Научная статья на тему 'Договор транспортной экспедиции: проблемы квалификации и правового регулирования'

Договор транспортной экспедиции: проблемы квалификации и правового регулирования Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
821
95
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ДОГОВОР ТРАНСПОРТНОЙ ЭКСПЕДИЦИИ / ПРЕДМЕТ ДОГОВОРА / ДОГОВОР ПЕРЕВОЗ-КИ / ТРАНСПОРТНАЯ ЭКСПЕДИЦИЯ / ТРАНСПОРТНО-ЭКСПЕДИЦИОННЫЕ УСЛУГИ

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Арыстан Асель, Татебаева Гульдаурен Саттыгуловна

Казахстан имеет достаточный потенциал для обеспечения серьезных позиций на рынке международных перевозок, в том числе на рынке экспедиторских услуг. В настоящее время рынок транспортных услуг в Казахстане показывает стабильный рост. Вместе с тем правовое регулирование транспортно-экспедиционной деятельности показывает значительное отставание от новых реалий. Проблемы, сдерживающие развитие рынка экспедиторских услуг, связаны с постоянной потребностью совершенствования нормативной правовой базы. Основная проблема транспортно-экспедиторской деятельности заключаются в отсутствии в Казахстане комплексного и системного регулирования, в том числе унифицированных форм транспортно-экспедиционных документов. Решением этой проблемы, по мнению авторов, должна стать разработка специального закона в целях создания правовой определенности в сфере транспортно-экспедиционной деятельности. Кроме того, необходимо придать официальный статус унифицированным экспедиторским документам международных организаций. Правовое регулирование обязательственных отношений в сфере транспортно-экспедиционной деятельности зависит от правовой квалификации договора. В связи с этим в статье большое внимание уделяется анализу предмета договор транспортной экспедиции. Результаты работы показали, что существует необходимость расширения казахстанского правового регулирования договорных экспедиторских отношений за счет возможности применения к ним правил о перевозке в случае, если экспедитор непосредственно выполняет перевозку груза. Целью исследования является выявление причин, препятствующих развитию транспортно-экспедиционной деятельности в Казахстане, и недостатков правового регулирования. Для достижения цели работы были поставлены задачи по определению предмета договора транспортной экспедиции и разграничению договора смежных видов. На основании полученных результатов сформулированы выводы и предложения.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Договор транспортной экспедиции: проблемы квалификации и правового регулирования»

ННС принимают промежуточные и итоговые отчеты о научной и (или) научно-технической деятельности по выполняемым научным исследованиям, а также осуществляют мониторинг исполнения принятых ими решений. За ними также мониторинг хода реализации проводимых научных исследований, в том числе с выездом на место.

Отрадно, что в новой редакции Положения о ННС закреплена возможность разработки отдельного правового акта, который, по нашему мнению, детально регламентировал бы порядок осуществления мониторинга хода реализации и результативности научных, научно-технических проектов и программ. Мониторинг необходим для контроля целевого использования, а также оценки эффективности выделенных финансовых средств. Порядок мониторинга будет регламентирован на уровне приказа уполномоченного органа в области науки (с учетом обязательной регистрации в Министерстве юстиции). Полагаем, что данный документ будет включать задачи,

принципы, методы, критерии, регламент проведения, а также процессы документирования мониторинга как дистанционного, так и с выездом на место. Это позволит максимально обеспечить сбор достоверной информации о ходе проведения научно-исследовательской работы, оценить их промежуточные и конечные полученные результаты, а также выявить проблемы и несоответствия в целях принятия мер, способствующих достижению целей и задач научных исследований.

В завершение хотелось бы констатировать, что вышеуказанные проблемы в случае их несвоевременного решения лишают возможности полной реализации заложенной Законом «О науке» модели национальной научной системы. Представленные в настоящей статье предложения и замечания организационно-правового характера направлены на организацию проведения научных исследований в целях рациональной и справедливой концентрации выделяемых ресурсов и их экономической эффективности.

ЛИТЕРАТУРА

1. Жа^пов P.E. Обеспечение прав личности в современных yсловияx: Матер. мeждyнaр. нayч.-прaкт. конференции (12 мая 2016 года), посвященной памяти Н.А. Шайкенова («Шайке-новские чтения»). - Астана: ГУ «Инститyт законодательства Рес^блики Казахстан», 2016.

- С. 187-193.

REFERENCES

1. Zhakupov R.E. Obespecheniye prav lichnosti v sovremennykh usloviyakh: Mater. mezhdunar. nauch.-prakt. konferentsii (12 mayya 2016 goda), posvyaschennoy pamyati N.A. Shaykenova («Shaykenovskie chteniya»). - Astana: GU «Institut zakonodatelstva Respubliki Kazakhstan», 2016.

- S. 187-193.

УДК 347.763

КвЛ1К ЭКСПЕДИЦИЯСЫ ШАРТЫ: САРАЛАУ МЕН Ц¥ЦЬЩТЬЩ РЕТТЕУ ПРОБЛЕМАЛАРЫ

Эсел Арыстан

Казацстан Peспyбликaсы Зацнама инстит)>тыньщ азаматтыц, азаматтыц ¡с жYргiзy зацнамасы жэне атцар}>шылыц iс жYргiзy бвлгмШц asa зылыми цызметкерг, зац зылымдарыныц магистрi, Астана ц., Казацстан Peспyбликaсы; e-mail: assel.arystan@gmail.com Гулдэурен Сэтт^улкызы Татебаева КАЗГЮУ Унивeрситeтi Азаматтыц, кэсткерлж жэне азаматтыц iс ЖYргiзy цщыгы кафедрасыныц asa оцытyшысы, зац зылымдарыныц мaгистрi;

Астана ц., Казацстан Peспyбликaсы; e-mail: g_tatebayeva@kazguu.kz

Tyüíh свздер: квлж экспедициясы шарты; шарттыц пэт; тaсымaлдay шарты; квлж экс-педициясы; квлiктiк-экспeдициялыц цызметтер.

Аннотация. Казацстан халыцаралыц тaсымaлдay нарыгында, соныц штде экспедитор-

лыц цызметтер нарыгында байыпты устанымды цамтамасыз ету Yшiн жеткглгктг куш-цу-атца ие. K,a3ipsi тацда Казацстандагы колттт цызметтер нарыгы турацты дамуды кор-сетт отыр.

Сонымен бiрге, колжтж-экспедициялыц цызметтi цуцыцтыц реттеу заманауи шын-дыцтан айтарлыцтай кешнге цалуды корсетедi. Экспедиторлыц цызмет нарыгын дамытуды тежейтт мэселелер эрдайым нормативтт цуцыцтыц базаны жетiлдiру цажеттштмен байланысты.

Колттт-экспедиторлыц цызметтщ негiзгi мэселес Казацстандагы кешендi жэне ЖYй-елi тYрдегi реттеудщ, соныц штде колттт-экспедициялыц цужаттардыц бiрыцгaйлaнды-рылган Yлгiлерiнiц жоцтыгымен цорытындыланады. Авторлардыц пiкiрiнше, бул мэселенщ шешiмi колiктiк-экспедициялыц цызмет аясында цуцыцтыц айцындылыцты цалыптасты-ру мацсатында арнайы зац эзiрлеу болып табылады. Оган цоса, халыцаралыц уйымдардыц бiрыцгaйлaндырылгaн экспедиторлыц цужаттарынаресми мэртебе беруiмiз цажет.

