Научная статья на тему 'Эпилепсия у пожилых больных и их лечения с сопуствующей соматической патологией'

Эпилепсия у пожилых больных и их лечения с сопуствующей соматической патологией Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
76
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
эпилепсия / болезнь почек / соматические заболевание / лечение. / epilepsy / kidney disease / somatic diseases / treatment.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Замира Бабаджанова, Нигора Эркинова, Райхон Хатамова

В статье рассматратриваются взаимосвязь и лечение эпилепсии у пожилых людей в Узбекистане с сопутствующими соматическими заболеваниями, такими как сердечно –сосудистые заболевания, заболевание почек, желудочно-кишечное тракты и другие.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — Замира Бабаджанова, Нигора Эркинова, Райхон Хатамова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Epilepsy in elderly patients and their treatment with concomitant somatic pathology

The article discusses the relationship and treatment of epilepsy in the elderly in Uzbekistan with concomitant somatic diseases, such as cardiovascular disease, diabetes, renal pathology, diseases of the gastrointestinal tract and others.

Текст научной работы на тему «Эпилепсия у пожилых больных и их лечения с сопуствующей соматической патологией»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Epilepsy in elderly patients and their treatment with concomitant somatic pathology

Zamira BABADJANOVA 1 Nigora ERKINOVA 2 Raykhon KHATAMOVA 3

Bukhara state medical Institute

article info

abstract

Article history:

Received September 2020 Received in revised form 15 September 2020 Accepted 15 October 2020 Available online 30 October 2020

Keywords:

Эпилепсия Болезнь почек Соматические заболевание Лечение.

The article discusses the relationship and treatment of epilepsy in the elderly in Uzbekistan with concomitant somatic diseases, such as cardiovascular disease, diabetes, renal pathology, diseases of the gastrointestinal tract and others.

2181-1415/© 2020 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Ёндош соматик касалликлари булган кекса беморларда эпилепсияни даволаш

_ аннотация_

Калитсузлар-. Мацолада Узбекистон шароитида яшовчи, юрак-томир

Эпилепсия касалликлари, буйрак касалликлари, ошцозон-ичак тракти Буйрак касалликлари - -

/ ва бошка касалликлар каби ендош соматик касалликларга Соматик касалликлар > г ^ г

Даволаш. эга беморларда уларнинг боглицлиги ва эпилепсиянинг

даволаниши куриб чицилди.

Эпилепсия у пожилых больных и их лечения с сопуствующей соматической патологией

_ аннотация_

Ключевые слова. В статье рассматратриваются взаимосвязь и лечение

Эпилепсия эпилепсии у пожилых людей в Узбекистане с

Болезнь почек -

сопутствующими соматическими заболеваниями, такими

1 PhD, associate Professor of Bukhara state medical Institute.

2 Assistant at the Bukhara state medical Institute

3 Assistant at the Bukhara state medical Institute

Соматические

заболевание

Лечение.

как сердечно -сосудистые заболевания, заболевание почек, желудочно-кишечное тракты и другие.

КИРИШ.

Эпилепсия - неврологияда энг долзарб муаммолардан бири.Бутун жах,он соглицни сацлаш маълумотларига кура, дунёда 50 миллион атрофидаги инсон эпилепсиядан азият чекади, эпилепсия билан касалланган 90% беморлар ривожланаётган мамлакатларда яшайди, бу касаллик холатларининг тахминан 70 фоизи даволанади, лекин ривожланаётган мамлакатларда эпилепсиядан азият чекувчиларнинг тахминан туртдан уч цисми зарур даволаниш чораларини олишмайди. Цереброваскуляр касалликлар (ЦВК) ва деменциядан сунг эпилепсия кекса ёшдаги шахсларда неврологик муаммолар ичида учинчи хисобланади. Бундан ташцари, 60 ёшдан катта беморларда эпилепсия хуружлари ривожланишининг сезиларли даражада ортиши янги тугилганлик давридаги хуружлар частотасида булиши мумкин. Бу бир томондан, цатор ёшга боглиц касалликлар ва мия шикастланишлари (ЦВК, усимталар, жарохатлар, дегенератив касалликлар), бошца томондан эса, бош миядаги нейронларнинг ёшга боглиц физиологик узгаришларининг натижаси хисобланади, бу уларни кучсизлантиради ва патологик фаолликлар хосил булиши ва тарцалишига олиб келади [1-2].

