Научная статья на тему 'ГЛОБАЛ ТРАНСФОРМАЦИЯ ШАРОИТИДА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ'

ГЛОБАЛ ТРАНСФОРМАЦИЯ ШАРОИТИДА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

65
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
трансформация / глобал / пандемия / масофавий таълим / Олий таълим / интернет

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Азизбек Эгамбердиев

Мақолада глобал трансформация шароитида таълим тизимида юз бераѐтган ўзгаришлар ҳақида фикр юритилади. Пандемиянинг асосий таъсир доирасига тушиб қолган таълим тизимининг янги шакли – масофавий таълимнинг фалсафий мазмуни ҳақида мушоҳада юритилган. Муаллиф масофавий таълимни такомиллаштириш бўйича қатор таклифларни илгари сурган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ГЛОБАЛ ТРАНСФОРМАЦИЯ ШАРОИТИДА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

ГЛОБАЛ ТРАНСФОРМАЦИЯ ШАРОИТИДА МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ

Азизбек Эгамбердиев

Андижон давлат Университети докторанти

АННОТАЦИЯ

Маколада глобал трансформация шароитида таълим тизимида юз бераётган узгаришлар хакида фикр юритилади. Пандемиянинг асосий таъсир доирасига тушиб колган таълим тизимининг янги шакли - масофавий таълимнинг фалсафий мазмуни хакида мушохада юритилган. Муаллиф масофавий таълимни такомиллаштириш буйича катор таклифларни илгари сурган.

Калит сузлар: трансформация, глобал, пандемия, масофавий таълим, Олий таълим, интернет

КИРИШ

Глобал трансформация - инсоният хаётида пандемия шароитида, карантин коидаларидан келиб чикиб хаёт тарзининг узгаришидир. Инсоннинг харакатланиши глобал ва локал микёсда хам чекланиб бормокда. Шу вактга кадар инсон хукукларининг фундаментал асоси булган жойдан жойга кучиш хукуки табиий равишда чекланиб колди. Туризм, таълим ва соFликни саклаш максадларида инсонларнинг дунё буйлаб харакатланиши хам иктисодий, хам ижтимоий, хам маданий сохада глобал интеграцияни келтириб чикарар эди. Шу сабабли пандемиягача булган даврда кушни давлат ёки узок хориждаги давлатларда жойлашган олий таълим му ассасаларида укиш одатий холга айланган ва Узбекистонда инсон капитали ривожининг мухим ресурси эди.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

2020 йилнинг март ойида бошланган пандемия глобал таълим тизими олдига мураккаб вазифаларни куйди. Жуда ривожланган инфраструктура ва узига хос университет мухитини ташкил килган йирик университетларнинг бу каби афзалликлари эндиликда мухим ахамиятга эга булмай колди. Чунки дунё микёсида таълим масофавий шаклда давом этиши аник булиб колган эди.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

Масофавий ёки (электрон) онлайн таълим укитувчининг талабалардан жисмоний жихатдан ажралган холда таълим беришига асосланган таълим туридир. Бунда укитувчи-талаба, талаба-талаба муносабатларини йулга куйиш учун инсормацион ахборот технологиялари кулланилади. Дунё микёсида пандемиягача хам масофавий таълим олий таълимнинг ажралмас булгига айланиб улгурган эди. Мисол учун, Хиндистондаги Индира Ганди номидаги Миллий очик университетида 1,5 млн нафар талаба, Хитойдаги Радио ва телевидения марказий университетида 500 минг нафар талаба онлайн тарзда тахсил олган[1].

Олий таълим тизимида дастлабки маосфавий таълим шаклидаги олий укув юрти 1969 йилда Буюк Британия очик университетидир[2].

