Научная статья на тему 'СЕМЬЯ ОСНОВАТЕЛЬ ДУХОВНО-НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ (НА ТАДЖ.)'

СЕМЬЯ ОСНОВАТЕЛЬ ДУХОВНО-НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ (НА ТАДЖ.) Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
71
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ДУХОВНО-НРАВСТВЕННЫЕ КАЧЕСТВА / ОТВЕТСТВЕННОСТИ РОДИТЕЛЕЙ / ПОЛОЖИТЕЛЬНЫЕ НРАВСТВЕННЫЕ КАЧЕСТВА / ДРУЖЕЛЮБНОЕ ОТНОШЕНЫЕ ЧЛЕНОВ СЕМЬИ / НРАВСТВЕННЫЙ МИКРОКЛИМАТ СЕМЬИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Гулмадов Ф.

В данной статье рассматривается актуальные проблемы духовно-нравственного воспитания детей в семье. Автор отмечает, что семья является одним из первых воспитательных коллективов, которые ознакомить детей с положительными нравственными качествами и лучшими примерами коллективного труда. Родители для своих детей являются первыми учителями и воспитателями. Правильное воспитание является успех и удача в жизни детей, неправильное воспитание детей является неудачой и горей детей. Правильное воспитание детей зависит от того, насколько родители понимают свои обязанности в воспитании детей. В воспитании положительные нравственные качества детей достигают успехов тех родителей, которые каждый день общаются с детьми и интересуются их проблемами.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СЕМЬЯ ОСНОВАТЕЛЬ ДУХОВНО-НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ (НА ТАДЖ.)»

ОИЛА ПОЙДЕВОРИ ТАРБИЯИ АРЗИШ^ОИ МАЪНАВИ-АХЛОЦИИ МАКТАББАЧАГОНИ ХУРДСОЛ

Гулмадов Ф.

Хадамоти давлатии назорат дар соуаи маориф

Масъалаи тарбияи арзишхои маънавй-ахлокии кудакон дар оила аз замонхои пеш диккати олимон, педагогхо ва он касони ба тарбияи насли наврас марокдоштаро ба ба худ чалб карда буд. Мутафаккирони барчастаи точик Абуалй ибни Сино, Унсурулмаолии Кайковус, Абу Наср ал Форобй, Низомии Ганчавй, Мир Сайид Алиии Хдмадонй, Кошифй, Биной, Сайидои Насафй, Абу Наср-ал-Форобй ва дигарон дар бораи тарбияи кудакон дар оила фикрхои хеле чолибро ба миён гузошта, дар ин бора ба падару модарон тавсияхои судманд пешниход намудаанд. Масалан, Абуалй ибни Сино таъкид намудааст, ки тарбияи кудак хануз аз батни модар сар мешавад. У иброз намудааст, ки карзи аввалини падару модарон ин пеш аз хама ба фарзанд номи наку гузоштан буда, баъдан барои тарбияи у дояи хубро интихоб намудан аст.

Дар замони муосир масъалаи тарбияи кудакон дар оила асосан аз тарафи педагогхои барчаста А.С. Макаренко ва В.А. Сухомлинский кор карда шудааст. Ин педагогхои барчаста оид ба тарбияи оилавй системаи муайянеро кор карда баромадаанд. Дар асархои онхо чанбахои мухталифи тарбияи кудакон дар оила нишон дода шудааст.

Масъалаи тарбияи кудакон дар оила махсусан дар асархои А.С. Макаренко ба таври барчаста инъикоси худро ёфтааст. Педагог ва нависандаи барчаста А.С. Макаренко аввалин олиме буд, ки диккати омузгорон ва ахли чомеаро ба масъалаи тарбияи оилавй чалб намуда буд. Инро мо пеш аз хама дар асархои у: «Китоб барои падару модарон», «Лексияхо дар бораи тарбияи кудакон» ва силсилаи лексияхо оид ба масъалахои тарбияи мактаббачагон дида метавонем. А.С.Макаренко дар «Китоб барои падару модарон» системаи яклухти муайяни тарбияи кудакон дар оиларо равшан нишон додаст. Дар ин китоб хусусиятхи махсуси оиларо муайян намуда, нишон медихад, ки сохти оила, муносибати байни аъзоёни оила, хислати падару модарон ва обуруи онхо дар тарбияи кудак роли халкунанда мебозад.

