Научная статья на тему 'Оилада ёшлар ғоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш тизимига инновацион ёндашув муҳим ижтимоий масала сифатида'

Оилада ёшлар ғоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш тизимига инновацион ёндашув муҳим ижтимоий масала сифатида Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1558
221
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
оила / ғоявий-сиёсий маданият / ижтимоий / сиёсий / қадрият / анъана / билим / комил инсон / мафкура / иммунитет / тарбия масалалари / фан-техника / тараққиёт / инновация / бурч / масъулият / зарурият / вазифа / авлодлар давомийлиги / жамият / инсон / салоҳият / педагог / семья / идейно-политическая культура / социальный / полити- ческий / ценности / традиции / знание / гармонично развитая личность / идеология / иммунитет / вопросы воспитания / наука и техника / развитие / инновация / долг / ответственность / необходи- мость / задача / преемственность поколений / общество / человек / потенциал / педагог

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Давронова Дилдора Саидовна

Мақолада оилада ёшлар ғоявий-сиёсий маданиятни шакллантириш тизимига инновацион ёндашув муҳим ижтимоий масала эканлиги, оиланинг муқаддаслиги, ота-она ва фарзанд бурчи, оила аъзоларининг ўзаро муомала-муносабатлари, оилада авлодлар занжирини давом эттириш каби муносабатлар билан бирга, энг муҳим масала – ёшларга ғоявий-сиёсий билим бериш жараёнида уларнинг фан-техника ютуқларини англаб етиб, жамият ва оила ривожига ўз ҳиссасини қўшадиган, ўз ҳуқуқ ва бурчлари, масъулиятни англайдиган салоҳиятли инсон бўлиб етишишлари зарурияти ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИННОВАЦИОННЫЙ ПОДХОД К СИСТЕМЕ ФОРМИРОВАНИЯ ИДЕЙНО-ПОЛИТИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ МОЛОДЕЖИ В СЕМЬЕ КАК ВАЖНАЯ СОЦИАЛЬНАЯ ЗАДАЧА

В статье обоснована значимость социальной проблемы, связанной с инновационным подходом к системе формирования идейно-политической культуры молодежи в семье. Раскрыто значение таких факторов как святость семейных традиций и культурных отношений в семье, передаваемых от поколения к поколению, исполнение родительского долга в отношении детей. Определены также задачи по доведению до сознания молодёжи достижений науки и техники в процессе усвоения идейно-политических знаний, отмечена необходимость воспитания у молодежи чувства ответственности и стремления внести свой вклад в развитие общества и семьи.

Текст научной работы на тему «Оилада ёшлар ғоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш тизимига инновацион ёндашув муҳим ижтимоий масала сифатида»

Давронова Дилдора Саидовна,

Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети «Педагогика ва психология» кафедраси катта илмий ходим изланувчиси

ОИЛАДА ЁШЛАР ГОЯВИЙ-СИЁСИЙ МАДАНИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ТИЗИМИГА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ МУ^ИМ ИЖТИМОИЙ МАСАЛА СИФАТИДА

ДАВРОНОВА Д.С. ОИЛАДА ЁШЛАР ¥ОЯВИЙ-СИЁСИЙ МАДАНИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ТИЗИМИГА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ МУЦИМ ИЖТИМОИЙ МАСАЛА СИФАТИДА

Маколада оилада ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятни шакллантириш тизимига инновацион ёндашув мух,им ижтимоий масала эканлиги, оиланинг мукаддаслиги, ота-она ва фарзанд бурчи, оила аъзоларининг узаро муомала-муносабатлари, оилада авлодлар занжирини давом эттириш каби муносабатлар билан бирга, энг мух,им масала - ёшларга Fоявий-сиёсий билим бериш жараёнида уларнинг фан-техника ютукларини англаб етиб, жамият ва оила ривожига уз х,иссасини кушадиган, уз х,укук ва бурчлари, масъулиятни англайдиган салох,иятли инсон булиб етишишлари зарурияти х,акида фикр юритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: оила, Fоявий-сиёсий маданият, ижтимоий, сиёсий, кадрият, анъана, билим, комил инсон, мафкура, иммунитет, тарбия масалалари, фан-техника, тараккиёт, инновация, бурч, масъулият, зарурият, вазифа, авлодлар давомийлиги, жамият, инсон, салох,ият, педагог.

