тизимининг бар-

1 Каримов И.А. Жамиятимиз мафкураси халкни -халк, миллатни - миллат килишга хизмат этсин. - Т. «Узбекистон», 1999. -5-б.

ча боскичларида «Миллий истиклол Fояси ва маънавият асослари» фанлари жорий этилди ва мазкур йилдан педагогика институтларида айнан шу йуналиш буйича мутахассислар х,ам тайёрлана бошланди.

Жамиятда миллий Fояни тарFиб этиш, халкимиз айникса ёш авлодни турли маъна-вий тахдидлардан асраб колиш учун илмий асосланган ва замон талабларига мос равишда таълим тизими танланганлиги жуда катта ах,амиятга эга булди. Бу айникса Узбекистонда фукаролик жамияти курилишини Fоявий ва назарий жих,атдан янада жадаллаштиришга имкон яратди.

Мамлакатимизда миллий Fоя ва фукаролик жамиятини шакллантириш жараёнида мактаб таълимига алох,ида урFу берилаётганлигидан кузланган асосий максад - турли вайронкор Fояларга бевосита таълим тизимидаги укув дарслари ва маънавий-маърифий тадбирлар оркали карши туришдир.

Дар^акикат, бугунги кунда таълим-тарбия тизимининг бош максади - бевосита аник ва табиий фанларни пухта биладиган, жах,он май-донида уз билими оркали ракобатлаша олади-ган, айни дамда эса рух,ий жи^атдан оиласи, ва-тани х,амда миллатига нисбатан ме^р-му^аббат туЙFулари шаклланган ёш авлодни тарбиялаш-дир. Биринчи Президентимиз таъкидлагани-дек, «Эркин фукаро маънавиятини, озод шахс-ни шакллантириш масаласи олдимизда турган энг долзарб вазифалардандир. Бошкача айт-ганда, биз уз ^ак-^укукларини танийдиган, уз кучи ва имкониятларига таянадиган, атрофида содир булаётган вокеа-х,одисаларга мустакил муносабат билан ёндашадиган, айни замонда шахсий манфаатларини мамлакат ва халк ман-фаатлари билан уЙFун х,олда курадиган эркин, х,ар жи^атдан баркамол инсонларни тарбияла-шимиз керак»2.

Маълумки, тарихан таълим ва тарбия жа-раёни х,еч качон Fоя ва мафкурадан х,оли булмаган. Жамиятда таълим ва тарбиянинг мафкурасизлашиб колиши ёки унда мафку-ра амалиётининг нотуFри йулга куйилганлиги доимо инсонларни максадсиз колишга х,амда уларнинг узлигидан узоклашишга олиб кел-ган.

2 Каримов И.А. Узбекистон XXI асрга интилмокда. - Т.: «Узбекистон», 1999. -17-18-6.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

Шунга кура жамиятимизнинг максадга эри-шувида мактабдаги таълим-тарбия жараёни учун миллий Fоя ута зарурдир. Айни вактда миллий Fоя х,ар бир фукаро, айникса таълим олиш ёшидаги укувчилар онгига кириб бо-ришида таълим тизимининг кумагига мух,тож. Мамлакатимиздаги таълим тизими ва миллий Fоя уртасида ана шундай тамойиллар асосида-ги узаро диалектик боFликлик мавжуддир.

Мустакиллик даврида мамлакатимизнинг таълим тизимида амалга оширилаётган бар-ча ислох,отларда мазкур боFликлик уз аксини топмокда. Хозирда ушбу ислох,отлар натижа-сида мамлакатимиз таълим тизимида туб си-фат узгаришлар вужудга келтирилди. Бугунги кунда ушбу тизим узбек халкининг бой маъна-вий ва моддий меросини ёш авлодга етказиш, уларда бу меросдан фахр ва Fурур туЙFуларини камол топтириш х,амда уларни жах,он илм-фан ютукларидан бах,раманд булишида катта ах,амият касб этмокда.

Албатта, бу жараёнда миллий Fояни синг-дириш оркали амалга оширилаётган ишлар-ни инобатга олмаслик мумкин эмас. Биноба-рин, миллий Fоя таълим тизимининг мактаб-гача таълимдан бошлаб, то олий таълимгача булган боскичларида «Одобнома», «Ватан туЙFуси», «Миллий Fоя ва маънавият асосла-ри», «Шахс ва жамият» ва бошка шу каби фан-лар оркали ёш авлод онгида ватан ва инсонни кадрлаш каби туЙFуларни ривожлантириш ва мустакил Узбекистонда амалга оширилаётган ислох,отлар х,амда жах,ондаги Fоявий-сиёсий жараёнлар туFрисидаги билимларни х,осил килишда асосий ролни уйнамокда.