Кекса ёшдаги шахсларда эпилепсиянинг даволаниши беморларнинг ушбу контингентида турли, купинча огир, соматик патологиялар мавжудлиги билан огирлашади. Кексаларда дорилар билан даволаш ёш беморлардаги воситалардан тубдан фарц цилмайди, лекин метаболизмнинг кечиши ва патологияларнинг кенг доираси мавжудлиги туфайли, купроц пайдо булади (8,4% гача) ва огирроц салбий оцибатларга эга булади. Деярли барча антиэпилептик препаратлар беморлар ёндош касалликларини даволаш учун цабул цилишга мажбур антиэпилептик булмаган куплаб препаратларнинг концентрациясини маълум даражада узгартиради. Антиэпилептик булмаган, бошца препаратларга кенг ифодаланган таъсирга жигар ферментларини индукцияловчи дори воситалари мавжуд. Улар цон плазмасида куплаб антибиотикларнинг концентрациясини сезиларли даражада камайтиради куплаб психотроп препаратларнинг коцентрациясини узгартиради, баъзи антикоагулянт ва гормонларнинг концентрациясини туширади, витаминлар мицдорини камайтиради. Фенобарбиталнинг парчаланиш даври кексаларда юцори, унинг когнитив функцияларга салбий таъсири исботланган. Бензодиазепинлар кексалар учун тавсия этилмайди, чунки купинча хатти-харакатлар бузилишини (безовталик, агрессия, хотиранинг бузилиши) чациради, куплаб антиэпилептик препаратлар билан таъсирлашган холда, жарохат ва суяк синиши хавфини оширади

Узбекистонда эпилепсия соматик касалликлари, шунингдек таносил аъзоларидаги касалликлар буйича хосил булган холатнинг ва ахолига курсатиладиган урологик ва неврологик ёрдам сифатининг тахлили, сезиларли даражада - мехнатга лаёцатли ёшда улим, ногиронликнинг усиши, беморлар хаёт сифатининг тушишига олиб келувчи жиддий салбий тенденциялар ривожланаётганлигини курсатмоцда, агар давлат статистикасининг маълумотларига кура, таносил аъзоларининг касалликлари 1990-йил охирида ва 2000-йил бошида Узбекистон ахолиси касалланишларининг умумий

[2-4].

курсаткичларида 4-5% ни ташкил цилган булса, 2010 дан 2019-йилгача бу курсаткич 7% гача ошди. Бу касалликларнинг ижтимоий ахамиятини бирламчи ногиронлик маълумотлари курсатади, бунда, 95% ногиронлар мехнатга лаёцатли ёшдаги инсонлар хисобланади. Таносил аъзоларидаги касалликлар бирламчи ногиронлик 4% гача эгаллайди, бу гурухда ногиронларнинг тулиц реабилитация курсаткичи 1,2 - 4%, бу куплаб бошца касалликлар билан таццослаганда 5-6,5% га паст [3].

Аксарият тадцицотчилар кекса ёшдаги ва ёндош патологияга эга беморларни даволаш учун биринчи линия сифатида вальпроат кислота препаратларидан фойдаланишни тавсия цилишади. Шу билан бирга вальпроатлар антибиотиклар даражасини деярли узгартирмайди, нимодипин даражасини сезилмас даражада ошириб, калцийнинг бошца антагонистлари ва кардиотроп препаратларга таъсир цилмайди, антикоагулянтлар, стероид гормонлар, витаминлар цабул цилишга таъсир цилмайди.

ТАДКИКОТНИНГ МАКСАДИ

Симптоматик эпилепсия ва ёндош соматик патологияга эга кекса беморларда конвулекс цуллаш самарадорлигини ва хавфсизлигини бахолаш ва даволаш тактикасини аницлаш хисобланади.

Мазкур тадцицот учун стационар шароитда, 60 ёшдан 79 ёшгача 57 нафар беморнинг клиник кузатуви материал булиб хизмат цилди (Бухоро куп тармоцли тиббиёт марказида неврология булими). 26 нафар аёллар ва 31 нафар эркаклар текширилди. Барча беморларга терапевт, нефролог, кардиолог, гастраэнтролог, эндокринологларнинг курсатмалари буйича нейровизуализация тадцицот методларидан фойдаланган холда (КТ, МРТ, ЭЭГ, УТТ) клиник тадцицотларнинг тулиц комплекси, шунингдек соматик патологиянинг характери ва компенсация даражасини аницлаш учун цатор тадцицотлар утказилди.

НАТИЖАЛАР:

Барча текширилувчиларда касаллик давомийлиги билан "симптоматик эпилепсия" ташхис белгиланди. Текширилган беморларда энг куп учраган долзарб ёндош соматик патологиялар юрак, буйрак, ошцозон ичак тракти патологияси, цандли диабет хасталиклар булди. Аксарият беморлар - 91% клиник компенсация ва субкомпенсация босцичидаги бир нечта соматик касалликларга эга булди (1-жадвал).