А.С. Макаренко ба дуруст гузоштани максади тарбияи кудакон дар оила ахамияти калон медод. У таъкид менамуд, ки ба тарбияи кудакон шуруъ намуда, бояд падару модарон пеш аз хама максади дуруст ва аники тарбияро фахмида, барномаи муайянро дар назар дошта, дар оила речаи дурусти педагогиро баркарор карда, дар бораи хама майда чуйдахои тарбия фикр кунанд. Аз ин чост, ки педагоги маъруф А.С. Макаренко кайд мекунад, ки «Кудакро аз рузхои аввал бо рохи дуруст тарбия намудани нисбат ба тарбияи бачаи бадахлокшуда хеле осон аст». (6, с.12).

А.С. Макаренко талаботи ягона дар тарбияро шарти мухим ташаккули хулку атвори неки кудакон мешуморид, ки агар он дар хона ва мактаб низ дастгирй карда шавад. У нишон медихад, ки дар амал татбик намудани ин талабот на хама вакт ба мактаб ва оила муясар мешавад. Ин талаботро аксар вакт оила вайрон мекунад, Ин бошад, ба кори тарбия зарари калон мерасонад. А.С. Макаренко дар тарбияи кудакон ахамияти калон доштани речаи рузро нишон дода, таъкид мекунад, ки речаи дуруст ва окилона тартибдодашуда воситаи хуби тарбияи кудакон буда, интизомнокии онхоро инкишоф медихад.

Дар системаи педагогии А.С. Макаренко чои мухимро мехнати дуруст ташкилкардашудаи кудакон дар оила ишгол мекунад. А.С. Макаренко дар лекцияхои «Тарбия дар мехнат», «Тарбияи мехнатй, муносибат ва рафтору кирдор дар коллектив», максад ва вазифахои тарбияи мехнатии кудаконро хаматарафа тахлил намудааст.

Падару модарон, муаллимон ва мураббиён аз осори педагогии педагоги барчаста В.А. Сухомлинский низ оид ба масъалаи тарбияи арзишхои маънавй-ахлокии кудакон дар оила маслихатхои пуркимматеро дарёфт карда метавонад. У дар ин бора фикрхои

амик ва фоидабахшеpо баён намyдааст. Ба акидаи Сухомлинский заpyp аст, ки мактаб ва оила даp назди ^дак xамаи он саpчашмаxоеpо, ки ощо аз xиссиёти баланди мyxаббат ба Меxан, мyxаббат нисбат ба падаpy модаp ва гyшаи хypди зодгоxи худ (ин нахyстин нишонаxои ватандyстист) то фикp каpдан аз бyзypгию миллати хеш, то фи^ каpдан аз дигаpгyниxои баамаломадаи xаёти xозиpа, то тайёp бyдан ба фидо каpдани чон, ки агаp инpо манфиати Меxан талаб кунад, кyшода дщанд» (11, с. 11).

В.А. Сухомлинский даp мисоли «Мактаби хyшxолй», ки даp назди мактаби деxаи Павлиш (Ч,yмxypии Укpаина) ташкил каpда буд, pоxxо ва воситаxои хеле муфиди таpбия кyдаконpо даp оила коp каpда баpомадааст. Инчунин y оилаxои гyногyнpо мисол оваpда, кайд мекунад, ки даp_3 соли ^p каpданам даp ин мактаб ман даxxо чунин кyдаконpо фаxмида омyхтам. У кайд мекунад, ки фаъолиятам маpо ба он водоp каpд, ки агаp бачаи эътикодаш аз коpи неку xак гаштаpо аз ин pоx нагаpдонем, y xеч гоx инсони xакикиpо тасаввyp каpда наметавонад, вай кадpy киммати хyдpо xам нашинохта мемонад. Инчунин В.А. Сухомлинский кайд мекунад, ки «^да^о оинаи оила гуфтан мумкин аст. Мисоли он ки даp катpаи об шyълаxои офтоб акс меёбад, xамон хел даp ^дакон низ тозагии ахлоки падаpy модаp инъикос меёбад» (11, с. 37-36).

Оила аввалин коллективи таpбиявие ба xисоб меpавад, ки кyдаконpо бо хулку атвоpи нек ошно сохта, намунаи беxтаpини меxнати коллективонаpо меомyзонад. Кдйд каpдан ба мавpид аст, ки даp чомеа падаpy модаpе ёфт намешавад, ки y даp боpаи чунин сифатxои неки инсонии фаpзандонашон ба монанди pосткавлй, меxнатдyстй, хоксоpй ва инсондустй оpзy накунанд. Албатта чунин сифатxо даp ^дакон худ ташаккул намеёбанд. Ин сифатxоpо падаpy модаpон даp якчоягй бо мактаб ва дигаp ташкилотxои чамъиятй даp кyдакон паpваpиш менамоянд. Таъсиpи дypyсти таpбиявиpо ба шахсияти ^дакон xамон оилае pасонида метавонад, ки агаp даp ин оилаxо фаxмиши сиёсй, меxнатй ва ахлокй вобаста ба таpаккиёти чомеа даp даpачаи баланд истад.

