Научная статья на тему 'ЕР МАЙДОНЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШДА ДАВЛАТ НАЗОРАТИ'

ЕР МАЙДОНЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШДА ДАВЛАТ НАЗОРАТИ Текст научной статьи по специальности «Животноводство и молочное дело»

CC BY
565
58
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тупроқ унумдорлиги / ер участкалари / қонунбузарлик / ер кадастри / плодородие почв / земельные участки / неровности / земельный кадастр.

Аннотация научной статьи по животноводству и молочному делу, автор научной работы — Бозаров М.М., Алиқулов Ғ.Н., Уринов Ж.Ч., Сафаров Ф.С., Давлатов Ҳ.Н.

Ер майдонларидан фойдаланишда давлат назоратини асосий вазифалари ҳозирги ва келажак авлодларнинг манфаатларини кўзлаб ердан илмий асосланган тарзда, оқилона фойдаланиш ва уни муҳофаза қилиш, тупроқ унумдорлигини тиклаш ва ошириш, табиий муҳитни асраш ва яхшилаш жумладан коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишдан иборатдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Основными задачами государственного контроля над землепользованием являются предотвращение коррупционных правонарушений, включая рациональное использование и охрану земель, восстановление и повышение плодородия почв, сохранение и улучшение окружающей природной среды в интересах нынешнего и будущих поколений.

Текст научной работы на тему «ЕР МАЙДОНЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШДА ДАВЛАТ НАЗОРАТИ»

УУТ 631.12:33 Бозаров М.М., Аликулов F.H., Уринов Ж.Ч., Сафаров Ф.С., Давлатов ХН.

ЕР МАЙДОНЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШДА ДАВЛАТ НАЗОРАТИ

Бозаров М.М. - и.ф.н. доцент, Аликулов F-Н. - к.х.ф.н. доцент (КарМИИ); Уринов Ж.Ч. - катта укитувчи, Сафаров Ф.С. - ассистент, Давлатов Х.Н.- ассистент (ТИКХММИ Карши филиали)

Основными задачами государственного контроля над землепользованием являются предотвращение коррупционных правонарушений, включая рациональное использование и охрану земель, восстановление и повышение плодородия почв, сохранение и улучшение окружающей природной среды в интересах нынешнего и будущих поколений.

Ключевые слова: плодородие почв, земельные участки, неровности, земельный кадастр.

The main tasks of state control over land use are to prevent corruption-related offenses, including the rational use and protection of land, restoration and increase of soil fertility, preservation and improvement of the natural environment in the interests of present and future generations.

Key words: Soil fertility, land plots, irregularities, land cadastre

Кириш. Бугунги кунда Республикамиз буйлаб еримизни асраб авайлаш, ер конун бузилиш холатларини аниклаш буйича ер ва кадастр назорати инспекторлари томонидан тизимли ишлар амалга оширилмокда. Дастурий чора-тадбирлар доирасида тизимли равишда ер ресурсларини хисобга олиш ва ерлардан фойдаланишни назорат килиш, кучмас мулк объектлари, картографик фондни такомиллаштириш юзасидан ер муносабатларини тартибга солиш сохасида ер конунчилигига риоя этиш буйича доимий мониторинг килиш тизими ишлаб чикилиб жорий этилди, кучмас мулк объектларини ялпи хатловдан утказиш, 21 та давлат кадастрларини интеграциялашувига каратилган Узбекистон Республикаси Миллий геоахборот тизимини ташкил этиш ишлари амалга оширилмокда.

Мавзунинг долзарблиги. Ер табиий ресурслар ичида узига хос хусусиятлари билан ажралиб туради. У мамлакатимиз ахолисининг турмуш фаровонлигини таъминлайди, Республикамизнинг иктисодий салохияти учун моддий негиз яратади. Шу сабабли ердан хар кандай даврда ва шароитда окилона, унумли ва илмий асосланган тарзда фойдаланишни тугри ташкил этиш мамлакат бугуни ва келажаги учун нихоятда мухим ахамият касб этади. Бунда энг аввало давлат назоратини ахамияти бекиёсдир.

Тадкикот объекти ва услублари. Ер хусусидаги низолар ерларни эгалик килиш ва фойдаланиш учун бериш, кайтариб олиш, чегараларни белгилаш, ерлардан фойдаланиш ва мухофаза килиш коидаларини бузишдан келиб чикади. Ерларга эгалик килиш ва фойдаланиш жараёнида хар хил холатлар юзага келиши мумкин. Бунда ер муносабатлари субъектлари жумладан давлат органларининг харакатлари ёки уларнинг зарур булган харакатларни асоссиз бажармасликлари ер эгалари, ердан фойдаланувчилар хамда давлатнинг хукукларини бузилишига олиб келади.

