Научная статья на тему 'THE FINGER-TYPE GAMES FOR CHILDREN OF PRESCHOOL AGE'

THE FINGER-TYPE GAMES FOR CHILDREN OF PRESCHOOL AGE Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
115
40
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИГРА / ПАЛЬЧИКОВЫЕ ИГРЫ / МЕЛЬКАЯ МОТОРИКА / ДЕТИ / ВОЗДЕЙСТВИЕ / УМСТВЕННЫЕ ДЕЙСТВИЯ / РАЗВИТИЕ РЕЧЮ / ИГРЫ-УПРОЖНЕНИЙ / МАЗАЙКА / GAME / SMALL MOTIVITY / CHILDREN / INTERACTIONS CELEBRATION / SPEECH DEVELOPMENT / GAMES-EXERCISES

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Маджидова Бибихафиза

В данной статье автором пальчиковые игры рассматриваются как средство развитие мелкой моторики, развитие речи и активизация умственной деятельности детей раннего и дошкольного возраста. Отмечается, что в пальчиковых играх одним из основных приемов является массаж, поглаживание, способствующие повышению тонуса левшецов руки. Представляется педагогические требования способствующие повышению воспитательной эффективности пальчиковых игр.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПАЛЬЧИКОВЫЕ ИГРЫ ДЕТИ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРОСТА

The finger-type games are considered by the auther as means of development of a small motor function, speech development and activization of children's mental activity of an early and preschool age. It is noticed, that in finger-type games one of the main methods is massage - stroke that contribute to increase increase left-handedness tone. There is a pedagogical regurements contributing to educational effectiveness of finger-type games. Keywarods: game, finger-type games, small motivity, children, influence, mental acts, speech development, games-exercises.

Текст научной работы на тему «THE FINGER-TYPE GAMES FOR CHILDREN OF PRESCHOOL AGE»

ИЛМХОИ ПЕДАГОГИ /ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ

БОЗИХОИ АНГУШТИ ВА ИНКИШОФИ КУДАКОНИ ХУРДСОЛ

Мацидова Б.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Бозихо дар илми муосири педагогикаи томактабй ва психологияи бачагона хамчун воситаи мухими таълиму тарбия ва фаъолияти пешбаранда, инкишофдихандаи протсессхои психикии кудакон (Л. С. Виготский, Д. Б. Элконин, Р. И. Жуковская, В. Г. Нечаева, А. П. Усова ва дигарон эътироф карда шудааст.

Бозихои кудакон хдмчун арзиши фархангии халки точик аз тарафи Нурчонов Н. Х., хамчун воситаи мухими тарбияи сифатхои чисмонию иродавй аз тарафи профессор Турсунов Н. Н. таджик гардиданд. Дар назария ва амалия таълиму тарбияи томактабии кишвар чабхахои алохидаи бозихои халкии точикй аз тарафи М. Нарзуллоева, Г. Курбонова мавриди омузишу тахлил карор дода шудаанд. Дар Стандарти давлатии тахсилоти томактабй дар Чумхурии Точикистон (2014), Стандарти рушд ва омузиши барвактии кудак (аз рузи таваллуд то 7(6) солагй (2012), Барномаи тарбия, таълим ва инкишофи кудакони синни томактабй «Рангинкамон» (2012) истифодаи намудхои гуногуни бозихо вобаста ба хусусияти синнусолии кудакон ва ичрои максаду вазфахои таълиму тарбиявй тавсия карда шудаанд.

Бозихои кудакон аз чихати мазмун, шакли ташкилшавй, ичрои койдахо, усулхои рохбарй, давомнокй ва гайрахо аз хамдигар фарк мекунанд. Онхо бештар мувофики синнусол ва максаду вазифахои таълиму тарбиявй интихоб ва истифода бурда мешаванд.

