Научная статья на тему 'ЭТАПЫ СТАНОВЛЕНИЕ ТАДЖИКИСТАНА И КАЗАХСТАНА В СОВРЕМЕННЫЙ ПЕРИОД'

ЭТАПЫ СТАНОВЛЕНИЕ ТАДЖИКИСТАНА И КАЗАХСТАНА В СОВРЕМЕННЫЙ ПЕРИОД Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
292
37
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
РЕСПУБЛИКА / МЕЖГОСУДАРСТВЕННЫЕ ОТНОШЕНИЯ / СОТРУДНИЧЕСТВО / ОТНОШЕНИЯ / ЭКОНОМИКА / ДРУЖБА / НАУКА / КУЛЬТУРА / РАЗВИТИЕ / ДИПЛОМАТИЯ / НЕЗАВИСИМОСТЬ / СОГЛАШЕНИЯ / ДОГОВОР / СУВЕРЕНИТЕТ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Нурова Лутфия Нуровна

Государственная независимость Республики Таджикистан, провозглашенная в сентябре 1991 года, создала благоприятные условия для формирования и развития качественно новых международных отношений. Установление двусторонних и многосторонних отношений со странами Содружества Независимых Государств, прежде всего, со странами Центральной Азии, являлись приоритетными направлениями во внешней политике Республики Таджикистан. В настоящей статье рассматривается история формирования и развития межгосударственных отношений между Казахстаном и Таджикистаном в годы независимости. В статье подробно освещаются этапы становления и развития торгово-экономических, научно-культурных и гуманитарных взаимоотношений между Таджикистаном и Казахстаном.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STAGES OF FORMATION OF TAJIKISTAN AND KAZAKHSTAN IN MODERN PERIOD

The state independence of the Republic of Tajikistan, proclaimed in September 1991, created favorable conditions for the formation and development of qualitatively new international relations. The establishment of bilateral and multilateral relations with the countries of the Commonwealth of Independent States, primarily with the countries of Central Asia, was a priority in the foreign policy of the Republic of Tajikistan. This article examines the history of formation and development of interstate relations between Kazakhstan and Tajikistan during the years of independence. The article describes in details the stages of formation and development of trade, economic, scientific, cultural and humanitarian relations between Tajikistan and Kazakhstan.

Текст научной работы на тему «ЭТАПЫ СТАНОВЛЕНИЕ ТАДЖИКИСТАНА И КАЗАХСТАНА В СОВРЕМЕННЫЙ ПЕРИОД»

Kholiknazar H. Doctor of Historical Sciences, senior researcher at the Research Institute of TNU. Address: Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue, 17. Phone: +992 918 60 6519 Naimov Ismoil Nurulloevich - Russian-Tajik (Slavonic) University, teacher of the Department of International Relations and Diplomacy. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, M. Tursunzade street 30. E-mail: naimov_ismoil@ist.ru Tel: +992 918 44 75 34

УДК:93. 327(575. 3) (572. 2)

МАРХДЛА^ОИ ТАШАККУЛИ РОБИТА^ОИ ТОЧИКИСТОН ВА КАЗОЦИСТОН ДАР ДАВРОНИ НАВИН

Нурова Л. Н.

Донишгощ миллии Тоцикистон

Яке аз заруратхои таъхирнопазири даврони истиклолият ин ташаккул ва инкишофи муносибатхо бо кишвархои хоричй, пеш аз хама бо кишвархои Осиёи Марказй буд. Зеро, чун Чумхурии Точикистон аз нигохи чугрофй дар бунбасти коммуникатсионй карор дошт ин омил такозо мекард, ки хамкорй ва муносибатхо бо кишвархои хоричи дуру наздик алалхусус бо давлатхои хамчавор баркарор ва густариш ёбанд.

Х,ануз дар нахустин баёнияи худ 19 ноябри соли 1992 дар Ичлосияи таърихии XVI Шурои Олй Сарвари давлат Эмомалй Рахмон дар «Мурочиатнома ба халки шарифи Точикистон», «мустахкам кардан ва боз хам инкишоф додани алокахои неки хамсоягй ва хамкории хамачониба бо Иттиходи Давлатхои Мустакил, пеш аз хама бо Федератсияи Россия, Узбекистан, ^азокистон, ^иргизистон ва Туркманистон»-ро яке вазифахои аввалиндарачаи чумхурии тозаистиклоли Точикистон нишон дода буд. [1. 37]

Чумхурии ^азокистон давлатест, ки бо чумхурии мо пайванди таърихй, маънавй ва фархангй дорад. Х,амзамон, зиндагии 70 - сола дар низоми сиёсй ва ягонаи хочагидории Иттиходи Шуравй, вобастагии мутакобилаи сохахои иктисодй, энергетикй, саноат ва хочагии кишлок зарурати баркарор намудани муносибатхои дипломатиро бо ин кишвари дусту хамсоя пеш овард. Бо назардошти ин омили бунёдй Чумхурии Точикистон аз огози истиклол бо ^азокистон муносибатхои дипломатй ва сиёсиро баркарор намуд.