Масалан, бир субъектга берилган ер участкасини иккинчи субъектнинг узбошимчалик билан эгаллаб олиши ва фойдаланиши;

белгиланган муддатда ер участкасини кайтариб бермаслик ва хоказо. Шу холатлар окибатида юзага келган мунозаралар ер хусусидаги низолар деб аталади. Ер хусусидаги низолар ердан фойдаланувчилар уртасида, улар билан давлат бошкарув органи уртасида юзага келиши мумкин.

Шуни хисобга олиш керакки, низолар хакикий ва хаёлий булиши мумкин. Иккала холатда хам низоларни хал килиш куйидаги тартибда амалга оширилади:

дастлаб низо килувчиларнинг низоси мазмуни ва уларни хукуклари чегараси аникланади, сунгра уларнинг бир - бирига нисбатан мажбурий хисобланган харакатлари урганилади. Агар хакикатан хам томонлардан бирининг хукуки бузилган булса низо уни тиклаш оркали ечилади, агар у хаёлий булса низо томонларга уларнинг хукукларини тушунтириш оркали ечилади. Ер хусусидаги низоларни уз вактида ва объектив тарзда ечиш ерлардан самарали ва окилона фойдаланиш имконини беради, чунки бунда нафакат ер эгалари

Ba ердaн фойдaлaнyвчилaрнинг конуний xyкyклaри, бaлки дaвлaтнинг ^aM ергa эгaлик хукуки ^имоя килинaди. Ер хyсyсидaги низолaр ер тyFрисидaги конун xyжжaтлaриra acocaH юридик Ba жисмоний шaхслaр Уртaсидa ер хyсyсидaги низолaр суд Ba дaвлaт хокимияти оргaнлaри томонидaн конун xyжжaтлaридa белгилaнгaн тaртибдa xaл этилaди. Бyндa xaр бир оргaннинг низони xaл килиш бyйичa кaфолaти уз худуди чегaрaсидa aник белгилaнгaн 6Ули6 бу ^тта aмaлий axaмиятгa эта.

Биринчидан бу низо юзaсидaн шикоят ёки aризa беришдa aнглaшилмовчиликлaр келиб чикишини олдини олaди.

Иккинчидан юридик шaхслaр Ba хокимият оргaнлaрининг мaсъyлиятини оширaди.

Учинчидан низолaрни xaл килиш мyддaтлaри кискaрaди. Ер хyсyсидaги низолaрни xaл килувчи дaвлaт xокимият оргaнлaри тизими кyйидaгичa:

кишл0клaр УЗИНИ-УЗИ бош^рув идорaлaри yлaр xyдyдидaги ерлaрдaн фойдaлaниш мaсaлaлaри юзaсидaн фyкaролaр Уртaсидa чик^н низолaрни xaл килaдилaр. Шaxaр xyдyдидa ергa эгaлик килиш Ba ердaн фойдaлaниш мaсaлaлaридa дaвлaт, кооперaтив Ba жaмоaт корхонaлaри билaн фyкaролaр Уртaсидa юзaгa келгaн низолaр шaxaр xокимияти идорaлaри томонидaн xaл килинaди. Тyмaн xокимият идорaлaри шу тyмaн xyдyдидaги ергa эгaлик килиш Ba ердaн фойдaлaниш мaсaлaлaридa фермер хyжaликлaри бирлaшмaлaри, клaстерлaр Ba yлaр билaн фyкaролaр Уртaсидa чиккaн низолaрни xaл килaди. Томонлaрдaн бири Респyбликaдa бyйсyнyвчи корхота бyлгaн низолaр xaмдa бир вилоятнинг турли тyмaнлaригa кaрaшли корхонaлaр Уртaсидa чиккaн низолaрни куриб чикиш вaколaти вилоят xокимияти идорaлaригa берилгaн. Турли вилоятлaргa кaрaшли корхонaлaр Уртaсидa чик^н низолaр Узбекистон Респyбликaси Вaзирлaр Мaxкaмaси томонидaн xaл килинaди. Шaxaрлaр, посёлкaлaр Ba кишлок axоли пyнктлaридa умумий фойдaлaниш тaртиби хyсyсидa, яккa тaртибдa кyрилгaн иморaтлaргa биргa эгaлик килyвчилaр Уртaсидa чиккaн низолaр сyдлaр томонидaн куриб чикилaди. Бу низолaр уй- жойгарни мерос тaрикaсидa булиш, эр-хотиагар Ba бошкa кaриндошлaр Уртaсидa тaксимлaш билaн боFлик булиши мумкин. Ер хyсyсидaги низолaрни xaл этиш кyйидaги боскичлaрдaн тaшкил топaди: •S низони кУзFaтиш; •S низони куриб чикиш; •S низо бyйичa кaрор килиш; •S кaрорни бaжaриш.

