Научная статья на тему 'Соғлом муҳит – соғлом фарзанд пойдевори'

Соғлом муҳит – соғлом фарзанд пойдевори Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
255
41
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
соғлом фарзанд / соғлом муҳит / ғоявий тарбия / маънавият. / healthy child / healthy environment / mental breading / morality

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Жабборова Г. Ж.

Мақолада ёшларнинг тарбиясида соғлом муҳит муҳим аҳамиятга эга эканлиги ёритилган. Шунингдек, ёшларга таълим-тарбия бериш жараёнида миллий қадриятлар орқали “ғоявий таҳдид” тушунчаларини юксак салоҳият ва қунт билан сингдириш ҳақида сўз юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HEALTHY ENVIRONMENT – BASIC FOR THELTHY CHILD

There is considered in the article importance of good environment in family as key factor of breading child. Here is noted great importance of moral healthe and mental breading of child

Текст научной работы на тему «Соғлом муҳит – соғлом фарзанд пойдевори»

V_/

Жабборова Г.Ж.,

"Таълим муаммолари" илмий-услубий, маънавий-маърифий журнали тахририяти ходими

ЖАББОРОВА Г.Ж. СОТЛОМ МУЦИТ - СО¥ЛОМ ФАРЗАНД ПОЙДЕВОРИ

Маколада ёшларнинг тарбиясида соFлом мухит мухим ахамиятга эга эканлиги ёритилган. Шунингдек, ёшларга таълим-тарбия бериш жараёнида миллий кадриятлар оркали "Fоявий тахдид" тушунчаларини юксак салохият ва кунт билан сингдириш хакида суз юритилади.

Таянч иборалар: соFлом фарзанд, соFлом мухит, Fоявий тарбия, маънавият.

ЖАББОРОВА Г.Ж. ЗДОРОВАЯ СРЕДА - ФУНДАМЕНТ ЗДОРОВОГО РЕБЁНКА

В статье рассмотрен вопрос о важности роли семьи в формировании здорового ребёнка. Отмечено большое значение духовного здоровья и идейного воспитания ребёнка.

Ключевые слова: здоровый ребёнок, здоровая среда, идейное воспитание, духовность.

JABBOROVA G.J. HEALTHY ENVIRONMENT - BASIC FOR THELTHY CHILD

There is considered in the article importance of good environment in family as key factor of breading child. Here is noted great importance of moral healthe and mental breading of child.

Keywords: healthy child, healthy environment, mental breading, morality.

Сотлом бола - сотлом муцит меваси цисобланади. Айнан шундай муцитни шакллантириб, ёшларимизни порлоц кела-жак сари йуналтириш, таълим ва тарбияни узвийликда олиб бориш, уларнинг жамиятда салоциятли урин эгаллашларида ва маънавий циёфаларини мустациллик мафкураси тамо-йиллари асосида шакллантириш цар бир ота-она, тарбиячи ва мураббийнинг олдида турган улкан вазифадир.

Кейинги киска вакт ичида давлатимиз рахбарияти талабалар ва укувчи-ёшларни, ёш оилаларни ижтимоий химоялашга, иктидорли ва ижодкор ёшларни куллаб-кувватлашга, ёш ав-лодни демократик жараёнлар ва ислохотларга жалб этишга каратилган бир катор аник тад-бирлар кабул килганлиги хеч кимга сир эмас.

СоFлом бола - тарбия ва мухитнинг софли-ги, аклий, ахлокий ва эстетик жихатдан тарбия-ланган ота-оналарнинг неъматидир. Узи етук билим ва маданиятга эга булган ота-онагина уз фарзандларини Ватанга садокат, халкига Fамхур килиб тарбиялашга харакат кила олади.

Асрлар давомида тарбия ота-оналар, жа-мият ва давлатнинг долзарб муаммоларидан хисобланиб келинган. Аммо даврлар утиши билан тарбиянинг хам турли хусусиятлари пай-до була бошлаган. Далил сифатида XX асрнинг охири-XXI асрнинг бошларида пайдо булган Fоявий тарбия тушунчасини келтириш мумкин.

Айнан таълим ва тарбияни узлуксиз олиб бориш натижасида тарбия фикрлашга, таълим эса уни назарий бойитиб боришга ургатади.

Халкимизнинг куп асрлик тарихий, илмий, маданий ва диний меросини урганиш, ундан халкнинг умумий ва бебахо мулки сифатида фойдаланишга имкон яратди. Тарихимиз, маъ-навиятимизнинг кадимийлиги, мазмунан чукур ва ранг-баранглиги "Авесто"дан бошлаб, Форо-бий, Навоий, Бобур, Фуркат, Бехбудий, Фитрат, Чулпон ва Авлоний сингари ижодкорларнинг асарларида тулаконли акс этган. Истиклол айни пайтда маънавиятнинг ажралмас кисми булган миллий тил ва маданиятни тараккий эттириш, миллий уз-узини англаш, Fурурни, ватанпарвар-ликни шакллантиришга ва мустахкамлашга хам кенг йул очиб берди.