Колттт-эспедициялыц цызмет аясында мтдеттемелт цатынастарды цуцыцтыц реттеу шарттыц цуцыцтыц саралануына тэуелдi. Осыган байланысты мацалада колы экспе-дициясы шартыныц пэшн талдауга коп мэн бершген. Жумыстыц нэтижес егер экспедитор тжелей ЖYктi тасымалдауды орындаган жагдайда тасымалдау ережелерт цолдану мYмкiн-дтнщ есебтен цазацстандыц шарттыц экпедиторлыц цатынастарды цуцыцтыц реттеудi кецейту цажетттн корсеттi.

Зерттеудщ мацсаты Казацстандагы колттт-экспедициялыц цызметтщ дамуына тосцауыл болатын себептердi жэне цуцыцтыц реттеудщ ацаулыцтарын аныцтау. Жумыстыц мацсатына жету Yшiн колiк экспедициясы шартыныц пэшн аныцтау жэне шарттар-дыц сабацтас тYрлерiнен ажырату мiндеттерi цойылды. Алынган нэтижелердщ негiзiнде цорытындылар мен усыныстар тужырымдалды.

ДОГОВОР ТРАНСПОРТНОЙ ЭКСПЕДИЦИИ: ПРОБЛЕМЫ КВАЛИФИКАЦИИ И ПРАВОВОГО РЕГУЛИРОВАНИЯ

Арыстан Асель

Старший научный сотрудник отдела гражданского, гражданско-процессуального законодательства и исполнительного производства Института законодательства РК, магистр юридических наук;

г. Астана, Республика Казахстан; e-mail: assel.arystan@gmail.com Татебаева Гульдаурен Саттыгуловна

Старший преподаватель Кафедры гражданского, предпринимательского и гражданско-процессуального права Университета КАЗГЮУ, магистр юридических наук; г. Астана, Республика Казахстан; e-mail: g_tatebayeva@kazguu.kz

Ключевые слова: договор транспортной экспедиции; предмет договора; договор перевозки; транспортная экспедиция; транспортно-экспедиционные услуги.

Аннотация. Казахстан имеет достаточный потенциал для обеспечения серьезных позиций на рынке международных перевозок, в том числе на рынке экспедиторских услуг. В настоящее время рынок транспортных услуг в Казахстане показывает стабильный рост.

Вместе с тем правовое регулирование транспортно-экспедиционной деятельности показывает значительное отставание от новых реалий. Проблемы, сдерживающие развитие рынка экспедиторских услуг, связаны с постоянной потребностью совершенствования нормативной правовой базы.

Основная проблема транспортно-экспедиторской деятельности заключаются в отсутствии в Казахстане комплексного и системного регулирования, в том числе унифицированных форм транспортно-экспедиционных документов. Решением этой проблемы, по мнению авторов, должна стать разработка специального закона в целях создания правовой определенности в сфере транспортно-экспедиционной деятельности. Кроме того, необходимо придать официальный статус унифицированным экспедиторским документам международных организаций.

Правовоерегулирование обязательственных отношений в сфере транспортно-экспедици-онной деятельности зависит от правовой квалификации договора. В связи с этим в статье большое внимание уделяется анализу предмета договор транспортной экспедиции. Результа-

ты работы показали, что существует необходимость расширения казахстанского правового регулирования договорных экспедиторских отношений за счет возможности применения к ним правил о перевозке в случае, если экспедитор непосредственно выполняет перевозку груза.

Целью исследования является выявление причин, препятствующих развитию транспор-тно-экспедиционной деятельности в Казахстане, и недостатков правового регулирования. Для достижения цели работы были поставлены задачи по определению предмета договора транспортной экспедиции и разграничению договора смежных видов. На основании полученных результатов сформулированы выводы и предложения.

FREIGHT FORWARDING AGREEMENT: PROBLEMS OF CLASSIFICATION AND LEGAL REGULATION

Assel Arystan

Senior Researcher of the Department of civil, civil procedural legislation and executive proceedings of the Legislation Institute of the Republic of Kazakhstan, Master of legal sciences;

Astana, Republic of Kazakhstan; e-mail: assel.arystan@gmail.com

Guldauren Tatebayeva

Senior lecturer, Higher School of Law, Department of Civil, Business and Civil Procedural Law, KAZGUU University Astana, Republic of Kazakhstan; e-mail: g_tatebayeva@kazguu.kz

Keywords: freight forwarding agreement; subject of the agreement; transport agreement; freight forwarding; freight forwarding services.

Abstract. Kazakhstan has the potential to achieve good positions in both international transport market and forwarding services market. Currently, transport services market in Kazakhstan shows sustainable growth.

However, legal regulation offreight forwarding doesn't come up with new realities. Stagnation offreight forwarding market is associated with the needfor constant update of regulatory and legal framework.

The main problem of freight forwarding activity is lack of integral and system regulation, including unified forms of freight forwarding documents in Kazakhstan. The authors see the solution of this problem in development of special law for legal certainty in the field of freight forwarding services. Moreover, the unified freight forwarding documents of international organizations should be granted an official status.

Legal regulation of binding relationships in the field of freight forwarding services depends on the legal status of the agreement. In this regard, in this article, the author pays considerable attention to analysis of the subject of freight forwarding agreement. Results of the work showed that Kazakh legal regulation of contractual freight forwarding relations should be expanded through possibility of application of transportation rules in cases where the forwarding agent conducts transportation of the goods.

The purpose of the study is to identify the causes of stagnation offreight forwarding services in Kazakhstan, and shortcomings in legal regulation. In order to achieve the purpose, the following objectives were set: identification of the subject of freight forwarding agreement and distinction of related agreements. Conclusions and proposals were formulated based on the results obtained.

^ызметтердщ жYЙесiндегi келш экспеди-циясыньщ орны. ^азакстандагы келш кыз-меттершщ нарыгы ез дамуын сонау 90-жыл-дардыц басынан алып, ;a3ipre дешн теракты дамуын керсетш келедь 2016 ж. корытын-дысы бойынша келш кызметтерi жалпы шю

ешмнщ 8,3% к^раган жэне барлык кызметтер ендiрiсiнде дэстYрлi Yшiншi орынды иелендь1 Келш кызметтерi адамдар мен заттарды бiр орыннан баска орынга жетюзу Yрдiсiмен коса, сабактас косымша кызметтердi камти-ды.2

1Казацстан Республикасы ¥лттыц экономика министрлттц Статистика комитетшц жедел depexmepi // Электронды MYMrnHdrn: www.stat.gov.kz.

2Руководство по статистике международной торговли услугами, 2010 (РСМТУ-2010) // Статистические документы Серия M№ 86/Rev. 1 - 55-б.

Халыкаралык топтастырушылар келш кызметтерш келiк тYрлерiне, операциялардыц сипатына жэне тасымалдау объектiсiне карай беледР.

Келiк тYрлерiне карай кызметтер тещз, тещз емес судагы, эуедегi, темiр жолдагы жэне келштщ езге де тYрлерiндегi болып белiнедi.

Операциялар сипатына карай кел^ш жэне кемектесушi (косымша, iлеспелi) кыз-меттерге белiнедi. Келштщ барлык тYрлерi Yшiн кемектесушi жэне косымша кызметтер-ге: жYктердi ецдеу бойынша кызметтер, кой-малар мен жYк коймаларыныц кызметтерi, жYк-келiк агентпктершщ кызметтерi жэне баскалары (делдалдык кызметтер, келш ку-жаттамасын рэсiмдеу бойынша кызметтер жэне т.б. жатады).