Илова ба ин раванди ташаккул ва тахаввули муносибатхои Точикистон ва ^азокистон бо назардошти омилхо ва нукоти зикршуда ахамияти хоси илмй ва амалй доранд, зеро;

Аввалан, ^азокистон модели муваффаки берун омадан аз бухрони иктисодй, ичтимой ва таъмини рушди босуръати босуботи иктисодиро амалй намуд, ки он барои кишвархои дигар омузанда аст;

Дуввум, сохторхои сиёсй ва иктисодии Точикистон ва ^азокистон такрибан монанд буда, имконоти бузурги хамкории судманд дар хама арсахо ва сохахо мавчуд аст;

Саввум, хар ду кишвар ба молхои хамдигар зарурати хос доранд:

-Точикистон кисмати аъзами маводи галлагй ва маводи сузишвориро аз ^азокистон ворид менамояд; хамзамон ^азокистон ба неруи барки арзон, алюминий, пахта ва махсулоти гуногуни кишоварзии Точикистон ниёзманд аст. Ин ниёзхо дар сохахои дигар низ возеханд.

-Чахорум, хар ду кишвар чонибдори хамкории минтакавй мебошанд ва дар ин раванд накши амалан пешгомй доранд.

-Панчум, манфиатхои сиёсй, миллй ва глобалии хар ду давлат такрибан муштарак мебошад.

Муносибатхои дипломатии Точикистону ^азокистон 7-уми январи соли 1993 тавассути табодули нотахои дипломатй баркарор гаштанд.

Бо максади таквият бахшидан ба муносибатхои ду кишвар 13 январи соли 1993 сарвари давлати Точикистон Эмомалй Рахмон ба ^азокистон сафари корй анчом дод.

Дар чараёни сафар нахустин санади мухими байнидавлатй, Ахднома дар бораи асосхои муносибат байни Точикистон ва ^азокистон ба имзо расид, ки ба густариши робитахо байни ду

кишвар заминаи боэътимод гузошт. Ахднома аз 25 модда иборат буда ба муддати 10 сол бо хукуки тамдид имзо гардид. [2. 117]

Дар санад омадааст, ки тарафхо дар муносибатхои мутакобила ва фаъолияти байналмилалй ба сифати давлатхои сохибихтиёр, баробархукук ва ба хам дуст амал мекунанд ва муносибатхои худро дар асоси принсипхои эхтироми мустакилият ва сохибихтиёрии давлатй, баробархукукй ва мудохила накардан ба корхои дохилии хамдигар инкишоф медиханд. Тарафхо ба инкишоф ва мустахкам намудани муносибатхои дустона байни давлатхо, химояи хукуки инсон таъмини амнияти халкхо хамчунин вусъат ва густариши хамкорихои сиёсй, иктисодй, илмй - техникй, фархангй, гуманитарй ва экологии дучониба мусоидат мекунанд. (моддаи 3)

Дар моддаи 5 омадааст, ки «тарафхои олимакоми Ахдкунанда ба мустахкам сохтани дустии байни халкхои Точикистон ва Казокистон мусоидат мекунанд, ба анъанахои таърихй такя намуда, ба тахким ва густариши муносибатхои онхо дар сохахои маданият, адабиёт, санъат ва инкишофи саёхату варзиш шароит фарохам меоранд». [3. 230]

Дар рохи поягузории робитахо миёни Точикистон ва Казокистон ифтитохи намояндагии дипломатии Чумхурии Точикистон дар Чумхурии Казокистон, ки дар санаи 17 июни соли 1993 сурат гирифт, накши босазо гузошт. 18 январи соли 1994 намояндагй ба сафорат табдил дода шуд. Аввалин сафири Точикистон дар Казокистон С. Ш. Шарипов мебошад.