Ер хyсyсидaги низолaр томонлaрдaн бирининг aризaсигa биноaн кУзFaтилaди. Aризaгa ергa эгaлик фойдaлaниш xyкyки бyзилгaнлиги xaкидa дaлолaт берyвчи фикрлaр бaён килингaн булиб, унта тегишли xyжжaтлaр иловa килинaди. Низони куриб чикиш керaкли xyжжaтлaрни тaхт килишдaн бошлaнaди. Бу иш aсосaн обеъкт жойлaшгaн ердaги ер тузиш хизмaти оргaнигa юклaтилaди. Керaк булган xолaтлaрдa мaхсyс комиссиялaр xaм тузилиши мумкин. Комиссиягa дaвлaт xокимият оргaнлaри, ер тузиш хизмaти Ba кишлок хyжaлиги мyтaхaссислaрининг вaкиллaри киритилaди. Ер хyсyсидaги низо кУзFaтилгaндaн сунг у мaнфaaтдор томонлaр иштирокидa куриб чикилaди. Бyндa томонлaр низо куриб чикилaдигaн вaкт Ba жой xaкидa олдиндaн хaбaрдор килиб кУйишлaри зaрyр. Агар томонлaрдaн бири келмaй колсa ёки aризa бермaгaн бyлсa, ишни куриб чикиш кечиктирилaди. Низони куриб чикиш мyддaтлaри умумий тaлaбгa нисбaтaн aризa берилгaн кyндaн бошлaб бир ой мyддaт деб кaбyл килингaн.

Низо бyйичa кaбyл килингaн кaрор дaлиллaр Ba мaтериaллaргa тулик aсослaнгaн булиши Ba тaaллyкли меъёрий xyжжaтгa мос келиши керaк. К^бул килингaн адрор белгилaнгaн мyддaтдa бaжaрилиши керaк. Кyпинчa кaрорни бaжaриш тaaллyкли ер тузиш хизмaти оргaнигa юклaтилaди. Кдрорни бaжaриш бyйичa xaрaкaтлaр ер хyсyсидaги низонинг хaрaктеригa боFлик булиб конун томонидaн Урнaтилгaн. Шу сaбaбли, у адбул килингaн кaрордa кyрсaтилгaн булиши ёки адрорни бaжaриш юклaтилгaн оргaн томонидaн aниклaниши керaк. Ер хyсyсидaги низодa кaтнaшyвчи томонлaр низони xaл килишга оид xyжжaтлaр билaн тулик тaнишиш, суд жaрaёнидa кaтнaшиш, тегишли xyжжaтлaр Ba бошкa дaлиллaр тaкдим этиш, чи^рилган кaрордaн нyсхa олиш Ba унга эътироз билдириш xyкyкигa эгaдирлaр. Якга тaртибдaги курилиш эгaлaрининг умумий ер yчaсткaсидaн фойдaлaниш тaртиби бyйичa

низолар маълум бир хусусиятларга эга. Бошкалардан фаркли уларок улар низо чиккан участка жойлашган ерлардаги судлар томонидан бир ёки бир нечта ерга эгалик килувчиларнинг аризасига асосан куриб чикилади. Материалларни ишни куриб чикиш жараёнига тайёрлаш боскичида бу ишга уй-жой коммунал хужалик ва кучмас мулк кадастрлари органлари хам жалб килинади. Улар низоли участкалар чизмаси ва улардан амалда фойдаланиш буйича маълумотлар, ер участкаларини узлаштириш далолатномаларни, низо буйича хулоса ва бошкаларни такдим киладилар. Умумий фойдаланишдаги ер участкасидан фойдаланиш тартиби фукароларга карашли булган курилишларнинг кисмларини хисобга олиб аникланади. Аммо якка тартибдаги курилишларга биргаликда эгалик килувчилар уртасида ер участкасида бошкача фойдаланиш тартиби шаклланган булиб, уни узгартириш уларнинг манфаатдорлигини бузган суд тартибидан четга чикариши мумкин. Суд томонидан чикарилган карордан низо иштирокчилари норози булсалар улар 10 кун муддат ичида юкори ташкилотларга мурожаат килишлари мумкин.