ДАВРОНОВА Д.С. ИННОВАЦИОННЫЙ ПОДХОД К СИСТЕМЕ ФОРМИРОВАНИЯ ИДЕЙНО-ПОЛИТИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ МОЛОДЕЖИ В СЕМЬЕ КАК ВАЖНАЯ СОЦИАЛЬНАЯ ЗАДАЧА

В статье обоснована значимость социальной проблемы, связанной с инновационным подходом к системе формирования идейно-политической культуры молодежи в семье. Раскрыто значение таких факторов как святость семейных традиций и культурных отношений в семье, передаваемых от поколения к поколению, исполнение родительского долга в отношении детей. Определены также задачи по доведению до сознания молодёжи достижений науки и техники в процессе усвоения идейно-политических знаний, отмечена необходимость воспитания у молодежи чувства ответственности и стремления внести свой вклад в развитие общества и семьи.

Ключевые слова и понятия: семья, идейно-политическая культура, социальный, политический, ценности, традиции, знание, гармонично развитая личность, идеология, иммунитет, вопросы воспитания, наука и техника, развитие, инновация, долг, ответственность, необходимость, задача, преемственность поколений, общество, человек, потенциал, педагог.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 7

DAVRONOVA D.S. THE INNOVATIONAL APPROACHES TO THE FORMATION OF THE IDEOLOGO-POLITICAL CULTURE OF YOUTH IN FAMILIIES AS AN IMPORTANT SOCIAL PROBLEM

In the article is enlightened the significance of innovational approach to the system to the ideologico-political culture of youth formation as an important social problem, parents and children in the family. There is substantiates the significance of the social problem associated with the innovative approach to the system of formation of the ideological and political culture of youth in the family. The importance of such factors as the sanctity of family traditions and cultural relations in the family passed down from generation to generation, the fulfillment of the parental duty towards children are revealed. The tasks of bringing the achievements of science and technology to the consciousness of young people in the process of assimilating ideological and political knowledge were also defined, and the need for educating the youth of a sense of responsibility and the desire to contribute to the development of society and the family was noted.

Keywords: family, idea, ideology, policy, culture, social, tradition, knowledge, ideology, immunity, science and technical, development, innovation, aim, task, society, human, pedagogic.

TabnuM mu3UMUHU maKOMunnawmupuw waMunmuMU3 ma-pa^uemuHu puBOMnaHmupuwda MyquM ax,aмuпmгa эгa. %OMMO daBnamnap Ba qaMMa 3aMOHnapda uMmuMOuu OMun-

nap, MyMnadaH, deMOKpamun, uHCOHnapBapnuK maMOuunnapu rnaMunm ab3onap^a pyquu O3u%a, MabHaBuu Madad 6ynuwгa dabBam эmгaн.

Бу тамойил ва кадриятларнинг мазмун-мохияти хакида чукур тасаввурлар оиладан шакллантирилса, ёшлар онги, тарбияси, улар-нинг дунёкараши ва турмуш тарзида жиддий ижобий узгаришлар ясаши шубхасиз. Кола-верса, оилада ёшлар Fоявий-сиёсий мада-ниятини шакллантириш тизимини такомил-лаштиришга инновацион ёндашув жамият-нинг маънавий-ахлокий, таълим-тарбия тараккиётида мухим ижтимоий ахамият касб этмокда.

Юртимизда 2017 йилнинг «Халк билан мулокот ва инсон манфаатлари йили» деб эълон килинганлиги хар бир оила, унинг манфаатлари жамият эътиборида эканлиги, инсоннинг энг устувор ва мукаддас хукукларидан бири -тинч яшаш хукуки кафолатланганлигидан дало-латдир. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганлигининг 24 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузасида «... юртимиздаги хар кайси инсон, хар кайси оиланинг энг эзгу орзу-максадлари, хаётий манфаатлари авваламбор унинг фар-зандлари тимсолида намоён булади, руёбга

чикади»1, деган фикрлари ёш авлод тарбия-сига хар доимгидан хам купрок масъулиятли ва бефарк булмасликни талаб этади.

