Научная статья на тему 'Солиққа тортиш тартиб-таомилларини соддалаштириш тадбиркорлик фаолиятини ривожлантиришнинг муҳим омили'

Солиққа тортиш тартиб-таомилларини соддалаштириш тадбиркорлик фаолиятини ривожлантиришнинг муҳим омили Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1079
82
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
солиқ / имтиёз / тадбиркорлик / якка тартибдаги тадбиркор / ставка / даромад / қатъий белгиланган солиқ / бюджет / солиқ сиёсати / соддалаштирилган тартиб / фойда / tax / privilege / advantage / entrepreneurship / individual entrepreneur / rate / income / fixed rate / budget / tax policy / simplified design / profit

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Гадоев Эркин Файзиевич

Ушбу мақолада солиқ-бюджет сиёсатининг 2015 йилга мўлжалланган асосий йўналишлари келтирилган бўлиб, унга асосан солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар ставкаларидаги асосий ўзгаришлар, шунингдек, солиққа тортишнинг айрим масалалари тўғрисида батафсил тўхталиб ўтилган. Шу билан бир қаторда асосий эътибор иқтисодиётда солиқ юкини пасайтиришга, солиқларнинг ижтимоий йўналтирилганлиги ва солиққа тортиш механизмини соддалаштиришга қаратилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SIMPLIFICATION OF TAXATION ORDER AS IMPORTANT FACTOR OF ENTREPRENEURSHIP

There is considered in the article main directions of tax policy in the Republic of Uzbekistan in 2015, changes of tax and due payments rates, as well noted some specific issues of taxation. In that regards attention is paid to decreasing of tax burden to economy, social devotedness of taxes and simplification of taxation.

Текст научной работы на тему «Солиққа тортиш тартиб-таомилларини соддалаштириш тадбиркорлик фаолиятини ривожлантиришнинг муҳим омили»

Гадоев Э.Ф.,

Узбекистон Республикаси Давлат солик, кумитаси Солик академияси ректори, иктисод фанлари номзоди, доцент

СОЛИККА ТОРТИШ ТАРТИБ-ТАОМИЛЛАРИНИ СОДДАЛАШТИРИШ ТАДБИРКОРЛИК ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ МЩМ ОМИЛИ

Солиц-бюджет сиёсатининг 2015 йилга мулжал-ланган асосий йуналишлари 2014 йил 4 декабрдаги УРЦ-379-сонли «Солиц ва бюджет сиёсатининг 2015 йилга мулжалланган асосий йуналишлари цабул цилинганлиги муносабати билан Узбекистон Респуб-ликасининг айрим цонун цужжатларига узгартиш ва цушимчалар киритиш тугрисида»ги Узбекистон Республикаси Цонуни ва Узбекистон Республикаси Президентининг 2014 йил 4 декабрдаги «Узбекистон Республикасининг 2015 йилги асосий макроицтисодий курсаткичлари прогнози ва Давлат бюджети пара-метрлари тугрисида»ги ПЦ-2270-сонли царорида уз ифодасини топган.

Ушбу х,ужжатларда белгиланган соликлар ва бошка мажбурий ту-ловлар ставкаларидаги асосий узга-ришлар, шунингдек, солик солишнинг айрим масалалари туFрисида батаф-

V и V V

сил тухталиб утадиган булсак, асосий эътибор иктисодиётда солик юкини пасайтиришга, соликларни ижтимоий йуналтирилганлигига ва соликка тор-тиш механизмини соддалаштириш-

га каратилганлигини яккол кузатиш мумкин.

Жумладан, юридик шахслардан олинадиган фойда солиFининг база-вий ставкаси 2014 йилдаги солик став-касига нисбатан 0,5 фоизли пунктга пасайтирилди ва 8 фоиз урнига 2015 йилда 7,5 фоиз килиб белгиланди.

2015 йилнинг 1 январидан бошлаб жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиFини х,исоблашда энг

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 1

кам иш х,ак,ининг бир бараваригача «0» даражали ставкани назарда тутув-чи турт п0F0нали солик ставкаларини куллаш тартиби жорий этилди.