Ер муносабатлари билан боглик булган низолар мулкий низоларнинг алохида тоифасини ташкил килади. Маълумки, ердан фойдаланувчилар хужалик фаолиятини амалга ошириш тартибида узларига бириктирилган ер участкаларида ишлаб чикариш, маданий-маиший ва бошка курилишлар ва иншоотларни барпо килишлари хамда ишлаб чикариш характеридаги ишларни бажаришлари мумкин. Бунда килинадиган моддий харажатлар ер билан чамбарчас боглик, кишлок хужалигида эса ер асосий ишлаб чикариш воситаси хисобланади. Шу сабабли, ердан фойдаланувчилар хукукининг бузилиши, купгина холатларда уларга моддий зарар етказиш билан келиши кузатилади. Шундай вазиятларда зарарни ундириш буйича юзага келган низолар ер муносабатлари билан боглик булган мулкий низолар хисобланади. Уларга куйидагилар киради:

давлат ва жамоат эхтиёжлари учун ер участкаларини олиб куйишда зарарларни ундириш билан боглик булган низолар;

курилиш ва бошка ишлар натижасида бузилган ерларни кайта тиклаш учун харажатлар киймати буйича низолар;

фермер хужалиги ерларини узбошимчалик билан эгаллаб олиш натижасида курилган зарарни тулаш буйича низолар;

ер участкалари давлат ва жамоат эхтиёжлари учун олиб куйилганда уй-жойлар бузилгани учун ер майдони бериш билан боглик низолар.

Келтирилган низолар судларда куриб чикилади. Зарарнинг кийматини хокимият органлари томонидан тузилган бахолаш комиссиялари аниклайди. Шуни кайд килиш керакки, мулкий низо хар доим хам ер билан боглик низо натижасида келиб чикмайди. Бундай холларда объектлар буйича чегараланиши лозим булган низонинг иккала хили хам мавжуд булади. Бунда дастлаб ердан фойдаланиш хукуки масаласи ундан кейин эса фукаролик хукуки масаласи куриб чикилади. Ернинг хукукий мухофазаси бу уларни хукукий воситалар ёрдамида мухофазалаш. Яъни давлат органлари ерларига нисбатан корхоналар, ташкилотлар, муассасалар ва фукароларнинг хукук ва мажбуриятларини урнатишини кузда тутади. Мухофаза ерлардан окилона фойдаланган ер эгалари ва ердан фойдаланувчиларни иктисодий рагбатлантириш хамда конунбузарларни жазолаш йули билан олиб борилади. Ер тугрисидаги конун хужжатларини бузиш, давлатнинг ерга эгалик хукукини хамда ер эгалари ва ердан фойдаланувчиларнинг хукукларини бузиш жамият учун хавфли булган конунбузарликлардан бири хисобланади. Ер эгалари, ердан фойдаланувчилар ва ижарачилар томонидан амалга оширилган ер участкалари олди-сотдиси, уларни хадя килиш, гаровга куйиш ер участкаларини узбошимчалик билан айрибошлаш конунга биноан хакикий эмас деб хисобланади (Ер кодекси, 90-модда).

Нима сабабдан битимлар цонунга зид эканлигини аницлаш учун уларнинг цисцача таърифини бериб утамиз. Ер участкаси олди-сотдиси деганда конунга хилоф равишда хак тулаш эвазига уз фойдаланиш хукукини бошка субъектга утказиш тушунилади.

Ерларни хадя килиш деганда узбошимчалик билан ер участкасини бепул бирор шахсга ёки ташкилотга фойдаланиш учун бериш тушунилади.

Ерлaрни гaровгa куйиш дегaндa yзбошимчaлик билaн уз фойдaлaниш xyкyкини кредит берyвчигa, бирор бир мaжбyриятни бaжaриш учун зaрyр бyлгaн мaълyм вaктгa бериш кyздa тyтилaди. Ер yчaсткaлaрини yзбошимчaлик билaн aйирбошлaш кaчон икки ёки бир нечa ердaн фойдaлaнyвчилaр конун бyйичa Урнaтилгaн тaртибгa хилоф рaвишдa ер yчaсткaлaри билaн aлмaшишлaри окибaтидa содир бyлaди. Юкоридa келтирилгaн битимлaр yлaр тyзилгaн вaктдaн бошлaб конунга зид xисоблaнaди. Бу рaсмий xyжжaтдa суд кaрори ёки xyкмидa, кaфолaтли дaвлaт xокимияти оргaнлaрининг кaрорлaридa a^ эттирилaди. Aйбдорлaр конyндa белгилaнгaн тaртибдa жaвобгaр бyлaдилaр. Ер кодексининг 90-моддaсигa мyвофик кyйидaги X0лaтлaрдa xaм aйбдор шaхслaр жaвобгaр xисоблaнaдилaр.