Масофавий таълим фалсафий нуктаи назардан жуда кенг камровли тушунча ва узида бир катор жараёнларни камраб олади. Мисол учун, кадимги кулёзмалар ва кейинчалик китоб босиш ихтиро килингандан кейинги илмий ёки бадиий характерга эга адабиётларни укиган шахс маълум бир билим хосил булган. Асар муаллифи билан жисмоний жихатдан якин булмасдан туриб ундан билим олиш мантикий жихатдан масофавий таълимни ташкил этиши мумкин. Иккинчидан, Шарк халкларидаги маънавий устоз тушунчаси хам аслида мулокотда булмаган мутафаккирларнинг асарлари асосида билим олган ва уз дунёкарашини шакллантирган шахслар томонидан ишлатилган. Бундан ташкари урта асрларда урф булган узаро мактуб юбориш анънавсини олайлик. Алишер Навоийнинг Захириддин Мухаммад Бобурга юборган мактуби ёш подшох томонидан FOят хаяжон билан кутиб олингани ва кейинчалик мактуб муаллифи хакида "Алишербек назири йук киши эрди" тарзида эслангани маълум.

Шу билан биргаликда тадкикот объекти ва мавжуд ижтимоий шарт-шароит хамда тартиб таомиллардан келиб чиккан холда масофавий таълимни ижтимоий-фалсафий жихатдан тадкик этишда маълум бир чегараларни куйиб олиш ва улар доирасида мулохаза юритиш максадга мувофикдир.

Олий таълимда масофавий таълимнинг куйидаги асосий шарти мавжуд.

Биринчидан, олий таълим тизимида масофавий таълим факат таълим муассасаси оркали амалга оширилади. У мустакил таълимдан фарк килиб, маълум бир шаклланган укув режа асосида профессор-укитувчилар томонидан ишлаб чикилган контентга таянган холда амалга оширилади. Содда килиб айтадиган булсак профессор-укитувчи томонидан ташкил килинган масофавий

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

укитиш ва талабанинг масофавий укиши якунда масофавий таълимни ташкил килади.

Иккинчидан олий таълимда масофавий таълим маълум бир фанлар мажмуасини ургатишга каратилган булади. Хрзирги кунда интернет тармоFида ун минглаб онлайн платформалар мавжуд булиб, улар аудиториянинг кизикшларидан келиб чикиб, турли масалаларда контент тайёрлайди. Узбекистонда хам пнадемия даврида мотивацион курслар ва маърузалар урфга кирган булиб, юзлаб мотиваторлар хар хил ижтимоий масалалар буйича узларининг чикишларини тайёрлмокда. Айрим холда илмий, айрим холда диний ва аксарият холда аралаш тарздаги видеомаърузалар масофавий таълим шаклига даъвогарлик кила олмайди. Чунки уларда маълум бир фан ёки фанлар мажмуаси ургатилмайди.

Учинчидан, хукукий жихатда аттестация ва акредитация жараёнларидан утиб маълум бир регуляторнинг талабларини бажарган ва миллий даражада дипломлари тан олиниши керак. Бу глобал микёсдаги муаммо булиб ун минглаб масофавий университетлар дипломларини миллий микёсда тан олиш муаммосини келтириб чикаради. Мисол учун, интернет тармоFидаги маркетинг буйича онлайн университетни танлаган талаба унинг дипломи Узбекистонда тан олиниши муаммоси билан тукнаш келиш мумкин. Ушбу муаммони хал килиш учун миллий регуятор - Таълим сифати инспекцияси томонидан миллий таълим олувчилар талабига кура масофавий университетлар ва уларнинг йуналишларини тан олиш амалиётини жорий килиш зарур.

Туртинчидан, масофавий таълим интернет тармоFида ишлайдиган маълум бир платформага таяниши керак. Таълим платформаси - масофавий таълимнинг энг мухим элементи булиб, у профессор-укитувчи ва талаба уртасидаги мулокотни таъминлашга химат килади.

Бешинчидан, масофавий таълим анънавий таълимдаги каби профессор -укитувчилар ва талабалар хамжамияти учун шарт-шароит яратиб бериши керак. Университетлар нафакат билим маскани, балки ижтимоий ташаббуслар ва инсон капиталини рвиожлантириши зарур булган энг мухим ижтимоий объектлардир. Масофавий таълим универитетларнинг ана шу кирраларини йукотмаслиги ва уни замонавий коммникацион технологияларни куллаган холда янада ривожлантириши зарур. Бунда йирик ижтимоий тармоклардаги университетлар хамжамиятларининг урни бекиёсдир.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

МУХОККАМА ВА НАТИЖАЛАР

Х,озиргу кунда олий таълим тизимидаги масофавий таълим моделларини куйидагича кваллификация килиш мумкин.

