Научная статья на тему 'ГЛОБАЛЛАШУВ ЖАРАЁНИНИНГ МИЛЛИЙ МАЪНАВИЯТГА ТАЪСИРИ'

ГЛОБАЛЛАШУВ ЖАРАЁНИНИНГ МИЛЛИЙ МАЪНАВИЯТГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
746
103
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
глобаллашув / миллий маънавият / интеграциялашув / маънавий мерос / маънавий таҳдид / дунёқараш / globalization / national spirituality / integration / spiritual heritage / spiritual threat / worldview

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Ў. М. Мавлонов

Ушбу мақолада глобаллашув жараёнининг миллий маънавиятимизга кўрсатаётган таъсирлари ҳақида фикр юритилади. Бу жараённинг жамият ҳаётидаги ижобий ва салбий жиҳатларига тўхталиб, давлат арбоблари, тадқиқотчиларининг мазкур масаладаги илгари сурилган фикрлари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE INFLUENCE OF THE GLOBALIZATION PROCESS ON THE NATIONAL SPIRITUALITY

This article discusses the impact of globalization on our national spirituality. Focusing on the positive and negative aspects of this process in the life of society, the views of state leaders and researchers on this problem were analyzed.

Текст научной работы на тему «ГЛОБАЛЛАШУВ ЖАРАЁНИНИНГ МИЛЛИЙ МАЪНАВИЯТГА ТАЪСИРИ»

ГЛОБАЛЛАШУВ ЖАРАЁНИНИНГ МИЛЛИЙ МАЪНАВИЯТГА

ТАЪСИРИ

У. М. Мавлонов

Узбекистон давлат санъат ва маданият институти катта укитувчиси

utkiriy@umail .uz

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада глобаллашув жараёнининг миллий маънавиятимизга курсатаётган таъсирлари хакида фикр юритилади. Бу жараённинг жамият хаётидаги ижобий ва салбий жихатларига тухталиб, давлат арбоблари, тадкикотчиларининг мазкур масаладаги илгари сурилган фикрлари тахлил килинган.

Калит сузлар: глобаллашув, миллий маънавият, интеграциялашув, маънавий мерос, маънавий тахдид, дунёкараш

THE INFLUENCE OF THE GLOBALIZATION PROCESS ON THE

NATIONAL SPIRITUALITY

О. M. Mavlonov

Senior lecturer at the Department of Social Sciences and Humanities of the Uzbek State

Institute of Arts and Culture utkiriy@umail .uz

ABSTRACT

This article discusses the impact of globalization on our national spirituality. Focusing on the positive and negative aspects of this process in the life of society, the views of state leaders and researchers on this problem were analyzed.

Keywords: globalization, national spirituality, integration, spiritual heritage, spiritual threat, worldview

КИРИШ

Маълумки, хозирги давр глобаллашув жараёнларининг нихоятда чукурлашиб кетганлиги ва хаётимизнинг барча жабхаларига сезиларли таъсир этаётганлиги билан характерланади. Албатта глобаллашув жараёнининг хозирги давр инсоният хаётидаги таъсир доираси, тутган урни ва ахамияти хакида бу борада тадкикот олиб бораётган тадкикотчи олимлар, сиёсатшунослар хамда таникли давлат арбоблари томонидан турфа фикрлар, карашлар, мулохазалар

билдирилган. Кези келганда айтиш жоизки айни масаладаги карашларда бир-бирини инкор этувчи холатларни хам кузатиш мумкин. Аммо бу борадаги фикларнинг аксариятида глобаллашувнинг хам ижобий хам салбий томонларини эътироф этувчилар купчиликни ташкил этади десак хато килмаган буламиз.

Хуш, глобаллашув жараёнини хакикатдан хам хозирги ута шиддатли ва мураккаб давр тезлиги талабларига жавоб берадиган, жамият тараккиётига хизмат килувчи ижобий бир феномен сифатида кабул килиш керакми, ёки аксинча, миллий маънавиятнинг емирилишига, урф-одат, анъана, кадриятларнинг заифлашувига олиб келадиган салбий жараён сифатида.