Бозихои ангуштй, яъне ичрои амалхои бозикунй бо харакатхои ангуштони (панчахо, лелакхо), даст ва истифодаи матнхои адабй, калимаю иборахои хамкофияву хамоханг дар хаёти кудакон накши мухим дорад. Дар тачрибаи амалй онхо воситаи мухими инкишоф додани нутк, такмилдихии кори панчахо ва кори узвхои хискунй (ламскунй, биной) ва гайрахо истифода мегарданд.

Бозихои ангуштиро фархангу маданияти маънавии халк хисобидан мумкин аст, чунки онхо бо баробари дар худ тачассум кардани тачриба харакату такмилдихии кори мухаррикхои панчаву дастон калимаю иборахои хамкофия, рангу тобишхои халоватбахши лафзи модарй, оханги мехрубонию навсозиашомезро хамрохй мекунанд, ки барои кудак халоватбахшу гуворо ва таъсирбахш мебошанд.

Бояд кайд кард, ки кудакон огози бозихои ангуштиро аз мо, калонсолон, хангоми сухбату муошират ангуштхобонии мо, калон-калон мушохида намуда ба ичрои ин амал таваччух зохир менамоянд.

Максади асосии ташкили бозихои ангуштй чалб намудани диккати кудакон ба хамохангсозии мухаррики хурди панчахо ба мазмуну оханги матн аст, ки ба инкишофи нутк, диккат, бахотиргирй, идоракарда тавонистани харакатхо равона карда мешавад. Дангоми бозихои ангуштй дастрасонй ба даст, шикам ва дигар кисмхои бадан, калонсол ба рухия ва холати психикии кудак таъсири мусбй мерасонад. Дар натича кудак худро бардаму димогчок хис мекунад. Бозихои ангуштии мардумй «Омад-омад, чй омад?», «Омад-омад кй омад?», «Давзак-хавзак» ва гайрахо мисол шуда метавонанд.

Истифодабарии бозихои ангуштй дар минтакахои гуногуни кишвар шакл, мазмун ва услуби ба худ хоси лахчавию фархангй доранд. Дар тачрибаи тарбиявии халк он ба ичрои вазифахои зерин равона карда шудаанд: таъмин намудани инкишофи нутк, ташаккулдихии шунавоии фонематикй, шинос намудан ба боигарихои лафзи модарй ва рангу тобишхои он, тарбия намудани мехру мухаббат ба забони точикй, шавку рагбат ба азхудкунии забон ва дар чараёни он баркарор намудани муоширату муносибати эмотсионалй ба кудак ва гайрахо мебошад.

Бозихои ангуштиро ба истифодаи матнхои адабй бо як сахначаи театрй мубаддал кардан мумкин аст. Масалан, хангоми ташкили бозии миллии «Давзак-хавзак»

калонсол аввал дасти чапи кудакро ба кафи дасти худ гирифта охиста сила мекунад, молиш медихад. Сипас дар кафи дасти кудак ба панчаи ишоратии худ хатхои печидаро тасвир намуда мехонад: Давзак-хавзак Гирдаш сабзак Оху омад об хурд

Ору омад об хурд (бо ангушти худ 2 маротиба мезанад)

Сипас панчахохоро бо навбат хобонда мегуяд:

Ин гов гушт,

Ин пуст канд,

Ин шурбо пухт.

Ин шурбо хурду ноз кард

Ин майдача (яъне ангушти охирини майдача) кучо буд, ки шурбо нарасид ва онро ба шиками кудак расонида хушхолона мегуяд: Чулу, чулу, барги каду!!!

Ин бозии ангуштй ба кудак имконият медихад низоми ботартиб хобондани ангуштхо ва мувофики харакати ангуштхо хондани матнро мушохида намоянд аз он лаззату халоват баранд. Дар натичаи якчанд маротиба такрор кардан матнро аз худ карда бозиро бо хамсолону хурдтаракон мустакилона такрор намояд.