Анънавий университетлар. Ушбу университетлар одатда тулик анънавий таълим модели асосида билим бералди. Факат пандемия шароитидагина укишни киска муддатга масофавий таълим шаклига узгартирди. Ушбу университетлар учун узок йиллар давомида шаклланган имидж ва унинг асосий атрибути булган - укув бинолари, лабораториялар, кутубхона ва кампуслар мухим ахамиятга эга. Шу сабабли хам анънавий университетлар тезрок укишнинг одатий тартибига кайтиш тарафдоридирлар.

Ракамли ёки очик университетлар. Ушбу университетлар утган асрданок масофавий таълим беришни бошлаган ва асосий приоритет онлайн модел хисобланади. Пандемия шароитида ракамли университетларга булган талаб кескин орти ва уларнинг хаётий зарурат ва экани исботланди.

Эндиликда хар икки моделдаги университетлар олдидаги мухим вазифа онлайн тарзда билим бериб булмайдиган йуналишларда таълимни ташкил этиш муаммосини хал килишдир. Ушбу масала буйича куйирокда тухталиб утамиз.

Х,озирги кунда масофавий таълим беришда технллогияларни куллашнинг куйидаги методлари шаклланди.

Чат-машFулотлари. Бунда профессор-укитувчи ва талаба уртасидаги мулокот ижтимоий тармоклардаги чет технологияларига таянади. 2020 йилда пандемиянинг датслабки кунларида олий таълим тизимида укитиш масофавий бошланган вактда moodle платформаси фаолият курсатаётганига карамасдан аксарият профессор-укитувчилар ва талабалар телеграм чатларида мулокот килишни маъкул курди. Чунки бу технология узининг соддалиги ва кулайлиги хамда интернет тезлигига карам эмаслиги билан ажралиб турар эди. Шуларга карамасдан чет технологияларида зарур файлларни излаш ва кайта ишлаш муаммоси мавжуд.

Веб-технологиялари. Ушбу метод асосида таълим муассасасининг веб -доменига укув машFулотларига доир маълумотлар жойлаб куйилади ва талаба ана шу жойдан керакли контентни юклаб олиши мумкин. Бу технологиянинг авфзаллиги талаба хар доим керакли маълумотни топа олиши мумкин. Камчилик томони эса профессор-укитувчи билан онлайн мулокот килиш имконияти мавжуд эмас. Бу эса талаба томонидан керакли мавзу доирасидаги тушунчаларни нотуFри талкин килиниишга олиб келиши мумкин.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

Телеконференция машFулотлар. Пандемия шароитида Хитойнинг Zoom платформаси бизнес, бошкарув ва таълим сохасидаги туFридан туFри мулокотни таъминлаган энг кулай ва арзон мулокот воситасига айланди. Видеомулокаот ва чат, файлларни юбориш имконияти ва бошка бир канча атрибутлар ушбу дастурий таъминот воситасини кулайлигини исботлаб берди. Шу билан биргаликда ушбу дастурий таъминот воситасида махфийликни таъминлаш ва бошка бир катор масалаларда камчиликлари мавжуд.

Х,озирги кунда олий таълим тизими олдида турган мураккаб вазифа бу -юкоридаги барча технологияларни куллаган холда фойдаланувчилар учун кулай булган платформани ишлаб чикишдир. Чунки. Факат миллий платформагина Узбекистондаги интернет тезлиги ва фойдаланувчилар имкониятини эътиборга олиши мумкин. Чунки масофавий таълимни бошлаш ва унинг виртуал оламига кириш хам узи бир канча билим, малака ва тажрибани талаб килади.

