Научная статья на тему 'The theory of the mizadzh, concept the disease, treatment and prevention in East medicine and the possibility of their application in the modern medicine'

The theory of the mizadzh, concept the disease, treatment and prevention in East medicine and the possibility of their application in the modern medicine Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
890
55
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ГРЕЧЕСКАЯ МЕДИЦИНА / АВИЦЕННА / МИЗАДЖ / ИСТОРИЯ МЕДИЦИНЫ / GREEK MEDICINE / AVICENNA / MIZADZH / MEDICINE HISTORY

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Саидова Нодира Ганиевна

Статья посвящена теории мизаджа, принципов диагностики и лечения в медицине Авиценны, как продожателя традиций греческой медицины Гиппократа. Подробно описаны диагностические признаки заболеваний в восточной медицине. Сделана попытка использования теории мизаджа в современной научной медицине.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

«МИЗОЖ» ТЕОРИЯСИ, ШАРК ТИББИЁТИНИНГ КАСАЛЛИК, ДАВО, ПРОФИЛАКТИКА ТУШУНЧАЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ХОЗИРГИ ТИББИЁТДА ИШЛАТИШ ИМКОНИЯТЛАРИ

Article is devoted to the theory of a mizadzh, the principles of diagnostics and treatment in Avicenna's medicine as prodozhatel of traditions of the Greek medicine of Hippocrates. Explicitly diagnostic symptoms of diseases in east medicine are described. The attempt of use of the theory of a mizadzh in the modern scientific medicine is made.

Текст научной работы на тему «The theory of the mizadzh, concept the disease, treatment and prevention in East medicine and the possibility of their application in the modern medicine»

УДК 930.85

«МИЗОЖ» ТЕОРИЯСИ, ШАРК ТИББИЁТИНИНГ КАСАЛЛИК, ДАВО, ПРОФИЛАКТИКА ТУШУНЧАЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ХОЗИРГИ ТИББИЁТДА ИШЛАТИШ ИМКОНИЯТЛАРИ

САИДОВА НОДИРА ГАНИЕВНА - Бухоро тиббиёт коллежи, хамширалик иши кафедрасининг укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада Ибн-Сино тиббиётининг мизож теорияси, ташхис куйиш ва даволаш принциплари куриб чикилган. Батавсил шарк табобатининг ташхис аломатлари тахлил килинган. Ушбу билимларни хозирги тиббиётда ишлатиш имкониятлари куриб чикилган.

Калит сузлар: Ибн-Сино, грек тиббиёти, мизож, тиббиёт тарихи

ТЕОРИЯ МИЗАДЖА, ПОНЯТИЯ БОЛЕЗНЬ, ЛЕЧЕНИЕ И ПРОФИЛАКТИКА В ВОСТОЧНОЙ МЕДИЦИНЕ И ВОЗМОЖНОСТИ ИХ ПРИМЕНЕНИЯ В СОВРЕМЕННОЙ МЕДИЦИНЕ

САИДОВА НОДИРА ГАНИЕВНА - преподаватель кафедры сестринское дело Бухарского медицинского колледжа

АННОТАЦИЯ

Статья посвящена теории мизаджа, принципов диагностики и лечения в медицине Авиценны, как продожателя традиций греческой медицины Гиппократа. Подробно описаны диагностические признаки заболеваний в восточной медицине. Сделана попытка использования теории мизаджа в современной научной медицине.

Ключевые слова; греческая медицина, Авиценна, мизадж, история медицины

THE THEORY OF THE MIZADZH, CONCEPT THE DISEASE, TREATMENT AND PREVENTION IN EAST MEDICINE AND THE POSSIBILITY OF THEIR APPLICATION IN THE MODERN MEDICINE

SAIDOVA NODIRA GANIYEVNA - is a teacher of department nurse business of the Bukhara medical college

ABSTRACT

Article is devoted to the theory of a mizadzh, the principles of diagnostics and treatment in Avicenna's medicine as prodozhatel of traditions of the Greek medicine of Hippocrates. Explicitly diagnostic symptoms of diseases in east medicine are described. The attempt of use of the theory of a mizadzh in the modern scientific medicine is made.

Keywords; Greek medicine, Avicenna, mizadzh, medicine history

Согликни саклаш тизимида утказиладиган ислохотлар муносабати билан бирламчи тиббий бугинда курсатилаетган тиббий ёрдам сифатини ошириш мухим йуналиш килиб белгиланди.