- ерлaрдaн белгилaнгaн мaксaддa фойдaлaнмaгaнликдa;

- ер yчaсткaлaрини yзбошимчaлик билaн эгaллaб олгaнликдa;

- кишлок хyжaлиги ерлaрини Ba бошад ерлaрни яроксиз xолгa келтиргaнликдa, yлaрни кимёвий Ba рaдиоaктив моддaлaр, ишлaб чикaриш чикиндилaри xaмдa оковa сyвлaр билaн ифлослaнтиргaнликдa;

- ерлaрнинг xолaтигa сaлбий тaъсир кyрсaтaдигaн объектлaрни жойлaштиргaнликдa, кyргaнликдa, лойиxaлaштиргaнликдa, фойдaлaнишгa топширилгaнликдa;

- ерлaрдaн фойдaлaнишнинг тaбиaтни мyxофaзa килишгa оид тaлaблaрини бaжaрмaгaнликдa;

- ер эгaлaри, ердaн фойдaлaнyвчилaр, ижaрaчилaргa Ba мyлкдорлaргa кaрaшли ер yчaсткaлaрининг мaрзa белгилaрини йук килингaнликдa;

- дaвлaт ер кaдaстри мaълyмотлaрини бузиб кyрсaтгaнликдa;

- yзбошимчaлик билaн пичaн Ургaнликдa Ba чорвa моллaр боккaнликдa;

- ёввойи yтлaр Ba зaрaркyнaндaлaргa кaрши кyрaш чорaлaрини кyрмaгaнликдa;

- ердaн хyжaсизлaрчa фойдaлaнгaнликдa, ерлaрнинг xолaтини яхшилaш xaмдa тупрокни сyв Ba шaмол эрозиясидaн xaмдa тупрок xолaтининг ёмонлaшyвигa олиб келaдигaн бошкa жaрaёнлaрдaн сaклaш мaжбyриятлaрини бaжaрмaгaнликдa;

- ер yчaсткaлaри бериш тyFрисидaги aризaлaрни куриб чикишнинг белгилaнгaн мyддaтлaри Ba тaртибини бyзгaнликдa.

Ер тyFрисидaги конун xyжжaтлaрини бyзгaнлик учун xyкyкий сaнкциялaр кУллaнмaйди. Улaр уз нaвбaтидa мaзмyнигa кyрa: ергa xyкyкий, жиноий, мaъмyрий, тaртибгa чaкирyвчи Ba мулкий кyринишгa булитади. Ергa xyкyкий сaнкциялaр ер yчaсткaсининг xyкyкий тaкдири билaн боFлик бyлaди. Aгaр yчaсткaси олди-сотдиси фyкaролaр томонидaн очик кyринишдa aмaлгa оширилсa, ер yчaсткaси кaйтaриб олинaди. ^йгариб олиш тyFрисидaги тегишли дaвлaт xокимият органи кaроридa ер yчaсткaси сотyвини aмaлгa оширгaн шaхсдaн кaйтaриб олиши керaклиги кyрсaтилaди, aмaлдa эсa у сотиб олгaн шaхсдaн (хaридордaн) тортиб олитади. Aгaр олди-сотди тaшкилотлaр Уртaсидa aмaлгa оширилгaн бyлсa, ер yчaсткaси сотyвчигa кaйтaрилaди. Aгaр тaшкилот ер yчaсткaсини фyкaродaн сотиб олгaн бyлсa, у хaридордa колдирилaди ёки у тортиб олиниб бошкa фойдaлaнyвчигa берилaди. ^онунга aсосaн гaровгa кУйилгaн, xaдя килинган ер yчaсткaлaри xaм aгaр томонлaрдaн бири тaшкилот бyлмaсa дaвлaт xисобигa тортиб олинaди. Ер yчaсткaлaри yзбошимчaлик билaн эгaллaб олингaндa уни ким эгaллaб олишидaн кaтъи нaзaр кaйтaриб олинaди. Жиноий жaвобгaрлик дегaндa конун xyжжaтлaрини бyзгaн шaхслaргa нисбaтaн суд томонидaн тегишли ж&зони кУллaш тyшyнилaди. Узбекистон Респyбликaси Жиноят кодексигa aсосaн (229- моддa) ер yчaсткaлaрини yзбошимчaлик билaн эгaллaб олиш ёки aйрибошлaш, олди-сотдини aмaлгa ошириш ёки бош^ конунни бyзyвчи xaрaкaтлaр учун мaълyм мyддaтгa (1-3 йил) aхлок тyзaтиш ишлaри ёки жaримa тyлaш (энг гам иш xaкининг 50-100 бaрaвaри микдоридa), 6 ойгaчa кaмок ёки 8 ойгaчa озодликдaн мaxрyм килиш билaн жaзолaнaдилaр, юридик шaхслaр эсa уз вaзифaлaридaн четлaштирилaдилaр (215-моддa). Мaъмyрий жaвобгaрлик жaмиятгa yнчaлик хaвф тyFдирмaйдигaн конyнбyзaрликлaр учун кУллaнилaди Ba сaнкциялaр дaвлaт X0кимияти оргaнлaри, дaвлaт инспекцияси xaмдa хaлк сyдлaри томонидaн кУллaнилaди. Ердaн фойдaлaниш Ba ерни мyxофaзaлaш борaсидa содир этилгaн xyкyкбyзaрлик xaмдa жaвобгaрлик