Ёшлар онгида Fоявий-сиёсий маданиятни шакллантириш, мафкуравий иммунитетни ривожлантириш ижтимоий масала сифатида эътироф этилаётган бугунги кунда, айникса, оилада ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш тизимини такомиллаштиришга инновацион ёндашувни педагогик муаммо сифатида илмий асослаш, унинг мазмуни, курилишининг мохиятини очиб бериш, ёшлар билиши зарур булган маълумотларни танлаш, оилада ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш тизимини такомиллаштиришга инновацион ёндашув даражасини белгиловчи кадриятларнинг мазмуни ва узига хос хусусият-ларини ёритиб бериш, ушбу инновацион ёнда-шувнинг психологик, педагогик жихатларини урганиш, омиллари, шартлари ва талабларини белгилаш, макбул андозаларини ишлаб чикиш ва унинг самарадорлигини тажриба-синов

1 Узбекистон Республикасининг сайланган Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганлигининг 24 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси. // «Халк сузи» газетаси. 2016 йил 8 декабрь.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 7

асосида аниклаш, унга ёрдам берувчи илмий-педагогик ва методик тавсиялар ишлаб чикиш, миллий истиклол Fояси, мустакиллик, юрт тинчлиги Fояларини ургатиш оркали ёш авлод калбига миллий Fурур, миллий уз-узини англаш, миллий онг сингари юксак инсоний фазилат-ларни сингдириш, ёшлар Fоявий бушликка тушиб колмасликларининг олдини олиш учун Fоявий-сиёсий маданиятнинг айрим ижтимоий-педагогик жихатларини махсус тадкикот пред-мети сифатида урганиш ва тадкик килиш бугунги кунда долзарб муаммолардан бири хисобланади. Ана шу муаммоларни урганиш максадида 2017 йилнинг март ойида Самарканд шахридаги «Махалла жамFарма фонд»ларининг фаолияти билан танишиб чикиб, махаллаларда истикомат килаётган оилаларда суровномалар утказиб, «Оилада ёшлар Fоявий-сиёсий мада-ниятини шакллантириш тизимига иннова-цион ёндашув жараёни ота-оналар зиммасига кандай вазифаларни юклайди?» деган савол билан мурожаат килганимизда айрим ота-оналаримиз Fоявий-сиёсий маданият тушунча-сини маънавий тадбирлар, кунгилочар кечалар билан боFлаб тушунтиришса, аксарият ота-оналаримиз уз вазифаларини фарзандларининг «иктисодий» таъминоти билан боFлаётганининг гувохи булдик.

Таъкидлаш жоизки, Узбекистан Республи-каси Биринчи Президенти Ислом Каримов «Юртимиздаги хар бир оила, хар бир ота-она уз фарзандлари киёфасида, униб-усиб келаётган ёш авлод тимсолида билимли, иймон-иродали, мардлик ва фидойилик фазилатларини намоён этишга кодир булган инсонларни куради, улар-нинг бахтли-саодатли булишини орзу килади»1, дея эътироф этган. Хакикатан хам, фан, техника, технологиялар ривожланган, инновацион таъ-лим тизими кенг кулланилаётган, глобаллашув, акселерация жараёнлари шиддат билан кириб келаётган, ёшларимиз фан-техника ютуклари, тарихий вокеа ва ходисалардан етарли дара-жада хабардор, ижтимоий хаётдаги ривожла-ниш ёшлар таълим-тарбиясига уз таъсирини утказаётган бир пайтда, бир суз билан айт-ганда, бугунги ривожланиш ва тараккиёт ота-оналаримизга уз талаблари, жумладан, вакт ва иктисодни бекорга сарф килмаслик, фар-зандларимиз хаёти, маънавий дунёсини бугун

1 Каримов И.А. Ёшлар бугунги ва эртанги х,аётимизнинг хал килувчи кучидир. - Т.: «Маънавият», 2015. -41-б.

кечагидан, эртага бугунгидан яхширок килишга каратишни талаб килмокда. Мамлакатимизда кечаётган индустриал аграр ривожланиш жараёни фарзандларимизни бунёдкор Fоялар рухиятида тарбиялаш, исрофгарчиликка йул куймаслик, болаларимизни замонавий билим, куникма ва малакалар билан куроллантириб уларга маърифат, миллий анъаналаримизни тиклаш, кадриятларимизни хурматлаш, уз хукук ва бурчларини билиш, мустакил фикрга эга булиш, хар кандай бузFунчи Fоя ва мафкура-ларга карши тура олиш сифатини тарбиялашни такозо этмокда.