Тасымалдау объектiлерi бойынша келiктiк кызметтер Yш тYрге белiнедi: жолаушылык, жYктiк жэне езге де (iлеспелi жэне кемекте-сушi).

Халыкаралык топтастыргыштар келш-тш-экспедициялык кызметтердi келiктiк кыз-меттерге жаткызады.

Келiктiк-экспедициялык кызметтердi келiктiк кызметтерге (келштщ эртYрлi тYр-лерiмен жYктердi тасымалдау) жэне экспеди-циялык кызметтер (женелтушiден алушыга дешн жYктердiц жылжып отыруы бойынша операциялар мен кызметтер, жумыстар).

Экспедициялык кызметтер тасымалдау Yрдiсiнщ басталуы, жалгасуы жэне аякта-луымен байланысты кемектесушi сипаттагы жумыстардыц, кызметтердщ жэне операциялардыц кешенш к¥райды (тасымалдауды жоспарлау, материалдарды жеткiзу, коймага салу мен сактау, буып-тYЮ мен бiрiктiру жэне т.б.). Экспедициялык кызметтер жасаушы магынага ие жэне келш-экспедициялык кы-зметтi кызметтщ дербес тYрi ретiнде белiп шыгарады. Келiктiк-экспедициялык кызмет экспедициялык кызметтерсiз келштш кешен жYЙесiнде езiндiк мэнiн жогалтады.

Келiктiк кызметтердщ жалпы ж1ктелуш-деп орнын айкындайтын келштш-экспедици-ялык кызметтердщ езiндiк ерекшелiктерi бар. Келiктiк кызметтердщ бул тYрiн жYктер мен жолаушыларды тасымалдауга немесе келштщ бiр тYрiндегi кызметтерге гана жаткыза ал-маймыз.4 Бiрiншiден, келiктiк-экспедициялык

кызметтер жYктердi (жолаушыларды емес) тасымалдауга гана катысты жYзеге асырылады. Екiншiден, келiктiк-экспедициялык кызметтер келштщ белгiлi бiр тYрiмен байланысты емес, ягни олар бiр мезгiлде темiр жол, ав-токелш жэне кел^щ езге де тYрiндегi кыз-меттердi камти алады. Yшiншiден, жYктердi тасымалдау келiктiк-экспедициялык кызметтердщ негiзгi максаты болып табылмайды, жэне кел^ш-экспедициялык кызметтердщ кешенiне кiрмеуi де мYмкiн. Осы себептен де халыкаралык топтастырушылар келштш-экс-педициялык кызметтердi «кемектесушi (ше-спелi) кызметтер» немесе «кемектесушi (косымша) кызметтердщ» категориясына, ягни, жалпы белгшер бойынша топтастыруда ез орнын таппаган келiктiк кызметтердщ езге де тYрлерiне жаткызады.

Келiктiк-экспедициялык кызметтердщ азаматтык-кукыктык реттелуi. ^азакстан-да кел^ш-экспедициялык кызметтердщ нарыгы нашар дамыган жэне бул ез кезе-гiнде кел^ш-экспедициялык кызметтердi кукыктык реттеу жагдайынан кершю табады.

Цызметтщ бул саласындагы мемлекет-тiк стратегиялар мен багдарламалар турак-сыз жэне бекiтiлген эрекет ету мерзiмiнен бурын жиi алмастырылады5. Сонымен бiр-ге келiк экспедициясы саласындагы норма-тивтiк кукыктык базаны жетiлдiруге катысты багдарламалык кужаттар жYктердi (темiр жол келiгiмен таситын) рэамдеудщ кедендiк тэртiбiне жэне сырткы экономикалык кызмет-ке бакылаудыц тиiмдiлiгiне басымырак кещл беледi. Баскаша айтканда, бул саладагы мем-лекеттiк саясат шю мемлекеттiкке караганда халыкаралык-кукыктык аспекпге кебiрек жумылдырылган. Будан баска, стратегиялык жэне багдарламалык кужаттарды талдау нэти-жесi экспедиторлык бизнестщ ^азакстандагы дамуы, кебiнесе, темiр жол келiгiндегi экспедиторлык кызметтщ нарыгымен байланы-стылыгын керсеттi.

^азiргi тацда келiктiк-экспедициялык кы-зметтердi керсетудi азаматтык-кукыктык реттеу азаматтык зацнама нормаларымен жэне арнайы келiк зацнамасыныц нормаларымен жYзеге асырылады. Оган коса, келiк зацнамасыныц жYЙесiнде улттык зацнама нормала-рыныц алдында басым кYшке ие ратификация

3Руководство по статистике международной торговли услугами, 2010 (РСМТУ-2010) //Статистические документы Серия M № 86/ Rev.1; Классификатор Генерального соглашения по торговле услугами (ГАТС, 1995); Расширенная классификация услуг, отражаемых в платежном балансе, 2010 (РКУПБ - 2010).

4Руководство по статистике международной торговли услугами, 2010 (РСМТУ-2010) // Статистические документы Серия M № 86/ Rev. 1 - 64-б.

5Цазацстан Республикасыныц 2015 жылга дейiнгi келк стратегиясы (2006 ж.), Казацстан Республикасын Yдемелi дамыту женiндегi 2010-2014 жылдарга арналган мемлекеттк багдарлама (2010 ж.), Казацстан Республикасыныц 2020 жылга дейiнгi келiктiк ЖYйе инфрацурылымын дамыту жэне интеграциялау мемлекеттiк багдарламасы (2014 ж.), 2015-2019 жылдарга арналган «Нурлы жол» инфрацурылымды дамыту мемлекеттiк багдарламасы. (2015 ж.).

ланган халыкаралык келiсiмдер эрекет етедi6.

Кeлiктiк-экспедициялык кызметтер ая-сындагы шарттык катынастар КР Азаматтык кодексшщ (будан эрi - КР АК) нормаларымен реттеледi7. КР АК 3-бабыныц 2-тармакша-сына сэйкес кодекс нормалары арнайы кeлiк зацнамасыныц азаматтык-к¥кыктык нормалары алдында басымдылыкка ие. Кeлiк экспеди-циясын к¥кыктык реттеу сурактарына дербес 35-тарау - «Келш экспедициясы» арналган.

Негiзгi арнайы зац ретшде «Казакстан Республикасындагы кeлiк туралы» КР 1994 жылгы 21 кыркуйектеп Зацы карастырыла-ды. Тасымалдау жYзеге асырылатын кeлiктiц тYрлерiне карай кeлiктiк-экспедициялык кыз-меттер «Темiржол кeлiгi туралы» КР 2001 ж. 8 желтоксандагы Зацымен, «Автомобиль ^ль ri туралы» КР 2003 ж. 4 шшдедеп Зацымен, «1шю су кeлiгi туралы» КР 2004 ж. 6 шшдеде-ri Зацымен, «Сауда максатында тещзде жYзу туралы» КР 2002 ж. 17 кацтардагы Зацымен, «Казакстан Республикасыныц эуе кецiстiгiн пайдалану жэне авиация кызмет туралы» КР 2010 ж. 15 шшдедеп Зацымен жэне т.б. рет-теледь

Оган коса, бeлек топтама ретiнде адлш-тiц кейбiр аспектiлерiн реттейтiн жалпы сипаттагы зацнамалык актiлердi шыгарсак болады: Кеден кодека, Жер кодека, Кэсшкер-лiк кодекс, «Кeлiк куралдары иелерiнiц аза-маттык-кукыктык жауапкершiлiгiн мiндеттi сактандыру туралы» Зац, «Тасымалдаушыныц жолаушылар алдындагы азаматтык-кукыктык жауапкершiлiгiн мiндеттi сактандыру туралы» Зац, «Руксаттар жэне хабарламалар туралы» Зац, «Жол жYрiсi туралы» Зац жэне т.б.