Тавре маълум аст баъди фурупошии давлати Шуравй чумхурихои тозаистиклол бо хатархои нави чахонй ру ба ру гаштанд. Масъалаи рассоси муносибатхои байни кишвархо дар ин давра масъалаи сархадхои чанубии ИДМ махсуб меёфт. Аз ин ру сарварони кишвархои Точикистон, Казокистон, Россия, Узбекистон ва Киргизистон 7-уми августи соли 1993 «Эъломияи дахлнопазири сархадхои ИДМ»-ро имзо намуданд. Дар эъломия дахлнопазирии сархадхои давлатии ИДМ эълон гардида, кайд мегардид, ки хамагуна сархадшиканихо чун амалхои конуншиканй ва душманона бахо дода шуда, чавоби мувофик дода хохад шуд. Дар эъломия омадааст, ки сархади Точикистону Афгонистон чун марзи чанубии давлатхои ИДМ хисобида мешавад. Эъломия ахамияти мухими сиёсй ва амниятй дошта ба мустахкам нигох доштани сархади Точикистон ва Афгонистон хизмат менамуд. Дар эъломия аз кишвархои ИДМ даъват карда мешуд, ки ба Точикистон, ки гирифтори чанги шахрвандй аст, ёрй расонида шавад.

Аз рузхои аввали даргирихои сиёсии солхои 90 - ум Казокистон мекушид, ки зудтар дар чумхурии мо сулху салох баркарор гардад. Сахми Чумхурии Казокистон ва Президенти он Нурсултон Абишевич Назарбоев дар баркарор кардани сулху субот дар Точикистон хеле калон аст. Хануз 5 сентябри соли 1992 Президентами Россия, Казокистон, К^иргизистон ва Узбекистон Мурочиатнома оид ба вазъи сиёсии Точикистон кабул намуданд. Дар он амадааст: «Вактхои охир вазъият дар Чумхурии Точикистон шадидан муташаннич гардидааст. Муборизахои сиёсй мамлакатро ба чанги шахрвандй оварда расониданд. Дар натичаи чанг ахолии осоишта талафоти зиёди чонй дида, хуни садхо ашхоси бегунох рехта истодааст. Ба сохти конститутсионй, дигаргунихои демократй тахдидхо ба амал омадааст. Сархадхои чанубии ИДМ мудом вайрон карда шуда, кочоки яроку аслиха авч гирифтааст.

Ба меъёрхои хукуки байналхалкй ба принсипхои гуманистй ва ахлокй такя намуда, мо халалнопазирии пайвандхои бародарии халкхоямон, дахлнопазирии сархадхои чанубиро эълон намуда, катъ кардани чанги шахрвандиро дар Чумхурии Точикистон, ки амнияти давлатхо ва суботи сиёсии минтакаро халалдор месозад, такозо менамоем.

Мо, ба халки бародари Чумхурии Точикистон мурочиат менамоем, ки барои баркарор намудани сулху субот ва ризояти миллй дар мамлакат тамоми кувваро истифода намояд». [4. 211]

6 - 8 октябри соли 1992 барои омузиши вазъи сиёсии чумхурй ба Точикистон намояндагони се чумхурй - Казокистон, Киргизистон ва Узбекистон ташриф оварданд. Мавзуи Точикистон мавриди мухокимаи чаласаи сарони давлатхо ва хукуматхои ИДМ дар Бишкек 8 - 9 октябри соли 1992 карор гирифт. Дар асоси тахкими вазъи дохилии мамлакат ва окибатхои манфии таъсири он ба амнияти минтака карор дода шуд, ки ба Точикистон нерухои сулхофари ИДМ ворид карда шавад.

24-уми сентябри соли 1993 мутобики карори мулокоти сарони кишвархои ИДМ нерухои дастачамъии хофизи сулх дар Чумхурии Точикистон таъсис ёфт, ки ба хайати он як баталион аз Казокистон низ дохил буд. Намояндагони Казокистон аз рузи аввали музокираи сулхи точикон дар

MoœBa as 5 - уми aпpeли coли 1994 тo 27 июни шли 1997 дap ^фтушунидар иштиpoк немудр бaъди янчоми мyзoкиpaг хдмчун кaфили cyлxи точикон дap кaтopи Рoccия, Узбекистон, Эpoн, AфFOниcтoн Ba Тypкмaниcтoн шиpкaт вapзидaнд. Mapдyми кдзок гypeзaxoи ичбopии точило narax додя, xaнгoми вязъи бyxpoнии кишвap ëpии бaшapдycтoнaи хeшpo низ дapeF нaдoштaнд. Aß coли 1993 тo 2001 дap худуди Точикистон 5 x^op нaмoяндaгoни кyввaxoи мycaллaxи Чyмxypии ^aзoкиcтoн aдoи хизмaт немудр яз ож,о 35 нaфapaшoн бaxpи ичpoи кодзи xapбии хеш дap мapзи кишвapи ho xaлoк гapдидaнд.