Россиялик файласуф А.А.Малышконинг фикрича масофавий таълим узида ахамиятга молик парадокни мужассам этган булиб, у маълум бир илмий асосга эга булмай туриб мавжудлиги шартлигини тасдиклади[3]. Олимнинг ушбу фикрлари бахсли булиб, утган асрнинг урталарида АКЩдаги йирик олимлар Жон.Б.Уотсон, Б.Ф.Скиннер ва Ж.Пиаженинг бихевиоризм хамда конструктизм хакидаги таълимотларида укувчилар фактларни ёдлаганда эмас, балки вазифаларни бажарганда аклий, жисмоний ва эмоционал жихатдан усиши таъкидланган. Шунингдек, олимларнинг асарларида таълим оммавий ахборот воситаларидан фойдаланиш афзалликлари асослаб берилган [4]. Бу эса масофавий таълим амалиётга киргунга кадар унинг асосий элементлари илмий жихатдан асослаб келингани ва интернет тармоFининг вужудга келиши ва глобал узгаришлар унинг ижтимоий ахамиятини ошириб юборганини курсатиб беради.

Масофавий таълим пандемия шароитидаги мажбурий таълим шакли эмас. Балки узининг тарихий ва илмий асосларига эга булган таълим беришнинг кулай ва арзон шаклига айланиб бормокда.

Масофавий таълимни ташкил этишнинг куйидаги авфзалликлари мавжуд.

Масофавий таълим таълим харажатларини бир неча бор кискартиради. Маълумки таълим харажатлари иккига булинади. Университетнинг укишни ташкил килиш учун сарфлайдиган харажатлари ва талабанинг укиш жараёнида университетга тулайдиган маблаFдан ташкари (бориб-келиш, ётокхона, укув

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

куроллари ва х.к.) харажатлари. Масофавий таълим шароитида хар икки томон учун хам харажатлар бир неча баробарга кискаради. Бу эса ахолининг кенг катламлари, жумладан кам таъмиланганларни хам олий таълим олиш имкониятини вужудга келтиради.

Профессор-укитувчи ва талаба иш таълим жараёнини узига кулай вактда ташкил кила олади. Х,озирги кнуда таълим парадигмалари узгараётган бир вактда энг аълочи талаба хам, энг жонкуяр билимли профессор -укитувчи хам битирувчининг укиган йуналиши буйича иш билан таъминланишига кафолат бера олмайди. Бозор коньюктурасининг кескин узгариши, олий маълумотли мутахассислар сонининг ошиб бориши натижасида битирувчиларни иш билан таъминлаш мураккаб вазифага айланиб бормокда. Шундай экан талаба укиш жараёнида кушимча касб-хунарни эгаллаши ёки мехнат фаолияти билан шуFалланиши зарур. Бунда масофавий таълимнинг имкониятларидан унумли фойдаланиш максадга мувофикдир.

Талабаларни турар жой билан таъминлаш хозирги кунда давлат сиёсатининг мухим йуналишидир. Тошкент шахрида 2021 йилнинг 27 февраль куни содир булган фожеада ижарада истикомат килаётган беш нафар талаба ис газидан захарланиб бевакт вафот этди [5]. Ушбу вокеа жамоатчилик орасида кенг мухокамаларга сабаб булди. Хдттоки Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазири А.Тошкулов Узбекистон Респуликаси Олий Мажлиси К,онунчилик Палатаси ялпи йотилишга чакиртирилиб, хукумат соатида хисоботи эшитилди. Таъкидланганидек, сунги йилларда олий таълим билан камров 8 фоиздан 25 фоизга кадар кенгайтирилганига карамасдан талабалар турар жойларини куриш ишлари юкоридаги ракамларга мувофик эмаслиги маълум булди[6].

Талабалар турар жойлари шу билан биргаликда ижтимоий хавфсизликни таъминлаш тизимига хам маълум бир таъсир курсатиб турадиган объектлардан биридир. Турли дунёкарашга эга булган, маълум бир хаётий тажрибага эга булмаган ёшлардан иборат масканларда узаро тотувликни таъминлаш маълум бир кийинчиликларни келтириб чикарар эди.

Масаофавий таълимнинг яна бир авфзаллиги унда талабалар сони чекланмаган булади. Одатда давлат олий т аълим муассасаларида энг мураккаб муаммо бу - аудиториялари бандлиги масаласидир. Аксарият вилоят ОТМлари икки сменда укийди ва бу икки сменада тахсил оладиган талабалар учун катор кийинчиликларни келтириб чикаради. Айникса, куз -киш мавсумида укишдан

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

кейин талабаларнинг уйига етиб олишида жиддий муаммолар кузатилган ва бу давоматга хам салбий таъсир курсатар эди. Масофавий таълимда эса талабалар узлари учун кулай булган жойда бемалол тахсил олиши мумкин булади.