Шундан келиб чикиб, оилада ёшлар Fоя-вий-сиёсий маданиятини шакллантиришда оиланинг мукаддаслиги, ота-она ва фар-занд бурчи, оилада соFлом турмуш тарзини яратиш, одоб-ахлок меъёрлари, тежамкор-лик, шунингдек, оила аъзоларининг узаро муомала-муносабатлари, уй тутиш ва рУзFор юритиш, оилада мехнат тарбияси, авлодлар занжирини давом эттириш кабиларга катта ахамият берилиши максадга мувофикдир. Энг мухими, ёшларга Fоявий-сиёсий билим бериш жараёнида фан-техника ютукларини англаб етиб, жамият ва оила ривожига уз хиссасини кушадиган салохиятли инсон булиб етишиш масъулиятини улар онгига сингдириш зарур. Бугунги кундаги ута долзарб хаётий вази-фалардан бири - баркамол ривожланган шахсни Fоявий-сиёсий жихатдан тарбиялаш, ёшларнинг сиёсий маданияти хамда уларнинг жамият сиёсий хаётидаги фаоллигини ошириш максадида «оила-мактаб-махалла» жамоатчи-лик ташкилотлари фаоллигини кучайтиришни талаб этмокда. Бу борада педагог-психологлар, колаверса, жамиятнинг хар бир аъзосига катта масъулият юклатилади. Зеро, таълим-тарбия бу факатгина ота-она ёки мураббийлар иши эмас, балки уз келажагига бефарк булмаган, буюк максадлар сари интилаётган бунёдкор инсон-лар ишидир.

Таникли педагог Мухаммаджон

Куроновнинг «Мафкуравий тахдидлар ва ёшлар тарбияси» китобида Fоялар тарихини урганиш, жахоннинг бугунги кундаги мафкуравий манзарасини тахлил килишга Fоялар кураши ва мафкуралар ракобати узлуксиз, мун-тазам давом этиши, уларнинг бари инсон онги ва онг ости катламлари, унинг калби ва рухига йул излаши, бу курашда одамларнинг маъна-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 7

вий хаётини эгаллаган мафкура Fолиб кели-шини тасдиклаётгани эътироф этилган булиб, геосиёсатда у ёки бу кучнинг кули устун келиши тобора мафкура ва маънавият сохасига боFл и к булиб бораётгани айтилган. Шунинг учун биз ёшларимизни маънавий таназзул ва кашшокликдан химоя килиб, Fоявий-маънавий ракибларимиз томонидан ахлоксизлик шахс эркинлиги1, бехаёлик демократия тантанаси деб тарFиб этилаётгани, узлиги, уз маънави-яти ва миллий Fурурини саклаб колишга булган интилишлар мухолифлар томонидан эски-ликка ёпишиш, озодликни буFиш, демократия такчиллиги деб талкин килинаётганини синг-дира олишимиз лозим.

Ана шунинг учун хам биз оиладанок ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш жараёнига жиддий ёндашсак, оиланинг ижти-моий манфаатларини таъминлаш, оилада соFлом психологик мухит яратиш, оиланинг хукукий саводхонлигини ошириш, ёшлар-нинг сиёсий онг, сиёсий тафаккур хакидаги билимларини бойитиш, сиёсий билимдонли-гини ошириш, умуминсоний ва эстетик тар-бия, мехнатсеварлик тарбияси, миллий Fояни сингдириш, ватанга мухаббат, хакикий дустлик, мустахкам эътикод, имон, нафосат, ахлокий маданият сингари фазилатларни мужассамлаш-тиришга эришамиз.

Педагогика фанлари доктори, профессор Ойниса Мусурмонованинг «Оила маънавияти - миллий ^урур» номли укув кулланмасида «Оиланинг энг мухим вазифаларидан бири -тарбия хисобланади. Оила-тарбия маскани....»2 дейилган. Дархакикат, оилада дунёга келган фарзанд ота-онадан нафакат ирсий хусусият-ларни олади, балки улардаги хатти-харакат, ахлок-одоб коидаларини хам эгаллаб боради. Шу жихатдан хам ёш авлод Fоявий-сиёсий маданиятини тарбиялашда халкнинг бой миллий маданий-тарихий анъаналари, урф-одатлари х,амда умумбашарий кадриятларга асосланган ижтимоий жараённи таркиб топ-тиришда оила мухим ахамият касб этади. Шах-сни тарбиялаш ва вояга етказиш, камол топ-тириш устуворлиги оиладан бошланади. Бу жихатларни тарбиялаш, айникса жамиятимизда

1 Куронов М. Мафкуравий тахдидлар ва ёшлар тарбияси. - Т.: «Академия», 2008. -3-4-б.