Бояд кайд кард, ки хангоми бозихои ангуштй бо мадади панчахо ба нуктахое таъсир расонидан мумкин аст, ки онхо бо фаъолияти ин ё он узв алокаманд мебошанд. Тасиррасонй бо ин нуктахо холати гуворо, оромбахш, халовату осудагии рухиро таъмин менамояд.

Даракатхои гуногун-молиши нуги ангуштон, харакати гирдшакл бо кафи дастон, махскаши сабуки шикам, китфхо, пой, даст ба саломатии кудакон манфиатбахш аст. Бозихои ангуштиро тарзе ташкил кардан мумкин аст, ки дар хардуи дастхо иштирок намоянд ва ин амал имконият медихад кудак тасаввуротхо, мафхумхои фазоии- рост, чап, боло, поён, пеш, кафо, наздик, дур ва гайрахоро аз худ намоянд.

Даракатхои махсй дар кафи дастон барои фаъолияти мушакхо шароити хуб таъмин мекунад. Ба нафаскашй, кори узвхои нуткронй таъсир расонида мондагй, афсурдагй, хасташавиро пешгирй намуда, сабукию хушхолй мебахшад. Набз ва системаи асабро ором мегардонад, фаъолияти фикрронй ва харакатиро тез менамояд. Бо назардошти максаду вазифахо ва вазъияти бозии ангуштй харакати дасту панчахо метавонад суръати тез, миёна ва охистаро ба худ кабул менамояд. Яке аз усулхои махс молиш додан мебошад, ки онро дар самти хати рост, морпеч, даврашакл ва муштарак ичро намудан мумкин аст.

Дангоми бозихои ангуштй ларзиш додани панчахо, карсакзанй ба тарафхои гуногун, хаму рост кардани панчахо тонуси (куввахои хаётии) мушакхоро афзун мегардонад.

Зинахои омузонидани бозихои ангуштй ба хурдсолонро ба таври зайл пешниход намудан мумкин аст:

1. Сараввал калонсол худ тарзи бозикуниро намоиш медихад.

2. Калонсол дасти кудакро ба кафи дасти худ гирифта бо харакати ангуштон тарзи бозикуниро нишон медихад.

3. Бо баробари матн ё шарху эзохдихй калонсол бо кудак якчоя бозй мекунад.

4. Кудак харакатро бо мададу ёрии калонсол, бо якчоя хондани матн, такрори калимаю иборахо ичро менамояд.

5. Кудак харакати ангуштон, хондани матн, истифодаи калимаю иборахои хамкофия ичро менамояд ва дар холати зарурй калонсол ба у ёрй мерасонад.

Саволе ба миён меояд: бо кудакони хурдсол кадом бозихои ангуштиро интихоб ва истифода бурдан мумкин аст? Ба фикри мо мухим аст: а) бозихоеро интихоб намудан лозим аст, ки мазмуни онхо ба таасуроту тачрибаи амалии кудак мувофикат намояд; б) харакати дасту панчахо ба мазмуни матн мувофик бошад; в) мазмуни матн, супориш ва кофиябозихо хангоми бозикунй ба кудак фахмо бошад; г) кудак хангоми бозикунй матнро азхуд намуда минбаъд бо истифода аз онхо мустакилона бозй карда тавонад: д)

бозии ангуштй инкишофи xаpакати дасту панчаxо ва пpотсессxои маъpифатй-эxсос, идpок, нутк, тафаккyp ва Fайpаxоpо таъмин намояд.