Ёш утиши билан келтирилган соматик патологиянинг ортиши эътиборни узига царатади, бу беморларнинг холатини сезиларли даражада огирлаштиради ва даволашда цушимча цийинчиликларни юзага келтиради. Купчилик антиэпилептик препаратлар нафацат ички аъзоларга ва метаболик жараёнларга салбий таъсир курсатади, балки соматик патологияни даволаш учун цулланиладиган баъзи препаратлар билан салбий дори таъсирлашувига эга. Мазкур тадцицотда келтирилган беморлардан 73,1 да (49 киши) бир неча йиллар давомида антиэпилептик препаратлар билан даволанган (1 йил). 26,9 холатда (18 киши) de novo симптоматик эпилепсияси ташхиси цуйилган, унинг энг куп учрайдиган сабаби цереброваскуляр касалликлар (12 киши), бош мияда усимта (2 киши), токсик-метаболик бузилишлар (4 киши) булди.

Антиконвулсантлар билан утказилган даволаш натижаларининг тахлилида бундай беморларда антиэпилептик препаратлар каторининг кулланилиши кам самарали булганлиги хамда катор салбий акс таъсирлар билан кузатилганлиги белгиланди. Шундай килиб, карбамазепин тайинланганида (12 нафар бемор 36,8%) энг куп холатларда уйкучанлик, тормозланиш, когнитив функцияларнинг пасайиши, юрак-цон томир патологияси булган беморларда юрак ритмининг бузилиши, коринда огрик пайдо булиши кучайиши кузатилди (1-жадвал).

Аницланган номакбул лаборатор курсаткичлар: гипонатремия, ЭКГ да утказувчанликнинг бузилиши. Бундай таъсирлар дозага боглик булди, бу эса даволаш сифатини пасайтирди.

Фенитион билан даволашда асоратлар асосан юрак кон томир касалликлари ва цереброваскуляр касаллик беморларда аникланди (5 киши, 10,2%): паркинсон титраш, юрак ритмининг бузилиши.

Оддий дозаларда фенобарбитал ва бензодиазепин катор препаратларининг кулланилиши (9 киши, 18,4%) когнитив бузилишлар ривожланиши, хиссий узгаришлар, уйкучанлик, хатти-харакатларнинг бузилишига олиб келди.

Бу антиэпилептик препаратлар кулланилганида сезиларли акс таъсирлар мавжудлиги препаратларнинг дозасини камайтириш, хуружга карши терапиядан воз кечиш, политерапия тайинлаш заруриятини чакирди.

Кекса беморларда симптоматик эпилепсияларни даволаш учун биз вальпроат кислота препаратидан фойдаландик. Бунда юрак кон томир тизими ва алмашинув жараенларининг функциясига минимал таъсирлар, политерапияда асосий препарат сифатида куллаш имкониятини эътиборга олдик.

Конвулекс - бошка валпроатлар билан таккослаганда тез ва кам стандарт четланиш билан тортилади: +мах 2,3±0,9 соат, натрий тузи учун эса - 4,2±4,3 соатни ташкил килади. Конвулекснинг максимал концентрациясига эришган холда эгри тортилиш сезилмас стандарт четлашув билан бирмунча энг кам кучга эгаки, терапевтик касалликдан гувохлик килади. Вальпроатларни ярим чикариш даври бир хил. Препаратнинг сезиларли устунлиги куплаб антиэпилептик препаратларга хос булган, даволашга глюкоронитрансфераз ферментатив тизим фаоллашуви йуклиги хисобланади.

НАТИЖАЛАРНИНГ ТА^ЛИЛИ

6 ой давомида конвулекс билан даволаш унинг 82% (45 нафар бемор) холатда самарадорлигини курсатди: эпилепсия хуружларининг сони 50% дан 43% га камайиши ва 39% холатда кузатув даврида хуружлар кузатилмади.

3 нафар беморда дозани янада ошириш номакбул булган холатда монотерапия куринишида конвулекс самарадорлиги етарли булмаганида (кунгил айниши, коннинг биокимевий курсаткичларининг емонлашуви, рухий тормозланиш, уйкучанлик) вальпроат билан асосий терапияга (600 мг/сут) ламотриджин кушилди (50 мг/сут гача), бу хуружлар частотасини 50% дан ортик пасайтиришга эришиш имконини берди.

Препарат ман килинишини талаб килган сезиларли акс таъсирлар (жигар функциясининг бузилиши, вазн ортиши) 2 нафар беморда кузатилди.

Терапия бошланишидан олдин узок вакт давомида аспирин кабул килган беморларга конвулекс тайинланганида хар 2-3соатда коннинг ивиш вакти назорат килинди, терапевтик препарат дозалари 10-15% паст булди. Шу билан бирга

аспирин билан вальпроатлар метаболизмини секинлаштириш ва геморрагик кескинлашувлар хавфини ошириш эътиборга олинди.