Бу ислохотлар махаллий менталитет, ахолининг эхтиёжи ва моддий холатини хисобга олган холда олиб бориши керак. Бу йулда хорижий тажриба билан биргаликда халкимизнинг тиббиётда анъаналирини урни каттадир.

Бутун жахон амалиетида булгани каби, Республикамизда хам тиббиётда миллий анъаналарни тиклаш, текшириш ва хозирги тиббиёт практикасига кирдиришга катта эътибор каратилмокда. "Узбекистон Республикаси фукароларининг соглигини саклаш тугрисида"ги Конун,

Узбекистон Республикаси Президентининг 1998 йил 10 ноябрдаги № 2107-сонли "Узбекистон Республикаси согликни саклаш тизимини ислох килиш Давлат дастури тугрисида"ги фармони, «Ибн-Сино жамгармасиги ташкил килиш» хакидаги фармони ва бошка меъерий-хукукий хужжатлар фикримизнинг яккол далили була олади. Бу уринда шарк табобатининг минг йиллаб текширишдан утган-доривор воситаларини текшириш ва уларни тиббиётга тадбик килиш ката ахамиятга эга. «Ибн-Сино жамгармасини» ташкил килиш фармонида Президентимиз халкимизнинг тиббиёт анъаларини илмий урганиб даволаш практикасида кенг куллаш курсатилган.

Шарк табобати асоси булган мизож теориясини урганиш катта ахамиятга эга. Ушбу теорияни урганмасдан шарк табобатини тушуниш ва унинг тажрибасини узлаштириб булмайди.

Мизож теорияси энг кадимги файласувий теориялардан булиб Миср, Хиндустон, Урта Шарк халклари орасида таркалган. Энг кадимги ёзув обидаларида - Инжилда, Гермес китобларида, Махабхарат китобларида 4 унсур теориясини учратамиз. Мисрнинг энг кадимги обидалари хисобланган, табиат сиймоси булган Сфинкс - турт унсурни сиймосидир:

Расм№1

Ушбу афсонавий махлук юзи одамники. Одам Миср философиясида СУВ унсурини ифодаланган. Сфинкснинг танаси хукизники. Бу хайвон ЕР унсурининг сиймоси хисобланган. Махлукнинг бургут канотлари ХАВО унсурини ифодалаган. Унинг оёклари арслонники. Бу булса ОЛОВ унсурининг сиймосидир.

Бу сиймони биз Инжилнинг охирги китоби хисобланган «Апокалипсис» китобида келтирилган.

Кадимги Хиндистон философияси ва китобларида хам шу турт унсурларни учратамиз. Бу хакида энг кадим ёзма маъбудалари булган «Ведалар», «Махабхарата» ва бошка китобларида учратамиз. Хидустонда табиатнинг сиймоси ЛОТОС гули хисобланган.

Расм№2

Лотос гули илдизи Ерда, СУВ оркали усиб ХАВО да куёш ОЛОВи таъсирида очилади.

Кадимги Грек файласуфлари Пифагор, Арасту ва бошкалар Якин Осиёда таълим олиб билимларини бутун жахонга таркатганлар. Букрот- Гиппократ хам Якин Шаркнинг махфий мактабларида таълим

олиб ушбу билимни бутун жахон учун езма холатида колдирилган. Унинг таълимотини Гален, Маймонид, Ар-Рози ва Абу Али ибн Сино уз илмий китобларида еритиб ва ривожлантирганлар.

Гиппократ яратган медицина буйича дунёмиз хар бир жисми турт унсур кушилишидан келиб чиккан. Инсон танасида унсурлар суюкликлар- хилтлар оркали ифодаланади.

Ер юзи томонлари куйидагича булинади:

Оловга - жануб;

Сувга - шимол;

Хавога - гарб;

Ерга - шарк.

Йил фасллари куйидагича: олов бу ёз, сув бу киш, хаво бу бахор, ер бу куз.

Куннинг тушлик пайти оловга, куннинг ярим тун пайти сувга, куннинг эрталаб пайти хавога, кечкурун эса ерга мосланган.

Организмдаги овкат хазм килишни кадимгилар 4 этапга булишган:

1-этап огиз бушлигидан бошланади, чайнагандан кейин «химус» сифатида ошкозонга тушади. Овкатнинг суюк кисми томирлар оркали жигарга боради. Куюк кисми эса ичакларда колади.