Баpои кyдакони синни томактабй даp xаp як давpаи xаёт, яъне аз як- солагй то ба мактаб pафтан бозиxои ангуштй тавсия каpда мешаванд, ки онxо ба инкишофи мyxаppики хypди дастxо ва таъмин намудани pyшди аклию зеxнй, pавонию чисмони pавона каpда мешаванд. Омyхтан ва таxлили тадкикотxои илмй (Л. Павлова, В. С. Кукушкин ва дигаpон) тачpибаи коpмандони мyассисаxои томактабй, амалияи тачpибавии маpдyм нишон медиxанд, ки кyдакони то яксола нисбати бозщои ангуштй фаъол буда онxоpо бо тезй кабул мекунанд. Аз нигоxи илми психологияи бачагона фаъолияти пешбаpандаи кyдакони то яксола мyошиpати эмотсионалй (Л. С. Виготский, Д. Б. Элконин, Т. Авдулова ва дигаpон) бо калонсолон мебошад. Маxз бозщои ангуштй, ки бо истифодаи кофиябозию оxанги махсуси эмотсионалй ташкил каpда мешавад, ба кудак xаловат мебахшад ва даp инкишофи психикии y таъсиpи мусбат меpасонад.

Маълум аст, ки инкишофи нутки кyдак бо мадади калонсолон аз донистан ва номбаp каpдани номи yзвxои бадани хеш: даст, пой, бинй, даxон, чашм, шикам, саp ва Fайpаxо 0F0з мегаpдад. Ин амалxо гаpчанде табии ва оддй ба назаp pасанд xам, минбаъд замина баpои донистагиpии олами гиpдy атpоф, такмилдиxии xаpакаткyниxои дастону панчаxо мегаpдад. Даp охиpи яксолагй кудак метавонад сyпоpишxои калонсолон-деx, ма, rap, мон ва Fайpаxоpо ичpо намуда xаpакати дасту панчаxои хyдpо идоpа намояд. Бо ёpии дасту панчаxо самти чойгиpшавии ашёxо, кисмxои онxоpо нишон диxад, сифату вазъияти онxоpо (гаpм, хунук, он чо, ана, нест ва Fайpаxоpо) муайян намояд, бо ламскунй ва донистагиpии ашёxо кушиш намояд. Ин давpаpо давpаи тайёpй ба бозиxои ангуштй ё худ панчагй номидан мумкин аст. Инчунин ба кудакони то яксола даp як чой чамъ оваpдани xама гуна ашёxо, бозичаxо, ба даpyни заpфxо, кyттичаxо андохтани ощо амали шавковаp ва гyвоpо аст. Масалан, ба даpyн андохтану баpоваpдани пиёлаxо, аз як чой гиpифта ба чойи дигаp гузоштани ашёxо, ба табак андохтану холй каpдани меваxо ва Fайpаxо.

Баъди якунимсолагй ба кудак ичpои сyпоpишxои дyшвоppо пешниxод намудан мумкин аст. Масалан, меваю сабзавотxои хypдy калонpо чудо намудан, бозй бо pег ва об, оваpда додан ва бypда ба чое мондани ашёxо, пушидан ва баpоваpдани дастпушак, пойафзол, либос даp банди Fафс гyзаpонидани xалкаxо, бозй бо маводxои сохтмонии пластмасй, ки махсус даp фypyш xастанд ва Fайpаxо.

Соли дуюми xаёт даp инкишофи кудакон накши мyxим доpад. Кудак на танxо олами гиpдy атpоф, мyносибатxои байнишахсиpо аз худ менамояд, инчунин y метавонад имою ишоpа бо дасту панчаxоpо фаxмида xаpакатy амалxои хyдpо идоpа намояд. Мувофики мазмуну оxанги нутки калонсолон, таклидкунй ба онxо xаpакатy амалxои бозикyниpо ичpо мекунад. Бояд кайд каpд, ки даp соли дуюм ва сеюми xаёт фаъолияти пешбаpандаи кудакон амал каpдан бо ашёxо буда он даp инкишофи психикй, таълим ва таpбияи ощо накши мyxим доpад. Истифодаи бозщои ангуштй ба давpаxои аз худ намудани амалкунй бо ашёxо алокаманд аст. Ин давpаxо чунинанд:

а) нишон додани таpзи ичpои амалxо бо ашёxо аз таpафи калонсолон;

б) ичpои амалxои якчоя бо калонсолон;

в) кисман якчоя амал намудан;

г) даp асоси сyпоpишxои калонсол мустакилона ичpо намудани амалxо бо ашёxо.

