Научная статья на тему 'FOLKLORE USE IN NATIONAL GAMES'

FOLKLORE USE IN NATIONAL GAMES Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
107
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МОРАЛЬНЫЕ НОРМЫ / СОЦИАЛЬНЫЕ ОТНОШЕНИЕ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Курбанова Г.А.

В статье отмечается, что использование фольклора в детских играх имеет огромное воспитательное значение. Фольклор в жизни ребенка начинается с колыбельной песни матери. И очень важно использовать во время игр именно детский фольклор по сезонам: тут стихи и песни, рассказывающие о первом дожде или снега, о наступлении Навруза- главного весеннего праздника, о прилете или перелете птиц в жаркие страны и т. п. Такой фольклор значительно расширяет кругозор ребенка, а песни и стихи также развивают его мышление. Нужно обратить внимание наравне с подвижными играми, и на умственные игры, развивающие интеллект ребенка, имеющие не менее важную воспитательную роль.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ФОЛЬКЛОРА В НАРОДНЫХ ИГРАХ

The article notes that the folklore use in childish sports has huge educational value. The folklore in life of the child begins with a lullaby of a song of mother. And it is very important to use during games children's folklore on seasons: here verses and the songs telling about the first rain or snow, about approach of Navruza-of the main spring holiday, about an arrival or flight of birds to tropical countries, etc. Such folklore considerably broadens horizons of the child, and songs and verses also develop his thinking. It is necessary to pay attention on an equal basis with outdoor games, and to the intellectual games developing intelligence of the child, having not less important educational role.

Текст научной работы на тему «FOLKLORE USE IN NATIONAL GAMES»

8. Медведева Н.Е. Языковой контроль как способ и метод обучения. - Иностр. языки в школе, 2013, № 4. - С. 118-123.

9. Михайлова Н.В. Электронная обучающая среда Moodle как средство организации асинхронной самостоятельной работы студентов вуза: автореф. дис. ... канд. пед. наук. Оренбург, 2012. - 21 с.

10. Полат Е.С. Новые педагогические и информационные системы образования. - М., 2000. -246 с.

11. Полат Е.С. Современные педагогические и информационные технологии в системе образования: учебное пособие для студентов высш. учеб. заведений. М., 2007. - 260 с.

12. Рекомендации по организации самостоятельной работы студентов. - М., 2009. - 114 с.

13. Сахарова Н.С. Организационно-педагогические условия и методические приемы развития иноязычной компетенции студентов университета // Вестник Оренбургского государственного университета, 2012, № 2. -С. 259-263.

ОПЫТ ОРГАНИЗАЦИИ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ СТУДЕНТОВ НА ЗАНЯТИЯХ ПО ПРАКТИКЕ УСТНОЙ И ПИСЬМЕННОЙ РЕЧИ В УСЛОВИЯХ МОДУЛЬНОГО

ОБУЧЕНИЯ

Новый образовательный стандарт высшего профессионального образования третьего поколения рекомендует традиционную модель обучения, как модель передачи знаний трансформировать в модель обработки и конструирования знаний. Эффективное планирование и организация самостоятельной работы студентов в образовательном процессе вуза будут способствовать достижению этой цели. Иностранный язык в качестве учебной дисциплины рассматривается не только как средство овладения лингвистическими знаниями, необходимыми специалисту для карьерного роста, но и как средство самостоятельного получения современных знаний в профессиональной сфере деятельности.

Ключевые слова: организация самостоятельной работы, программно-методическое обеспечение, компьютерные обучающие программы, интерактивные формы обучения, модульное обучение.

EXPERIENCE OF THE ORGANIZATION OF STUDENT'S EXTRA-CLASS ACTIVITIES ON PRACTICE OF ORAL AND WRITTEN SPEECH LESSONS IN THE MODULE EDUCATIONAL

CONDITIONS

The new educational standard of higher professional education of the third generation recommends trans-forming of the traditional model of training as a model of knowledge transfer into a model of knowledge processing and designing. Effective planning and organization of the students' unsupervised work will pro-mote the achievement of this purpose. In this case а foreign language as an educational subject is considered not only as a means of the linguistic knowledge mastering necessary for the career progress, but also as a means of independent acquisition of the relevant information in the vocational field.

Keywords: organization of extra-class activities, program and methodological support, computer training programs, interactive forms of education, module education.