Бир неча йуналишда олий маълумотли булиш имконияти. Миллий конунчилигимизда бир неча йуналишда олий маълумот олиш имконияти хакида батафсил тартиблар мавжуд булмасада, келгусида Узбекистонда хам бир неча неча олий маълумот учун бир вактнинг узида укиш имконияти яратилиши мумкин. Чунки масофавий таълим моделларининг барча тааблалардан вактини окилона таксимлашга имкон яратаиб беради.

Укув адабиётлар билан таъминлашдаги кулайликликлар. Маълумки, глобаллашув ва жадал иктисодий тараккиёт таълим ва ишлаб чикариш уртасидаги масофани узоклаштиириб юбормокда. Эндиликда университетлар иктисодиёт тармокларининг энг замонавий тенденцияларини талабаларга фан сифатида укитиш имкониятлари тобора чекланмокда. Чунки инновацияларнинг аксарияти бевосита ишлаб чикариш жараёнида вужудга келаётгани кузатилмокда. Шу боисдан хам укув дабиётларини тайёрлаш ва нашр этиш, уларни талабалар кулига етиб боришини таъминлаш масаласи долзарб ахамиятга эга булиб бормокда. Масофавий таълимда эса укув дабиётларини таркатишга деярли маблаF сарфланмайди, бу эса талабалар учун кушимча кулайликлар яратиб бера олади.

Профессор-укитувчилар учун кулай мехнат шароитларининг яратилганлиги. Замонавий университетлар бир биридан узокдаги куплаб бинолардан таркиб топган. Шу сабабли хам профессор -укитувчиларнинг уларга етиб бориши ва укув машFулотларини утказишида катор кийинчиликлар мавжуд эди. Масофавий таълим эса ана шу муаммоларни хал килади ва укитувчиларга кулай шароит яратиб бера олади.

Ногиронлар учун кулай таълим мухити. Маълумки, жисмоний имконияти чекланган талабаларнинг таълим олиши учун бир катор шарт-шароитларни яратиб бериш зарур. Масофавий таълимда эса замонавий ахборот технолгияларини куллагна холда ногирон талабаларнинг сифатли таълим олишни ташкил этиш мумкин булади.

ХУЛОСА

Умуман олиб карагнадан масофавий таълимнинг катор ижобий жихатлари мавжуд булиб, улар таълим сифатини ошиши хизмат килади.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

Х,ар кандай таълим шаклининг марказида шахснинг билим даражасини ошириш туради. Масофавий таълимнинг ижтимоий-фалсафий ва когнитив-психологик жихатлари нимадан иборат? Масофавий таълимда укув ва ижро интизоми кандай таъминланади? Таълим сифатини аниклашнинг анънавий методлари масофавий таълимга нисабатан кулланиши мумкинми, деган саволлар купчиликни уйлантириши табиий хол.

Масоавий таълимнинг камчиликлари ёки такомиллаштиришга мухтож жихатлари куйидагилардир.

Масофавий таълим туFридан туFри талабанинг хохиш-иродаси, мутахассислигига булган чукур кизикиши ва кучли мотивацияга таянади. Мустакиллик йилларида олий таълим тизимининг суст суръатларда ривожланиши натижасида олий таълим билан камров бор йуFи 8 фоизни ташкил этди. Амалиётда кадрларнинг истъмолчилари иктисодийт вазирлигига вакант уринлардан келиб чикиб, талабнома берар ва кейинчалик хукумат карори билан квоталар бегиланиб келар эди. Бу эса битирувчиларнинг билим даражасига таъсир курсатиб келган ва мотивацияни йуколишига сабаб булган эди.

Х,озирги шароитда талабалар масофавий таълим жараёнида канчалик билим олишга иштиёки бор, деган саволга тулик ижобий жавоб бериш кийин. Шундай экан ушбу таълим шаклида талабаларнинг мустакил равишда билим олишига таъсир курсатадиган механизмларни ишлаб чикиш, бунда имтихонларни имкон кадар киска ораликда олиниши таъминлаш зарур.