Зацга сэйкес акт ретшде КР Инвестици-ялар жэне даму министршщ буйрыгымен бектлген 2015 ж. 24 сэуiрдегi Тещз ^лтн-дегi экспедиторлык кызметтi жYзеге асыру кагидалары жэне КР ^лш жэне коммуника-циялар министрiнiц 2004 ж. 28 шшдедеп буйрыгымен бектлген Экспедитор кызметтерш

усыну ережелерi (темiржол кeлiгiнде) эрекет етедi.

Казакстанда жYк тасымалы курылымында кубыржолдар бойынша жэне темiржол тасы-малынан кешнп Yшiншi орынды автомобиль-дiк тасымалдаулар алатынына карамастан, жYк автомобилi аркылы тасымалдаумен же-нелту зацга сэйкес акт децгешнде реттелме-ген.

Кeлiктiк-экспедициялык кызметтердщ бiр мэселесi оны кешендi жэне жYЙелi тYPде реттеудiц Казакстанда жоктыгында. Мысалы, кeлiктiк-экспедициялык кызметтер жeнiндегi арнайы зацдар Ресей Федерациясында, Беларусь Республикасы мен Украинада эрекет етедР. Ресей мен Украина зацы шартка кой-ылатын талаптарды, шарттагы тараптардыц кукыктар мен мiндеттерi мэселелерiн, экс-педитордыц жауапкершiлiгiн, сонымен коса дауларды шешу тэртiбiн камти келе, келш-тiк-экспедициялык кызметтер аясындагы мYлiктiк катынастарды реттейдi. Беларусь Рес-публикасында келштш-экспедицияльщ

кызмет туралы зац шарттык катынастар-дан баска кeлiктiк-экспедициялык кызмет саласындагы мемлекеттiк реттеу, баска-ру жэне бакылау мэселелерiн козгайды.

Кeлiктiк-экспедициялык кызмет-

тi кукыктык реттеудегi тагы бiр мэселе, бул - кeлiктiк-экспедициялык кужаттардыц бiрыцFайландырылFан Yлгiлерiнiц жоктыгында. Экспедиторлар eз беттерiнше кужаттар жасауга немесе халыкаралык кэсiби уйымдар-дыц Yлгiлерiнiц бланкiлерiн колдануга мэжбYP болады9. Бул мэселе бойынша Ресей тэжiри-бес есте калады. Ресейде Yкiметпен бектлген кeлiктiк-экспедициялык кызмет ережелерi эрекет етедГ0. Алгашында ережелерге FIATA (Экспедиторлык Кауымдастыктардыц Халыкаралык Федерациясы) кeлiктiк-экспеди-циялык кужаттарыныц сегiз Yлгiсi алынатын болып жоспарланган, бiрак нэтижесiнде экс-педиторга тапсырманыц, экспедиторлык кол-

6РЧикагская конвенция о международной гражданской авиации от 7 декабря 1944 г. (в том числе 18 приложений); Соглашение о международном железнодорожном грузовом сообщении (Соглашение социалистических стран о международном железнодорожном грузовом сообщении) (Варшава, 1950 г.); Соглашение о международном пассажирском сообщении (Варшава, 1950 г.); Конвенция о договоре международной перевозки грузов (Женева, 19 мая 1956 г.); Европейское соглашение о важнейших линиях международных комбинированных перевозок и соответствующих объектах (Женева, 1 февраля 1991 г.); Рамочное соглашение Организации экономического сотрудничества (ЭКО) по транзитным перевозкам (г. Алматы, 9 мая 1998 г.) и др.

7Цазацстан Республикасыныц Азаматтыц кодекс! 1994 жылгы 27 желтоцсан № 268-XIII, Цазацстан Республикасыныц Азаматтыц кодексi (Ерекше бвлгм) 1999 жылзы 1 шшдедегг № 409.

8Федеральный закон 30.06.2003 №87-ФЗ «О транспортно-экспедиционной деятельности»; Закон Республики Беларусь от 13.06.2004 № 124-3 «О транспортно-экспедиционной деятельности»; Закон Украины от 01.07.2004 г. № 1955-IV «О транспортно-экспедиторской деятельности».

9Формы документов разрабатываются Международной федерацией экспедиторских ассоциаций (FIATA), Канадской международной ассоциацией грузовых экспедиторов (CIFFA), Британской международной ассоциацией экспедиторов (BIFA), Национальной ассоциацией таможенных брокеров и экспедиторов Америки (NCBFAA), Швейцарской ассоциацией по экспедиции и логистике (SSV), Скандинавской ассоциацией экспедиторов (NSAB) и др.

Постановление Правительства Российской Федерации от 8 сентября 2006 г. N 554 г. «Об утверждении Правил транспортно-экспедиционной деятельности».

хаттыц жэне койма кужаттарыныц Yлгiлерi бектлген [1, 66-б.]. Осылайша, Ресейдегi ар-найы ережелер орын алган кел^тш-экспеди-циялык кужаттарды бiрыцFайландыру мэсе-лесш шеше алмады жэне зац эдебиеттершде лайыкты сынFа ушырады [2, 14-б.].

Беларусь Республикасыныц кел^ш-экс-педициялык кызмет ережелерi халыкаралык тасымалдауды жYзеге асыру кезiнде кужаттар-дыц халыкаралык Yлгiлерiн (халыкаралык уй-ымдармен усынылFан) колдануFа мYмкiндiктi карастырады, жэне бул ез кезегшде кукыктык реттеуге бiршама айкындылык енгiзедi.

Осылайша, бiр жаFынан кел^ш-экспе-дициялык кызметтегi кужаттарды бiрыцFай-ландыру кажеттiлiгi бар болса, алайда баска жаFынан, шетелдiк тэжiрибе керсеткендей, экспедиторлык кужаттардыц Yлгiлерiн нор-мативтi беюту бул мэселенi толыFымен шешпейдi. Бул шаралармен катар Беларусь Республикасыныц зацнамасы тэрiздi халыкаралык уйымдардыц бiрыцFайландырылFан экспедиторлык кужаттарына ресми мэртебе берген жен.

Келiк экспедициясы шартын кукыктык са-ралау. Келiктiк-экспедициялык кызмет аясын-даFы мiндеттемелiк катынастарды кукыктык реттеудiц орталык проблемасы шарттыц кукыктык саралануы болып табылады. Келiк экспедициясы шартын саралау экспедитор-дыц кукыктык мэртебес мен оныц азаматтык-кукыктык жауапкершшшн айкындайды. ОсыFан байланысты зац эдебиеттершде бул суракка кебiрек назар аударылады.

Келiк экспедициясы шартыныц шарттар-дыц баска да тYрлерiмен уксас элеменш^ бар, зац эдебиеттерiнде бул шарттыц азаматтык-кукыктык шарттар жYЙесiндегi дер-бестiгi женiнде даулар элi де жалFасуда. Да-удыц бастауы шартты кукыктык саралаудыц кецестiк тэсiлiнде жатыр.