^aзoкиcтoн бяъди Фeдepaтcияи Рoccия дуввумин кишвape мeбoшaд, ки тeъдoди зиëди те^ико^о дap coлxoи чянги шaxpвaндй дap тшхи худ чой дoдa бя ож,о шapoити зисту кop мyxaйë тамуд. Aз pyи мaълyмoтxoи пpoфeccop М. Б. Бoбoхoнoв дap oн coлxo дap худуди ^aзoк;истoн araap^ 300 xaзop нaфap точикон мeзиcтaнд. [5. 110]

Дap тaxкими мyнocибaтxoи дучонибя caфapxoи xaйaтxoи олимякоми кишвapxo axaмияти мyxим дoштaнд.

Moxи нoябpи шли 1995, мoxи мяйи coли 2006 Ba мяйи coли 2007 caфapxoи кopй Ba pacмии Пpeзидeнти Чyмxypии Точикистон Эмoмaлй Рaxмoн бя Чyмxypии ^aзoкиcтoн cypaт гиpифт. Зимни caфapxo Ba мyлoк;aIxoи pacмй беш яз 15 caнaдxoи xaмкopй миëни Точикистон Ba К^зокистон бя имзo pacидaнд. [6. 120]

Сaфapxoи xaйaтxoи xyкyмaтии ^aзoкиcтoн мoxи дeкaбpи coли 1999 дap xaйaти Сapвaзиpи ^aзoкиcтoн Тoкaeв 6o имзoи мячмуи caнaдxoe янчом ëфт, ки coxaxoи мyxими xaмкopиxoи дyчoнибapo дapбap гиpифтa, бapoи тaxкими мин6яъдяи ож,о дap coxaxoи икгишдй, xapбй-тeхникй зaминaxoи xyrçyKË бя миëн oвapдaнд.

Дap тaъpихи мyнocибaтxoи ду дaвлaт нaхycтин caфapи pacM™ пpeзидeнти Чyмxypии ^aзoкиcтoн Hypcyлтoн Haзapбoeв бя Чyмxypии Точикистон ки мoxи июни coли 2000 cypaт г^ифт някши мyxим мeбoзaд. Пpeзидeнти Чyмxypии Точикистон Эмoмaлй Рaxмoн бя caфapи pacмии Пpeзидeнти ^aзoк;истoн бaxoи бо^ид дод^ oнpo вокеяи мyxими raërâ нoмид.

У кдйд нямуд, ки гyфтyшyнидxo бяйни capoни xapдy кишвap дap фaзoи нapмy кoнcтpyктивй гузяштя 6o имзoи якчянд caнaдxoи бaйниxyкyмaтй oид бя шapикй Ba xycни xaмчaвopй дap acpи XXI янчом ëфтaид.

Дap cyхaнpoнии худ H. Haзapбoeв xaвacмaндии ^aзoкиcтoнpo дap pyшдy paBMK^ xaмкopиxoи биcëpчoнибa дacтгиpй шмудя, мyнocибaтxoи ^aзoк;истoн Ba Тoчикистoнpo «caмимoнa Ba эътимoдбaхш» нoмид, ки бapoи xaмгиpoии мишек^ии Оcиëи Mapкaзй тaxкypcии мycтaxкaм мeгyзopaнд.

Пpeзидeитxoи ^aзoк;истoн Ba Точикистон бя чoнибдopии мyнocибaтxoи шф, эътимoдбaхш Ba кyшoди бaйнидaвлaтии Оcиëи Mapкaзй изxopи якидя нaмyдaид. ^азидеми ^aзoкистoн пeшниxoди Пpeзидeити Тoчикистoнpo дap мaвpиди дap aтpoфи AфFOниcтoн эчод нaмyдaни кaмapбaнди ямнияти зидди нaшъaмaндй бaмaвpид xиcoбидa дacтгиpй нямуд.

Дap чapaëни caфap 8 xy44ara бaйнидaвлaтй Ba бaйниидopaвй бя имзo pacид, ки бapoи pyшди xaмкopиxo дap coxaxoи иктиcoдй, cиëcй, илмй - техникй Ba гyмpyк тaкoни няв мебяхшид.