Имконияти оила даp ташаккули аpзишxои маънавй-ахлокии мактаббачагони хypдсол пеш аз xама ба мyxити баландахлоконаю муносибати инсондyстонаи аъзоёни оила, ба эxтиpоми зан-модаp ва даp он ки ^дак шахсияти доpои эътикод ва шавку pаFбат мебошад, вобаста аст. Даp коpи таpбияи кyдакон xамон оилаxое ба муваффакият ноил мегаpданд, ки падаpy модаp ва аъзоёни оила ч^ати фаxмонидани асосxои ахлокии ин ё он pафтоpy киpдоp коpи муназзаму босyботpо ба pоx монда, ягон pафтоpy киpдоpи ^дакон аз назаpи онxо дyp намемонад.

Мавpиди зикp аст, ки падаpy модаpоне, ки фаpзанди ягона доpанд, xамеша даp онxо изтиpобy таpси аз даст додани y дида мешавад. Чунин падаpy модаpон xамаи диккати хyдpо ба фаpзанди ягона pавона месозанд, ки даp чунин ^дакон xиссиёти хyдхоxй, ба y xама коp pаво будан инкишоф меёбад. Arap даp оила якчанд ^дак бошад, онxо нисбати xамдигаp Fамхоpй зоxиp менамоянд, даp коллектив зиндагй каpданpо меомyзанд, ба xамдигаp меxpyбон мешаванд.

Даpк намудани мавкеи худ даp коллективи оила, pафтоpи калонсолонpо даp худ тачассум намудан, xypматy эxтиpоми калонсолpо ба чо оваpдан, ки xамчyн меъёpи аpзишxои маънавй-ахлокии кyдакон дониста мешавад, баpои ташаккули аpзишxои маънавй-ахлокии мактаббачагони хypдсол асосй мебошад. Коpxои дастачамъй xам бо xамсолон ва xам бо калонсолон, даpки масъулият нисбат ба коpи сyпоpидашyда ва коpи умум, натичаи меxнати коллективона даp ^дакон pафтоpxои ахлокии шоистаpо ташаккул медщад.

Оила чун коида одамони синну соли гуногун ва доpои тачpибавy касбу коpи мyхталифpо даp баp мегиpад. Чи кадаpе ки тачpибаи xаётй ва ичтимоии аъзоёни оила, даpачаи маданиятнокй ва мyносибатxои байниxамдигаpии аъзоёни оила Fанй бошад, xамон кадаp таъсиpи оила ба таpбияи кyдакон пypзyp мегаpдад. Мавчуд будани муносибати байниxамдигаpии хуб даp оила, xаёти бонизоми дохилии xаp як аъзои он, даpки xиссиёти шодию нишоти умум ба он мусоидат мекунад, ки даp чунин шаpоит

шахсони оpом, ботамкин, сеpFайpат, xаётдyст, маxоpати баpтаpаф каpда тавонистани дyшвоpиxо ва даp коллектив зиндагй каpда метавонистагй ба воя pасанд.

Доиpаи восш^ои таъсиppасонй ба шахсияти кyдакон гуногун мебошанд. Даp чаpаёни коpи таpбиявй аз xамаи ин воситаxо истифода бypдан ба коpдонии омyзгоpон ва падаpy модаpон вобастагй доpад. Як pафтоpи нодypyстy беэxтиёткоpонаи падаpy модаpон ба он оваpда меpасонад, ки кудакон гапнодаpо, бемасъyлият ва бепаpво мегаpданд. Даp натича омyзгоpон ва падаpy модаpонpо лозим меояд, ки ба коpи аз нав таpбиякyнии кyдакон машFyл шаванд, ки ин коpи тулонй ва заxматталаб мебошад. Даp ин боpа xак ба чониби педагоги баpчаста A.C. Макаpенко мебошад, ки даp китоби баpои падаpy модаpон навиштааш чунин менависад: «Таpбияи дypyсти кyдак аз давpаxои авали кyдакй коpи на он кадаp мушки ласт. Хдо як падаpy модаp метавонад кyдаки хyдpо дypyст таpбия кунад, агаp y даp xакикат чунин хоxиш дошта бошад. Fайp аз ин, ин коpи писандида ва хypсандиоваp аст. Aзнавтаpбиякyнй бошад, тамоман гапи дигаp аст. Aгаp кyдаки шумо нодypyст таpбия ёфта бошад ва даp боpаи y кам фикp кунеду куда^о тамоман бе назоpат монед, лозим меояд, ки шумо бисёp коpxоpо ислоx кунед. Коpи ислоxкyнй ва аз нав таpбиякyнй бошад, коpи осон набуда, донишу кувваи зиёд ва сабpy токатpо талаб мекунад, ки ин гуна маxоpат на даp xамаи падаpy модаpон дида мешавад» (7, с. 225).