ССР ОдаFы мен республикаларыныц Аза-маттык зацнама негiздерiнде (будан эрi - Не-гiздер)11 келiк экспедициясы шарты тасымалдау шартыныц бiр тYрi ретiнде карастырылды (Негiздердiц 115-бабы). Негiздердiц 115-ба-быныц 2-тармаFыныц ережелерi тапсырма жэне комиссия туралы нормаларды косымша колдануды карастырды. Негiздердiц 115-ба-быныц 3-тармаFыныц ережелерi кел^ш-экс-педициялык кызметтердiц мазмунына байла-нысты экспедитордыц азаматтык-кукыктык жауапкершiлiгiн айкындады, яFни экспеди-тордыц жауапкершiлiгi мерд^ерлш, сактау жэне баска да шарттардыц ережелерiмен ай-кындалуы мYмкiн болды.

Кецестiк азаматтык кукыктаFы келiк экспедициясы шарты дербес маFынаFа ие бол-

мады. Шартты кукыктык саралауFа катысты кецестiк кезкарастар казiргi теорияда керiнiс тапты. Бiр Fалымдар келш экспедициясы шартын аралас шарт ретшде сипаттаса [3, 167-б.], баска Fалымдар оныц дербестiгiн жокка шыгарады жэне оны езге де азаматтык-кукыктык мшдеттемелердщ тYрi ретiнде карастырады [4, 438 - 439-б.].

Шарттыц пэнiн баска шарттардыц пэш-нен ажыратуFа мYмкiн болFан жаFдайда ол дербес маFынаFа ие болады. Келш экспедициясы шартын кукыктык саралаудыц негiзгi проблемасы келiк экспедициясы шартыныц пэшн зац эдебиеттершдеп баска да шарттардыц пэншен оцашалауда жатыр. Бул мэселе бYгiнгi тацда отандык Fылымда Yлкен киын-дыктар т^ызады.

Келiк экспедициясы шартыныц пэнiн тал-дамас бурын бул сурактыц кецеспк азаматтык кукык бойынша кукыктык реттелуше кез жYгiрткенiмiз жен. Непздердщ 105-бабыныц 1-тармаFына сэйкес шарттыц пэншде кызмет-тiц екi тYрiн ажыратты: негiзгi жэне косымша. Экспедитордыц негiзгi кызметi жYк же-нелтушшщ атынан немесе езiнiц атынан бiр немесе бiрнеше жYк тасымалдау шарттарын жасаумен айкындалды. Тасымалдаумен бай-ланысты езге де косымша кызметтер экспорт немесе импорт Yшiн талап етшетш кужаттарды алу, кедендш жэне езге шарттылыктарды орындау, жYктiц саны мен жай-кYЙiн тексеру, оны тиеу мен ту^ру, женелтушiге жYктелетiн баждарды, алымдар мен баска да шы^ындар-ды телеу, жYктi сактау, оны баратын жерiнде алу кызметтерш орындау тусшшдь

^азак ССР Азаматтык кодексшщ (будан эрi - ^азССР АК) 377-бабына сэйкес келiк экспедициясы шартыныц пэш болып клиент-тщ мекенжайына келушi жYктердi женелту немесе алу айкындалды. Шартта негiзгi кыз-меттерден баска жYктердi женелту мен алуFа байланысты косымша кызметтер де (буып-тYЮ, тацбалау, тиеу, ту^ру жэне т.с.с.) кез-делуi мYмкiн. Ескеретiн жайт, Негiздерден айырмашылыFы ^азССР АК бойынша негiзгi кызметтер жYктi тасымалдау шарттарын жа-сау емес, жYктердi женелту мен алу аркылы айкындалды. Баскаша айтканда, ^азССР азаматтык зацнамасында негiзгi кызметтер ретшде жYктердi женелту мен алу бойынша накты эрекеттердi жасау тYсiнiлдi.

^азакстанныц Азаматтык кодексi келiк экспедициясы шартыныц пэшн айкындау кезiнде ^азССР АК емес, Негiздердегi тэсiлдi кабылдады. ЯFни, ^Р АК 708-бабына сэйкес келш экспедициясы шартыныц пэнi - жYк-тi тасымалдаумен, соныц шшде клиенттiц атынан немесе ез атынан тасымалдау шар-

11Основы гражданского законодательства Союза ССР и республик (утв. ВС СССР 31.05.1991 N 2211-1).

тын (шарттарын) жасасумен байланысты кы-зметтер. КР АК 708-бабыныц 1-тармагыныц 2-бeлiгiне сэйкес шарттыц пэнi жYктi жеткiзу Yшiн кажетп косымша кызметтер болып ^з-делуi мYмкiн.

Казiргi теориядагы кeлiктiк-экспеди-циялык кызметтердiц негiзгi жэне косым-шаларга жiктелуi тэжiрибелiк мацызыныц жоктыгынан сынга ушырауда [5, 715-721-б.; 6, 7-б.; 7, 7-б; 8, 7-б]. Бiз бул устанымды устана алмаймыз, em^rn бул саралауды eцдеу кeлiк экспедициясы шартын баска сабактас шарт-тардан ажырату мэселесiнде шешушi мацызга ие деп санаймыз. Жэне осы жерде бiз негiзгi мэселеге келемiз. Теорияда да, зацнамада да негiзгi жэне косымша кызметтердщ накты eл-шемдерi белгiленбеген.

Бiздiц ойымызша, экспедитордыц непз-ri кызметтерi кeлiк экспедициясы шартыныц пэнi Yшiн мацызга ие. Бiрiншiден, экспедитордыц негiзгi кызметтерi оларды барлык кeмектесушi жэне косымша кeлiктiк, мыса-лы, жYктердi eцдеу бойынша бeлек кызмет-термен немесе коймалардыц кызметтерiмен байланысты кызметтерден бeлек категори-яга даралауга кeмектеседi. Екiншiден, экспедитордыц непзп кызметтерiнiц аркасында ^тк экспедициясы шарты олардыц мазму-нына тYрлi уксас мiндеттемелер (тапсырма, комиссия, агент кызметш кeрсету, сактау, та-сымалдау жэне т.б.) кiруi мYмкiн екендiгiне карамастан зацшыгарушымен шарттыц дер-бес тYрi ретшде танылады. Олай болса, кeлiк экспедициясы шартыныц пэнш аныктау Yшiн экспедитордыц косымша кызметтерi емес, нак осы непзп кызметтерi елеулi мэнге ие болады. Экспедитордыц косымша кызметтерi шарттыц пэш болуы да мYмкiн, болмауы да мYмкiн, жэне осыныц негiзiнде непзп кыз-меттермен салыстырганда оларды факульта-тивтi (тураксыз) ретiнде сипаттасак болады. Осылайша, косымша кызметтер негiзгi кызметтерден бeлiнiп, eз алдына шарттыц пэнш калыптастырмайды.