2 Мусурмонова О. Оила маънавияти - миллий Fурур. -

Т.: «Укитувчи», 1999. -14-б.

ёшлар уртасида билиб-билмай туриб турли окимларга (диний акидапарстлик, терроризм) кушилишни узига «ор» деб билган, «оммавий маданият» унсурларини четлаб ута оладиган, уз мустакил Fоя ва эътикодига эга булган янгила-ниш жараёни давом этаётган, глобаллашув ва техника асри шароитида маданий кадриятлар ва миллий бойликлар, тарихий меросни асраб-авайлайдиган, инсонпарварлик, ватанпарвар-лик, демократия тамойилларини идрок эта оладиган баркамол шахсни вояга етказишда мухим ахамият касб этади.

Таъкидлаш жоизки, XXI аср дунёда хафв-сиз аср булиб колмади. ТуFри, XXI асрда маънавий кашшоклик, мустабид тузум асорат-ларидан кутулдик, дея оламиз, бирок унинг урнига «диний акидапараслик», «терроризм» каби хафв-хатарлар руйхати янгиланди. Бу хафв-хатарлар ёшлар тарбиясига янада эътиборлирок булишни такозо этаётгани, дунё ташвишларини купайтираётгани сир эмас, албатта. Юкорида кайд этилган хафв-хатарларга эътибор каратадиган булсак, ёшларни «алдов» йуллари билан уз таъсир доирасига олиш сиё-сати янги асрда йуколмаган, балки узининг позициясини узгартирган.

Профессор М.Куроновнинг таъкидлашича, «Маънавиятга четдан буладиган салбий ва ута салбий таъсирлар бор ва булади. Якин келажакда бу хавф-хатарлар камаяди, деб уйлаш, камида - соддадиллик, росмана айт-ганда - жинояткорона бепарволик булар эди»3. Хакикатдан хам, ташки маънавий тахдидларни тухтатиш учун биз ёшлар онгида Fоявий-сиёсий маданиятни шакллантириш тизимини такомиллаштиришимиз, четдан кираётган хар бир ахборотни акл тарозиси билан улчашга ургатишимиз, яхши ва ёмонни бир-биридан фарклашни тарбиялашимиз лозим.

Бундай вазият эса оилаларни ижтимоий хаётга уЙFун караш муаммосини мухим килиб куймокда. Чунки айнан оила ёш авлодни шакл-лантиришга фаол таъсир этадиган ижтимоий гурух хисобланади. Fоявий-сиёсий маданиятни шакллантириш давр талаб-эхтиёжларига бевосита боFлик булиб, Fоявий-сиёсий маданият уз таркибида даврга нисбатан илFор фикрларга, карашларга эга булиши лозим. Акс холда Fоявий-сиёсий маданият давр талаби

3 Куронов М. Мафкуравий тахдидлар ва ёшлар тарбияси. - Т.: «Академия», 2008. -17-18-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 7

ва эхтиёжларини кондира олмаслиги мумкин. Fоявий-сиёсий маданиятнинг асосий белги-лари инсоннинг ички ва ташки дунёсида тафак-кур ва фикрлар кулами, дунёкарашига боFлик булади.

Эътироф этиш жоизки, шахснинг ички Fоявий дунёси Fоявий эхтиёж, Fоявий кизикиш, Fоявий фаолият ва Fоявий кадрият каби асосий белгилар тизимидан иборат булиб, улар узаро бир-бири билан боFликдир. Шахснинг Fоявий эхтиёжи Fоявий кизикишни пайдо килади ва шахс Fоявий-сиёсий маданияти унинг кенг тармокли манбалари воситасида шаклланади.