Келинг мамлакатимиз рахбарларининг уз асарлари, маърузалари ва нуткларида глобаллашувнинг ижобий хамда салбий томонлари буйича билдирган фикр мулохазаларини бу муаммони тадкик килишда асос килиб олиб, мазкур масаланинг мохиятини очиб беришга харакат киламиз.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон Республикасининг Биринчи Президенти И.А.Каримов узининг "Юксак маънавият - енгилмас куч" асарида бу борада тухталиб: "Х,ар бир ижтимоий ходисанинг ижобий ва салбий томони булгани сингари, глобаллашув жараёни хам бундан мустасно эмас. Хрзирги пайтда унинг гоят уткир ва кенг камровли таъсирини деярли барча сохаларда куриш, хис этиш мумкин. Айникса, давлатлар ва халклар уртасидаги интеграция ва хамкорлик алокаларининг кучайиши, хорижий инвестициялар, капитал ва товарлар, ишчи кучининг эркин харакати учун кулайликлар вужудга келиши, куплаб янги иш уринларининг яратилиши, замонавий коммуникация ва ахборот технологияларининг, илм-фан ютукларининг тезлик билан таркалиши, турли кадриятларнинг умуминсоний негизда уйгунлашуви, цивилизациялараро мулокотнинг янгича сифат касб этиши, экологик офатлар пайтида узаро ёрдам курсатиш имкониятларининг ортиши -табиийки, буларнинг барчасига глобаллашув туфайли эришилмокда" - дея бу масаланинг ижобий томонларига эътибор каратиш билан бир каторда, унинг ута таъсирчан маънавий, мафкуравий тахдид сифатидаги жихатларини хам очиб беради ва "Глобаллашув жараёнининг яна бир узига хос жихати шундан иборатки, хозирги шароитда у мафкуравий таъсир утказишнинг нихоятда уткир куролига айланиб, хар хил сиёсий кучлар ва марказларнинг манфаатларига хизмат килаётганини соглом фикрлайдиган хар кандай одам, албатта, кузатиши мукаррар" - деган фикрларни билдириб утади.

Юртбошимиз Ш.Мирзиёев хам глобалашув хакида куйидаги фикрларни "Кейинги йилларда Ер юзида кескин геосиёсий узгаришлар руй берди, халкаро микиёсда хавфсизлик ва баркарорлик тизими издан чикмокда. Глобаллашув

жараёнининг тобора шиддатли тус олиши нафакат инсоният имкониятларини кенгайтирмокда, балки зиддиятларнинг кескинлашуви, ривожланган ва колок давлатлар уртасидаги тафовутнинг усишига олиб келмокда. Бунинг окибатида тинчлик ва баркарорликка рахна солаётган, мохияти ва куламига кура трансмиллий хусусиятга эга турли хатти-харакатлар содир этилмокда" -билдиради. Бу карашдан хам куриш мумкинки, глобаллашув улкан инсоний имкониятлар билан бир каторда дунёда тинчлик ва баркарорликка соя солаётган бир жараён сифатида эътироф этилган. Шунингдек, Президентимиз Шавкат Мирзиёев Мухаммад ал-Хоразмий номидаги мактабда ёшлар билан учрашувида хам глобаллашув шароитидаги хавф-хатарлар ва мафкуравий хуружлар хакида суз юритиб, маърифатпарвар бобомиз Фитратнинг "Бу дунё кураш майдонидир. Соглом тан, уткир акл ва яхши ахлок бу майдон куролидир", деган сузларини ёдга олиш оркали глобаллашув жараёнига узига хос бахо берди.

МУ^ОКАМА

Хуш, глобаллашув жараёнининг маънавий тахдид куринишидаги жихатлари нималарда намоён булмокда ва умаман "маънавий тахдид" деганда нимани тушуниш керак.

Глобаллашув жараёнининг чукурлашиб бориши натижасида инсон учун хавфли булган турли хил ноанъанавий тахдидлар юзага келмокда. Булардан энг хавфлилари инсонларнинг рухиятига таъсир утказиш оркали миллатларнинг кадриятлари ва турмуш тарзини издан чикаришга каратилган ахлок-одоб, оила ва жамият хаётида жиддий таъсир курсатадиган маънавий тахдидлар хисобланади.

Бугунги кунда "Маънавий тахдид" тушунчаси кенг ишлатилмокда. Бу масалада тадкикотчилар томонидан хам турлича фикрлар билдирилган.