учун Узбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги Кодексининг (МЖТК) куйидаги моддаларига тугри келади:

Ердан хужасизларча фойдаланиш ёки уларни яроксиз холда тушириш (65-модда):

1) Ердан хужасизларча фойдаланиш.

2) Объектлар курилиши пайтида тупрокнинг унумдор катламини олмаслик.

3) Ер майдонларидан бошка максадларда фойдаланиш.

4)Ерларни фойдаланишдан чикишига, хосилдорлик пасайишига, тупрокнинг унумдор катлами бузилиши ёки йук булиб кетишига олиб келадиган бошка харакатларни содир этиш.

5) Таназзулга юз тутган кишлок хужалиги ерларини консервациялашнинг бошланган тартибини бузиш.

6) ^ишлок хужалиги ва бошка ерларни яроксиз холда тушириш.

7) Ерларни ишлаб чикариш чикитлари ва бошка чикиндилар, кимёвий ва радиактив моддалар хамда окова сувлар билан ифлосланиш. Шундай конунбузарликни содир этиш 65-модда буйича фукароларга энг кам иш хакининг бир бараваридан уч бараваригача, мансабдор шахсларга эса уч бараваридан беш бараваригача микдорда жарима солишга сабаб булади.

Хужалик ичидаги ер тузиш лойихаларидан четланиш, Давлат ер кадастри юритиш коидаларини бузиш (68-модда).

1) Тасдикланган ер тузиш лойиха хужжатларидан тегишли рухсат булмай туриб четга чикиш.

2) Тегишли давлат хокимияти органлари билан келишмай туриб объектларни жойлаштириш, лойихалаш, куриш ва уларни фойдаланишга топшириш.

3) Давлат ер кадастри юритиш коидаларини бузиш.

4) Ердан фойдаланиш тугрисидаги хисоботларни бузиб курсатиш.

5) Ердан фойдаланиш тугрисида ахборотлар беришдан буйин товлаш ёки нотугри маълумот бериш. Шу каби конун бузарликларни содир этиш 68-модда буйича фукароларга энг кам иш хакининг учдан бир кисмидан, бир бараваригача, мансабдор шахсларга эса бир бараваридан уч бараваригача микдорда жарима солишга сабаб булади. Худди шундай конунбузарликлар агарда тегишли маъмурий жазо чораси кулланилганидан кейин бир йил давомида такроран содир этилса, у холда фукароларга энг кам иш хакининг бир бараваридан уч бараваригача, мансабдор шахсларга эса уч бараваридан етти бараваригача микдорда жарима салинади.