Бо кудакони соли дуюм ва сеюм xаёт чунин бозй бо ангyштxоpо (панчаxо, лела^о)

ташкил каpдан мумкин аст.

-Лелак бачаяк! Ту даp кучо будй?

-Бо ин баpодаpам ба чангал pафтам.

-Бо ин баpодаpам хypок пухтам.

-Бо ин баpодаpам хypок хypдам.

-Бо ин баpодаpам сypyд хондам.

Максади чунин бозии ангуштй-омузонидани кудакон мувофики мазмуни матн xаpакат додани ангуштон даp хотиp нигох доштани калимаю ибоpаxо, ки xамкофия мебошанд.

Ба xисоб гирифтан лозим аст, ки ёд додан, омyзонидан, таълимдщии бозщои ангyштй xамчyн додани аввалин тачрибаи ичтимой арзёбй гардида, он дар раванди фаъолияти якчояи ташкилкардаи калонсол ба вукуъ меояд. Дар ичро гардидани ин амал шакли асосии кор ин махсyс ташкилy баргузории мачмуи бозиxое мебошанд, ки майлу pаFбати кyдакpо барои 6озикунй бо бозичаxои содадиxанда, xаpакаткyнанда, чобачогузорй ва бо xам пайваст кардани кисмxои бозичаxо, аз кисмxо сохтани ашёxо, xамчyн бозичаxо ва Fайpаxо равона карда мешавад.

Барои он, ки ашёву бозичаxои истифодашаванда ба кудак дилгиркунанда набошанд лозим аст, ки ощо тез-тез иваз карда шаванд, рангоранг ва гуногущачм бошанд, барои истифодабарй ба чои ашёи дигар кулай ва мувофики максаду вазифаxои таълиму тарбиявй бошанд.

Дар мyассисаxои томактабй тибки талаботxои барномавй мураббия бо кудакони аз 1 солу 6 моxа то 3 солаxо барои инкишоф додани эxсос, идрок ва тасаввypотxои оид ба ранг, шакл, сифату хусусияти ашёxо, такмилдщии xаpакати дасту ангуштон (мyxаpppикxои хурди xаpакатй) аз тарафи мураббия мачмуи махсуси бозй-машвдо, бозй-машFyлиятxо, бозиxои дидактикй ба накша гирифта мешавад. Дар заминаи ин бозй ва амалкунй бо ашёxо бозикунй бо бозичаxою ашёxои атроф (минбаъд фаъолияти созандагарои (конструктивй), бозиxои сохтмонй, мазмундори накшофарй, саxнавикаpдашyда (аз руи мазмуни асаpxои бадей) ва Fайpаxо ба вучуд меоянд.

Дар таълиму тарбияи кудакони хурдсол барои инкишоф додани xаpакати ангуштон, инкишофи нутк ва амалxои фикрронй, волидону кормандони мyассисаxои томактабй ба Fайp аз бозиxои ангуштй аз воситаxои дигари дастрас низ истифода бурда метавонанд.

Барои хурдсолон ташкил кардани «Бозй-банда^о» хеле мyxим аст. Аз нуктаи назари баъзе калонсолон гузаронидани тyгмаxо, xалкаxо ба ресмони Fафс, бастани банди пойафзол ва Fайpаxо барои кудак мушкил аст. Ощо ба ичрои ин амал кодир нестанд ва зури панчаxо намерасад. Набояд фаромуш кард, ки кудакон дар ин давра на тащо эxсосy кунчкоб, инчунин зираку xyшёp буда дар асоси мyшоxида ва таклидкунй ичрои бисёр амалxо, аз чумла гузаронидани тугма, xалкаxо, бастану кушодани бандxоpо азхуд мекунанд.