Сведения об авторе: Карабаев Бахтовар Бахтиёрович, ассистент кафедры методики преподавания английского языка Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни; e-mail: bahtik87@list.ru

Аbout the author: Karabaev Bakhtovar, assistant of the chair of English teaching's method, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini

ИСТИФОДАИ ФОЛКЛОРИ БАЧАГОНА ДАР БОЗИ^ОИ ХАЛЦИ

Цурбонова Г. А.

Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Илми педагогика ва психологияи муосир то имруз рохи тулонй ва бобаракатеро аз сар гузаронидааст, ки он дар хама давру замонхо, дар тамоми кишвархои дунё, аз он чумла дар Точикистон низ, ба тачрибаи мардумй такя намудааст, аз бахри беканори вай бахравар гардида, бою ганй шудааст. Дар тадк;ик;отхои солхои охир, ки ба

масъалахои таpбияи бачахо бахшида шyдаанд, ба накши одатy анъанахои миллй, истифодаи аpзишхои маънавию таъpихй даp pаванди таpбиявй даp хонавода, таълимгох ва чомеа диккати махсyс дода шyдааст (Hypов А., Мачидова Б., Myхтоpова Г., Хидиpова Л. ва дигаpон). Даp ин тадкикотхо анъанахои оилавй, миллй ва yмyмибашаpй, аpзишхои маънавй, даp таpбияи мехнатй, сифатхои ахлокй ва ташаккyлёбии шахсияти бачахо даp давpахои гуногуни синну солй тадкик каpда шyдаанд. Лекин анъанахои бозикунй чун ифодакунандаи меъёpхои ахлокй махсус таъкид нагаpдидаанд.

Анъанаи бозикунй даp худ мачмyи меъёpхои ахлокиpо доpад, ки онхо ифодакунандаи pафтоpy амали бачахо мебошанд. «Дама гуна ахлок аз мачмyи коидахо ибоpат аст ва мохияти маънавиётpо даp хypматy эхтиpом чустан лозим аст, ки фаpд нисбати ин коидахо аз саp мегyзаpонад», - навиштааст Жан Пиаже [2, 14].

Даp pаванди бозй ахлокй табий,ичтимой ба вучуд меояд, ки он ба олами бачахо хос буда ба идоpа намудани муносибатхои байнихамдигаpй ичpо намудани амалхои якщо азхудкунии коида ва меъёpхои ахлокй итоат каpдан ба талаботу коидахои pафтоp pавона каpда мешавад.

Бозй ва бозикунй фаpханг ва аpзиши маънавии хаp як халку мил ат буда он максад, мазмун,сохт ва анъанахои ба худ хосpо доpад.

Яке аз анъанахои мухими 6озикунй ин истифода бypдан аз фолклоpи бачагона мебошад, ки онpо шакли махсуси фолклоpи бозихои бачагона ном мебаpанд (Г. Н. Волков, Г. Вино^адова, Б. Ш^мухаммадов, Д.Обидзода, Батypина ва дигаpон). Мафхуми фолклоp аз забони англисй ба илми мyосиp воpид гаpдида, маънои хиpади халкpо ифода менамояд. Бачахо низ чун аъзои баpобаpхyкyки чомеа даp фолклоpи бозй аклу хиpад ва анъанахои бозикунии хyдpо ифода менамоянд. Ин анъанахо коида ва конуниятхои OFOЗи бозй, pафт, чамъбаст ва натичаи нихони онхоpо муайян мекунанд.

Эчодиёти шифохиии бачагона, ки он даp тадкикоти мо фолклоpи бачагонаpо даp бозихои халкй ва yмyмибашаpй даp назаp доpад, минбаъд бо ибоpаи фолклоpи бачагона истифода мегаpдад. Фолклоpи бозикунй баpои кyдакон ва бозихои онхо абадй буда, фаpд аз давpаи ^дакию навpасиии 6озикунй баpояд хам чои ypо кyдаконy навpасони дигаp ишFOл менамоянд. Онхо низ бозй мекунанд, эчод менамоянд ва хаёти худу насли минбаъдаpо бою pангин месозанд. Эчодкоpй омехташавиии нодиpи хаёти маънавй ва тахаюлоти бои кyдакон аст, ки дигаpгyнсозиии оламpо даp хаёл ифода менамояд. Фолклоpи бачагона ин кисмати такpоpнаёбандаи нодиpи давpаи бачагй буда, он вобаста ба таъсиpи фаpхангy аpзишхои миллию yмyмибашаpй дигаpгyн мешавад, такмил меёбад. Виногpадов Г. таъкид менамояд, ки « фолклоpи бачагона- ин чустучуй ва даpёфти шодкомихои бепоён даp айёми ^дакй аст».