На xаp як падаpy модаp таpбиятгаpи хуб шуда метавонад. Баъзе оилаxо, хусусан оилаxои чавон, ки чй тавp ба pоx мондани таpбияи кyдаконpо дypyст намефаxаманд, гумон мекунанд, ки таpбияи кyдакон бе заxмат кашидан ба амал омадан мегиpад. Имконияти оилаи мyосиp даp таpбияи ахлокии кyдакон пеш аз xама, аз таpафи падаpy модаpон даpк намудани заpypияти ба тавpи максадноку муназзам ба pоx мондани коpи таpбиявиpо талаб мекунад. Даp оила ба вучуд оваpданy мyxайё сохтани шаpоите, ки ба инкишофи xаматаpафаи шахсияти кyдакон мусоидат намояд, хеле заpyp аст.

Оила баpои кyдак xам коллективи меxнатй ва xам такягоxи ахлокй ба xисоб меpавад. Чдоонбинй ва эътикод, одат, таpзи pафтоp, хулку атвоp, оpмон-асоси xамаи ин хyсyсиятxои мyxими ичтимой-психологии шахсият даp оила гузошта мешавад. Даp оила кyдакон муносибати калонсолонpо нисбат ба yxдадоpиxои доштаашон мyшоxида мекунанд ва акидаи падаpy модаpон ба pафтоpy киpдоpи кyдакон таъсиpи бyзypг pасонида, pаFбатнокии чамъиятй, оpмонxо ва xамзамон ба максадxои xаётан мyxими онxо таъсиp меpасонанд. «Кудакон даp оила натанxо даpси оддию мушаххаси ичтимоиpо аз худ мекунанд, балки ба мачмyи мyносибатxое xамpоx мешаванд, ки мазмуни xаёти ояндаи онxоpо ташкил медщанд» (5, с.57).

Мyшоxидаxои аз чониби мо гyзаpонидашyда ба саъю кушиши оила ч^ати даp кyдакон ташаккул додани меъёp ва коидаxои pафтоp далолат мекунанд. Махсусан диккати бештаp ба мактаббачагони хypдсол дода мешавад. Даp оилаxое, ки масъалаxои таpбиявии кудакон хуб ба pоx монда шудааст, натичаи хуби микдоpивy сифатй ба даст меояд.

Омyзгоpон кайxо пай бypдаанд, ки pешаи асосии таpбиянокии ахлокй ва xам бетаpбиягии кудакон даp оила нщон аст. Даp pобита ба ин масъала як ^TOp камбyдиxоpо даp таpбияи кудакон дида мебаpоем. Ин камбyдиxо, пеш аз xама, даp таpзи xаёти оила, даp хyсyсиятxои махсуси алокаи байниxамдигаpии аъзоёни он ва нщоят даp хусусияти манфии xаp як аъзои оила ва ё яке аз ощо зоxиp мешавад.

Камбудии таpбияи ахлокии кудакон даp оила ин нишонаи бемаъpифатии падаpy модаpон маxсyб мешавад, ки ба xайси воситаи таpбиявй танxо чазоpо истифода мебаpанд, ки ин куда^о ба якpавию таpсончакй оваpда меpасонад. Баъзе волидайн ин ё он намуди чазову танбеxpо нодypyст истифода мебаpанд. Масалан, мегуянд: «Ту имpyз бо бачаxо ба футболбозй намеpавй», «Имpyз ту ба яхмолакбозй намеpавй», ё ин ки «То он даме, ки баpои даpси табиатшиносй дафтаp намехаpй, ба маxфили авиамоделистон намеpавй». Чунин муносибат натащо кyдакpо таpбия мекунад, балки ба y таъсиpи бади таpбиявй низ меpасонад.