Aз чумля:

- Эълoмия дap бopaи инкишoфи минбaъдaи мyнocибaтxoи бяйни Чyмxypии Точикистон Ba Чyмxypии ^aзoкиcтoн;

- Сoзишнoмa дap бopaи мyбopизa 6op зидди кочоки мaвoди нaшъaoвap Ba мaвoди пcихaгpoпй;

- Сoзишнoмa миëни кумитяи ямнияти Чyмxypии Точикистон Ba хaдaмaги мyxoфизaти Пpeзидeнти Чyмxypии ^aзoкиcтoн «Оид бя xaMso^ Ba бaxaмcoзй»;

- Сoзишнoмa oид бя xaмкopй дap мyбopизa 6op зидди кочок Ba конуншиконии lyMpym

Эълoмия дap бopaи инкишoфи ми^я^ои мyнocибaтxoи бяйни Чyмxypии Точикистон Ba

Чyмxypии ^aзoкиcтoн caнaди бyнëдй бя xиcoб paфтa poбитaxoи бaйнидaвлaтиpo Bycbara тoзa мебЕхшид. Дap oн xaMa гуня зyxypaги тячовуз, экcтpeмизми динй Ba raërâ, тeppopизм Ba cenaparaBM, ки бя ямнияту cyбoти дaвлaтxo тaxдид, мекуняд коте^та мaxкyм кapдa мешуд. Сaмгxoи няви xaмкopй дap чapaëни caфapи нaвбaтии pacмии пpeзидeнти Чyмxypии ^aзoкиcтoн Hypcyлтoн Haзapбoeв бя Чyмxypии Точикистон 12 - 13 ceнтябpи coли 2007 бappacй гapдидa 6o имзои 6 coзишнoмaи бaйниxyкyмaтй янчом пaзиpyфт. Сapoни xapдy дявлят дap чapaëни гуфтушунид оид бя тяшкил нaмyдaни Фонди мaблaFгyзopиxoи мустшими Точикистону ^aзoк;истoн бя мувофикд

рacидaнд. Maкcaди ин фонд татби; намудани лоихахои caрмоягyзорй дар худуди Точикистон ва Казокистон мeбошaд.

12 - 13 майи шли 2008 Прeзидeнти Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон ба Чумхурии Казокистон caфaри рacмй анчом дод. Дар чaрaëни caфaр Прeзидeнти Точикистон бо Прeзидeнти Казокистон Нyрcyлтон Нaзaрбоeв ва дигар шaxcони рacмй мулокот ва гуфтушунидхо намуд. Дар cyх,бaтх,о бо каноатмандй кайд гардид, ки хамкорихои тичоратй ва икгиcодй мдени ду кишвар инкишоф ëфтa истодаанд. Казокистон дар cохaхои иcтeхcол ва истикрочи маъдан, фулузоти ранга, cacara caбyк, мошинcозй, кишоварзй, наклиет ва коммуникатсия caхмгyзор аст. Лз Чумхурии Казокистон ба Точикистон аахан гандум ва орд, мaхcyлоти нафт, фулузоти cиëх ва мaхcyлоти кимиëвй ворид мeгaрдaд. Лз Точикистон ба Казокистон паста, алюминий, мeвaю caбзaвот, матоъхои пaxтaгин cодир карда мeшaвaд.

Myлокогхои cara^ олй ба фаъолияти Комите^и байнихукуматй оид ба хамкорихои тичоратию иктиcодй ва илмиву тexникй таъшри мycбй рашнида, кори онро xeлe чоннок намуд. Чaлacaхои кории ин комитета cолхои 2001, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 баргузор гардида, мухимтарин мacъaлaхои хамкорихои дучониба мавриди мухокима карор гирифтанд.