Кузатишларимизча, шахс Fоявий-сиёсий маданиятини шакллантиришга таъсир этувчи манбалар фан, адабиёт, санъат, маориф, дин булиб, улар узаро алокадорликда ёшлар онги ва фаолиятига таъсир этади. Маънавий бар-камол инсонни тарбиялаш, ёшларда Fоявий-сиёсий маданият негизларини шаклланти-ришда оиланинг тутган урни хам бенихоя кат-тадир. Шахс мустакиллиги мактабгача даврдан, яъни болаликдан шаклланувчи сифатдир. Оила тарбиясида фарзандларимизнинг ёш даврла-рини инобатга олиб таълим-тарбия жараё-нини ташкил этиш мухим ахамият касб этади. Чунки болалар индивидуал психологик хусуси-ятлари, билимларни кабул килиш даражалари, улардаги идрок ва тафаккур жараёни турлича булиб, психологик адабиётлар талкинида хар бир ёш даврида (мактабгача, кичик мактаб ёши, усмирлик, илк успиринлик, успиринлик) болаларнинг рухий эмоционал холатларида узгаришлар кузатилади. Аксарият холатларда «усмир» ёшидаги болаларимизда турли хил гурухларга кушилиш, жиноятчиликка кул уриш холатлари ота-оналаримизнинг етарли «педа-гогик билимга» эга эмаслиги, фарзандларини «утиш», «инкироз» даврида эканлигини инобатга олмаслиги, уларнинг кун тартиби ва буш вактларини туFри таксимлай олмай, «назо-ратни» сусайтирганликлари ва бу ёшдаги бола-ларнинг уз «Мен»лик хусусиятини устун куйиши билан белгиланади. Оила тарбиясида болалар хаётини туFри уюштириш, уларни вактдан туFри ва унумли фойдаланишга ургатиш, уз-узини тарбиялашни йулга куйиш мухимдир.

Ёшларда мустакил фикрга эга булишликни тарбиялаш - уз-узини билишнинг юкори да-ражада ривожланганлиги натижасидир. Уз мустакил фикрига эга булган усиб келаётган

ёш авлод уз-узини кузатиши, уз фаолиятини тахлил килиши, узига-узи бахо бериши, уз дунёкараши, билимларини бойитиб бориши мумкин. Шахснинг уз-узини билишига кура унинг жамиятдаги урни кадрланади. Бу уринда уз-узини тарбиялаш мухим урин эгаллайди. Бундай ёшларда Fоявий-сиёсий маданият дара-жаси хам юкори булади. Шахснинг эркинлиги ва мустакиллиги икки томонлама бахоланади. Уларнинг бири ижтимоий хаётда мавжуд, яъни тан олинган тартиб ва коидалар, конунларга нисбатан шахснинг муносабатини билдирса, иккинчиси инсоннинг уз режалари, уз максади, вазифалари, бурчини кай даражада бахолай ва белгилай олишидир. Албатта, бунда иккинчи бахо биринчи бахога нисбатан хал килуви роль уйнайди. Чунки инсон биринчи навбатда узининг мустакил фикри, максад ва режалари, эркинлигига эга булмоFи керак. Бу эса унинг жамият олдида уз бурчини нечоFлик даражада англаганини билдиради. ТуFри, бу сифат жамият аъзоларида турли даражада куринади ва биз хамиша бунда улуF алломалар, буюк тарихий шахслардан намуна оламиз ва улар мисолида ёшларнинг Fоявий-сиёсий маданиятини шакл-лантирамиз, ижтимоий хаётга тайёрлаймиз.

Асосий максадимиз ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш тизимини тако-миллаштиришга эришишимиз, уларда ватан-парварлик туЙFуси ва миллий Fурурни шакллан-тиришимиз, аждодларимиз меросига хурмат, ватани ва халкига садокат, истиклолимиз кад-рига етиш, дустларига Fамхурлик, фидойилик туЙFуларини таркиб топтиришимиз, Fоявий-сиёсий маданиятни шакллантиришнинг янги йулларини излаб топиб, хозирги шароитда уз-узини бошкара оладиган ва мустакил фикрга эга булган, хар кандай кийинчиликлардан теран тафаккур билан чикишга йул топа оладиган шахсни тарбиялаш килиб куйилган.