Падаpy модаpоне xастанд, ки ба таpбияи фаpзандони худ кам эътибоp дода, ба таpтибy низоми хонаводаи худ бепаpвой зоxиp менамоянд. Онxо намедонанд, ки pафики фаpзандони онxо кщо мебошанд ва фаpзандони онxо бештаp бо кй муносибати наздик доpад. Як кисми волидайн масъалаи таpбияи меxнатии кyдаконpо даp оила хуб ба pоx намемонанд. Онxо кушиш менамоянд, ки кyдакони хyдpо аз xама коpy боpи хона озод намоянд, то ощо бештаp ба даpстайёpкyнй машFyл шаванд. Баъзан даp xолатxои даpкоpй кудакон ба падаpy модаpон ёpй намедиxанд ё ин ки падаpy модаpон баpои ичpои ин ё он коp ба фаpзандони худ боваpй надоpанд.

Х,оло хypсандиоваp аст, ки имpyзxо оилаxое бештаpе мавчуданд, ки даp ощо pyxияи баланди ахлокй мyшоxида каpда мешавад. Даp чунин оилаxо фаpзандон бе шyбxа одамони сазовоpи давpамон таpбия ёфта ба камол меpасанд. Бачагон хислатxои часypй, каxpамонй мyxаббат ба Меxан ва Fайpаxо аз оила, аз падаpy модаpон ва аъзоёни калонсоли оила меомузанд. Бинобаp ин, таpбия бачагон даp оила аз падаpy модаpон эxтиёткоpй, заковати баланд, покизаги ахлок ва мунтазамию сyботкоpиpо талаб мекунанд.

Хдмзамон заpyp аст, ки фаъолияти таpбиявии омyзгоpон, падаpy модаpон ва ташкилотxои чамъиятиpо даp бобати таpбия каpдани малакаxои pафтоpи мадании мактаббачагон даp мактаб, оила, чойxои чамъияти пypзyp намуда, баpои ин максад таpFиботи педагогиpо даp байни оммаи васеъи аxолй хеле беxтаp каpдан, масъулияти падаpy модаpон ва xамаи одамони калонсолpо даp назди чамъият баpои таpбияи бачагон баланд баpдоштан заpyp аст.

Даp Крнуни 4yмxypии Точикистон Даp боpаи масъулияти падаpy модаp даp таълим ва таpбияи фаpзанд таъкид шудааст: «Падаpy модаpон баpои xифзи саломатй, ташаккули чисмонй, маънавй ва ахлокии фаpзанд шаpоит мyxайё намоянд, онxоpо даp pyxияи эxтиpом ба Ватан, конун, аpзишxои миллй ва yмyмибашаpй таpбия намоянд» (7, с. 2).

Бояд кайд каpд, ки кудакон даp оила даp зеpи pоxбаpии падаpy модаpон ва аъзоёни калонсоли оила таpбия ва инкишоф ёфта ба воя меpасанд. Таpбияи кудакон даp оила аз падаpy модаpон ва омyзгоpон эxтиёткоpй, заковатмандй, покизагии ахлок ва мунтазамию сyботкоpиpо талаб мекунад.

Тадкикотxои махсус ва тачpибаи таpбияи оилавй нишон медиxанд, ки имконияти таъсиpи мусбии оила ба кудак бо омилxои гуногун вобастагй доpанд, ки яке аз шаpтxои асосии он мавчуд будани мyxити солими меxнатй ва xyкyмфаpмо будани pyxияи баланди ахлокй мебошад. Аммо боз оилаxои шаpоиташон нобоб мавчуд аст, ки коpи таpбиявии мактабpо мушкил гаpдонида, ба таpакиёти шахсияти кудак таъсиpи манфй меpасонад.

Социологxо як ^TOp типxои оилаxои шаpоиташон нобобpо муайян намудаанд:

1. Оилаxои аз ч^ати объективй нобоби шаpоити таpбия (набудани падаp ё модаp, касалй ё ки сеpкоpии аз xад зиёди калонсолони оила, танг будани шаpоити манзил), ки даp натича кудакон бе назоpат монда, аз хониш кафо монда, интизомашон низ вайpон шудан мегиpад.

2. Ба намуди дуюм оилаxое мансубанд, ки даp ин онxо коидаxои маъмули ахлокй аз таpафи калонсолон вайpон каpда мешавад (ба хона маст омадан, бекоpхyчагй ва Fайpа). Чунин оилаxо баpои чамъият хеле заpаpнок буда, майнаи кyдаконpо заxpолyд каpда, шyмоpаи вайpонкyнандагони таpтиботи чамъиятиpо зиёд мекунанд.