Кaзокиcтон бар он акида acт, ки истифодаи зaxирaхои фаровони обии энeргeтикии Точикистон ба манфиат, рушди иктиcодии чумхурй ва хамгироии минтака мycоидaт мeнaмояд. Лз ин ру Чумхурии Казокистон ба тешниходи Точикиcтон дар мавриди азхудкунии зaxирaхои обй-энeргeтикй марок зохир намуд ва дар доираи конcорcиyми байналмилалй оид ба cоxтмони нeрyгоххои баркии обй дар худуди Точикиcтон иштирок xохaд кард. [7. 104]

Барои рушди хамкорихои иктишдии ду кишвар мунтазам гузаронидани тадбирхо ва чорабинихои муштарак мухим аст. 25 марти cоли 2005 дар шахри Ллмаато форуми тичоратии Казокистон - Точикистон доир гардид. Дар он рохбарони мyaccиcaхо, корxонaхо ва бaъзe вазорагхо иштирок карда, байни xyд карордодхои хамкорй имзо намуданд. Х,амин гуна форуми тичоратии Точикистон - Казокистон 13 ceнтябри шли 2007 дар шахри Дyшaнбe баргузор гардид, ки дар он Прeзидeнти Казокистон Нyрcyлтон Нaзaрбоeв ва Прeзидeнти Точикиcтон Эмомалй Рахмон иштирок намуданд. Форумхои тичоратй дар мухокима ва барраши мacъaлaхои иктиcодй ва тичоратй, барраши лоихахои инвecтитcионй накши мухим бозиданд.

Фаъолияти бонкхои казокй дар Точикистон шлхои оxир xeлe нaзaррac acт. Соли 2009 ш^ьбаи бонкхои бонуфузи казокй «Гуранам», «Кaзкоммeрcбaнк», «Фонди инвecтитcионии Казокистон» дар Дyшaнбe ифтитох ëфтa ба cоxторхои молиявй ва тичоратии Точикистон хамкории caмaрaбaxш баркарор намудаанд.

Myтaноcибaн бо рушди робитахои cиëcй ва дипломатй байни Точикистон ва Казокистон хамкорихо дар шхахои ичтимой, илмй ва фархангй низ инкишоф мeëбaнд. Дар ин росто нaxycт аз хама ба забони точикй тарчума шудани китоби Прeзидeнти Чумхурии Кaзокиcтон Нyрcyлтон Нaзaрбоeв «Дар гелоби тaъриx» мeбошaд, ки шли 2001 ба табъ рacид.

Тагами чамъияти дустии Точикиcтон - Казокистон 23 октябри шли 2001 caхифaи тозаи равобити фархангй гуманитарии мгёни ду кишвар гардид. Дар рacми кушодашавии он Калонова M. Ю. рaиcи чамъияти дустй ва робитахои фархангии Точикиcгон бо кишвархои xоричй, Кобландин К. И. намояндаи дипломатии Чумхурии Казокистон дар Чумхурии Точикистон, ТaFоeв Д. С. рeктори Донишгохи аграрии Точикиcтон ва дигарон иштирок намуданд. Робитахои фархангй мдени Точикистон ва Казокистон дар доираи СХШ низ боcyръaт чaрaëн мeгирaд. 11 - 12 aпрeли cоли 2012 дар Шкин аввалин машварати вазирони фарханги давлатхои аъзои СХШ баргузор гардид. Дар чaлaca мacъaлaи вустат додани хамкорихои фархангй миëни давлатхои аъзои Созмон барраж карда шуданд. [8. 87]

Накши калонро дар тавгеаи робитахои фархангй ва тaрFиби он марказхои миллй - фархангии точикон дар худуди Казокистон мeбозaнд. Дар Чумхурии Кaзокиcтон дар хашт шахр ва марказхои вилоят, марказхои фархангии точикон амал мeкyнaнд.

Соли 2003 ин марказхо ба Аccотcиaтcияи ягонаи фархангии точикони Кaзокиcтон «Сомон^н» табдил дода шуд. Рохбари он Шарифов С. M. интиxоб шуд. Фаъолияти Аccотcиaтcияи точикон дар таргабу ташвики рacмy ойин ва анъанахои фархангии точикон ca^^ мyноcиб мeгyзaрaд. Аccотcиaтcияи мазкур узви Иттиходияи Аccaмблeяи Халкхои Кaзокиcтон мeбошaд.