Дар машFyлиятxои расмкашй пешниxод намудани тасвири дасту панчаxо дар коFаз (бо pоxи кафи дастро ба руи коFаз гузоштан) имконият медщад шавкмандии кудак бо бозиxои ангуштй бедор карда шавад. Мураббия метавонад аз кудак аз руи расм муайянкунии чойгиршавии ангуштонро номбар карда онро бо ангуштони дасти худ мукоиса ва монанд намояд.

Дар назария ва амалияи педагогии Мария Монтессорй ва пайравони y дар тамоми чаxон исбот гардидааст, ки бозй бо рег, об ва дигар маводxои табии воситаи мyxими инкишофи yзвxои сенсорй (биной, ламскунй), такмилдиxии мyxаppики ангуштон, донистагирии сифату хyсyсиятxои ашёxои гирду атроф шуда метавонад. Бинобарин дар барномаи кудакистон чунин бозй ба кудакон тавсия карда шудааст.

Чдмъоварй намудани тyгмаxои xачмy ранг ва аз маводи гуногун сохташуда, истифодаи ощо дар инкишофи нутк тачрибаи xиссии кудакони синни 3-7 сола аз аxамият холй нест. Ба мадад ва пешнщоди калонсолон кудакон метавонанд тyгмаxоpо аз руи xачм, ранг, маводи сохташуда (пластмасй, шишагй, металлй, чубин) ва номбар кардани хусусият, умумият ва фаркияти ощо гypyxбандй намоянд. Барои ташаккулдщии тасаввурот, маxоpатy малакаxои xисобкyнии тартибию микдорй, каму зиёдкунй дар болои матои Fафси якранг часпонда (дар шакли панно) ощоро истифода бурдан мумкин аст.

Барои кудакони аз 2-3 солагй то ба мактаб рафтан кошинкорй-бозй бо мазайкаxо хеле шавковар мебошанд. Дар вакти бозии кошинкорй xамоxангаpии xаpакати дасту панчаxо бо фаъолияти фикрронй (монанду мукоисакунй, таxлилy таркиб намудан), маxоpатy малакаxои эчодкорй, зебоиофарй, сифатxои таxамммyлпазиpй, сабру токаткунй, ба охир расонидани корй оFозкаpда ва Fайpаxо шакл мегиранд. Махсусан, нусхабардорй аз дастypxо-намyнаи пешниxодшyдаи бозии кошинкорй ба рушди хотира, мутамарказонидашудани диккат, сифатxои аклию зеxнй хеле мyxим аст, ки ин маxоpатy кобилиятxо дар таxсилоти мактабй ба кудак хеле мyxим аст.

Ташкилу баpгyзоpии бозй-машвдо, бозиxои дидактикй баpои кудаконе, ки онxо диккати хyдpо идоpа каpда наметавонанд (гипеpактив) хеле мyxим аст. Онxо метавонад шавку pаFбати кyдакpо ба худ чалб намояд ва воситаи мyxими таpбияи диккатнокй гаpданд.

Бозии дидактикии чопии pyимизй, ки даp чаpаёни бозикунй интихоб каpдан, бо xам мувофик сохтан чyбачогyзоpии pасмxо, талаб менамояд, даp инкишофи нутк, таpбияи фи^й ва такмилдиxии мyxаppики ангуштон аxамияти калон доpад. Ба монанди, бозщо бо pасмxои чуфт ва бyppида (1/4, 1/8), домино, лабиpинт ^p давpаи омодагй ба мактаб) бозии пазлxо, кошинкоpй ва Fайpаxо аxамияти калон доpад. Афзалияти ин бозщо боз даp он аст, ки даp кудакон сабpy токат, ичpои амалxои фикpй таpбия каpда мешавад.