3. Намуди сеюми оилаxои нобоб, оилаxое мебошанд, ки даp он чо бенизомии xаёти оилавй ба чиxатxои ахлокии кудак таъсиpи ниxоят бад меpасонад.

4. Оилаxое низ мавчуданд, ки бо вучуди доимо таъмин ва тифок буданашон даp он чо xyкмpон будани pyxияи чизпаpастй ба чаxони ботинии кудакон таъсиpи манфй меpасонад.

5. Боз оилаxоеpо во хypдан мумкин аст, ки даp онxо одатxои заpанок мавчуд буда, баpои таpаккиёти шахсияти кудак хавфи чиддй ба вучуд меоpанд (9, с. 213). Бояд зи^ намуд, ки даp таpбияи кудакон пеш аз xама мyносибатxои оилавй, яъне муносибати байни падаpy модаp, баpодаpонy хоxаpон ва дигаp аъзоёни оила мавкеи мyxимpо касб мекунад.

Ю.П. Aзаpов даp асоси мyшоxида ва тадкикотxои гyзаpонидааш кайд мекунад, ки xамаи он оилахое, ки ба ман шиносанд, ба 3 Typyx чудо мекаpдам:

1. Оилаxои хуб, ки аз саxаp хypсандй, хушбахтй ва баваpй ба якдигаp мyшоxида каpда мешавад.

2. Оилаxои миёна, ки умуман аз саxаp хypсандй, хушбахтй ва хафагй мyшоxида каpда намешавад, xаp кас ба коpи худ банд буда, вазифаи хyдpо ичpо мекунад.

3. Оилаxои чанчолию тундмичоз, ки аз саxаp нигоxxои аввал ^p аз хусумат ва кинаю адоват аст. Ю.П. Aзаpов кайд мекунад, ки намуди 3-уми оилаxо окибат чудо мешаванд. (1, с. 6). Маълум аст, ки чудошавии оилаxо сабаби ба вучуд омадани оилаxои нопyppа мегаpдад, ки ин коpи омyзгоpон ва мактабpо даp таpбияи кудакон мушкил мегаpдонад

Мактаб даp таpбия намудан ва ба воя pасонидани одами xаматаpафа инкишофёфта pоли мyxим ва xалкyнандаpо мебозад. Aммо набояд фаpомyш каpд, ки кудак нисфи зиёди вакти хyдpо даp оила даp зеpи pоxбаpии падаpy модаpон ва дигаp аъзоёни калонсоли оила мегyзаpонад. Хислатxои хоx бад ва хоx некpо кудак аввалин боp даp оила ёд мегиpад. Бинобаp ин, падаpy модаpонpо заpyp аст, ки ба коpи дyшвоp, вале пypшаpафи таpбияи насли чавон эътибоpи чиддй диxанд.

Кудакон даp оила он тачpиба ва донишеpо меандузанд, ки даp оянда ба ощо ёpй меpасонад, то аз yxдаи xалли масъалаxои мyxими даp наздашон бавучудомада баpомада тавонанд. Даp таpбияи дypyсти кудакон масъалаи мyxим ин мавчуд будани мyxити психологии муътадили оилавй ба шyмоp меpавад. Таpбияи дypyсти кудакон ба он вобастагй доpад, ки то чй андоза падаpy модаpон yxдадоpиxои хешpо нисбати таpбияи кудакон даpк менамоянд. Равоншиноси маъpyф Б.Г. Aнаньев менависад: «Мyxити маънавии оила ин xамдигаpфаxмии даpкоpй ва ё сохтаву зypакй даp муносибати таpафайн, каpинии падаpy модаpон нисбат ба кудакон, умумияти зеpбино ва зеpсохтоpи таpбия аз бисёp чиxат нисбат ба макому вазъи оила дида, ба вазифаи ичтимой ва накши волидайн вобастагй доpад». (3, с.107).

Падаpy модаp аввалин мypаббй ва устоди фаpзанди худ ба xисоб меpаванд. Таpбияи дypyсти онxо сабаби комёбй ва некбахтии фаpзандон ва таpбияи нодypyст ва ё Fафлатy саxлангоpии ощо боиси нокомй ва бадбахтии фаpзандон шуда метавонад. Aгаp падаpy модаpон даp таpбияи фаpзандон Fофил бимонанд, фаpзандони онxо даp ботлоки чаxлy Fафлат Fyтида, майл ба гyмpxию бадахлокй меоpанд.