Жамиятда фукаролар онгига миллий Fояни сингдириш таълим тизимига замонавий инно-вацион тарFибот технологияларини кенг жо-рий этишни такозо килади. Чунки замонавий инновацион технологиялар миллий Fоянинг ёшлар дунёкарашига таъсирини таъминлов-чи мух,им воситадир. Шу боис мамлакатимиз-да амалга оширилаётган мух,им ижтимоий, иктисодий ва сиёсий ислох,отлар асосида юз бераётган узгаришлар кадрлар тайёрлашнинг таълим-тарбия тизимида миллий Fоя рух,ида укитишни тубдан узгартириш, таълимда замонавий услублардан кенг куламда фойдаланиш, янги-янги самарали методлар ишлаб чикиш ва уларни амалиётда куллашни такозо этмокда. Халк таълими, урта махсус ва олий таълим-

нинг барча тармокларида узаро алокаларни мустах,камлаш, касбий ва Fоявий тайёргарлик-ни изчил юксалтиришни х,озирги давр талаб этмокда. Шу сабабли х,ам Узбекистон Респуб-ликаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2016 йил 30 декабрь куни мамлакатимизнинг етак-чи илм-фан намояндалари билан учрашув-да: «Мамлакатимизда юкори салох,иятга эга, жах,он микёсида эътироф этилган олимлар куп. Улар уз мактабларини яратиши, шогирдлар тарбиялаши лозим. Ёш авлодни салох,иятли кадрлар этиб тарбиялашдаги биринчи боскич - мактаб таълимини тубдан такомиллашти-риш, илмий кадрлар ва юксак малакали мута-хассислар тайёрлаш жараёнининг узлуксизли-гини таъминлаш зарур. Бу йулда х,еч нарсани аямаймиз»1, деб таъкидлаган эди.

Миллий Fояни тарFиб килишда инновация шу сох,а сифатини яхшилашга йуналтирилган х,олда амалга оширилади. Инновациялар дол-зарб, мух,им ах,амиятга эга булиб, миллий Fоя тизимида шаклланган янгича ёндашувлардан иборат булади. Мазкур ёндашувлар ташаб-буслар ва янгиликлар асосида тугилиб, миллий Fоя тизимининг концептуал мазмунини ривожлантириш учун истикболли асос булиб хизмат килади.

Миллий Fояни тарFиб килишдаги х,ар кандай янгилик инновация була олмайди. Шу сабабли «новация» ва «инновация» тушунчалари уртасидаги асосий фаркларни курсатиб утиш зарур. Агар фаолият киска муддатли булса ва яхлит тизим хусусиятига эга булмаса, уз олдига муайян тизимдаги факат баъзи элементларни узгартиришни вазифа килиб куйган булса, у х,олда биз новация хусусида фикр юритаётган буламиз.

Агар фаолият маълум концептуал ёндашув асосида амалга оширилаётган булса ва унинг натижаси уша тизим ривожланиши ёки унинг принципиал узгаришига олиб келса, «инновация» деган тушунча шаклланади. Миллий Fояни тарFиб килишда инновациянинг ама-лиётга киритилиши инновацион жараёнларда амалга оширилади. Инновацион жараён деб инновацион узгаришларга тайёргарлик куриш ва уни амалга ошириш жараёнига айтила-

1 http://uza.uz/oz/politics/ilm-fan-yutu-lari-tara-iyetning-mu-im-omili--31-12-2016. - Электрон ресурс. 2017 йил 18 сентябрда мурожаат этилган.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

ди. Инновацион жараён - ижтимоий-сиёсий узгаришлар асосида юзага келган янгиликлар, бу янгиликларнинг шу соха вакиллари томони-дан узлаштирилиши ва улардан илмий асосда амалиётда самарали фойдаланишнинг узгариб борувчи яхлитлигидир.

Миллий Fояни тарFиб килишдаги инновацион узгаришлар, тизимга х,ар кандай янги-ликнинг киритилиши бевосита шу соха вакили фаолиятини янгилаш ва узгартириш оркали амалга оширилиши хам атрофлича урганилган. Инновацион фаолият узлуксиз равишда янгиликлар асосида ишлаш булиб, у узок вакт давомида шаклланади ва такомиллашиб бо-ради. Инновацион фаолият - янги ижтимоий талаблар билан анъанавий меъёрларнинг мос келмаслиги ёхуд амалиётнинг янги шакллана-ётган меъёрининг юзага келган меъёр билан тукнашуви натижасида вужудга келган катор муаммоларни ечишга каратилади. Инновация-лар доимий равишда ижтимоий-сиёсий хаётга янгиликлар олиб кириш оркали мафкуравий карашлар ривожига катта таъсир курсатади1.