Ана шу максад асосида фикримизча оила зиммасига:

- фарзандларимизда объектив вокелик ходисаларини фикрда акс эттириб ижтимоий характерга эга булган, инсон рухиятига кучли таъсир утказадиган, уларни максад-муддао сари етаклайдиган залворли фикрларга нисбатан теран тафаккур кила оладиган, умумба-шарий кадриятлар, демократик тамойилларга асосланган дунёкарашни шакллантириш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 7

- озодлик ва мустакиллик, юрт фаравон-лиги Fояларига садокат, ватани, махалласи ва юртига мехр-мухаббат, озод ва обод Ватан барпо этишдек улуF ва олижаноб максадга эътикод, жасурлик, мардлик, фидойилик рухини янада чукур сингдириш;

- миллий кадриятларимиз ва улуF мутафак-кирларимиз мероси, хадис илми ва ислом динининг инсонпарварлик Fояларидан болала-римиз тарбиясида фойдаланишга эришиш;

- мустакил диёримизда кечаётган янгилик-лар, иктисодий, ижтимоий, сиёсий, хукукий таълимга оид ислохотларнинг мохиятини анг-лаб етган холда унинг фаол иштирокчисига айланиш, тафаккурни шакллантириш вазифа-лари куйилади.

Шуларни хисобга олган холда оилада ёшларга чукур ва мустахкам билим бериш, дунё вокеаларидан хабардор этиш, техника ва ахборот ютуклармни туFри англаб етиш, унинг ривожига уз хиссасини кушадиган салохиятли, Fоявий юксак инсон булиб етишиши зарурия-тини улар онгига сингдириш, Fоявий барка-моллик мезонларидан саналган инсонпарварлик, бунёдкорлик, хулк-атвор коидаларига риоя этиш, ватанпарварлик ва миллий ифтихор туЙFусини шакллантириш, хукукий ва эстетик маданиятни тарбиялаш, санъат сирлари билан ошно этиш, инсонни жахолатга махкум этувчи ичкиликбозлик, гиёхвандлик ва хар кандай вайронкор Fояларга эргашиб кетмаслигининг олдини олиш каби энг мухим масалалар билан бир каторда ёшларимиз онги ва рухиятига соFлом Fоявий-сиёсий рухиятни тарбиялаш масалаларига хам эътибор каратилса айни муддао булар эди.

Оилада ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш тизимига инновацион ёнда-шувнинг мухим ижтимоий масала сифатидаги зарурияти шундаки, оила тарбияси, давлат ва жамият бошкаруви жараёнларида ёшларнинг иштироки, урни, уларнинг умумсиёсий мада-ният даражаси, хулк-атвор меъёрлари, умум-инсоний кадриятлари, миллий анъаналарга булган муносабатлари билан хамоханг эканли-гини билдиради. Бугун ёшларнинг интеллектуал салохияти мисли курилмаган даражада юксак ривожланиб, хамма нарсани амалга ошириш даражасига етиб келганлиги айни хакикат.

Юкорида кайд этганимиздек, маънавий ва ахлокий тубанлик иллатларини уз ичига

олган «оммавий маданият» унсурлари кириб келаётганлиги хам ташвишли холдир. «Оммавий маънавият»нинг шаклланаётганлиги ва тараккиёт йулидан бораётган миллатлар миллий маънавияти ичидан ва ташкарисидан емирилаётгани бор хакикат», дейилади С.Отамуродовнинг «Глобаллашув ва миллий-маънавий хавфсизлик»1 китобида. Ана шун-дай шароитда биз фарзандларимиз такдирига бефарк булмасдан, уларнинг узлиги, миллий маънавий кадриятларимиз, юртимиз тинч-лигини асраб колиш, унинг хавсизлигини таъ-минлаш миллий тараккиётимизда асосий вазифа эканлигини тарбиялашга эришиши-миз ва бу вазифани амалга оширишда ота-оналаримиз асосий роль уйнашини унутмасли-гимиз лозим. Бундай вазифаларни амалга оши-ришнинг имкониятлари мавжуд.

Хулоса килиб айтганда, оилада ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш тизимига инновацион ёндашув мухим ижтимоий жараён булиб, ёшларимизда объектив вокеа ва ходисаларга нисбатан онгли муно-сабат, мустакил фикрлаш, тафаккур килишни тарбиялашга хизмат килиши билан бирга, ёт ва бегона бузFунчи, вайронкор Fояларни чет-лаб утиб, ижтимоий характерга эга булган, инсон рухиятига кучли таъсир утказиб, уларни максад-муддао сари етаклайдиган, жами-ятнинг ахлокий-маънавий мажбуриятла-рини уз ичига камраб олган шахснинг сиёсий тамойиллари, сиёсий онг мулохазалари ёки майлларини бошкариш, инсоннинг умумий бахт-саодатга йуналтирилган фаолияти адо-лат ва эркинликка хизмат килувчи жамиятни ишлаб чикиш, ижтимоий ва маънавий хаётда кулга киритган ютуклар, миллий ва маънавий кадриятларимизни эъзозлаб, асраб-авайлашни узига дастуруламал килиб олади.