Непзп кызметтермен катар зацнамамен шарттыц пэнше тасымалдаумен байланысты eзге де кызмет тYрiн косуга тыйым салын-багандыгын ескере кеткен жeн. Олар шарт пэнiнiц курамдас бeлiгi болады. Кeлiк экспедициясы шартыныц пэнше юрген кезде косымша кызметтер непзп кызметтермен бiртутас жэне зацнамамен бектлген мш-деттемелердiц баска да тYрлерi жeнiндегi нормаларды колдану мYмкiндiгiн коспаган-да (КР АК 708-бабыныц 2-тармагы), кeлiк экспедициясы туралы (мысалы, сактау не-месе тасымалдау емес) азаматтык-кукыктык нормалардыц реттеуiнде болады. Осы жерде В.В. Витрянскийдщ сипаттамасымен келiскен жeн болар: «<...> егер накты ^лш экспеди-циясы шартынан туындайтын экспедитордыц

мiндеттемелерi баска шарттардыц тYрлерiне тэн айкындалган мшдеттердш жиынтыгымен бiткенiне карамастан, эр тYрлi мшдеттеме-лердiц элементтерiнiц Yйлесуi, ^заз, жаца сапаны бередЬ» [5, 650-651-б.]. Бiр жагынан кeлiк экспедициясы шартыныц пэнше юретш косымша кызметтер (мшдеттемелер) шартты мiндеттемелер жYЙесiндегi дербестiгiнен ай-ырмайды. Баска жагынан, бул кызметтер (мшдеттемелер) шарттыц курамдас бeлiгi болып табылгандыктан кeлiк экспедициясы шартыныц пэншен дара карастырылмауы тшс.

Экспедитордыц кызметтерiн ж1ктеу eл-шемдерi кукыктыц да, экономиканыц да зерттеу объектiсi болып табылатынын еске-ру мацызды. Экспедитордыц негiзгi кызмет-тершщ мазмуныныц заци айкындалмаган-дыгын шешу Yшiн экономикалык теорияга жYгiну пайдалы болып калар.

Экономикалык эдебиеттерде кeлiктiк-экс-педициялык кызметтердiц келесiдей ж^е-луш ажыратады. Кызметiнiц сипатына карай кeлiктiк-экспедициялык кызметтер техноло-гиялык, акпараттык-аныктамалык, коммер-циялык, сервистiк жэне уйымдастырушылык болып бeлiнедi. Кeлiк уйымыныц негiзгi кызметiмен eзара байланыс белпсше карай кeлiктiк-экспедициялык кызметтер жYк та-сымалдауын жYзеге асыратын (жеке адлш бар болганда) жэне жYк тасымалдауын жYзе-ге асырмайтын кызметтерге бeлiнедi. Туты-нушыныц (клиенттiц) тYрiне карай сырткы жэне iшкi кeлiктiк-экспедициялык кызметтерге бeлiнедi. Iшкiлерге - ^л^тт уйымдарга (тасымаладушыларга) кeрсетiлетiн, сырткы-ларга - кeлiктiк емес уйымдарга ^y^ жe-нелтушiлерге, жYктi алушыларга жэне eзге де мYДделi тулгаларга) усынылатын кызметтер жатады [9, 40-41-б.].

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Кeлiктiк-экспедициялык кызметтердiц экономикалык мазмунын талдай келе, бiз мынадай тужырымга келдiк, непзп кызмет ретшде тасымалдаумен байланысты келесь дей кызметтердi бeлуiмiз кажет:

• Дайындык жэне/немесе акыргы кызметтер ^Y^ri тасымалдауга дайындау, жYктi кабылдау мен тапсыру жэне т.б.);

• Коймалык кызметтер (жYктi сактау мен тацбалау, жeнелтулердi шогырландыру жэне т.б.);

• Экспедициялык (жYктi кYзету жэне алып жYPу, кужаттаманы рэсiмдеу, есеп айы-рысу операциялары).

Экспедитордыц кызметтерш экономикалык саралауда непзп кызметтерге тасы-малдау YPДiсiнiц басталуы, жалгасуы жэне аякталуымен байланысты кeмектесушi сипат-тагы жумыстар, кызметтер жэне операциялар жаткызылган (тасымалдауды жоспарлау, мате-риалдарды жеткiзу, коймага салу мен сактау, буып-тую мен бiрiктiру жэне т.б.). Жогарыда

керсетшген барлык кемектесушi сипаттаFы кызметтердi - бiртутас жалпы экспедициялык кызметтер атауына бiрiктiруге болады.

Келiктiк-экспедициялык кызметтердiц мэнш экспедициялык кызметтер айкындай-ды. Кел^ш-экспедициялык кызмет экспедициялык кызметтерсiз кеткпк кешен жYЙесiн-де езiндiк мэнш жоFалтады, ейткенi жасаушы сипатка ие жэне келштш-экспедициялык кызметтi кызметтiц дербес турше белiп шыFарады. Келiктiк кызметтер (жYк тасы-малы) экспедитордыц косымша кызметтерь не жаткызылуы тиiс деп корытынды шы^а-руFа болады. Бул келш экспедициясы шарты пэнiнiц курамдас белш ретiндегi жYктердi та-сымалдауды сипаттауFа катысты да эдiлеттi. ЖYктердi тасымалдау экспедитордыц косымша (непзп емес) кызметiне жатады.

Бiздiц ойымызша, отандык кукыкта «келiктiк-экспедициялык кызметтер» эконо-микалык терминiн колдану зацгерлердi абды-рауFа экеледi. Егер шарттыц атауы келiк экспедициясы шарты ретшде айкындалса, онда келiктiк кызметтер (тасымалдау кызметтер^ логика зацы бойынша шарт пэшмен тыFыз байланыста болып, оныц ажырамас белiгi бо-луы тшс. Алайда, жоFарыда керсетiлген тал-дау, егер мундай кызметтер экспедитордыц мiндеттемелерiмен кезделмеген болса, келiк экспедициясы шартыныц колданылуы жалFа-са беретiнiн керсетп.

Шет елдердiц зацнамасында келiк экспедициясы шарты жай Fана экспедиция шарты деп аталады. Мысалы, Германияныц Сауда ЖинаFында (будан эрi - ГСЖ)12 экспедиция шарты туралы ережелер (ГСЖ 453-бабы) бар. Бул шарт езшдш мэнге ие. Экспедитордыц непзп мшдет жYктi жеткiзудi уйымдастыру болып табылады. ГСЖ 454-бабыныц 1-тар-маFында экспедитордыц негiзгi кызметтерiнiц шектелген табес керсетiлген:

• тасымалдаудыц амалдары мен баFы-тын айкындау;

• тшелей орындаушыны тацдау, кер-сетiлген жетюзуге кажеттi тасымалдау, сактау жэне экспедиция шарттарын жасасу, сонымен коса косалкы мердiгерлерге акпарат усыну жэне нускаулыктар беру;

• жYктi женелтушiнiц наразылыктарын реттеу [10].

Тасымалдау, сактандыру, тауарларды буып-тую, тацбалау мен кедендiк тазарту кы-зметтерi шарттыц пэнiне косылуы мYмкiн. Сондыктан, экспедитордыц негiзгi кызметь не Yшiншi тулFалармен осындай кызметтердi усыну женшде шарттар жасасу жататын-дыктан келiк экспедициясы шарты дереу дел-далдык сипатка ие болады.

12Торговый кодекс Германии от 10 мая 1897 г.

ГСЖ мысалынан экспедиция шартыныц пэшн жасаушы непзп кызметтердщ накты аныкталFаныныц нэтижесшде шарттыц кукыктык саралануы айкындалFан болаты-нын керуге болады.

Осылайша, келiктiк кызметтердiц келiк экспедициясы шартыныц пэнше косылуы-на немесе косылмауына байланысты шартты делдалдык немесе делдалдык емес деп баFа-лауFа эсер етедi. Бул мэселенi шетел зацнама-сыныц мысалында карастыру кажет.