Биз яшаётган XXI аср «ахборот-техноло-гиялар асри» деб номланмокда. Бугунги кунда глобаллашув жараёнларининг тезлашуви ду-нёда юз бераётган вокеа ва ходисалар, янгиликлар хамда илм-фандаги ютукларнинг ахбо-рот-коммуникация технологиялари оркали бир зумда бутун ер юзига ёйилишига олиб келди. Бу эса катта хажмдаги «ахборот боси-ми» остида яшаётган укувчи-ёшларга таълим-тарбия бериш жараёнларини кийинлаштир-мокда. Чунки, таркатилаётган ахборотларнинг барчаси хам фойдали, ёш авлод онги ва тафак-курини устиришга хизмат килувчи маълумот-лар эмас. Шу сабабли хали етарли хаётий таж-рибага эга булмаган, маънавий-ахлокий дунё-караши шаклланмаган баъзи ёшларда рухий зурикиш, тушкунлик, худбинлик, бепарволик, локайдлик, ахборот хуружлари таъсирига ту-шиб колиш каби холатлар юз бермокда.

Шу сабабдан хам, мамлакатимизда ахборот хавфсизлигини таъминлаш, ёшларни турли хавфли ва зарарли Fоялар таъсиридан химоя-лаш вазифаси давлат сиёсати даражасидаги

1 Тураев Ш., Очилов Х., Хужаев М., Журакулов Ф., Алимов Н., Худойназаров О. Миллий Fоянинг инновацион тарFибот технологиялари ва ёшларни ахборот-психологик хуружларидан химоя килишнинг замонавий усуллари. - Т.: «Турон замин зиё», 2016. -19-б.

масалага айланган. Ушбу сиёсат халкимизнинг куп асрлик миллий Fурур, Ватанга садокат, ор-номус, мехр-окибат, шарм-хаё, инсонпарвар-лик каби миллий кадриятларини ёш авлод онги ва калбига сингдириш, мафкуравий тах-дидлар ва ахборот хуружларининг олдини олиш, ёшларда Fоявий ва ахборот хуружлари-га карши мафкуравий иммунитетни шакллан-тиришга каратилгани билан хам эътиборга моликдир. Ахборотлашган жамиятда укувчи-ёшларнинг ахборотларни олишга булган эхтиёжларини чеклашнинг имкони йук ва бу бизнинг очик ва эркин демократик жамият куриш хакидаги эзгу максадимизга хам туFри келмайди. Шу сабабли асосий максадимиз укувчиларнинг замонавий ахборот-коммуни-кация технологиялари (АКТ) томонидан таркатилаётган фойдали, хавфсиз ахборотларни кабул килиш, зарарли ва хавфли ахборотларни эса инкор этиш куникмаларини хосил килишга эришиш булиши лозим.

Бугунги «ахборот уруши» авж олган тахл-икали замонда ахборот хавфсизлигини таъминлаш, укувчиларга АКТдан окилона фойда-ланиш йулларини ургатиш, уларда медиамада-ниятни шакллантириш оркали мафкуравий иммунитетни хосил килишга эришиш долзарб масалага айланган. Чунки хар кандай ахборот окимининг ёшлар маънавиятига таъсири хусу-сида суз юритганимизда, аввало, бу масала за-мирида жамиятимиз, давлатимизнинг миллий хавфсизлиги ётганини назарда тутишимиз лозим. Шу нуктаи назардан олиб караганда, бугунги кунда умумий урта таълим фанларини укитишда АКТдан фойдаланишнинг энг мухим долзарб масаласи укувчиларнинг мустакил фикрлаш куникмаларини ривожлантириш оркали уларда бузFунчи ахборотларга нисбатан мафкуравий иммунитетни шакллантириш булиб колмокда.

Миллий Fояни ёш авлод калби ва онгига сингдиришдан кузланган асосий максад хам юксак маънавиятли, ватан манфаатини уз ман-фаатидан устун куядиган, миллий Fурури баланд, уз мустакил фикри ва дунёкарашига эга комил инсонларни тарбиялаш оркали жамият баркарорлиги ва мамлакат хавфсизлигини таъминлашдир.