Падаpy модаpон даp саpгаxи ташаккулу pyшди аpзишxои маънавй-ахлокии кудакон каpоp доpанд. Фаpзанд дyнёpо бо чашму дили онxо мебинаду мешиносад ва муносибати хyдpо ба олами атpоф кабл аз xама аз дидгоxи падаpy модаp муайян мекунад. Усулан ахлоку одоб, чаxонбинй ва фазилати маънавии падаpy модаp аввалин саpчашмаест, ки даp зеxнy шyypи кудак накши xамешагй пайдо мекунад.

Даp коpи таpбияи ахлоки шоистаи мактаббачагони хypдсол xамон падаpy модаpоне муваффак мешаванд, ки xаp pyз бо кудакон даp pобита мебошанд, аз xаёти мактаб, хониши ощо, шавку pаFбати онxо пypсон мешаванд. Aммо мутаасифона падаpy модаpонеpо дyчоp каpдан мумкин аст, ки аз xолy аxвол ва пpоблемаxои мавчудбудаи фаpзандони хеш пypсон намешаванд. Хдтто баъзе падаpy модаpон бо ифтихоp мегуянд «писаpи ман бо ман чypъат намекунад, ки py ба py гап занад, агаp ягон пpоблема дошта боша, ба воситаи модаpаш мypочиат мекунад».

Имpyз падаpy модаpоне ёфт мешаванд, ки ба чои ба фаpзандон хаpидани китоб ва лавозимоти хониш ва бой намудани маънавиёт, маъpифат ва чаxонбинии онxо маблаFpо баpои хаpидоpй намудани фитаxои филмxо ва сypyдxои бемаънй саpф мекунанд. Кудакон аз хypдй такягоx, xимоятгаpи асосии хyдpо даp шахсияти падаpy

модар ва шахсони калонсоли оила мебинад. Аммо вакте ки падару модарон нисбати тарбияи фарзандон беахдмиятй ва бетаваччухй зох,ир мекунанд, ин эътикод дар онх,о коста мешавад. Баъдан бах,ри шавку завки кудакро бедор кардан, майорат ва тачрибаи муайян зарур аст, ки мутаасифона на хдмаи падару модарон онро доро мебошанд. Падару модароне ёфт мешаванд, ки ба фарзандон таваччух, зох,ир намуда, аз чихдти моддй онх,оро хуб таъмин мекунанд, вале фаромуш месозанд, ки гамхории моддй х,еч гох, наметавонад чойи гамхории маънавиро ишгол намояд. Волидайн ба намуди зохдрии фарзандон диккати бештар дода, ба олами ботинии онх,о кам эътибор медихднд ва тасаввур намекунанд, ки дар калби кудакон чй эх,сосе них,он аст.

Агар омузгор ягон хонандаро сарзаниш кунад, зуд падар ё модари у барои шикоят ба мактаб мешитобад, вале ихтиёран барои фах,мидани интизом ва хониши фарзандони хеш х,еч гох, назди омузгор намеравад. Ба мактаб бештар падару модароне робитаи зич доранд, ки фарзандонашон интизоми намунавй доранду бо бах,ои хубу аъло тах,сил мекунанд.

Хулоса, имруз вобаста ба дигаргуних,ои дар чомеа ба амаломада талабот ба тарбияи насли навраси сазовори давронамон бештар мегардад. Падару модарон, ки тарбиятгари асосии фарзандадон ба х,исоб мераванд, дар ин чода масъулияти бештареро бояд эх,сос намоянд.

Адабиёт:

1. Азаров Ю.П. Педагогика семейных отношений. М.: Из-во «Знание», 1976.-236 с.

2. Актуальные проблемы нравственного воспитания. Сб.ст. Сиб. Отд-ния, Ин-т истории, филологии и философии. Отв. редактор Л.Ф. Колесников.- Новосибирск: Наука, Сиб. Отд-ние, 1987.-240 с.

3. Ананьев Б.Г. Избранные психологические труды. В 2-х т. Т. 1.-М.: Избранные психологические труды: В 2-х т. Т. 2.-М.: Педагогика , 1980.-287 с.

4. Гербенников И.В.Воспитательный климат семьи- М.: Знание,1976- 39 с.

5. Гербенников И.В. Ошибки родителей в создании воспитательного климата семьи и пути их устранения//Изучение общественного мнения о причинах педагогических ошибок в семейном воспитании и пути их преодоления.-М.: Пед.об-во РСФСР, 1979.- С.11-31.