Ёшлар тафаккурида миллий кадриятларни шакллантириш, ёш авлодни Ватанга мухаббат, аждодларимиз меросига садокат рухида тар-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 3

48 ТАЪЛИМ МУАССАСАСИДАГИ ТАРБИЯ / ВОСПИТАНИЕ В УЧЕБНОМ ЗАВЕДЕНИИ ч_/

биялаш мухим вазифалар сирасига киради. Шунингдек, бундай натижаларга эришиш учун оила педагогикаси зарур ва бу оркали оила аъзоларининг мафкуравий иммунитетини мустахкамлашга эришиш мумкин.

Мамлакатимизда ёшлар тарбиясини т^ри йулга куйиш миллий ва умуминсоний кадрият-ларнинг барча имкониятларидан тула ва са-марали фойдаланишни такозо этади. Жах,он халкларининг илFор маданияти миллий маъна-виятимизни янада юксак даражага кутариши, ижобий таъсир этиши мумкинлигини инкор этиб булмайди. Таълим-тарбия жараёнида бошка халклар меросининг ижобий томонлари-дан канчалик фойдаланмайлик, барибир узбек миллий кадриятлари маънавий камолотимиз-нинг асоси булиб колади. Шунингдек, таълим-тарбиянинг назарий ва амалий масалалари би-лан боFлик купгина мухим муаммолар мавжуд.

Ёшлар дунёкарашининг ижобий томондан шаклланишига ахамият берилиши давр талаби булиб, Fояларни тушуниш, уларни бир-биридан ажратиш ва хаётга татбик этиш ута мухим хисобланди. Ёшларни х,ар томонлама етук, бар-камол килиб тарбиялашда, уларнинг Fоявий дунёкарашини шакллантиришда оилада тар-бия пойдеворини мустахкам куйишга алохида эътибор каратиш лозим. Шунингдек, уларнинг саломатлигини мустахкамлаб, уларни ватани-мизнинг муносиб ёшлари килиб тарбиялаш ма-саласи борасида махаллий дастурларни ишлаб чикиб, уларни амалга ошириш зарур.

Юкорида таъкидлаб утганимиздек, бугун-ги кунда ёшлар тарбиясига бурч ва масъулият нуктаи назаридан ёндашиш лозим. Ана шунда-гина оилада фарзандларни бузFунчи Fояларга карши кураша оладиган килиб тарбиялаш мумкин ва натижада улар х,ар кандай салбий таъ-сирлар хамда тахдидларга карши тура олади-лар.

Давлатимиз рахбари томонидан ёшларнинг маънавий тарбиясини мустакиллик мафкураси тамойиллари асосида шакллантиришга катта ахамият берилмокда. Ёшлар х,ар хил окимларга кушилиб, хаётлари издан чикиб кетмаслигини олдини олиб, Чоя" сузига кенг ва чукур изохлар келтирадилар.

Ёш авлод Fоявий тарбиянинг тур ва типлари-ни урганиши ва уларга бу тушунчаларни ургатиш купрок замон талабига айланиб, уларни ёшлар онгига сингдиришда ижтимоий-гуманитар фанларнинг урни катта. Бу салох,иятни янада

кутариш, унумли килиш ушбу фанлардан дарс берувчи педагогларга боFлик. Очик айтадиган булсак, ижтимоий-гуманитар фанларга 'Чоявий та^дид", "оммавий маданият" тушунчалари ки-риб келгани эндиликда сир эмас. Шундай экан, ушбу х,олатларни ёшларимиз англаб етади-ган тарзда тушунтира олаяпмизми, деган са-вол тугилади. Fоявий бушликнинг пайдо булиш окибатлари кандай иллатларга олиб келиши-ни тинмай сабр-токат билан ёркин мисоллар, ^аётий вокеалар оркали сингдириш имконият-ларига эътибор каратилмаса, барча ^аракатлар уз самарасини бермайди.

Ёшларга таълим-тарбия бериш жараёнида миллий кадриятлар оркали 'Чоявий тахдид" тушунчаларини юксак салохият ва кунт билан сингдириш лозим.

Давр нуктаи назаридан келиб чиксак, ахбо-рот ва техниканинг ривожланиши жараёнида ушбу жараёнларнинг янада оммалашиб, мада-ний жараёнлар куштирнок ичидаги "маданият"га айланиб борди. Бу жараёндан жахоннинг ай-рим манфаатпараст сиёсий кучлари фойдала-ниб, ушбу "маданият"ларни бутун дунё онгига сингдиришни максад килиб олишди. Президен-тимиз И.А.Каримов бу борада шундай деган эдилар: "... "оммавий маданият" деган никоб остида ахлокий бузуклик ва зуравонлик, индивидуализм, эгоцентризм Fояларини таркатиш, керак булса, шунинг хисобидан бойлик орт-тириш, бошка халкларнинг неча минг йил-лик анъана ва кадриятлари, турмуш тарзининг маънавий негизларига беписандлик, уларни купоришга каратилган хатарли тахдидлар одам-ни ташвишга солмай куймайди. Хозирги вактда ахлоксизликни маданият деб билиш ва аксин-ча, асл маънавий кадриятларни менсимас-дан, эскилик саркити деб караш билан боFлик холатлар бугунги тараккиётга, инсон хаёти, оила мукаддаслиги ва ёшлар тарбиясига катта хавф солмокда ва купчилик бутун жахонда ба-мисоли бало-казодек таркалиб бораётган бундай хуружларга карши курашиш накадар мухим эканини англаб олмокда"1.