Сангчабозй ба гypyxи бозиxои ангуштии миллй мутаалик аст, ки он ичpои амалу xаpакатxои гуногун: тела додан, ба як чо чамъ оваpдан, ба баландй xаво дода дошта гиpифтани сангxо, аз даpвозаи pамзй, ки бо ангуштон сохта шудаанд гyзаpонидани сангxо ва Fайpаxоpо талаб мекунад, дохил шуда метавонанд. Даp ин бозй, ки он одатан аз 5 дона санщои xачман ва шаклан (гиpдшакл) бо xам монандpо даp баp мегиpанд аз бозингаp бо чашм идоpа каpдани самти xаpакати сангчаxо ва ичpои амалxо бо онxо (дошта гиpифтан, дона дона чамъ оваpдан, якчанд донаpо тела додан ва Fайpаxо) талаб каpда мешавад. Ичpои ин xаpакатy амалxо ба кудак имконият медщад идоpакyнандаи кафи даст ва ангуштони худ бошад, аз як зина ба зинаи баландтаpи инкишофи имкониятxои аклию чисмонии худ баpояд, донишу маxоpат ва малакаxои xаётан заpypиpо такмил диxад.

Бозиxои ангyштиpо даp машFyлиятxои таълимй даp xамаи гypyxxои синнусолии кудакистон истифода бypдан мумкин аст. Масалан, даp машFyлиятxои ташаккyлдиxии тасаввypотxои аввалини математикй бо ёpии ангуштон xисобкyниpо ёд додан мумкин аст. Даp омузонидани амалxои каму зиёд намудани ашёxо ва истифодаи маводxои таълимии таксимшаванда (шак^ои геометpии xачмy pангашон гуногун, бозичаю маводxои табии ва Fайpаxо) низ аз бозщои ангуштй истифода бypдан мумкин аст. Набояд фаpомyш каpд, ки даp маpдyми точик бyFyм, ангушт ва вачаб, кулоч ченаки даpозй, мушт, каф, ченаки маводxои пошхypда (хок, биpинч, гандум) ва моеъ (об, шиp) кабул шудаанд, ки онxоpо низ даp бозщои ангуштй истифода бypдан мумкин аст. Махсусан, xангоми ёддиxии шyмypдани таpтибй-бо хобондан ва баpдоштани ангуштон, ки xаpяки онxо номи хyдpо доpанд: наpангyшт - яъне ангушти аз xама аввал, Fафс; дуюм ишоpатй; сеюм-даpоз; чоpyм- беном ва охиpон, панчум майдача аз аxамият холй нест. Худи донистани номи ангуштон мувофики чойгиpшавй, ичpои вазифаxо, масалан, ишоpати будани ангушти дуюм, беном будани ангушти чоpyм ба кудакон шавковаp аст. Хуб мешуд масъалаи yсyлxои истифодаи мафxyмxои ифодакунандаи чена^ои миллй даp чаpаёни таълим мавpиди омузиш, таxлил ва баppасй каpоp гиpад.

Даp асоси баxисобгиpии хyсyсиятxои синнусолй, имкониятxои омузишй ва шавку pаFбати кудакон ба истифодаи бозщои ангуштй ба калонсол pиоя каpдан ба талаботxои муайяни педагогй пешнщод каpда мешавад. Талаботxои асосй баpои омузонидан ва самаpабахшии бозиxои ангуштй аз ищо ибоpат мебошанд:

-калонсол бо кудак бозй каpда истода дилбастагии хyдpо ба y ва бозикунй нишон дщад;

-xангоми бозй матн, калимаю ибоpаxои xамкофияpо аз аввал то охиpи бозй якчанд маpотиба такpоp намояд, то кудак онxоpо азхуд кунад ва минбаъд мустакилона аз онxо истифода бypда тавонад;

-калонсол бояд бозиxои ангуштй, матну ибоpаxои xамкофияpо бо мypypи замон иваз намояд ва такмил дщад;

-бозй ичpои xаpакати дасту ангуштон, азхудкунии таpзи ичpои амалxо, матни калимаxо ибоpаxо кофибозй бо имконияту тавоной, синну соли кудак мувофику дастpас бошад;