2014 йилда жисмоний шахслар-дан олинадиган даромад солиFини х,исоблашда уч п0F0нали солик став-калари кулланилган булиб, «0» дара-жали ставка кузда тутилмаган эди.

Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиFи 2015 йилнинг 1 янва-ридан бошлаб солик солинадиган да-ромаднинг энг кам иш х,акининг бир бараваригача микдоридан «0» фо-изли ставкани, энг кам иш х,акининг бир бараваридан беш бараваригача микдоридан 8,5 фоизли ставкани, энг кам иш х,акининг беш бараваридан ун бараваригача микдоридан 17 фоизли ставкани ва энг кам иш х,акининг ун бараваридан юкори микдоридан 23 фоизли ставкани куллаган х,олда х,исоб-китоб килинади.

Соликни х,исоблаш 2015 йил 1 ян-вардаги амалда булган энг кам иш х,аки микдори, яъни 118 400 сумдан келиб чиккан х,олда амалга оширила-ди ва йил давомида энг кам иш х,аки микдори узгарган такдирда х,ам кайта куриб чикилмайди.

Шунингдек, конун х,ужжатларига мувофик энг кам ставка буйича солик солинадиган жисмоний шахсларнинг алох,ида даромад турларини соликка тортиш максадида энг кам ставка 8,5 фоиз микдорида белгиланган.

Курилиш сох,асини ривожланти-риш билан боFл и к яна бир кулайлик, яъни курилиш фаолияти билан шуFулланаётган микрофирма ва кичик корхоналар учун ягона солик тулови

ставкаси 2015 йил 1 январдан бошлаб 1 фоизга, яъни 2014 йилдаги 6 фоиз урнига 5 фоизга пасайтирилди.

Улгуржи ва улгуржи-чакана савдони амалга оширувчи савдо корхоналари учун (бундан дорихона ташкилотлари мустасно) 2015 йилнинг 1 январидан бошлаб ягона солик тулови ставкаси унификация килиниб (бирхиллаш-тирилиб), 5 фоиз микдорида белги-ланди.

Сартарошлик хизматлари, маникюр, педикюр, косметолог хизматлари ва бошка шунга ухшаш хизматларни кур-сатадиган якка тартибдаги тадбиркор-лардан олинадиган катъий белгиланган солик ставкалари фаолият амалга оширилган жойга караб, 2015 йилнинг 1 январидан бошлаб 2014 йилга нисбатан энг кам иш х,акининг 0,5 ба-равари микдорида пасайтирилди.

Катъий белгиланган солик туловчи-ларнинг барча тоифалари учун катъий белгиланган солик ставкаси йил бо-шига белгиланган энг кам иш х,аки микдоридан, яъни 118 400 сумдан келиб чикиб аникланади ва йил давомида энг кам иш х,аки микдори узгарган такдирда х,ам кайта куриб чикилмайди.

Шунингдек, сув захираларидан тежамли ва окилона фойдаланиш-ни таъминлаш максадида 2015 йилнинг 1 январидан бошлаб алкогол-сиз ичимликлар ишлаб чикарувчи корхоналарга алкоголсиз ичимликлар ишлаб чикаришда фойдалан-ган сув х,ажмларининг 1 куб метри учун 10 000 сум микдорида х,амда бошка максадлар учун 1 куб метр ер усти сув манбалари учун 61,9 сум ва

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 1

ер ости сув манбалари учун 78,6 сум микдорида сув ресурсларидан фойда-ланганлик учун солик тулашлари бел-гиланди.

Бунда мазкур корхоналар сув ресурсларидан фойдаланганлик учун соликни солик солиш тартибидан (умумбелгиланган ёки соддалашти-рилган солик солиш тартиби) катъи назар тулайдилар.

Жисмоний ва юридик шахсларнинг мол-мулкига солинадиган соликлар буйича х,ам тегишли узгаришлар кузда тутилган.

Жумладан, жисмоний шахсларнинг мол-мулкига солинадиган солик-нинг асосий ставкаси 2015 йилда мол-мулклар учун инвентаризация кийматига нисбатан 1,3 фоиз микдорида белгиланган.