Даp хаp як ^дак кувваю неpyхои ба худ хос вучуд доpад, ки бо ёpии он олами тахаюлот ва хаёлии худ амалй гаpдонда даp бозй иштиpок мекунад, баpои даp колаби анъанавй ва Fайpианъанавй бозй намудан фолклоpи хyдpо эчод менамояд. Шояд баpои хамин бошад, ки даp як бозй якчанд жанpy суханбозихо, кофиябандй, шyмypакхо, таклидкунй ба хаpакатy амалхо, садою охангхо ичpо каpда мешаванд, хаpакатхои pаксй, сypyдхои яккаву якчоя, дилхушиву мусобикахо даp дохили хамдигаp ва пахлyи хамдигаp аpзи вучуд менамоянд. Махз хамин пайвастагй кувваи бyзypг ва воситаи мухими таpбия намудани хисси зебоипаpастй, ташаккули завку шавки бадей, одати pиоя каpдани коидаю талаботхо, муташаккил будан, хyшёpy зиpак будан, ба хамдигаp гузашт каpда тавонистан, хyддоpй намудан, хоксоpй ва дигаp сифатхои -^одавй ахлокиpо таpбия менамояд.

Сухбат бо насли калонсол, ки бозихои бачагонаpо кайхо паси саp каpдаанд ва ^дакону навpасон, ки бояд бозй намоянд ва ба бозй хам машFyл хастанд, мушохидахои бисёpсола, тахлили маводхои этногpафй ( Рахимов М. Р. Неменова Р. М) ва фолклоpшиносй ( Р. Амонов, Б. Ш^мухаммадов), педагогй (H. Н. Тypсyнов, М. Hаpзyллоева) нишон медиханд, ки доиpаи истифодабаpии фолклоpи бачагона хеле васеъ ва гуногунчабха хастанд. Онхо на танхо ба бозихо pyхияи мусбати эмосионалй, каноатмандй мебахшанд, инчунин воситаи мухими баpтаpаф каpдани бахсу талошхо, нофахмию зиддиятхо низ мебошанд. Даp фолклоpи бозикунй pасмy оинхои пешгиpй намудани низоъ ба сулху салох омадан, оштишавй, бо навбат амал каpдан, бо хамдигаp гузашт каpдан нишон дода мешаванд.

Даp тадкикоти худ Б.Шеpмyхаммадов бо тачpибаи фолклоpшиносй pyс ва маслихати фолклоpшинос И.Г.Левин такя намуда даp асоси тасвиpи хаёти бачахо

фолклори бачагонаро ба чаxор фасли_сол мувофик: фолклори аëми баxор, тобистон, тирамоx, зимистон чудо намудааст. У таъкид менамояд, ки «маxз бо xамин тарзи тадкикот имконият медиxад, ки вакту тарзи ба вучуд омадан, инчунин усули ичрои бисëр асарxои халкии хурдсолонро муайян ва равшан намоем» [5, c. 34].

Aз таxлили ин тадкикот чунин бармеояд, ки дар xакикат мазмуни фолклори бачагона вобаста ба дигаргуншавии фаога,ои сол фарк карда кисми здади онxо ба бозиxои халкй мутаалик xастанд. Онxо аз фаъолияти меxнатии калонсолон дар фаслxои сол, ки кудакон низ ба кадри имкон иштирок мекунанд анъанаxо ва маросимxои халкй-Наврyзй, маросимxои оилавй ва ичтимой, дигаргуншавии табиат (боридани борон, барфи аввалин, паридани паррандаxои мавсимй ва Fайраxо) сарчашма мегиранд, шавку завк ва нерyи эчодкории кудаконро инкишоф медиxанд. Дамаи омилxои таъсиркунанда ба фолклори мавсимии бачагона дар ичро намудани xаракату амалxои бозикунй низ ифода меëбанд.

Дар асоси таxлили маводxои фолклоршиносй, педагогй, мушоxида, суxбат бо калонсолону хурдсолон ва маводxои гирдовардашуда мо фолклори бачагонаро, ки дар бозщо истифода мешаванд, ба гурyxxои зерин чудо намудем:

1.Эчоди махсуси калонсолон барои кудакон ва тарбияи онxо. Ба ин гурyx мутаалик донистем, суруди Aлла ва шеъру таронаxои навозишй, дустдорй ва маросимй (гах,ворабандон, мyйсартарошон, дандонбарорй, афтидани дандонх,ои ширй, ëдгирии рох,равй ва Fайраx,о.