Юкорида келтирилган фикрларни жамлаб, укувчилар калби ва онгига миллий Fояни синг-диришда инновацион тарFибот технологияла-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

ридан фойдаланиш буйича куйидаги тавсия-ларни келтириб утамиз:

• малака ошириш тизимида укитувчилар-нинг АКТдан фойдаланиш самарадорлигини янада ошириш буйича укув ва услубий кулланмалар ишлаб чикиш х,амда укув семи-нарлари ташкил этиш;

• таълим муассасаларида АКТдан тулик фойдаланишни йулга куйиш учун зарур педа-гогик шароитларни яратиш ва укитувчиларни АКТдан самарали фойдаланишга тайёрлаш;

• замонавий АКТ оркали укувчиларга ахборотларни содда, киска ва аник тарзда, боланинг манфаатидан келиб чикиб, укувчи яшайдиган шароитга киёслаб етказиш;

• укувчиларда ахборот манбаларини танкидий тах,лил килиш, узлаштирилаётган укув материали буйича шахсий фикр ва карашларни шакллантириш;

• укувчиларда Ватанга садокат, мех,р-окибат ва келажакка булган ишонч х,иссини юксалтириш максадида халкимизга хос мил-лий ва умуминсоний кадриятларни АКТ оркали кенг тарFиб килиш;

• ота-оналарга уз фарзандларини ахборот хуружларидан х,имоя килиш буйича тавсиялар бериш.

Мамлакатимизда миллий Fояни шакллантириш амалиётининг таълим тизимига кирити-лиши ижобий х,ол. Уни туFри ташкиллаштириш эса икки баробар ютукка эришиш демакдир. Таълим тизимидаги миллий Fояни сингдириш амалиёти х,акида бундай дейишимизнинг, албатта, асослари мавжуд. Чунки х,озирда бу сох,ада эришаётган ютуклар билан бирга баъзи муаммолар х,ам мавжуд. Бу муаммолар аввало:

- умумтаълим мактабларида кадрларнинг етишмаслиги;

- миллий Fоя туркумидаги фанларни уки-тиш ва айни вактда бошка турдаги фанлар оркали миллий Fояни сингдиришда айрим кадрларнинг салох,иятсизлиги;

- миллий Fояни сингдириш амалиётидаги укув адабиётлари тулик мафкуравий таъсир воситаси даражасида ишланмаганлиги туфайли вужудга келган.

Дарх,акикат, юкорида тилга олинган муаммолар бугунги таълим тизимида мавжуд. Жум-ладан, миллий Fоя туркумидаги фанларни укитиш ва айни вактда бошка турдаги фанлар оркали миллий Fояни сингдиришда айрим кадрларнинг салох,иятсизлиги мактаб таъли-мида мавжуд х,олдир. Мазкур муаммонинг келиб чикиши сабабларининг айримларига тухталадиган булсак, х,озирда миллий Fоя туркумидаги фанларнинг баъзи укитувчилари кандай йуналишда иш олиб бораётганлигини (албатта укитувчилигини билган х,олда), маф-курачи эканлигини билмайди ва х,ис кила ол-майди. Шунинг учун х,ам улар томонидан миллий Fояни сингдириш ишига курук дарс утиш деб каралмокда ва уз-узидан бу жараёнда за-мон талаб этаётган замонавий педагогик тех-нологиялар (ЗПТ) ва АКТдан унумли фойдала-нилмаяпти. Натижада бугунги XXI аср шарои-тида уйида х,ам, кучада ^ам ва х,атто мактабда ^ам интернет билан боFланиб утирган укувчилар учун XX асрнинг 70-80-йилларини эслатувчи факат кора доска ва ок бур ^амда курук (баъзан сузларига укитувчининг узи ту-шунмайдиган) маъруза оркали дарслар ташкил этилмокда. Айнан миллий Fоя туркумига кирувчи фанларнинг айрим мутахассислари томонидан йул куйилаётган камчилик ва хато-лар шуларни ташкил этса, бошка турдаги (ма-салан, она тили, адабиёт, география, инглиз тили ва х,оказо) фан укитувчилари томонидан уз фани оркали миллий Fояни сингдириш ишига беписандлик билан, иккинчи ёки учинчи да-ражали масаладек караш х,оллари учрамокда. Мана шундай камчиликларга йул куяётган укитувчилар узларининг иш дастурларида бел-гилаб куйилган дарснинг уч максадидан бири булган тарбиявий максадда укувчиларга бар-ча фанлар оркали миллий Fоя сингдирилиши лозимлигини унутиб куймасликлари лозим.