6. Шимановский Д.С. Самосознание в структуре нравственной деятельности личности // Вопросы философии.-1984.-№ 3.- С. 93 -101.

7. Крнуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълим ва тарбияи фарзанд». (Ахбори Мачлиси Олии Ч,умх,урии Точикистон соли 2011, №7-8).

8. Макаренко А.С. Маъруза^о оид ба тарбияи бачагон. Сталинобод, 1959.-70 с.

9. Макаренко А.С. Воспитание детей в семье. Избр. пед. соч. в 2 -х т. Т.2.-М.: Педагогика, 1977- С. 5- 145; 240-242.

10. 10.Макаренко А.С. Книга для родителей // Пед. соч. в 8-ми т. Т.5.-М.: Педагогика, 1985.- С.7- 261.

11. Педагогика школы. Под редакцией Г.Н. Щукиной. М.: Педагогика, 1977.-278с.

12. Сухомлинский В.А. Родительская педагогика-М: Знание, 1978.-96 с.

13. Сухомлинский В.А. Избр. пед. соч. В 3-х т. Т.1.-М.: Педагогика, 1979.-560 с.

СЕМЬЯ ОСНОВАТЕЛЬ ДУХОВНО-НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ

МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ

Гулмадов Ф.

В данной статье рассматривается актуальные проблемы духовно-нравственного воспитания детей в семье. Автор отмечает, что семья является одним из первых воспитательных коллективов, которые ознакомить детей с положительными нравственными качествами и лучшими примерами коллективного труда. Родители для

своих детей являются первыми учителями и воспитателями. Правильное воспитание является успех и удача в жизни детей, неправильное воспитание детей является неудачой и горей детей. Правильное воспитание детей зависит от того, насколько родители понимают свои обязанности в воспитании детей. В воспитании положительные нравственные качества детей достигают успехов тех родителей, которые каждый день общаются с детьми и интересуются их проблемами.

Ключевые слова: духовно-нравственные качества, ответственности родителей, положительные нравственные качества, дружелюбное отношеные членов семьи, нравственный микроклимат семьи.

FAMILY AS THE FOUNDATION OF SPIRITUAL AND MORAL EDUCATION OF

JUNIOR SCHOOLCHILDREN

Gulmadov F.

In this article the author examined the issues of spiritual and moral education of children in family. An author marks that family is one of the first educator collectives to acquaint children with positive moral qualities and the best examples of collective labour. Parents for the children are the first teachers and educators. Correct education were seen as the success of children life and wrong education of children were seen as the fails of children. Correct education of children depends on methods and the way of upbringing of children in family.

Key words: spiritual and moral qualities, responsibility of parents, positive moral qualities, friendly relations, family members, moral microclimate of family.

Сведения об авторе: Гулмадов Файз - кандидат педагогических наук, доцент, главный специалист Государственной службы по надзору в сфере образования, тел.: (+992) 919 636734

Information about the author: Gulmadov Fayz, PhD in pedagogical sciences, associate professor, senior specialist of Government service on a supervision in the field of education, tel. (+992) 919 636734

КРИТЕРИИ ОТБОРА СТАРШЕКЛАССНИКОВ ДЛЯ ПОДГОТОВКИ К ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ВО ВНЕКЛАССНОЙ РАБОТЕ

Базарова С.Ш., Аджиджимиль Г.Д.

Таджикский государственный институт языков им. С. Улугзаде

В настоящее время организация исследовательской деятельности учащихся школ нового типа является необходимым компонентом внеклассной работы и считается одним из основных путей развития интеллектуально-творческих способностей учащихся. Исследовательская деятельность учащихся должна быть чётко спланированной и организованной. Нынешнее молодое поколение , занимаясь углубленным изучением актуальной проблемы и при этом развивая все свои индивидуальные способности, может в будущем составить интеллектуальный потенциал нашего государства.По словам Э.Рахмона, «интеллектуальный, душевный, нравственный и исторический фундамент и возможности,которыми обладает наш народ, является прочным основанием для строительства здания воспитания молодого поколения - будущего нашей страны» [3 : 4].

Исследовательская деятельность дает учащимся творческий импульс к постоянному расширению собственных горизонтов. Это качество формируется подчас непросто, но, возникнув, способно увлекать желанием не сидеть, сложа руки, а действовать. Общаясь с руководителем, школьники обучаются научному стилю речи, усваивают новую терминологию, нормы поведения, принятые в научном (да и любом

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.