Мухим масалалардан бири шахснинг ижтимоийлашувини таъминлашдир. Аслида таълим ижтимоийлашув учун хам зурар институтдир. Масофавий таълимда асосий эътибор билим беришга каратилган холда этикет ва эстетика масалалари ва жамавий манфаатлар каби мухим масалалар мавжуд булиши мураккаблашади. Таълим жараёнида биринчи курс талабаси билан битирувчини нафакат билим даражаси, унинг кийиниши, муомаласи ва борликка булган муносабати кескин узгаришини кузатамиз. Бунинг замирида нафакат университет педагоглари берган билими, балки талабаларнинг узаро таълим ва тарбия олгани хам намоён булишини кузатимиз мумкин. Демак, масофавий таълимнинг дастлабки муаммоси ижтимоийлашув доирасида ташкарида колиб кетиш муаммосидир.

Учинчни муаммо - масофавий таълим жараёнида талабанинг мустакил равишда билим олишга мажбурлигидир психологик барьер булиб хизмат

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

килади[7]1. Таълимнинг хозирги шакли минг йиллар давомида шаклланган булиб, унда нафакат педагогнинг балки, укувчиларнинг узаро таълим бериши хам мухим жихатдир. Эндиликда талаба узига шу ваткга кадар номаълум булган фанлар ва мавзулар каршисида ëлFиз колмокда. Уларни узлаштириш учун ёрдам берадиган видеодарсликлар хам универсал хусусиятга эга булиб, хар бир талабанинг индивидуал хусусиятларини инобатга олиши мумкин эмас. Бунда талаба берилган материални мустакил интерпретация килишига туFри келади, бу эса келгусида талкинларнинг хилма хиллигини вужудга келтириши мумкин.

Шахсни идентификация килиш муаммоси масофавий таълимдаги мухим масала. Берилган топширикларни ким узлаштираётгани ва имтихонларда тестларни ким ечаётганини аниклаш имконсиз. Бу эса келгусида узининг дипломига номуносиб булган кадрларнинг тайёрланишига сабаб булиши мумкин.

Шу билан биргаликда масофавий таълим шаклида куйидаги муаммоларни хал этиш керак.

Биринчидан, янги таълим мухити шароитида профессор-укитувчи ва талабанинг шахсий масъулияти. Маълумки, хар икки томон учун хам масофавий таълим кулай ва осон фаолият тури. Шу билан биргаликда таълим жараёни натижаларини тахлил килиш ва томонлар фаолиятини объектив бахолаш методларини хам ишлаб чикиш керак. Акс холда минг йиллар давомида шаклланган олий таълим анъаналари компьютер технологиялари соясида колиб, илмнинг, университет макоми ва дипломининг жамиятда дискредитацияси юз бериши мумкин. К,иска муддатда назорат ва баохолашнинг янги методологияси ишлаб чикилмас экан, олий таълим тизими олдида турган муаммолар катталашиб бораверади.

Иккинчидан, масофавий таълим тулик ахборот-коммуникацион технологияларга асосланади ва унинг техник ва дастурий талаблари мавжуд. Бу эса таълим субъектларидан кушимча равишда кайта тайёргарликдан утишни талаб килади. Шу сабабли хам хозирги кундаги олий таълимдаги энг мухим вазифалардан бири масофавий таълим буйича кайта тайёрлашни ташкил этишдир. Унинг таркибида ахброт-коммуникацион технологиялари ва психологик тайёргарлик модулларни кушиш керак. Университет талабалар

1 Фадаев Е.В. Организационные и психологические проблемы дистанционного обучение // Мир науки, культуры, оброзования. - 2017. -№3 (64). -С.308-310.

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 230 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

билан ягона виртуал мухитда булиши учун профессор-укитувчиларнинг психологик тайёргарлигини ташкил этиши шарт.