Оммавий маданиятни (объектив жараён сифатида караганда) амалга ошиш ва ривож-ланиш жараёнига танкидий фикрлар берган олимлардан, испаниялик машхур файласуф Хосе Ортега-и-Гассет (1883-1955) фикрлари-га эътибор бермасликнинг иложи йук. Унинг

1 Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: "Маънавият", 2008. -117-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 3

таъкидлашича, жамият бу - камчилик ва ом-манинг бирлашувидир. Кимлар камчилик ва айни дамда кимлар оммага киради, деган са-вол тугилади. Хосе Ортега-и-Гассет фикрича камчилик - бу алохида белгиларга эга булган шахслар, омма - бу х,еч нима билан ажрал-майдиган индивидлар тупламидир. Омма, яъни уртача одамлар, шахарларда одам сонининг усиши ва тор профессионал сохалар "оммавий маданият"ни келтириб чикарди ва бу холат ма-даний даражани ва замонавий таракккиётни издан чикариб юборди. Ортеганинг фикрича, бу маданиятнинг нобуд булишига олиб келади. Шунингдек, Х.Ортега-и-Гассет «Оммалар исёни» номли ишида «омма» тушунчасини «туда» таъ-рифидан келтириб чикарди. Туда бу микдорий ва визуал карашда анчагина дегани, анчагина эса жамиятшунослик нуктаи назаридан омма дегани, деб тушунтиради олим. Унинг ёзиши-ча: «Жамият х,амиша камчилик ва омманинг харакатланадиган бирлиги булган. Камчилик -алохида ажратилган шахсларнинг мажмуидир, омма эса - бу уртача инсон. Шундай килиб, микдорий караш - куплар - сифатий карашга утади».

Яъни, файласуфнинг фикридан шу келиб чикадики, микдор жихатдан куп булганлар "куплар эмас", сифат жихатдан "ажратилган ин-сонлар" - "купчилик" деб юритилади. Шунингдек, "Купчилик одамларда фикр йук. Чунки, улар борликни назарий англай олмайди. Бу эса унинг туFри карорлар кабул килишига халакит беради. Шундай экан, фикрни одамларнинг ми-ясига ташкаридан, худди машинага мойни сикиб киргизгандек, босим билан киргизиш керак"1. Олим жамиятга ижтимоий фикрни босим ости-да зурлаб сингдириш яхши эмаслигини била-

ди. "Бирок, - дейди у, - маънавий хукмронлик булмаса, йулбошчилар булмаса, одамлар манипуляция килинмаса, жамиятда анархия пайдо булади. Бу эса жамиятни инкирозга олиб келади. Жамият нурайди, емирилади." Шу билан бирга Ортега, "Оммавий одам - уйлай олмайди. Унинг фикрлари мантик кобиFига уралган ин-стинктлардан бошка нарса эмас. Шундай экан, ижтимоий фикрни шакллантириш бу - сиёсий тарихнинг умумтортилиш конунидир"2, деган фикрни хам келтиради.

Шунингдек, файласуфлар уз асарлари (ёз-малари)да "оммавий маданият"ни маънавий эркинсизлик, ижтимоий узоклашиш ва инсон шахсиятини эзиш механизми сифатида ифода-лаганлар. Даврлар утиши билан оммавий мада-ният асосини ижобий жих,атлардан кура, салбий жих,атлар купрок ташкил этади. Асрлар давоми-да х,ар бир халкнинг миллий менталитетига мос-лашуви, жипслашуви, ижтимоий якинлашуви кузатилса, якин орадаги жараёнларда бунинг акси руй бермокда.

Демак, бугунги кунда ёшларимизда маф-куравий иммунитетни янада оширишга эъти-бор каратиш, маънавий та^дидларнинг олдини олишга оид миллий-маънавий марказлар фао-лиятини янада такомиллаштиришга чукур эъти-бор каратиш давр талаби х,исобланади.

Глобаллашув жараёни шиддат билан кеча-ётган бир пайтда ёшларни турли хил тахдидлар ва салбий таъсирлардан саклашнинг барча тур-ларидан фойдаланишимиз лозим. Шу тарика, таълим-тарбия жараёнида ёшларимизнинг дунёкарашида миллий Fурурни ошириб, уларни Ватан, аждодлар хотираси олдидаги масъулият-ларни хис килишларига ундамок даркор.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: "Маънавият", 2008.

2. Миллий истиклол Fояси: асосий тушунча ва тамойиллар. - Т.,"Янги аср авлоди", 2001.

3. Y.Ortega-y-Gasset. Der Aufstand der Massen. Berlin, 1929.

1 Y. Ortega-y-Gasset. Der Aufstand der Massen. Berlin, 1929. -140-б.

2 Уша манба, 138-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 3

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.