Бугунги кунда амалда булган ^онунларимизда ерларни узбошимчалик билан эгаллаб олиш холатларига нисбатан кескин чоралар куриш аник белгилаб берилган. Жумладан:

Узбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодексининг 60-

моддаси 2-кисмига асосан ер участкаларини узбошимчалик билан эгаллаб олиш холатлари учун фукароларга базавий хисоблаш микдорининг ун бараваридан ун беш бараваригача, мансабдор шахсларга эса йигирма баравардан уттиз бараваргача микдорда жарима солишга ёки ун беш суткагача маъмурий камокка олишга;

60-прим (1) моддаси буйича сугориладиган ерларни узбошимчалик билан эгаллаб олишга йул куймаслик буйича ер эгаси, ердан фойдаланувчи ёки ижарачи томонидан чоралар курмаслик учун фукароларга базавий хисоблаш микдорининг ун бараваридан ун беш бараваригача, мансабдор шахсларга эса йигирма бараваридан уттиз бараваригача микдорда жарима солишга ёки ун беш суткагача маъмурий камокка олишга сабаб булади.

Бу холатларни аниклаш ва чоралар куриш учун тегишли хужжатлар Кадастр агентлигининг ер назоратчи инспекторлари томонидан расмийлаштирилиб, судларга даъво аризалар киритади ва судлар томонидан чоралар курилади.

Шунингдек, 68-прим (1) моддаси буйича Кучмас мулкка булган хукукларни давлат руйхатидан утказишни амалга оширувчи органга ер участкасига булган хукукни руйхатдан утказиш учун уз вактида мурожаат этмаслик, фукароларга базавий хисоблаш микдорининг бир бараваридан уч бараваригача, мансабдор шахсларга эса — уч бараваридан беш бараваригача микдорда жарима солишга сабаб булади.

Узбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 197-прим 1)

моддасида сyFоpилaдигaн ерларни Узбошимчaлик билан эгаллаб олишга йул кУймaслик бyйичa ер эгаси, ердан фойдaлaнyвчи ёки ижарачи томонидан чоралар курмаслик, шyндaй килмиш учун мaъмypий жазо кулланилганидан кейин содир этилган бyлсa, базавий хисоблаш микдорининг бир юз эллик бараваридан уч юз бараваригача микдорда жарима ёки икки йилдан Уч йилгача ахлок тузатиш ишлари ёхуд уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёки уч йилдан беш йилгача озодликдан махрум килиш билан жазоланади.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мух,окамаси. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 8 июнда ПФ-6243-сонли "Ер муносабатларида тенглик ва шаффофликни таъминлаш, ерга булган хукукларни ишончли химоя килиш ва уларни бозор активига айлантириш чора-тадбирлари тyFpисидa"ги фармони кабул килинди. Бу хужжат ер участкаларини ажратишнинг барча учун тенг, шаффоф ва бозор тамойилларига асосланган тартибини жорий этиш, ерга оид мулкий ва хукукий муносабатларда баркарорликни таъминлаш, ерларни мухофаза килиш, ер эгаларининг мулкий хукукларини кафолатлаш, шунингдек, ернинг иктисодий кийматини белгилаш оркали уни фукаролик хукукий муносабатлар объекти сифатида эркин муомалага киритишда мухим дастуриламал 6Ули6 хизмат килади.

Фармоннинг 10-бандида ер тоифасидан катъий назар барча турдаги ер участкалари, бино-иншоотларга булган хукукларни давлат pyйхaтидaн yткaзмaслик холатларини аниклаш, ер участкаларининг yзбошимчaлик билан эгаллаб олинишига ва чегараларини yзбошимчaлик билан yзгapтиpишгa йул куймаслик чораларини куриш, ердан максадли фойдаланилиши устидан давлат назорати Кадастр агентлигига юклатилган.

2021 йилнинг 30 апрель кунидаги хисоботга кура кадастр агентлиги назоратчилар томонидан аникланган ерларни узбошимчалик билан эгаллаб олиш холатлари республикамиз буйлаб 6799 та холатда жами 1467,0 гектар ер майдонни ташкил этади. Ушбу ерларни фукароларимиз ва куштирнок ичидаги уддабурон тадбиркорларимиз куйидаги максадларда узбошимчалик билан эгаллаб олганликлари маълум булди;

1. Уй-жой куриш максадида 4224 та холатда 406 гектар.

2. Нотурар жой куриш максадида 1584 та холатда 166 гектар.

3. Томорка сифатида фойдаланиш максадида 437 та холатда 203 гектар.

4. Балик ховузи килиш максадида 32 тахолатда 245 гектар.

5. Тупрок каръер килиш максадида 111 та холатда 9 гектар.

6. Бошка максадларда 411 та холатда 437 гектар ер майдонлари эгаллаб олинган.