1- жадвал

Эпилепсиянинг кекса ёшдаги беморларда ёндош соматик патологияга билан

кечиши

Касаллик 6069 ёш n= 60-69 ёш % 7079 n= 70-79 %

1 Юрак- цон томир патологиялари 21 36,8 24 42,1

2 Буйрак касалликлари 14 24,5 18 31,5

3 Цандли диабет 5 8,78 4 7,02

4 Ошцозон ичак тракти патологиялар 8 14,04 7 12,28

5 Бошца соматик патологиялар 9 15,79 4 7,01

Беморларга ихтисослаштирилган ёрдам курсатиш сифатини ошириш буйича вазифаларни ечиш усулларидан бири жойларда профилактика ишларининг ташкил цилиниши хисобланади (ЦВП, туман ва шахар поликлиникалари, касалхоналар, хоналар). Беморларга тиббий ёрдам курсатишнинг амбулатор бугинини кучайтириш зарурияти тугрисида уларнинг кейинчалик даволанишига молиявий харажатларнинг ортишига олиб келувчи вацтинча мех,натга лаёцатсиз ва ногиронлик даражасини оширувчи сезиларли сабаблардан бири хисобланувчи сурункали ноинфекцияли касалликлар сонининг ортишидан гувохлик цилади. Буйраклар ва сийдик йулларининг касалликлари истисно эмас.

Буйрак касалликларига эга беморларни аницлаш ва эрта диагностика цилишда соглицни сацлашнинг бирламчи бугими, яъни умумий амалиёт шифокорлари катта рол уйнайди. Айнан шу даражада мацсадли аницлашда буйрак патологиясига эга беморларга самарали ва кам харажатлар билан ёрдам курсатиш мумкин. Шунинг учун умумий амалиёт шифокорлари хар йилги малака ошириш курсларида нефрология буйича цикллар утиши мухим.

Нефрологикларнинг диспансер кузатуви нафацат буйрак патологиясининг динамикасини кузатиш, балки буйрак шикастланиши, шунингдек ёндош касалликларга олиб келган асосий касалликнинг ривожланишини кузатишда ёрдам беради. Мойиллик булган омилларни, буйракнинг сурункали касалликлари ривожланиши ва жадаллашуви хавф омилини аницлашда диспансер кузатувининг ролини айтиб утиш лозим.

Тиббий ёрдам курсатиш самарадорлигини оширишнинг захирадаги йулларини куриб чи;;ан холда, ахолидан ижтимоий суровномалар ва скрининг текширувлар каби методларни ажратиш мумкин. Мазкур тад;и;от методларининг устунлиги, улар кичик ва;т, мех,нат ва моддий харажатларда касаллик тугрисида мух,им ахборот олиш ва унинг сабабларини олиш имконини бериши хисобланади.

ХУЛОСАЛАР:

1. Ахолининг аник; контингентлари учун ёндош касалликлари булган эпилепсиядан азият чекувчи беморларга ихтисослаштирилган ёрдамни мукаммаллаштириш.

2. Ёндош касаллиги булган кексаларда эпилепсияни даволаш ахамиятли тиббий-ижтимоий муаммо хисобланади. Эпилепсия соматик патологияси нафа;ат касаллик кечувини огирлаштиради, балки эпилепсияга ;арши даволашни танлашда кийинчиликлар юзага келтиради. Кекса ёшда эпилепсияни даволаш учун танланган препаратлар вальпроатлар хисобланади.

3. Ёндош соматик патологияси булган кексаларда эпилепсияни даволаш учун оптимал препарат самарадорлик, хавфсизлик ва минимал дорилар таъсирни бирлаштирувчи конвулекс хисобланади.

4. Ахоли билан ишлаш шаклини оптималлаштириш ма;садида ижтимоий-и;тисодий шароит ва хавф омилларини эътиборга олган холда, неврологик хизмат самарадорлигининг тахлили, янги даволаш методларининг тадби; килиш.

АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1.Гузева В.И. Клиническая характеристика, диагностика, и лечение эпилептических заболевания. -М., 2017, с 197-209.

2.Мухин Н.А.Современная нефрологическая стратегия лечения хронических прогрессирующих заболеваний почек.// Клиническая фармакология и терапия.-2014.-№11.- С.58-62.

3.Темина П.А., М.Ю.Никаноровой. Эпилепсия и судорожные синдромы: Руководство для врачей,-2016, с-656.

4.Annegers J.F. Epidemiology and genetics of epilepsy/.Neurol.Clin.-2015.- №12.-P.15-29

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.