-бозии ангуштии дилписанду маъкyлшyдаpо такpоp каpдан заpаp надоpад; -кyдакpо баpои бозикунй мачбyp каpдан мумкин нест. Сабаби pад намудани бозиpо муайян намуда онpо бо дигаp бозй иваз каpдан хyбтаp аст;

-ба кудак ичрои машкхои мушкил, бозии давомнокро пешниход кардан мумкин нест. Давомнокй ва хачми диккати кудак махдуд аст. Ичрои машки душвор ва вакти тулонии бозикунй шавку завки уро аз фаъолият дур месозад.

Риоя намудан ба талаботхои педагогй оид ба ташкилу рохбарй бо бозихои ангуштй имконият медихад хаёти кудакон гуворою рангин гардад, ичрои вазифахои таълиму тарбиявй мувофики имкониятхои синнусолй ва талаботхои барномавй рохандозй карда шавад. Албатта, бозихои ангуштй аз нигохи фархангй, психологй, педагогй, тиббй солимгардони тахкику баррасии илмию амалии худро талаб менамоянд.

АДАБИЁТ

1. Дидактические игры и занятия с детьми раннего возроста. - М., 1982.

2. Кукушкин В. С. Этнопедагогика. - М., 2002-262с.

3. Мачидова Б. Фаъолиятхои кудакон. - Душанбе, 2015-180с.

4. Павлова Л. Фольклор для маленьких. Дошкольное воспитание. - М., 1990, № 4. С. 43-48с.

5. Развитие личности ребенка. От рождения до трех. - Екатеринбург. 2014. -528с.

6. Современный ребенок. Эциклопедия взаимопонимания. Под. ред. Вари. Москва. 2006. - 604с.

7. Шермухаммадов Б. Назми бочагони халки точик. - Душанбе. 1973. -158с.

ПАЛЬЧИКОВЫЕ ИГРЫ ДЕТИ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРОСТА

В данной статье автором пальчиковые игры рассматриваются как средство развитие мелькой моторики, развитие речи и активизация умственной деятельности детей раннего и дошкольного возроста. Отмечается, что в пальчиковых играх одним из основных приемов является массаж, поглаживание, способтсующие повышению тонуса левшецов руки. Предявляется педагогические требования способствующие повышению воспитательной эффективности пальчиковых игр.

Ключивые слова: игра, пальчиковые игры, мелькая моторика, дети, воздействие, умственные действия, развитие речю, игры-упрожнений, мазайка.

THE FINGER-TYPE GAMES FORCHILDREN OF PRESCHOOL AGE

I na a given article finger-type games ote considered by the auther asmans of development of a small motility, development of speech and activating of cerebration of children of an carly and preschoolage. It is noticed, that in finger-type games one of the basic way is massage, stroking promoting to increase the tone of muscle of fingers of a hanol. It is demanded the pedagogical regurement to the organization and carrying out of finger-type games.

Keywarods: game, small motivity, children, interactions celebration, speech development, games-exercises.

Сведения об автора:

Маджидова Бибихафиза, доктор педагогических наук, профессор, заведующая кафедрой дошкольного воспитания Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни, E-mail: bibixafiza@mail. ru + (992)985831902

About author:

Majidova Bibihafiza, doctor of pedagogical sciences, professor, head of the department of preschool education the Тajik State Pedagogical University named after S. Aini, E-mail: bibixafiza@mail.ru +(992)985831902

ПРОФИЛАКТИКА ВРЕДНЫХ ПРИВЫЧЕК У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО

ВОЗРАСТА

Каримова И. Х., Каримова Д.

Академия образования Таджикистана, Института развития образования

Концепция профилактики вредных привычек и ее ключевые утверждения на сегодняшний день наиболее актуальна. Данный фактор связан с тем, что с каждым годом уровень здоровья, его состояние желает быть лучшим. На данном этапе становится ясно,

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.