Германияныц Сауда ЖинаFында егер, экспедитор клиентке катысты тасмылдаушы болFанда экспедиция шартына катысты тасымалдау туралы нормалардыц тiкелей кол-дануына жол бередi, яFни экспедитор тасы-малдаушыныц кукыктары мен мшдеттерш иеленiп, жауапкершiлiгiн кетередi. Егер экспедитор кызметтершщ кешенiнде жYктi тасымалдау Yшiн Yшiншi тулFалармен шарт жасасу мшдеттемес болмаса, экспедитор делдал ретшде эрекет етпейдi жэне OFан катысты коммерциялык делдалдык женшдеп норма-лар колданылмайды. ГСЖ ережелерi экспедитор мен клиенттiц арасындаFы катынастар тасымалдау туралы нормалармен реттелетш шектелген тiзбенi айкындайды:

• тшелей экспедитордыц езi тасымалда-ушыныц функцияларын жYзеге асыруы (458-бап);

• « тасымалдау куны юретш сыйакы тYрiндегi белгiленген соманы» алу (459-бап)

• олардыц жYктi шоFырландыруды жYзе-ге асыруы (460-бап) [10].

АFылшын-американдык кукыFына сэйкес экспедитордыц кукыктык мэртебеа агент ретiнде аныкталады. Француздык сауда зацнамасы бойынша экспедитор ею мэртебеге ие болуы мYмкiн: агент жэне шарттык тасы-малдаушы. Бiрiншi жаFдайда агенттiк келiсiм-дер туралы нормалар колданылады, екiншi жаFдайда оныц мiндеттемелерi тасымалдау шартымен айкындалады [10].

Осылайша, шетелдш тэжiрибенi талдау келш экспедициясы шартыныц кукыктык жiктелуi экспедитордыц жYк тасымалдауын езi жYзеге асыруына немесе Yшiншi тулFалар-мен тасымалдау туралы шарттар жасасуына байланысты ею жакты сипатка ие. Бiрiншi жаFдайда ол тасымалдаушы ретiнде, екiншi жаFдайда делдал ретiнде эрекет етедi.

Бiздiц кезкарасымызша, егер экспедитор тасымалдаушы мен клиенттщ арасында байла-ныстырушы буын болFан жаFдайда Fана келiк экспедициясы шарты делдалдык сипатка ие болады. Алайда, егер ол тасымалдау бойынша кызметтердi керсетсе, бул катынастарFа жYк-тi тасымалдау туралы ережелер колданылуы

тшс. Сол жагдайда шарт делдалдык сипатка ие болмауы да мYмкiн.

Казакстандык зацнама бойынша адлш экспедициясы шартыныц пэнi бiр жагынан, тапсырма жэне комиссия шарттарыныц (КР АК 846 жэне 865-баптары) пэнiнен кецiрек болса, баска жагынан, жалпы ереже бойын-ша, оларга катысты eтелмелi кызмет кeрсету туралы ережелер зацнамага сэйкес колданыл-майтын, тапсырма жэне комиссия мшдетте-мелерiн (КР АК 683-баптыц 2-тармагы) eзi-не косады. Казакстандык зацнама бойынша ^тк экспедициясы шарты дербес шарт бола ма элде тапсырма немесе комиссия шартта-рыныц тYрi ме деген суракка жауап беру Yшiн олардыц пэндерi сэйкес пе, жок па аныктау кажет.

Казакстандык азаматтык зацнама бой-ынша кeлiк экспедициясы шартына eтел-мелi кызмет кeрсету туралы жалпы ережелер колданылмайды. Тасымалдау кызметтерiн экспедитор тшелей eзi аткаратындыгына не-месе Yшiншi тулгалармен тасымалдау туралы шарттар жасасатындыгына байланысты кeлiктiк-экспедициялык катынастарга косым-ша комиссия/тапсырма туралы ережелер де колданылады.

Бiздiц ойымызша, егер экспедитор бiр уакытта тасымалдаушы болса, онда адлш экс-педциясы шартына тасымалдау жeнiндегi ережелер колданылуы тшс жэне экспедитордыц жауапкершшп тасымалдаушыныц жауапкер-шiлiгi жeнiндегi ережелермен айкындалуы тшс. Бiрак КР АК мундай ереже жок, бiздiц ойымызша, бул кемшшк болып табылады.

Кeлiк экспедициясы шартыныц пэнше кайта орала келе, оны курайтын негiз ретш-де экспедитордыц жYктi жeнелтуге жэне/ немесе алуга дайындауды уйымдастыру тYрiндегi накты эрекеттерш айкындауга болады. Казакстандык шарттардыц жYЙесiндегi кукыктык саралануын айкындаудагы осын-дай уксас киындыктарга ие тагы бiр шарт, ол мYлiктi сешмгерлшпен баскару шарты. Оныц кeлiк экспедициясы шартымен уксастыгы заци эрекеттермен (мэмiлелердi жасау) катар накты эрекеттер юретш пэнiнiц сипаттама-сында.

Жогарыдагылардыц негiзiнде, ^лш экс-педициясы туралы азаматтык-кукыктык нормаларды баска да мшдеттемелер (комиссия жэне тапсырма) жeнiндегi нормалармен жиынтык ретiнде карастыру кажет. Жэне осы туста кeлiк экспедициясы жeнiндегi нормалар мен оган катысты колданылатын баска да ко-

сымша нормалардыц арасындагы карама-кай-шылыкты зацнама децгейiнде жою мацызды. Re-nrn экспедициясы шарты мен сактау шар-тын ажырату мэселесiн зерттеу кезшде тапсырма шарты бойынша сешм бiлдiрiлген eкiлдiц сенiп тапсырылган мYлiктiц сакталуы Yшiн жауапкершiлiгiн кукыктык реттеуде кемшiлiк аныкталды. Бiздiц ойымызша, мYлiктi сактау бойынша мiндеттемелердi экспедициялык кызметтерден бeлек карастыруга болмайды, оларсыз экспедициялык кызметтердi орын-дау мYмкiн болмайтын курамдас бeлiгi болып табылады. Клиенттщ мYлiктiц сакталуы бойынша мшдет^ оларга сенiп тапсырылган мYлiкке катысты Yшiншi тулгалармен мэмше-лер жасасуына катысты тапсырма берушi немесе комиссионердщ мiндеттерi секiлдi, экспедитордыц негiзгi мшдеттершен немесе тасымалдаушыныц мiндеттерiнен туындайды. Экспедитордыц мYлiктiц сакталуы бойынша мiндеттерiн тшсшше орындамаганы Yшiн жа-уаптылыгы делдалдык туралы нормалармен реттелуi тиiс (комиссионердщ жауаптылыгы туралы КР АК 873-бабы)13. МYлiктiц сакталуы бойынша мшдеттерш тиiсiнше орында-маган сенiм бiлдiрiлген eкiлдiц (тапсырма шарты бойынша) жауаптылыгына катысты казакстандык азаматтык зацнамада олкылык бар (бул жагдайда КР АК 5-бабына сэйкес зац аналогиясы колданылады). Осылайша, кeлiк экспедициясы шартыныц пэншде мYлiктi сактау бойынша кызметтер дербес кызмет болып табылмайды. Оларга сактау туралы аза-маттык-кукыктык нормаларды колдану мYм-кiн емес.