2.Эчоди маxсули калонсолон, ки барои бо кудакон якчоя бозй кардан, таъмин намудани хушxолию хурсандй ва ба бозикунй омода сохтани ощо эчод карда шудаанд.

З.Чистонгуй, чистонëбй ва тезгyякхо, ки ощо ба фаъолияти фикрии калонсолону кудакон такя намуда, инкишоф додани амалxои фикрй ( таxлилкунй,таркиббандй, мукоисакунй, хулосаю чамъбаст намудан) ва рушди проссесxои психикй ва сифатх,ои шахсиро таъмин мекунад.

4.Mаxсули эчоди худи кyдакон:

а) бозй бо ичрои суруду таронаxо, ки дар адабжти илмй-методии муосир бозй-хороводxо ном гирифтааст;

б) шумура^о, ки он воситаи муxими муайян намудан тартибу низом ва бартараф кардани низову норозигй дар раванди бозй мегардад;

в)куръапартой;

г) кофиябозй;

д) панчабозй бо шеърxо.

Mаxсули эчоди калонсолон барои кудакон ва барои бо кyдакон якчоя бозй намудан аз он бар меояд, ки халк идеали худро оид ба насли солим, меxнатдyст, хушахлок, эчодкор, сох,иби арзишxои моддию маънавй дар афсонаю ривоятxо, достону Xикоятxо , шеъру таронаxои пандомези худ чун инсони комил ифода мекард. Ин идеали халк бо воситаи рубой, Fазал, достону xикоятxои тарбиявй дар эчодиëти классикони адабжти форс точик A.Рудакй, A.Фирдавсй, Саъдии Шерозй, A.Ч,омй, С.Насафй, A.Mушфикй, A.Дониш, С. Aйнй ва дигарон дар шакли назму наср ба калам тасвир гардиданд. Дамаи каxрамонони ощо шахсони ватандyсту донишманд xастанд, ки сифатxои аклию зеxни бо сифатxои чисмонию иродавй бо xам мувофикат менамоянд.

Mуxимтарин чиxати эчоди калонсолон барои хурдсолон дар он аст, ки онхо наслои дируз, имруз ва фардои чомеаро бо xам пайваст месозанд. Чунки xамаи ощо барои солимии чисмонй ва маънавии насли чавони чомеа масъул буда, ин масъулияти худро дар шакли суруду тарона, бозщо, одату анъанаxои мардуми аз насл ба насл медщанд.

Бояд кайд кард, ки таронаxои мардуми бо баробари дар иду хурсандщо, бозиxою маъракаxои шодию сурур ичро гардидан, инчунин дар шакли марсияхонй, навxаандозй дар маросимх,ои мотам низ истифода мешаванд, ки он ба хурдсолон мамнуъ буда, намунаи ощо дар адабиëтxои фолклоршиносй кисман нишон дода шудаанд. Ин намуди суруду таронаxо хеле кам дар шароити xозира истифода бурда мешаванд.

Дар як фарди чомеа умри худро дар се оила ибтидо ва интщо мебахшад. Aввал дар оилаи волидони худ ба дуте омада, аз аллаю таронаxои навозишию дустдории волидону бибй, хохдрону наздикони дигар баxра бардорй менамояд, фолклори бачагони дигарро шунидаю истифода бурда худ дар эчоди он саxмгузор мегардад. Дар давраи камолоти худ оила бутед мекунад ва барои фарзандони хеш кушиш менамояд, беxтарин суруди Aлла, шеъру таронаxои навозишию дустдориро эчод ва истифода

баpад, аз фолклоpи бачахо вобаста ба давpy замони зисти онхо даpак меёбад. Сипас аёми пиpию хиpадмандй даp оилаи фаpзандон ва ё даp хамpохии фаpзандонy набеpахо, аз натичаи амалхои хеш оид ба таpбияи фаpзандон бахpаваp мегаpдад.

Тадкикотчии педагогикаи халкй Г.Н.Волков ахамияти таpбиявии сypyдy таpонахои маpдyмиpо тахлил намудан, онхоpо хамсафаpy хамкадами хамаи лахзахои хаёти инсонй-мехнат, идхо, бозихо, маpосими дафн ва Fайpахо номидааст [1, с. 317]. Даёти инсонpо аз pyзи таваллуд то дами маpг даp фазои сypyдy таpонахои маpдyми мебинад. Агаp инсон мазмуни шyмypакхо, кофиябозй, чистонгуй, афсонаю pивоятхоpо вобаста ба синну сол даpк намоянд, сypyдy таpонахо аз гахвоpа OFOз гаpдида тамоми yмp инсон аз сypyдy таpонахо бахpаваp мегаpдад.