Жумладан, тадкикотчи С.М.Йулдошева томонидан куйидаги фикрлар билдирилган: Маънавий тахдидлар шахс ахлокий онгида салбий тушунчалар, туйгулар, хусусиятлар ва сифатларни хосил килувчи иллатлар мажмуидир. Чунки "Тахдид" сузи хавф-хатар, хуруж ва бузиш маъноларини англатади. Шу маънода маънавий тахдидлар шахсни аклий ва ахлокий жихатдан бузишга каратилган максадли хуружлар хисобланади.

Маънавий тахдидлар бир неча куринишдан иборат булиб, биринчи куриниш мафкуравий хуружларни уз ичига камраб олади. Бунда асосий эътибор шахс фикрини бузиш, шахс дунёкарашини айнитиш ва шахс позициясини узгартиришга каратилади. Нотугри фикрлаш, мутаассибона дунёкараш ва зарарли хаётий позиция шахснинг мафкуравий носогломлигини англатади.

Маънавий тахдиднинг иккинчи куриниш гоявий тахдиддир. Бу хуруж хам уч маънога эга булиб, бунда асосий эътибор шахс хулк-атворини айнитиш, шахс

ахлокий муносабатларини издан чикариш ва шахс муомаласини бузишга каратилади. Зарарли хулк-атвор, носоглом ахлокий муносабат ва купол муомала шахснинг хулки заифлигидан далолат беради.

Маънавий тахдиднинг учинчи куриниши информацион хужумдир. Бунда асосий эътибор шахсга нотугри маълумот бериш, шахс билимини примитлаштириш ва шахс фаолиятини заифлаштиришга каратилади. Нотугри маълумотга эга булиш, саёз билимлилик ва самарасиз фаолият шахснинг маданий оксоклигидан далолатдир. Бир суз билан айтганда, маънавий тахдидлар жамият кишиларини жохил кимсаларга айлантирувчи маънавий ва ахлокий тубанлик иллатларидир.

И.Исломов тадкикотларига кура, маънавий тахдид - шахс, жамият ва давлатнинг маънавият сохасидаги хаётий мухим манфаатларига хавф тугдирувчи шарт ва шароитлар, омиллар мажмуидир. Маънавиятга салбий таъсир курсатувчи ва миллий маънавий манфаатлар учун хавф булган ходиса ва жараёнларни келтириб чикарувчи омиллар маънавий тахдидлар хисобланади.

НАТИЖА

Демак, глобаллашув жараёнининг жамият тараккиётига, миллат ва элатлар уртасидаги муносабатларнинг интеграциялашувига хизмат килувчи узига хос ижобий томонлари билан бирга салбий томонлари борки, айнан мана шу салбий жихатларининг таъсир доираси ахборот алмашинуви яъни уни кабул килиш ва узатиш ута тезкорлашиб кетган хозирги бир даврда жуда кучайиб кетмокда. Айникса, бу жараён ёшлар хаётида, уларнинг турмуш тарзида узининг яккол ифодасини топиб бормокда.

Биноборин, ёшларимизни ушбу жараёнлар таъсиридан саклаш, уларни миллий маънавий меросимиз ва кадриятларга содиклик рухида тарбиялаш, таълим тарбия жараёнида бу тахдидларга карши ута таъсирчан услуб ва воситалардан фойдаланишни ташкил килиш хозирги кунимизнинг ута долзарб, кечиктириб булмас масаларидан бир булиб колмокда десак муболага булмаса керак.

ХУЛОСА

Мухтасар килиб айтганда, халкимиз маънавиятини асраш ва уни юксалтириш, айникса, ёш авлодни турли зарарли гоя ва мафкуралар таъсиридан, бир суз билан айтганда, маънавий тахдидлардан химоялаш бугунги куннинг долзарб вазифаларидан бири хисобланади.

REFERENCES

1. Гримов И.А. Юксaк мaънaвият енгилмaс куч. - Т.: «Мaънaвият», 2008. Б. 111112.

2. Уш мaнбa. Б.113.

3. Йyлдошевa С.М. СоFлом турмуш тaрзи - тaxдидлaргa кaрши кyрaш омили сифaтидa. СоFлом турмуш тaрзини шaкллaнтиришдa axлокий кaдриятлaрнинг УРни. // Т.:2009. 191 б.

4. Yma мaнбa. 192 б.

5. Ислaмов И.Н. Мaънaвиятгa тaxдид - келaжaккa тaxдид. Глобaллaшyв, модернизaция Ba толерaнтлик: мyaммолaр, ечимлaр Ba истикболлaр. Конференция мaтериaллaри.-Т.:2009, 57 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.