Айнан шу масалада Узбекистон Республи-каси Биринчи Президенти Ислом Каримов шундай деган эди: «Тарбиячиларнинг узига замонавий билим бериш, уларнинг маълумоти-ни, малакасини ошириш каби пайсалга солиб булмайдиган долзарб масалага дуч келмок-дамиз. Менинг фикримча, таълим-тарбия ти-зимини узгартиришдаги асосий муаммо х,ам

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

шу ерда. Укитувчи болаларимизга замонавий билим берсин, деб талаб киламиз. Аммо замонавий билим бериш учун, аввало, мураббий-нинг узи хам шундай билимга эга булиши керак»1. Зеро, биз янги асрда ва янги цивилизация даврида яшаяпмиз. Бу цивилизацияда мехнат килиб, узининг устида тинмай ишлай-диган, доимий равишда билимга эхтиёжларини кондириб, уз куч-куввати ва олган билимла-рини укувчиларининг баркамол булиб шакл-ланишига сарф этувчи, ватан манфаатлари йулида хизмат кила олувчи укитувчи ва му-раббийларгина муносиб уринни эгаллаши мумкин.

Хар бир халкнинг маънавий бойлиги мил-лий ва умуминсоний кадриятларни канчалик узлаштирилганлик даражаси билан белгилана-ди. Миллий ва умуминсоний кадриятлар утмишнинг ютуFи. Уни урганиш ва ривожлан-тириш эса хозирги авлодларнинг вазифасидир. Бугунги глобаллашув жараёнлари тезлашган, мафкуравий хуружлар кучайган, «оммавий ма-даният» номи билан никобланган ахлоксизлик Fоялари кенг таркалаётган тахликали замонда халкимизнинг асрлар мобайнида яратган маънавий мероси ва миллий кадриятларини асраб-авайлаш ва келгуси авлодларга етказиш

тадбирларини куриш, адабиёт ва санъатни се-виш ва ривожлантириш, мамлакатимизда яшовчи бошка халклар маданияти, тилига хурмат билан муносабатда булиш, виждон ва диний эътикод эркинлигини карор топтириш, оилани миллий кадриятлар асосида мустах-камлаш, она, аёлга булган эътиборни кучайти-риш, таълим тизимининг барча буFинларида умуминсоний ва миллий кадриятларнинг мазмун-мохиятини чукур урганишга эришиш хамда шу асосда соFлом ва баркамол авлодни тарбиялаш каби вазифалар мамлакатимизда давлат сиёсати даражасига кутарилган.

Хулоса килиб айтганда, таълим муассасала-ридаги таълим ва тарбия амалиёти мана шу тарзда ташкиллаштирилса, бугунги кундаги факат маълумотлар берувчи адабиётлар ва дарс жараёнлари урнида хакикий маънавий ва мафкуравий таъсир воситаси булган адабиётлар ва дарс жараёнлари вужудга келади. На-тижада укувчиларда мафкуравий, Fоявий, ин-формацион ва бошка бузFунчи хуружларга карши куч, яъни иммунитет шаклланади, улар-га хеч кандай тахдид узининг зарарли таъси-рини утказа олмайди. Бу эса жамият тарак-киёти, баркарорлиги ва тахдидбардошлиги-нинг мухим шарти хисобланади.

Адабиётлар руйхати:

1. Каримов И.А. Жамиятимиз мафкураси халкни - халк, миллатни - миллат килишга хизмат этсин. - Т.: «Узбекистон», 1999. -5-б.

2. Каримов И.А. Узбекистон XXI асрга интилмокда. - Т.: «Узбекистон», 1999. -17-18-6.

3. Каримов И.А. Хавфсизлик ва баркарорлик йулида. 6-жилд. - Т.: «Узбекистон», 1998. -328-б.

4. Тураев Ш., Очилов Х., Хужаев М., Журакулов Ф., Алимов Н., Худойназаров О. Миллий Fоянинг инновацион тарFибот технологиялари ва ёшларни ахборот-психологик хуружла-ридан химоя килишнинг замонавий усуллари. - Т.: «Турон замин зиё», 2016. -19-б.

5. http://uza.uz/oz/politics/ilm-fan-yutu-lari-tara-iyetning-mu-im-omili--31-12-2016. -Электрон ресурс. 2017 йил 18 сентябрда мурожаат этилган.

1 Каримов И.А. Хавфсизлик ва баркарорлик йулида. 6-жилд. - Т.: «Узбекистон», 1998. -328-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.