2-этап жигарга келган овкатнинг суюк кисми асосий суюкликларга айланиб организмда «ахлат» - кон (хун - форс., сангвус - грек), лимфа (балгам - форс., флегма - грек), ут (сафро - форс., холиус - грек), кора ут (савдо - форс., меланхолиус - грек) сифатида ичак буйича харакатланади. Бу этап кераксиз чикиндилари, буйрак оркали сийдик булиб ажралади.

3-этап томирларда кечади унда ахлат суюкликлар тукима ва органларда таркибий кисмлари хосил булади ва тугма мизож хосил булади.

СУ В сову к

ХАВО

нам

ОЛОВ псспк

Расм №3

4-этапда суюкликлардан моддалар хосил булади. Бу этап чикиндилари тер ва ег безларидан тери оркали чикарилади.

«Килус»нинг тулик етилгани юзага чикиб иссикликни таъминлаидиган бу ут - сафро.

Чукма сифатида чуккан чикинди кора ут-савдо.

Булар уртасидаги модда эса КОН овкат хазм килишда катнашмаган ва тула етилмаган модда БАЛ ГАМ.

Демак, организм 4 хил хилтдан: лимфа, кон, ут ва кора утдан тузилган.

Йилнинг турли вактларида маълум бир элемент устунлик килади. Маълум бир вактда пайдо булган зигота шу вактда устунлик килаётган элемент хусусиятини олади.

Хилтлар

Бал гам Флегма

С У В

Сангвус

Кон

ХАВО

Меланхолиус

Савдо

ЕР

ОЛОВ

Сафро

Холиус

Расм 4

Инсоннинг мизожи ва уларнинг Абу-Али ибн Сино таълимотида ривожланиши, унинг тиббиёт асослари.

Инсоннинг мизож типлари

Флегматиклар да рангсиз, таъмсиз, совук суюклик балгам устунлик килади, флегматиклар сув буржлари чаён, кискичбака, балик буржлари остида тугилади. Улар купинча шимолда тугилади.

Тана тузилиши - флегма рангсиз булганлиги сабабли тери ранги окиш, тукималарда суюклик куп булади. Флегматиклар купинча гиперстеник булиб, соч туклари кам ривожланган. Флегматиклар сувнинг сиймоси тугилиш булганлиги сабабли, улар бир умр чакалокларга ухшаб уйкучан, пассив булишади. Ташки мухит таъсирларига бефарк булади. Улар совук, нордон овкатни яхши куришади. Флегматикларда мия яхши ривожланган. Улар тушида окиш рангларни куришади.

Сангвиникларда кон устунлик килади. Улар хаво буржлари-эгизаклар, тарози, ковга буржи остида, купинча гарбда тугилишади. Тана тузилиши буйича нормостеник, соч туклари уртача ривожланган. Улар купрок юрак кон томир касалликлари билан касалланадилар. Хаво болалик сиймоси булганлиги сабабли сангвиниклар умрининг охиригача боладек булишади. Улар кувнок, барча ташки факторларга ижобий эмоция билдиришади. Сангвиниклар буткасимон овкатлар билан каша, сут махсулотлари, ширинликларни ёктиришади. Тушларида сангвиниклар купинча парвоз килишади.

Холериклар да сафро хилти устунлик килади. Улар олов буржлари- куй, йулбарс, укотар буржларида, купинча жануб давлатларида тугилишади. Тана тузилиши буйича астениклар, соч туклари яхши ривожланган. Тери ранги бугдойранг, ташки

факторларга тез ва жушкин эмоция билан жавоб беришади. Тушларида купинча кизил ва сарик рангни куришади. Холериклар иссик. ковурилган, шур таомларни ёктиришади.

Меланхоликлар да савдо хилти устунлик килади. Улар ер буржлари - бузок, паризод, тог эчкиси буржлари остида купинча жанубда тугилишади. Тана тузилиши астениклар. Меланхоликлар паст буйли, корачадан келган булишади. Улар тугилгандан мехнатсевар булишади. Кам туш куришади. Тушларида тук ранглар куринади. Меланхоликлар курук, ширин таомларни ёктиришади - [6,7].

Абу Али ибн сино узининг «Ал Конун» китобида мизож хакида ёзади:

«Мен айтаман: унсурларнинг нихоят даражада майда булакларидаги карама-карши кайфиятларнинг бир-бирига таъсири маълум бир чегарага етганда пайдо булган кайфиятга мизож дейилади.» - [2].