Учинчидан, масофавий таълим жараёнида билим бериш ва уни узлаштиришнинг узига хослигидан келиб чикиб профессор-укитувчи ва талабани бахолашнинг киска интервалга асосланган методикасини ишлаб чикиш зарур. Маълумки, анънавий таълим шароитида кафедра профессор -укитувчиси фаолияти кафедра мудири ва бошка маъмурий бошкарув органлари ходимлари томонидан назорат килинган. Жумладан. Ишга келиш ва кетиш, дарслардаги иштирок ва бошка масалалар. Талабанинг фаолияти эса деканат томонидан мувофиклаштириб борилган ва олий таълим туFрисидаги низомларда аник соатларда талабага огохлантириш ва хайфсан бериш, зарур булса талабалик сафидан четлатиш таомиллари белгилаб куйилган. Масофавий таълимда эса мониторинг килишнинг янги услубиёти керак ва у кредит-модул тизимида бир кредит буйича киска мониторингни ташкил килиши керак. Яъни, профессор-укитувчи фаолияти хам талабанинг узлаштириши хам бир кредит якуни билан бахоланиши таълим сифатини ошишига хизмат килади. Яъни, масофавий таълимда талабанинг билим олишга иштиёкни саклаб колиш учун мунтазам мониторингни ташкил килиш зарурдир.

Олий таълимда масофавий олиб бориш жараёнида харажатларнинг бир неча бор кискариши хакида юкорида тухталаиб утилди. Шундай экан бу оптималлаштириш жараёни таълим хизматлари нархида, яъни шартнома нархида хам акс этиши зарур. Афсуски, хозирги кунда укитишнинг кундузги шаклида хам, масофавий таълимга асосланган сиртки шаклида хам нархлар бир бирига якин.Давлат олий таълим муассасаларидаги бу тенденцияни нодавлат олийгохлар хам давом эттириб келмокда. Бу холатларга асосий сабаб олий таълим муасссасалари уртасидаги ракобатнинг йуклиги ва регуляторнинг лозим даражада ишламаётганлигидир.

Масофавий таълимни ташкил этишдаги мухим масалалардан бири талабалар билан жонли алокани ташкил этиш масаласидир. Виртуал алока узининг барча хусусиятлари билан таълим олишга имкон берсада, талабани мотивация килиш ва университет билан тулаконли маънавий алокасини таъминлай олмайди. Шу сабабли хам масофавий таълим олаётган талабаларни мавжуд шар-шароитдан келиб чикиб йилига камида икки-уч маротаба университетга ташрифини ташкил килиш зарур. Бунда махсус дастур асосида уларнинг укишга булган иштиёни оширадиган тадбирлар - университет тарихи

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-222-232

музейи, кутубхона ва лабораториялар билан танишитириш, шунингдек, рахбарияти билан жонли мулокотини ташкил килиш максадга мувофикдир.

Масофавий таълим билан камраб олиб булмайдиган йуналишларни белгилаш ва уларда анънавий таълим беришни ташкил этиш пандемия шароитидаги мухим вазифалардир. Ижтимоий-гуманитар, аник ва табиий йуналишлардан фаркли уларок тиббиёт йуналишидаги олий таълим муассасаларида масофавий таълимни ташкил этишни мураккаблиги бор. Шу сабабли хам Таълим сифатини назорат килиш инспекцияси томонидан масофавий таълимни ташкил этиш мумкин булмаган бакалавр йуналишлари ва магистратура мутахассисликларини руйхатини шакллантириш зарур. Акс холда киска муддатда тиббиёт йуналишларида битирувчиларнинг компетенцияси талабга жавоб бермай колади.

REFERENCES

1. http://colstonuniversity.co.uk/d-education- Distance learning education. Мурожаат этилган сана: 06.08.2021 й.

2.https://synergy.ru/about/education articles/distanczionnoe obrazovanie/distanczion naya forma obucheniya - Дистанционная форма обучения

3. Малышко, А. А. (2007). Философские аспекты процессов дистанционного образования. Вестник Мурманского государственного технического университета, 10 (3), 394-398.

4. https://www.britannica.com/topic/distance-learning

5. https://www.gazeta.uz/uz/2021/03/29/poisoning/ - Тошкентда ижарада яшаган 5 нафар талабанинг улимига ис гази сабаб булган

6. https ://parliament. gov.uz/uz/events/other/33835/

7. Фадаев Е.В. Организационные и психологические проблемы дистанционного обучение // Мир науки, культуры, оброзования. - 2017. -№3 (64). -С.308-310.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.