Оилавий тарбия ижтимоий тарбия билан узвий алокада булсагина, усиб келаётган ёш авлод фаровонлигини таъминлаш мумкин. У ёки бунисининг йуклиги тарбия жараёнига сал-бий таъсир курсатади.

Оилада ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш, тарбия самарадорлигини ошириш куп жихатдан ота-оналаримиз тарбия жараёнининг усул ва услубларини туFри куллай

1 Отамуродов С. Глобаллашув ва миллий-маънавий хавфсизлик (сиёсий-фалсафий тахлил). - Т.: «О^Ье^^п», 2013 -9-10-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 7

билишларига хам боFликдир. Бунда, аввалам-бор, тажрибага таяниш, максадга эришишнинг энг таъсирчан усулларини танлаш, амалиётда синалган услубларни куллаш мухим ахамият касб этади. Тарбия жараёнидаги профессионализм шуниси билан хам характерлики, оилада ота-оналаримиз ёки ёши катта авлод вакил-лари нафакат узлари ёки узгалар тажрибасига таянади, балки тарбия жараёнининг узига хос хусусиятларини очиб берувчи илмий билим-ларга хам суянади. Бирок ижтимоий хаёт узгарувчан ва серкирра эканлигини инобатга оладиган булсак, факатгина утмиш тажрибасига йуналганлик самарали тарбия жараёнини торайтириб куйиши мукаррар. Айникса бугунги кундагидек туб ислохотлар амалга оширилаёт-ган шароитда ёшларнинг кадриятлари, кайфи-ятлари, интилишлари, кизикишлари узгараётган вазиятда Fоявий-сиёсий маданиятни шакллан-тириш тизимига инновацион ёндашув алохида долзарблик касб этади.

Оилада ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятини шакллантириш тизимига инновацион ёндашув мухим ижтимоий масала сифатида куйидаги вазифаларни амалга оширишда мухим ахамият касб этади:

1. Ёшларнинг Fоявий-сиёсий маданиятини хамда уларнинг жамият сиёсий хаётида фаол-лигини ошириш максадида сиёсий партиялар хамкорлигини кучайтириш.

2. Турли ёт Fояларга карши акциялар утка-зиш, форум ва марафонлар ташкил этиш.

3. «Оила-мактаб-махалла-партия» туртлиги оркали ёшларнинг Fоявий-сиёсий маданиятини ошириш тизимини такомиллаштиришга эри-шиш.

4. «Оилада ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятини шакллантиришнинг педагогик шарт-шароитлари» мавзусида Миллий Fоя маънавият тарFибот маркази, олий таълим муассасалари, «Махалла» хайрия жамFармаси хамкорлигида илмий-амалий анжуман утказиш.

5. Оммавий ахборот воситаларида оилада ёшлар Fоявий-сиёсий маданиятини шакллан-тириш, кучайтириш, ёшлар сиёсий билим-донлиги, сиёсий маданиятини оширишга каратилган роликлар намойиш этиш.

6. Ёшларда ватанга мухаббат, садокат туЙFусини шакллантириш хамда бунёдкор Fояларни тарFиб килиш максадида Ёшлар клу-бини ташкил этиш.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикасининг сайланган Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганлигининг 24 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси. // «Халк сузи» газетаси. 2016 йил 8 декабрь.

2. Каримов И.А. Ёшлар бугунги ва эртанги хаётимизнинг хал килувчи кучидир. - Т.: «Маънавият», 2015. -41-б.

3. Мусурмонова О. Оила маънавияти - миллий Fурур. - Т.: «Укитувчи», 1999. -14-б.

4. Куронов М. Мафкуравий тахдидлар ва ёшлар тарбияси. - Т.: «Академия», 2008.

-3-4-б.

5. Отамуродов С. Глобаллашув ва миллий-маънавий хавфсизлик (сиёсий-фалсафий тахлил). - Т.: «О^Ье^оп», 2013. -9-10-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 7

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.