Саpоидани сypyди алла, шеъpy таpонахои навозишй ба модаpон ва бачагони 4-5 солае, ки ба хypдсолон нигохубин мекунанд, хос аст. Эчодкоpи ин жанp низ худи модаpонy бибихо буда мехpy мухаббати онхоpо нисбати фаpзандон ва хypдсолон нишон медиханд. Сypyди алла ва шеъpy таpонахои навозишию дyстдоpй ин бо хам омехташавии оханг, мехpy навозиш, оpзyю умед ва нигохи некбинона нисбати ояндаи фаpзандон аст. Онхо бyзypгтаpин бозёфти педагогикаи халкй буда ба тачpибаи зиндагй такя мекунанд. Боиси таасуф аст, сypyдy таpонахои навозишию дyстдоpй аз нигохи педагогй-психологй хеле кам мавpиди омузишу тадкик ^pOp гиpифтаанд. Боз таасyфоваp он аст, ки даp миёни халк, махсусан, модаpони чавон сypyди алла ва шеъpy таpонахои навозишию дyстдоpй кам истифода мешаванд, ки ин масъалаи мавзуи махсуси тадкикотй шуда метавонад.

Хусусияти истифодабаpии сypyдхои алла ва шеъpy таpонахои навозишию дyстдоpй даp он аст, ки хангоми ичpои онхо калонсол бо кудак бозй мекунад: ба китфаш оpом-оpом мезанад, кафи дасташpо медоpад, бо низоми муайян китф, пушт, саpи ypO молиш медихад, дастчахояшpо дошта pакс мекунонад, чапак-чапак мекунонад ва Fайpахо. Дамаи ин амалхо баpои хypдсолон лахзахои гyвоpо, дилхушкунанда буда, муносибату мyошиpати наздикpо бо атpофиён таъмин мекунад.Бояд кайд каpд ки калимаю ибоpахои хамкофияву хамpадиф, ки модаpон хангоми навозиш, дyстдоpй, нигохубин, паpваpиш ва таpбияи хypдсолон истифода мебаpанд хама вакт ичpо намудани хаpакати дасту панчахо, пой, саpy гаpданpо талаб мекунад. Дангоми ичpо намудани ин хаpакатy амалхо даp тахти оханги махсус бача ба бозикунй омода каpда мешавад ва фаъолияти узвхои хаpакаткyнй такмил меёбанд. Ном ва таpзи ичpои амалхоpо дониста гиpифта кудак баpои минбаъд мустакилона амал намудан кушиш мекунад.

Фолклоpи бачагона, ки аз таpафи калонсолон баpои хypдсолон эчод шудааст, хусусияти ба худ хос доpад. Бо баpобаpи изхоp намудани мехpy мухаббат ба фаpзанд ва дyстдоpй каpданy ояндаи некpо оpзy намудан калонсол ypO ба идpок каpдани гиpдy атpоф, донистани сифату хусусияти ашёву ходисахо омода месозанд. Ичpо намудани ин намудани фолклоp ичpои хаpакатy амалхои имою ишоpатй, дастpасонй, алвонч додани дастхо, хаpакати дасту панчахо ва Fайpахоpо талаб менамояд, ки он ба pyхияи кудак таъсиpи мусбат pасонида хушхолу димоFчок мегаpдонад, баpои якчоя ичpо намудани каpакатy амалхои бозикунй водоp менамояд. Мо инpо даp бозии «Давзак-хавзак» мебинем, ки даp баъзе махалхо, адабиётхо онpо «Чуллулу баpги каду» низ меноманд. Ин бозй имконият медихад, ки хангоми хондани матн ва хаpакат додани панчахои даст pyхбаландй ва димоFчокии кудак таъмин гаpдад. Хохиши такpоpан ичpо намудани хаpакаткyнихо ба вучуд меояд, таpтиби хаpакаткyнихои панчахоpо аз таpафи pост ба чап аз худ намояд, нисбати атpофиён хиссиёти дилбастагй, махоpати мувофики оханг, хаpакатдихии панчахо ташаккул ме ёбанд.