«Билишинг керакки, хар бир киши узига хос булган маълум мизожга эга булади, бошка бир кишининг у билан бир хил мизожга эга булиши камдан кам учрайди ё учрамайди.» - [2].

«Энди муътадил булмаган мизож баёнига утамиз ва айтамизки, муътадил булмаган мизожларнинг муътадил эмасликлари турга, ё гурухга ё шахсга ва ё аъзога карата булсада муътадил мизожга тескари булганларидан, саккизга булинадилар. Бу саккиз турли муътадил булмаган мизожлар куйидагича пайдо буладилар: муътадилликдан чиккан мизож ё содда булиб, чикиши биргина зиддиятда булади, ё мураккаб булиб, муътадилликдан чикиши икки зиддиятда бирдан булади. Биргина зиддиятда муътадилликдан чиккан мизож ё таъсир килувчи зиддиятда булади. Бундай мизож икки хилдир, ё керагидан ортик иссик булиб, керагидан хулрок ва курукрок булмайди, ёки у мизож керагидан ортик совук булиб, курукрок ва

44

хулрок булмайди, ёки муътадилликдан чикиши таъсирланувчи зиддиятда булади. Бу хам икки кисмдир: I кисм ё керагидан курукрок булиб, керагидан иссикрок ва совукрок, булмайди, ёинки I кисм керагидан хулрок булиб, керагидан иссикрок ва совукрок булмайди. Лекин шу турт хил оддий мизожлар улчовли бир вакт ичида баркарор булиб тухтаб турмайди. Чунки керагидан ортик иссик булган мизож гавдани ортикча курук килади ва керагидан совукрок мизож гавдани чет хулликлар билан керагидан ортик хул килади. Керагидан курукрок мизож гавдани тезда совук килмайди. Керагидан ортик хул булган мизож агар ортикча даражада булса, гавдани совутишда курукликдан тезрок, совутади. Агар ортик даражада булмаса, гавдани купрок муддат соглом саклаб, охирида керагидан совукрок, килиб куяди. Энди шундан фахмлайсанки, муътадилликнинг ё согликнинг иссикликка муносабати, совукликка муносабатидан кучлирокдир. Мана шулар турт турли оддий мизожлардир - [2].

Мураккаб мизожларга келсак, уларда муътадилликдан чикиш икки хил зиддиятда бирдан булади, бунинг мисоли: мизож керагидан ортик иссик ва хул булади ё керагидан ортик иссик ва курук булади ё керагидан ортик совук ва хул булади ё керагидан ортик совук ва курук булади. Лекин бирданига иссик ва совукрок булиши ва бирданига хул ва курук булиши мумкин эмас.

Шу саккиз турли муътадил булмаган мизожларнинг хар бири ё моддасиз булади ёки модда билан булади.

1. Моддасиз булиши мана шундай: уша мизож гавдада танхо бир кайфият яратади, лекин гавдадаги бу мизож унга бирор хилтнинг таъсири натижасида пайдо булмайди. Масалан, янчилаётган нарсанинг иссиклиги каби; совук урган, совук теккан ва кор босган нарсанинг совуклиги каби.

2 Модда билан булиши мана шундай: гавда узидаги мизож кайфиятига бузилган хилтнинг таъсири натижасида эришади. Одам танасининг шиша каби тиник балгам сабабли совиши ёки гавдани (порей пиёзи) рангидаги сафро сабабли кизиши шундайдир. Келгусида, учинчи ва Туртинчи китобда ун олти мизожнинг хар бирига мисол топа оласан.

Билгинки, модда билан буладиган мизож икки хил булади. Чунки аъзо гохо моддага ботган ва модда билан хулланган булади ва гохо модда аъзо ичидаги йулларда ва унинг ичкари кисмида камалиб колган булади бу камалиш натижасида баъзан шиш пайдо булади ва баъзан булмайди. Мизожлар хакидаги сузлар мана шулардир. Энди табиб узига хакикати равшан булмаганларини табиат оламининг курсатишича кабул килсин - [2].

Мизож теорияси, касаллик ва даво тушунчалари.

Мизож теорияси буйича касалликлар хам иссик, совук, курук ва нам касалликларга булинади:

Иссик касалликлар:

1. Уткир касалликлар.

2. Уткир огрик билан кечувчи касалликлар.

3. Органлар функциясининг кучайиши билан кечувчи касалликлар.

4. Тана хароратининг кутарилиши билан кечувчи касалликлар.

5. Совукда ахволи яхшиланиб иссикда ёмонлашади.