Бо максади тахкими робитахои фархангй мохи майи соли 2004 дар шахри Алмаато чамъияти дустии «Казокистон - Точикистон» таъсис дода шуд, ки ба он ходимони намоёни чамъиятй ва давлатй аз чумла ректори Донишгохи ба номи Д. Кунаев профессор О. К. Конабаев ректори Академияи мехнат ва муносибатхои ичтимой профессор Б. М. Бабаева, академик А. К. Кошанов ва дигарон аъзо буданд. Раиси шуъбаи чамъияти дустии «Казокистон - Точикистон» директори Института шаркшиносй, профессор М. Х. Абусеитова мебошад. Бо ташаббуси ин чамъият мунтазам дар кишвархои якдигар рузхои фархангй, хафтаи кино, таргибу ташвики дастовардхои илмй, адабй, фархангии точику казок доир мегардад, ки ба наздикшавии онхо кумак мерасонад. Дар Казокистон беш аз 30 хаз. точикон умр ба сар мебаранд, ки дар марказхои фархангй ба монанди «Сомониён», «Панч», «Зарафшон» муттахид гардидаанд. Фаъолияти фархангии онхо дар солхои охир хеле назаррасанд. Аз чумла 21 - 24 октябри соли 2008 дар Точикистон рузхои фархангии Чумхурии Казокистон баргузор гардиданд. Адибон ва санъаткорони казок дар шахру навоии чумхурй бо ахолй мулокот ороста, хунархои худро ба маърази намоиш гузошта буданд. [9. 73]

Баргузории рузхои синамои кишвархои якдигар низ ба хукми анъана даромадааст. Аз чумла 19 то 23 августи соли 2003 дар Душанбе «Рузхои синамои Казокистон» дар Точикистон баргузор гардид, ки ба тамошобинони точик хеле писанд омад.

16 декабри соли 2006 ансамбли ва инчунин як гурухи шахсиятхои маркази фарханги точикони Казокистон «Панч» ба Душанбе барои намоиши санъати худ омаданд.

Чумхурии Казокистон бо назардошти имкониятхои иктисодй ва суръати тараккиёт тавонистааст, ки дар дахсолаи наздик ба катори 50 мамлакати пешрафтаи чахон дохил гардад. Дар амалисозй чунин накшаи стратегии кишвар сахми точикони Казокистон низ назаррас буда, аз пешравих,ои иктисодй ва фархангии ин кишвар точикони мукими он низ бахравар хоханд шуд. Робитахои хамачонибаи Точикистон ва Казокистон дар доираи созмонхои минтакавй ва байналмилалй аз чумла ИДМ, ОДКБ, Созмони итифоки исломй ва г. ру ба инкишоф буда, дар халли масъалахои иктисодй, сиёсй ва амниятии минтака таъсиргузораст.

Бо чунин давлати мутараккй ва сохибкудрати Осиёи Марказй пойдор нигох доштани робитахои сиёсй ва иктисодй ба Чумхурии Точикистон манфиатовар аст.

АДАБИЁТ

1. Рахмонов Э. Точикистон: чахор соли истиклолият ва худшиносй. Монография/ Э. Шарипов. - Душанбе: «Ирфон», 1995, 208с.

2. Сатторзода А. Актуальные проблемы внешней политики Таджикистана (многовекторность в действии). Монография/ А. Сатторзода. -Душанбе: «График Арт», 2014. -520с.

3. Саидов З. Внешняя политика Таджикистана в период его становления как суверенного независимого государства (1992-2004). Монография/ З. Саидов. - Душанбе: «Ирфон», 2010. -310с.

4. Саидов З. Таджикистан: межгосударственные отношения в период становления внешней политики: Седьмое дополненное издание. Монография/ З. Саидов. - Душанбе: ООО «Контраст», 2014. -636с.

5. Бобохонов М. Таърихи точикони чахон. Монография/ М. Бобохонов. - Душанбе: «Ирфон», 2011. 320с.

6. Назаров Т. Дипломатияи муосири точик. Монография/ Т. Назаров. - Душанбе: «Ирфон», 2006. -310с.

7. Назаров Т. Таджикистан: экономический рост, интеграция и региональное сотрудничество. Монография/ Т. Назаров. - Душанбе: УИ МИД РТ, 2004. -284с.

8. Назриев Д. Республика Таджикистан: история независимости 1992г. Монография/ Д. Назриев. - Душанбе: «Ирфон», 2005. -250с.

9. Кушкумбаев С. К. Центральная Азия на путях интеграции: геополитика, этничность, безопасность. Монография/ С. К. Кушкумбаев - Алматы: «Алтын Тамга», 2002г. - 89с.

ЭТАПЫ СТАНОВЛЕНИЕ ТАДЖИКИСТАНА И КАЗАХСТАНА В СОВРЕМЕННЫЙ ПЕРИОД

Государственная независимость Республики Таджикистан, провозглашенная в сентябре 1991 года, создала благоприятные условия для формирования и развития качественно новых международных отношений. Установление двусторонних и многосторонних отношений со странами Содружества Независимых Государств, прежде всего, со странами Центральной Азии, являлись приоритетными направлениями во внешней политике Республики Таджикистан. В настоящей статье рассматривается история формирования и развития межгосударственных отношений между Казахстаном и Таджикистаном в годы независимости. В статье подробно освещаются этапы становления и развития торгово-экономических, научно-культурных и гуманитарных взаимоотношений между Таджикистаном и Казахстаном.