Жисмоний шахсларнинг мол-мулкига солинадиган солик буйича алох,ида ставкалар шах,арларда жой-лашган умумий майдони 200 кв метр-дан 500 кв метргача булган турар жой ва квартираларга 1,6 фоиз, майдони 500 кв метрдан ортик булган турар жой ва квартиралар учун эса 2,2 фоиз микдорида белгиланган.

Жисмоний шахслар мол-мулкининг бах,олаш органлари томонидан белгиланган инвентаризация киймати мавжуд булмаганда, соликни унди-риш 2015 йил 1 январдан бошлаб мол-мулкни Тошкент шах,ри ва вило-ят марказларида 20 328,0 минг сум микдоридаги, бошка шах,арлар ва кишлок жойларда эса 8 833,0 минг сум микдоридаги шартли кийматидан келиб чиккан х,олда амалга ошири-лади.

Юридик шахслар учун эса кучмас мулкни объектлар буйича х,исобга куйиш, мол-мулк солиFи х,исоб-китобини топшириш ва уни тулашни ушбу мулк жойлашган жойида амалга ошириш тартиби белгилаб куйилди.

Жисмоний шахслардан олинади-ган ер солиFини х,исоблашда 2015 йил 1 январдан белгиланган норматив-лардан юкори ер участкаларига база-вий ставкаларга 1,5 купайтирилувчи коэффициент кулланилади.

Бунда жисмоний шахслардан оли-надиган ер солиFини х,исоблаш мак-садида ер участкаларининг норма-тивлари Тошкент шах,ри, Нукус ша^ри ва вилоятлар буйсунувидаги ша^арлар буйича 0,06 гектар, бошка ах,оли пунктлари буйича (де^кон хужаликларидан ташкари) 0,1 гектар микдорида белгиланган.

Микрофирмалар, кичик корхоналар х,амда фермер хужаликлари учун 2015 йил 1 январдан ягона ижтимоий тулов ставкаси мех,натга ^ак тулаш фондига нисбатан 2014 йилда амалда булган 25 фоиз урнига 15 фоиз микдорида белгиланганлиги уларда солик юки-нинг сезиларли пасайтирилишини таъминлайди.

Узбекистон Республикаси Прези-дентининг 2014 йил 4 декабрда-ги «Узбекистон Республикасининг 2015 йилги асосий макроиктисодий курсаткичлари прогнози ва Давлат бюджети параметрлари туFрисида»ги ПК-2270-сонли карорига мувофик иктисодий ва ижтимоий ах,амиятга эга булган катор солик имтиёзларининг амал килиш муддатлари узайтирилди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 1

Жумладан, бюджет ташкилотла-рининг асосий фаолияти сох,асида курсатадиган пуллик хизматлари-дан оладиган кушимча даромадлари буйича белгиланган солик имтиёзла-рининг амал килиш муддати 2018 йил 1 январгача узайтирилди.

Шунингдек, олий таълим муасса-саларининг тулов-контракт асосида кадрларни тайёрлаш учун тушадиган маблаFлардан олий таълим муасса-саларини (моддий-техника базасини мустах,камлаш, укув жараёнини замо-навий таълим воситалари билан таъ-минлаш, олий таълим муассасалари ходимларини моддий раFбатлантириш учун максадли фойдаланиш шарти билан) соликлар ва давлат максадли жамFармаларига ажратмалардан озод этиш буйича имтиёзлар х,ам 2018 йил 1 январгача узайтирилди.

Солик сиёсатининг 2015 йилдаги асосий йуналишларида тадбиркорлик субъектлари, айникса янгидан фаоли-ятини бошлаётган тадбиркорлар учун катор кулайликлар белгиланган.

Жумладан, микрофирма ва кичик корхоналарни х,амда ёшларни тад-биркорликка кенг жалб этишни янада раFбатлантириш максадида микро-фирмалар ва кичик корхоналар то-монидан республиканинг касб-х,унар коллежлари, академик лицейлари ва олий таълим муассасалари битирув-чилари билан мех,нат шартномалари тузилганда, банд ходимларнинг уртача йиллик сони конун х,ужжатларида белгиланган чекланган нормативи 20 фоиздан 50 фоизга оширилди.