Даp ин бозй калонсол аввал ду дасти кyдакpо бо кафи дастон гиpифта, онхоpо молиш медихад. Сипас як дасти куда^о ба кафи дасти худ гузошта бо дасти дигаp гиpдогиpди кафи дасти кудак бо ангуштон ишоpат -хат кашида бо оханги махину дилкаши кудакона мехонад: Давзак-хавзак Гиpдакаш сабзак. Оху омад, об хypд, Opy омад, об хypд.

Аз ангушти калон-наpангyшт саp каpда мегуяд ва хаp яки онхоpо бо навбат ба кафи даст мехобонад;

Ин гов кушад,

Ин пуст канад. Ин пазаду соз кунад! Ин хураду ноз кунад! Ин майдахак кучо буд?

Ки шурбо нарасид? (бо оханги хайрату пурсиш ба руи кудак нигох карда мегуяд). Чулулу Барги каду!!

Дангоми хондани ду сатри охир ангушти ишоратиро ба шиками кудак наздик бурда табассуму ханда мекунад. Ин амал кудакро ба завк меорад, хушхол мегардонад ва кафи дасташро дароз карда такрор кардани бозиро талаб менамояд.

Ин бозиро дар варианти нисбатан мураккаб бо бачагони 5-8 сола низ гузаронида мешавад. Дар он низ аввал гирдогирди кафи дасти кудак бо ангуштон хат кашида кисми аввали матн хонда мешавад: Давзак-хавзак, Гирдаш сабзак. Оху омад,об хурд, Ору омад, об хурд.

Баъд аз ангушти хурд сар карда мегуяд: Ин нинй, Ин, додари нинй. Ин, хофизи куръонхон Ин, сабзи ширинболо Ин, хирси бемаъниии шабушкуш.

Панч ангушти хобидашуда, боз аз нав бо навбат аз нарангушт сар карда бо хондани матни зайл ангуштхо бардошта мешаванд: Ин, гов кушад, Ин пуст канад. Ин, пазаду соз кунад, Ин, хураду ноз кунад. Ин, майдахак кучо буд, Ки шурбо нарасид Чулулу барги каду! [4, а 46]

Дар баъзе махалхо хангоми хондани ин матн дар охири хамаи сатрхо феъли замони гузашта « гов кушт, пухту соз кард, хурду ноз кард» истифода мешаванд. Чунин бозихо хеле зиёданд, ки онхо мазмунан аналогияи худро бо бозихои халкхои дигар доранд. Масалан, бозии «Омад-омад», бо бозии русии «Сорока-сорока», бозии «Чапак-чапак», бо бозии « Ладушки-ладушки» ва вариантхои гуногуни бозихои халкии русй шабохат доранд.

Албата волидону омузгорон метавонанд даъво намоянд, ки чунин бозихо кам, дастнорас ва хатто баъзе калимахои онхо душворфахм (ширинболо,шабушкуш) нофахм хастанд. Барои кудак мухим аст, ки аз бозии якчоя халоват барад, охангу тобишхои забони модариро дарк намояд, ичрои амалхо-хобондан, бардоштани панчахоро аз рост ба чап, аз чап ба рост аз худ намояд, бо хам мувофикат кунондани харакати ангуштон ва мазмуни матнро машк намояд, ки хамаи ин ба инкишофи мух,аракх,ои даст, махорату малакаи шумурдан дар доираи 10 (ба пеш 1-10 ва хисоби чаппа 10-1) такмил дода шавад.

Чистонгуй ва чистонёбй, тезгуякгуи дар тачрибаи тарбиявии мардумй яке аз машгулиятхои дустдоштаи бачахо ба хисоб мерафт. Бо мурури замон, баланд бардоштани мавкеи таълимдихй ва таълимгирй дар муассисахои тахсилоти томактабй, синфхои ибтидой ва умуман дар онхо чун метод ва воситаи омузишу тахсилот ба барномахои таълимй ворид карда шудаанд. Ин амал боиси дастгирист, чунки дурустии он дар тачрибаи амалии омузгорон тасдики худро ёфтааст.

Дар тачрибаи амалии халк чистонгуй ва чистонёбй, тезгуякгуй чун бозии санчидан ва такмил додани неруи аклию зехнии мардум эътироф карда шудааст. Б.Шермухаммадов таъкид менамояд, ки « ин бозй дар шабхои дарози зимистон авч мегирифт. Дар зимистон... бозихое ташкил мекарданд, ки зарурат ба майдони васеъ ва микдори зиёди иштирокчиён набуд. Чистонгуй аз хамин кабил бозихо ба шумор мерафт.Тарзи чистон гуфтан ва чавоби чистонро ёфтани бачахо хамон таврест, ки И. А,

Сyхаpев, Н.Маъсумй, Р. Амонов, РДодиpов ва А.Суфиев навиштаанд. Даp чистонгуии бачагон баъзан калонсолон хамpох мешуданд. Онхо ба бачагон чистонхои содда ва оддй мегуфтанд, ки ёфтани онхо чандон дyшвоp нест [5, с. 73].