Ключевые слова: республика, межгосударственные отношения, сотрудничество, отношения, экономика, дружба, наука, культура, развитие, дипломатия, независимость, соглашения, договор, суверенитет.

STAGES OF FORMATION OF TAJIKISTAN AND KAZAKHSTAN IN MODERN PERIOD

The state independence of the Republic of Tajikistan, proclaimed in September 1991, createdfavorable conditions for the formation and development of qualitatively new international relations. The establishment of bilateral and multilateral relations with the countries of the Commonwealth of Independent States, primarily with the countries of Central Asia, was a priority in the foreign policy of the Republic of Tajikistan. This article examines the history of formation and development of interstate relations between Kazakhstan and Tajikistan during the years of independence. The article describes in details the stages of formation and development of trade, economic, scientific, cultural and humanitarian relations between Tajikistan and Kazakhstan.

Keywords: republic, inter-state relations, cooperation, relations, economy, friendship, science, culture, development, diplomacy, independence, agreements, Treaty, sovereignty.

Сведения об авторе:

Нурова Лутфия Нуровна - младший научный сотрудник Научно-исследовательского института Таджикского национального университета. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, город Душанбе, проспект Рудаки 17. Телефон:919-50-99-50. E-mail: lutfyanurova. 83@mail. ru

About the author:

Nurova Lutfiya Nurowна - Junior researcher of the Department of Social and Humanitarian and Economic Sciences of the Scientific Research Institute of TNU. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe city, Rudaki Avenue 17. Phone: 919-50-99-50. E-mail: lutfyanurova. 83@mail. ru

УДК: 930(575. 3+55)

ХАМКОРЩОИ САМАРАБАХШИ ЧУМХУРИИ ТОЧИКИСТОН БО чумхурии ИСЛОМИИ ПОКИСТОН

Расулиён Ц., Чумаева П. А.

Донишгощ миллии Тоцикистон

Давраи нав дар таърихи муносибатхои берунии Чумхурии Точикистон аз 9 сентябри соли 1991, яъне аз рузи эълон гардидани Эъломияи истиклолияти давлатй ва сохибихтиёр гардидани Чумхурии Точикистон огозгардидааст. Аз хамон руз Чумхурии Точикистон дар муносибатхои байналмилалй ба сифати субъекти мустакили хукукй байналхалкй хамкориро дар байни тамоми мамолики дунё аз руи усули дархои боз, сиёсати бисёрчабхаи хоричй, риояи муносибатхои неку хасана, дахолат накардан дар масоили дохилии дигар кишвархо, хифзи манфиатхои молию давлатии худ ба рох мондааст.

Дар баробари эълони «сиёсати дархои боз» Чумхурии Точикистон самтхои асосии сиёсати хоричии хешро муайян намудааст. Авлавиятхои самти мазкур ба хамкорихо пеш аз хама бо кишвархои аъзои ИДМ, кишвархои Осиёи Марказй, чахони ислом ва кишвархои абаркудрати минтака ва чахон бахшида шудааст. Боиси таъкид аст, ки Президента Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон дар мурочиати солинавии хеш аз 31 декабри соли 2002 аввалин маротиба расман изхор намуд, ки «сиёсати дархои кушод»-ро пеш гирифтааст. Икдоми мазкур аз бисёрсамта ва мутавозин будани сиёсати хоричии кишвар шаходат медихад, ки яке аз принсипхои бунёдии рушди гояи сиёсати хоричй махсуб мегардад.

Махз бо шарофати сиёсати муваффаконаву боровари Президенти мамлакат Эмомалй Рахмон чомеаи чахонй ба Точикистон ва азму часорати кавй, талошхои пайвастаи Сарвари давлат дар рохи ободиву осоиши Ватан, арчгузорй ба таърихи пургановати миллати бостонии точик ва ташаббусхои созандаву некбинонаи у бо нигохи боэътимод ва хайрхохона назар дорад. Ин аст, ки Точикистон дар муддати кутох аз минтакаи даргир ба маркази баргузории чорабинихои минтакавию чахонй табдил ёфт.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.