6. Совук мизожли овкат еганда ахволи яхшиланиб, иссик мизожли овкат еганда ёки дори ичганда ахволи ёмонлашади.

Совук касалликлар:

1. Асосан сурункали касалликлар.

2. Сурункали огрик билан кечадиган касалликлар.

3. Органлар функциясининг пасайиши билан кечадиган касалликлар.

4. Тана хароратининг пасайиши билан кечадиган касалликлар.

5. Иссикликда ахволи яхшиланиб совукда ахволи ёмонлашадиган касалликлар.

6. Иссик овкатлар еганда ахволи яхшиланиб совук мизожли овкат ёки дори ичганда ахволи ёмонлашади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Курук касалликлар:

1. Маълум бир органнинг ёки бутун организмнинг сувсизланиши билан кечадиган касалликлар.

2. Суюкликлар истеъмол килганда ахволи яхшиланади.

Нам касалликлар:

1. Маълум бир органнинг ёки бутун организмнинг шишиши билан кечувчи касалликлар.

2. Суюкликлар истеъмол килганда ахволи ёмонлашади.

Ундан ташкари шарк табобатида касалликлар танада маълум хилтларнинг меёридан ошишидан келиб чикиши таъкидланган.

Организмда суюкликлар устунлигининг белгилари:

1.Коннинг устунлиги: бошида огирлик хисси, бутун танада тортишиш хисси, эснаш, уйкучанлик, хуррак отиш, кайфиятнинг ёмонлиги, сезгиларнинг тумтоклиги, огизда ширин таъм, тил ва юз кизил рангда танасида тошма тошиши, бурун ёки милкдан кон кетиши, куз олдида кизил пардаларнинг куриниши.

2.Лимфанинг устунлиги: ранги окарган, танада умумий холсизлик, танада совуклик хисси, куп сулак ажралиши, суюкликнинг йуклиги овкат хазм килишнинг сустлиги, нордон кекириш, уйкучанлик ва куп ухлаш, сезгиларнинг сустлиги, куз олдига сувнинг ёки бошка совук нарсанинг келиши.

3. Сарик утнинг устунлиги: юз ва кузи сарик, огзида аччик таъм, огзида куриш, кунгил айниши, утли кусиш, калтираш, оловни ёки сарик нарсани куз олдига келтириши.

4.Кора утнинг устунлиги: танада куруклик, териси тук рангда, кон тук рангда ва куюк, фикрларнинг мияга куюлиб келиши, куркув, кора нарсанинг куз олдига келиши.

Боднинг устунлиги: кориннинг каттиклиги, танада огирлик хисси, огрикнинг учувчанлиги, овкатга нисбатан кунгил айниши, куп газ хосил булиши - [4,5].

Мизож теорияси асосида даволаш принциплари:

Шарк тиббиётида касалликни аниклагандан сунг даволаш керак. Агар беморда иссиклик устун булса, беморга совук мизожли дорилар билан даволанади. Совук мизожли касалликлар булса иссик мизожли препаратлар билан даволанади. Шарк тиббиётида аллопатик яъни карама карши даволаш усули ишлатилади.

Агар касаллик бирор хил суюкликнинг бузилиши билан булса даволаш уша суюкликни коррекция килиш билан даволанади.

Сафронинг етилишини таъминлайдиган препаратлар: сачратки илдизи, нилуфар, сумбул, гулихайри илдизи, бинафша гули, сачратки уруги. Сафронинг етилишига 3 кун кетади агар тоза булса, бошка холатларда 5 кунда етилади.

Балгамни етилтирувчи дорилар: бодиён илдизи, кишмиш, итузум бодринг, лимонут, карафс илдизи, кизилмиянинг пустлоксиз илдизи, ковул илдизи, арпабодиён киради. Флегманинг етилишига 9 кун кетади агар флегма куюк булса, агар суюк булса 5 кун кетади.

Савдони етилтирувчи дорилар: лимонут, бодринг ути, кароли, сачратки илдизи, арпабодиён, шохтара, анжир, кизилмиянинг пустлоксиз илдизи киради.

Хилтларни етишганидан сунг уларни танадан чикариш зарур.

• Кон хилти учун - кон чикариш

• Сафро, савдо хилтлари учун - сурги, кустирувчи дорилар бериш.

• Балгам хилти учун - сийдик хайдовчи, терлатувчи, назла хайдовчи дорилар бериш - [4].