Тезгуякбозй бозии шавковаpест, ки шаpти он бо як ё ду маpотиба нафаси тез гиpифтан бача як катоp калимахои хамоханг, дyшвоp таллафуз ва овозхои якхела истифодашуда баён мекунад.

Кридаи бозй чунин буд: бозиpо бачае OFOЗ мекунад, ки тезгуяки бисёp медонад; иштиpокчиёни дигаp бо навбат тезгуя^о такpоp мекунанд; касе тезгyякpо тез аз худ кунад, яъне аз аввал то охиp овозу калимахоpо дypyст ва бехато талаффуз намояд FOлиб дониста мешавад. Хусусияти тезгуякхо даp он аст, ки даp натичаи тез гуфтан ва иваз шудани як овози калима маънои он дигаp мешавад.

Даp тачpибаи кудакистону синфхои ибтидой омyзгоpон тавассути ин бозй тез, бyppо, пyppа, бехато, бо оханги махсус талаффуз намудани овоз, калима ва ибоpахои дyшвоpталаффyзpо ба бачахо ёд медиханд.

Мушохидахо бо кудакону навpасон, волидони онхо, омyзгоpони кудакистону синфхои ибтидой нишон медиханд, ки анъанаи чистонгуию чистонёбй ва тезгуякбозй даp мухити хонавода, махалла,дехот каpиб аз байн pафтааст. Бачахо он чистону тезгyякхоpо истифода мебаpанд, ки мувофики баpномаи таълимй, китобхои даpсй, маводхои таълимию методии омyзгоpон ба онхо дастpас шудаанд.

Даp адабиётхои илмию методй чистону тезгуякхо бо ду гypyх таксим каpда шудаанд: чистону тезгуякхои халкй, яъне аз эчодиёти дахонии халк ва адабй, ки O^OpO адибони мyосиp баpои кудакону навpасон эчод ва ё аз адабиёти халкхои баpодаp таpчyма намудаанд.

Чистонгуи ва чистонёбй, тезгуякгуй чун бозиии аклию-зехнй ё худ чун бозии омузишй ба pаванди таълим ва баpномаи иду дилхушихо, чоpабинихои беpyназсинфй, баpномахои бачагонаи телевизионии «Калидчаи заppин», «Афсона баpои хypдтаpакон», «Алла», «Заpифон», «Се дyхтаpакон» ва Fайpахо дохил каpда шудаанд.

Гуфтан чоиз аст, ки бо баpобаpи бозихои сеpхаpакат ба эхёии бозихои аклию зехнии маpдyми диккати чиддй додан яке аз pоххои бехдошти масъалахои таpбиявй ва pyшди аpзиши маънавии халки точик хохад шуд.

Хусусияти махсули эчоди кудакон, ки даp боло зи^ гаpди два онхо даp бозикунии кудакон мавpиди истифода ^pOp гиpифтаанд, ба фикpи мо ба омилхои зайл алокаманд аст:

- хусусияти психологии даpк намудани олами ихотагаpдида аз таpафи кудакон;

- муносибати кудакон бо ашёхо ва одамони атpоф,кyдакон онхоpо мушохида менамоянд;

- аз таpафи кудакон даpк каpдани сохти овозй ва лyFавии забони модаpй;

- ба охангу кофияхои забони модаpй махоpатy кобилияти таклидкунй даp кудак;

- даp чаpаёни фаъолиятхо ва даp асоси тачpибаи амалй;

- инкишофёбии нутк ва аз худ намудани забони модаpй аз таpафи кудакон.

Мувофики тадкикотхои илмй (А.Н. Леонтев, Ветлугина ва дигаpон) даp

шеъpдyстй ва шеъp эчодкунии аёми кудаки конуниятхои инкишофи тафаккypи бадей зохиp гаpдида, он доимо даp такмилёбй ва дигаpгyншавй аст. Чунки бо баpобаpи таFЙиp ёфтани синну сол, зиёд шудани тачpибаи ичтимой, мазмуни бозихо эчодиёти дахонии кудак аз як шакл ба шакли дигаp ва ё ба дигаp чабхахои фаъолиятхояш мегyзаpад.