п V» V» V

Янги руйхатдан утган якка тар-тибдаги тадбиркорлар ва юридик

шахс ташкил этмаган оилавий тадбиркорлик субъектлари томонидан суFурта бадаллари ва катъий белгиланган соликни тулашни улар давлат руйхатидан утказилган ойдан кейин-ги ойдан бошлаб амалга оширилиши белгилаб куйилди.

Касб-х,унар коллежлари битирувчи-лари коллежни тамомлагандан кейин ун икки ой ичида якка тартибдаги тад-биркор сифатида давлат руйхатидан утган такдирда, якка тартибдаги тад-биркор сифатида давлат руйхатидан утган санадан эътиборан катъий белгиланган соликни тулашдан олти ой муддатга озод этилади.

Агар якка тартибдаги тадбиркор сифатида давлат руйхатидан утилган пайтдан бошлаб коллеж битирувчиси ун икки ой ичида фаолиятини тугатса, катъий белгиланган солик фаолияти амалга оширилган бутун давр учун туланади.

Шунингдек, 2015 йилнинг 1 январи-дан бошлаб тадбиркорлик субъектлари солик ва молиявий х,исоботларини факатгина телекоммуникация канал-лари оркали электрон жужжат тарзи-да такдим этишлари тартиби белгилаб куйилди. Бу меъёр тадбиркорлик субъектларини ушбу х,исоботларни такдим этиш билан боFлик вакт сар-фи ва молиявий харажатларининг кискартирилишини таъминлайди.

Давлат солик хизмати органи-га ёзма билдириш юбориб, текши-рувлар натижалари буйича кушимча х,исобланган соликлар ва бошка маж-бурий туловлар, шунингдек, молиявий санкциялар суммаларини тулашни ундириш туFрисида карор кабул

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 1

к.илин^н кyндaн эътибоpaн олти ой мобaйнидa тeнг yлyшлapдa aмaлгa ошиpиш хУКУКини нaзapдa тyтaди-гaн тapтиб юpидик шaхcлap cингapи яккa тapтибдaги тaдбиpкоpлapгa хaм тaтбик этилиши х^м бeлгилaнди.

Кишлок хyжaлиги коpхонaлapи учун ep cолиFи вa ягонa ep cолиFи туловининг дaвpийлиги йилигa уч мap-тaдaн икки мapтaгa киcкapтиpилди, яъни кишлок хyжaлиги коpхонaлa-pи томонидaн ep cолиFи вa ягонa ep

cолиFин и тyлaш хи^бот йилининг 1 ceнтябpигa кaдap йиллик ^лик cyммacининг 30 фоизи вa хи^бот йилининг 1 дeкaбpигa кaдap cоликнинг KOлгaн cyммacи микдоpидa aмaлгa ошиpилaди.

Шyбхacиз, 2015 йилнинг ^лик ^ё-caтидa бeлгилaнгaн йyнaлишлapи pec-пyбликaмиздa иктиcодий ycиш вa иж-тимоий pивожлaнишни тaъминлaшгa хизмaт килaди.

Адабиётлар:

1. Узбeкиcтон Pecпyбликacининг 2014 йил 4 дeкaбpдaги «Солик вa бюджeт cиёcaтининг 2015 йил^ мyлжaллaнгaн acоcий йyнaлишлapи кaбyл килин^нлиги мyноcaбaти билaн Узбeкиcтон Pecпyбликacи-нинг aйpим конун хyжжaтлapигa yзгapтиш вa кУшимчaлap киpи-тиш тyFpиcидa»ги УPК-379-cонли Конуни. II Узбeкиcтон Pecпyбликacи конун хyжжaтлapи тyплaми, 2014 й., 49^он.

2. Узбeкиcтон Pecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2014 йил 4 дeкaбpдa-ги «Узбeкиcтон Pecпyбликacининг 2015 йилги acоcий мaкpоиктиcодий кypcaткичлapи пpогнози вa Дaвлaт бюджeти пapaмeтpлapи тyFpиcидa»ги ПК-2270-cонли кapоpи. II Узбeкиcтон Pecпyбликacи конун хyжжaтлapи тyплaми, 2014 й., 50-cон.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ I ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.