Хозирги замон тиббиётида мизож теориясини ишлатиш имкониятлари.

Мизож теорияси хар бир беморга индивидуал тарзда караш, уни шу асосида даволаш, доривор воситаларни бериш хозирги тиббиётнинг асосий муаммолари хисобланади. Бу муаммо умумий амалиёт врачлари амалиётида катта урин тутади. Умумий врач амалиётида оиланинг хар бир аъзоси ешига, психологик тип ва оиладаги урнини хисобга олиб даво ва профилактика ишлари олиб бориши керак. Бунда мизож теорияси ва шарк тиббиётининг жуда хам бой тажрибаси биз уйлаймизки катта фойда бера оларди. Бундан ташкари беморларга касаллик мизожини хисобга олган холда овкат махсулотларини тавсия килиш масаласида шарк табобатидан куп амалий маслахатларни ишлатиш мумкин.

Гипертония касаллигини шарк тиббиёти методлари буйича анализ килиб унинг иссик мизожли касаллик деб бахоладик. Ундан ташкари Бу касалликлнинг хар хил турлари мавжуд ба уларни кайси хилт купайиши билан кечайдиган турларини ажратишимиз мумкин:

Балгамли гипертония - бу турида тукималарда суюклик йигилиши ошади-хозирги тиббиёт тили билан гипертония буйрак етишмовчилиги билан кечган тури. Бунда балгам моддасини чикариш учун сийдик хайдовчи вва сурги дорилар бериш тавсияланади.

Сафроли гипертония - Бу беморларда рухий кузгалишлар, эмоционал узгаришлар тез-тез булиб туради, шишлар характер эмас.

Кон босими тез-тез ошиб туради. Бу турида сурги дорилари билан биргаликда ут хайдовчи гиехлар бериш тавсияланади.

Савдоли гипертония - Бу турида беморлар гипертония билан бирга сурункали касалликлар - бириктирувчи тукима касалликлари, терининг куриши ва психик узгаришлар кузатилади. Бу беморларга кучли сурги дорилар бериш тавсияланади.

Конли гипертонияда беморларда ушбу симптомлар кузатилади-беморларнинг юзи кизил, огзида ширин таъм, тушида куп кизил рангни куради. Бу беморлар инсультга моил. Шарк тиббиёти бу беморларга кон чикаришни буюрган. Биз давримизда ушбу процедурани донор кони бериш, коннинг таркибий кисмини яхшилаш - антиагрегантларни ишлатиш буюриш мумкин. Умуман олганда гипертония касаллигида совук мизожли - нордон таъмли овкатлар буюриш тавсия килиб булади. Ушбу теория асосида каслликларни урганиш ва даво методларини ишлатиш жуда катта ахамиятга эга.

ХУЛОСА

1. Умумий амалиёт врачларининг мизож теорияси буйича билим савияси коникарсиз.

2. Мизож теорияси шаркнинг энг кадим теорияларидан бири булиб Миср, Хиндистон ва бошка шарк давлатлари билимлари асосидир.

3. Мизож теорияси Абу Али ибн Сино асарларида уз ривожини топган, ва янги идеялар билан тулдирилган.

4. Мизож теорияси беморларга индивидуал ёндошиш асоси була олади ва уни умумий амалиёт врачи амалиётига киритиш учун чукуррок урганиш керак.

АДАБИЁТЛАР

1. Абдувалиев А.А. «Ибн Синонинг мизожлар хакидаги концепцияси замонавий талкинига доир» «IBN SINO-AVICENNA» 20053-4, 41.

2. Абу Али ибн Сино «Канон врачебной науки» I-X тома Т.,1996.

3. Абу Али ибн Сино «Уржуза ёки 1326 байт тиббий угит» Тошкент «Абу Али Ибн Сино» 1999.

4. Кароматов И.Д. «Древневосточная медицина» Бухара 2001.

5. Кароматов И.Д. «Концепция «лиц» человека их влияние на здоровье, выздоровление и процесс лечения» - Мат-лы 1 конфер. Центр. Азии «Здоровье, болезни и экология» Худжанд 1996 с.55-56.

6. Кароматов И.Д. «Народная медицина» Книга первая «Теоретические и философские основы нетрадиционных методов лечения и диагностики» Бухара 1998.

7. Кароматов И.Д. «Учение о натуре лекарственных средств в греческо-персидско-узбекской медицине и его современное и его современное толкование» - «Врач-аспирант» 2006, 4, 325-329.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.