Бояд кайд каpд, ки баpои хypдсолон нисбати диpyзy фаpдо имpyз наздиктаp аст. У мехохад имpyз ва ин лахзаи yмpи хyдpо хушу хypсандона гyзаpонад. Мухимаш он аст, ки даp хаp як давpаи синнусолй мухиту фазои муносибатхои ичтимоии хyдpо чун фаpди pyханy чисман солиму баpобаpхyкyк даpк намоянд, одамон, осмону замини ватани хyдpо дуст доpанд, дилбастагию мехpи хyдpо аз хамсолону наздиконаш даpеF надоpанд.

Адабиёт:

1. Волков Г.Н. Этнопедагогика. Чебоксаpы, 1974.

2. Пиаже Ж. Mоpальное суждение pебёнке. М., 2006.

3. Чуковский К. И.. От двух до пяти. М., 1990.

4. Шеpмyхаммадиён Б., Обидзода Д. Алла мегум, аллаё. Душанбе, 1993.

5. Ш^мухаммадов Б. Назми халкии бачагонаи точик. Душанбе, 1973.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ФОЛЬКЛОРА В НАРОДНЫХ ИГРАХ

В статье отмечается, что использование фольклора в детских играх имеет огромное воспитательное значение. Фольклор в жизни ребенка начинается с колыбельной песни матери. И очень важно использовать во время игр именно детский фольклор по сезонам: тут стихи и песни, рассказывающие о первом дожде или снега, о наступлении Навруза- главного весеннего праздника, о прилете или перелете птиц в жаркие страны и т. п. Такой фольклор значительно расширяет кругозор ребенка, а песни и стихи также развивают его мышление. Нужно обратить внимание наравне с подвижными играми, и на умственные игры, развивающие интеллект ребенка, имеющие не менее важную воспитательную роль.

Ключевые слова: воля, моральные нормы, социальные отношение, возрастные особенности.

FOLKLORE USE IN NATIONAL GAMES

The article notes that the folklore use in childish sports has huge educational value. The folklore in life of the child begins with a lullaby of a song of mother. And it is very important to use during games children's folklore on seasons: here verses and the songs telling about the first rain or snow, about approach of Navruza-of the main spring holiday, about an arrival or flight of birds to tropical countries, etc. Such folklore considerably broadens horizons of the child, and songs and verses also develop his thinking. It is necessary to pay attention on an equal basis with outdoor games, and to the intellectual games developing intelligence of the child, having not less important educational role.

Keywords: moral, moral principles, social relations, social experience.

Сведения об авторе: Курбанова Г. А., соискатель Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, e-mail: kurbonova.gk@yahoo.com

About author: Qurbonova G. A., researcher of Tajik State Pedagogical University named S. Aini

УДК 37; Р-27

СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ИНФОРМАЦИОННО-ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ТЕХНОЛОГИЙ В СРЕДНЕМ ПРОФЕССИОНАЛЬНОМ МЕДИЦИНСКОМ ОБРАЗОВАНИИ ТАДЖИКИСТАНА

Комилов Ф. С., Бобиев Г. М., Раджабов Б. Ф.

Таджикский национальный университет Академия образования Таджикистана Курган-Тюбинский государственный университет имени Н. Хусрава

Непрерывное обновление знаний, научное мировоззрение лежит в основе современного этапа развития цивилизации. На рубеже третьего тысячелетия смена мировоззрений подготовила революцию в области информационных технологий на основе телекоммуникационных средств связи и современной компьютерной техники. В неиссякаемый источник в развитии человечества, вступивший в эпоху интенсивного освоения информационных ресурсов, превратилась информация. Для управления и организации всех сторон жизни общества, именно рационального применения информации и способы её обработки, позволило развитым странам войти в новую цивилизацию [1, с. 3].

В глубочайшем социально-медицинском кризисе оказалась наша республика. Для осуществления широкомасштабной информатизации, как основы дальнейшего развития общества, степень неподготовленности нашего общества явно удручает.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

С перемещением соревнования государств из чисто производственной области в сферу образования, новых технологий и науки определяет конкурентоспособность стран, их положение в мировом сообществе и, наконец, национальную безопасность страны.

Переворот в общественном сознании произвёл лёгкий доступ к любой информации. Он способствовал развитию новых технологий обучения, социально-культурной среды и бизнеса. В современных условиях очень велико значение учебных заведениях в развитии культурно-образовательного уровня населения страны.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.