Юкорида айтиб утилган конун бузилиш холатларини бартараф этиш ва тегишли чоралар

белгилаш максадида Кадастр агентлигининг худудлардаги ер ва кадастр назорати буйича инспекторлари томонидан куйидаги тадбирлар амалга оширилди. Ер конун бузилишини содир этган 6332 та шахсга, 158 та ердан фойдаланувчи субъектларга бажарилиши мажбурий булган ёзма курсатмалар берилди, туман (шахар) хокимлигига 4914 маротаба такдимномалар киритилган, прокуратура органларига 2785 та маълумотлар киритилган ва Судларга 4391 та даъво аризалари киритилган. Ер умум миллий бойликдир, Узбекистон Республикаси халки хаёти, фаолияти ва фаровонлигининг асоси сифатида ундан окилона фойдаланиш зарур ва у давлат томонидан мухофаза килинади.

Узбекистон Республикаси Давлат Солик кумитаси хузуридаги Кадастр агентлиги вилоят (туман) бошкарма ва булимлари томонидан Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 24 февралдаги П^-5006-сонли карори ижроси юзасидан:

ер участкаларини уз вактида давлат руйхатидан утказмаслик холатларини аниклаш ва давлат руйхатидан утказилишини таъминлаш буйича 8924 та холатда фукаролар томонидан давлат руйхатидан утказилмаганлик холатлари аникланиб, тегишли чоралар курилиши натижасида ер участкаларини давлат руйхатидан утказилиши таъминланди.

Умид киламизки, ер назоратчи инспекторлари томонидан ердан фойдаланувчи субъектларга берилган ёзма курсатмалар, туман (шахар) хокимлигига киритилган такдимномалар, прокуратура органларига киритилган маълумотлар, Судларга киритилган

даъво аризалари урнатилган тартибда киска муддатларда куриб чикилади ва узининг мантикий якунига етказилади.

Шунингдек, биринчи марта жиноят содир этган шахслар агар у узбошимчалик билан эгалланган ер участкасининг кайтарилишини таъминласа хамда узбошимчалик билан эгаллаб олишнинг окибатларини бартараф килса, жавобгарликдан озод этилади.

Ушбу кодекснинг 229-прим (1) моддасига кура Ер участкаларини узбошимчалик билан эгаллаб олиш, агар худди шундай харакатлар учун маъмурий жазо кулланилганидан кейин содир этилган булса, базавий хисоблаш микдорининг эллик бараваридан юз бараваригача микдорда жарима ёки уч йилгача ахлок тузатиш ишлари ёхуд бир йилгача озодликни чеклаш ёки бир йилгача озодликдан махрум килиш билан жазоланиши аник белгилаб куйилган.

Хулоса, таклиф ва тавсиялар. Ушбу сохада куйидаги чора-тадбирларни амалга ошириш максадга мувофик деб хисоблаймиз:

Узбекистон Республикаси давлат солик кумитаси хузуридаги Кадастр агентлиги ва унинг худудий бошкармалари, булимлари хамда сохага дахлдор мутахассислар хамкорлигида аник режа асосида ахоли уртасида ер билан боглик булган конун-коидаларни таргиб этиш ва ахолининг сиёсий хукукий саводхонлигини ошириш, оммавий ахборот воситалари оркали Ер ресурсларини мухофаза килишга каратилган мавзуларда хар чорагида бир мартадан брифингларни ташкил этиш, конунда белгиланган тартиб асосида Кадастр агентлиги тизимидаги мутахассисларни малакасини ошириш курсларига жалб этиш хамда ривожланган давлатларни ер майдонларидан фойдаланишдаги тажрибаларини республикамизда мослаб таргиб килиш ташкил этиш.

АДАБИЁТЛАР

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 7 сентябрдаги "Узбекистон Республикаси давлат солик кумитаси хузуридаги кадастр агентлиги фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-4819-сонли карори. 2020 йил 7 сентябрь.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 17 июндаги "^ишлок хужалигида ер ва сув ресурсларидан самарали фойдаланиш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5742-сонли Фармони. 2019 йил 17 июнь.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 18 июндаги "^ишлок хужалигида тупрокнинг агрокимёвий тахлил тизимини такомиллаштириш, экин ерларида тупрокнинг унумдорлигини ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 510-сонли карори. 2019 йил 18 июнь.

4. ^ашкадарё вилояти шароитида ер муносабатларида учрайдиган айрим муаммолар ва уларнинг ечими //Узбекистон замини. 2019 йил, 4-сон. http://www.biznes-dailv.uz/щ/Ылaexpert /61219 https://www.gazeta.uz/uz/2017/12/10/qisЫoq-xuialigi

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.