Сонымен катар, кeлiк экспедициясы шарты бойынша тараптардыц - экспедитор, жYк жeнелтушi, жYктi алушы немесе экпедитор кызметше мYДделi eзге тулганыц зацнамада айкындалуына мэн бергенiмiз жeн (КР АК 708-бабы). Экспедитор кызметiне мYДделi тулгалар болып тек жYктi жeнелтушi мен жYктi алушылар гана болуы мYмкiн деп са-наймыз. Зац шыгарушыныц тагы баска кан-дай тулгалардыц курамын мецзеп турган-дыгы бiз Yшiн белгiсiз болып калады. Егер сeз экспедиторга сенiп тапсырылган жYк тасымалдауына катысатын тасымалдаушы туралы болса, онда онымен кeлiк экспедициясы шарты емес, тапсырма немесе комиссия шарттары бойынша eкiлеттiлiк негiзiнде жYк тасымалдау шарты жасалынады. Егер бул та-сымалдаушыга, мысалыга, жYктi жeнелтуге немесе алуга дайындау бойынша кызметтер кажет болса, онда мундай кызметтердi ^р-

13Жэне егер бул азаматтыц зацнамамен тжелей бектшген болса, ЖYктiц сацталуы ymîh жауапкерштк тасымалдау туралы ережелермен (КР АК 705-бабы) аныцталуы mymkîh edi. Бiрац осыган дейт айтылзандай, келт экспедициясы жвнiндeгi КР АК ережелертде ЖYктi тасымалдау шарты жвнiндeгi ережелерге цатысты сiлтeмeлiк нормалар жоц.

сету етелмелi кызметтер керсету шартымен рэсiмделуi тиiс. Егер тасымалдаушыFа оныц Ydi^ жYктi жYк алушыFа жеткiзу кызмет ка-жет болса, онда экспедитормен шартта ол жYк женелтушi ретшде эрекет етедь Осылайша, келiк экспедициясы шарты бойынша клиент ретшде тек жYк алушы мен/немесе жYк же-нелтушiнi керсету кажет.

ЖасалынFан талдау непзшде эрекетте-гi зацнаманы жетiлдiру бойынша келесiдей тужырымдар мен усыныстар калыптастырыл-ды:

• Казакстанда келiктiк-экспедициялык кызметп кукыктык реттеу элсiз дамыFан. Бул экспедитор кужаттарыныц бiрыцFайланды-рылFан Yлгiлерiнiц, келiктiк-экспедициялык кызметтердi жYзеге асырудыц жалпы ере-желерiнiц жоктыFынан керiнiс табады. ОFан коса, экспедициялык кызмет кеп жаFдайда автомобильдi келiк аркылы жYргiзiлетiндiгiне карамастан, автомобильдi келiкпен экспеди-цияFа катысты арнайы ережелер жок.

• Келштш-экспедициялык кызмет ая-сындаFы кукыктык айкындылыкты калыпта-стыру максатында арнайы зацды эзiрлеу бойынша кершi елдердiц оцды тэжiрибесiн алып пайдалану усынылады.

• Халыкаралык уйымдардыц бiрiзден-дiрiлген экспедиторлык кужаттарына ресми мэртебе беру усынылады.

• Келiк экспедициясы шарты етелмелi кызмет керсету шарттарыныц бiр тYрi болып табылады. Сол мезетте келiк экспедициясы

шартыныц КР АК етелмелi кызмет керсе-тулер туралы жалпы ережелердi колдануды коспайтын арнайы кукыктык реттелуi бар.

• Теория мен тэж1рибедеп шарттыц пэш туралы жэне оныц делдалдык сипаты женiнде дауларды жою Yшiн келш экспедициясы шартыныц атауын экспедиция шартына зацнама-лык езгерту керек.

• Келiк экспедициясы шартыныц пэш ею кызметтен куралFан. Негiзгi кызмет ретш-де жYктi женелту мен алуFа дайындау бойын-ша накты эрекеттер болып табылады.

• Экспедитордыц жауаптылыFы келiк экспедициясы шартындаFы экспедитордыц кукыктык мэртебесiне карай делдал немесе тасымалдаушы ретшде айкындалуы тшс. Егер экспедитор жYк тасымалдауын тiкелей езi орындаFан жаFдайда тасымалдау туралы ережелердiц колданылу мYмкiндiгiнiц есебi-нен шарттык экспедиторлык катынастарды кукыктык реттеудi кецейту кажет.

• Келш экспедициясы шартыныц тарап-тары болып экспедитор жэне клиент ^Y^ri женелтушi жэне жYктi алушы) бола алады. Экспедитордыц кызметiне мYДделi езге туета-лар секiлдi шарт тараптарыныц сипаттама-сынан бас тарту кажет.

• Тапсырма шарты бойынша сешм бш-дiрiлген екшдш сенiп тапсырылFан мYлiк-тiц сакталуына катысты жауапкершiлiгiн кукыктык реттеуде олкылык аныкталды.

ЭДЕБИЕТТЕР

1. Метелева Ю.А. Правовое регулирование транспортной экспедиции //Журнал российского права, 2007. - с. 65-77

2. Кулешов В.В. Договор транспортной экспедиции, проблемы правового регулирования: автореф. дис. ... канд. юрид. наук. -М., 2009. - 25 с.

3. Метелева Ю.А. Товарный оборот. Право. Практика. Тенденции регулирования. Изд.: Юриспруденция, 2007 г.

4. Романец Ю.В. Система договоров в гражданском праве России. - М., 2001. - 496 с.

5. Брагинский М.И., Витрянский В.В. Договорное право. Книга четвертая. Договоры о перевозке, буксировке, транспортной экспедиции и иных услугах в сфере транспорта. 4-е изд., стер. М., 2003. - 910 с.

6. Морозов, С.Ю. Договор транспортной экспедиции: Автореф. дисс. канд. юрид. наук. -Ульяновск, 2003. - 21 с.

7. Морозова Н.В. Договор транспортной экспедиции: проблемы квалификации и правового регулирования. Дис. ... канд. юрид. наук. М., 2005. - 172 с.

8. Соловых А.В. Договор транспортной экспедиции: Автореф. дисс. канд. юрид. наук. -М., 2009. - 22 с.

9. Дмитриев А.В., Афанасьев М.В. Логистика транспортно-экспедиторскихуслуг: Учебное пособие. - СПб.: Изд-во СПбГУЭФ, 2010. - 104 с.

10. Левин Э. О некоторых проблемах квалификации договора транспортной экспедиции в национальных правовых системах //Хозяйство и право. - 2005. - N10. - С. 38-48. URL.: http:// www. logistics.ru/9/2/i20_26601p0.htm

REFERENCES

1. Meteleva Ju.A., Pravovoe regulirovanie transportnoj jekspedicii //Zhurnalrossijskogoprava, 2007. - s. 65-77

2. Kuleshov V V. Dogovor transportnoj jekspedicii, problemy pravovogo regulirovanija: avtoref. dis. ... kand.jurid.nauk. -M., 2009. - 25 s.

3. Meteleva Ju.A. Tovarnyj oborot. Pravo. Praktika. Tendencii regulirovanija. Izd.: Jurisprudencija, 2007 g.

4. Romanee Ju.V. Sistema dogovorov v grazhdanskom prave Rossii. M., 2001. - 496 s.

5. BraginskijM.I., Vitrjanskij V.V. Dogovornoepravo. Knigachetvertaja. Dogovory operevozke, buksirovke, transportnoj jekspedicii i inyh uslugah v sfere transporta. 4-e izd., ster. M., 2003. - 910 s.

6. Morozov, S. Ju. Dogovor transportnojjekspedicii: Avtoref. diss. kand. jurid. nauk. - Uljanovsk, 2003. - 21 s.

7. Morozova N.V. Dogovor transportnoj jekspedicii: problemy kvalifikacii i pravovogo regulirovanija. Dis. ... kand. jurid. nauk. M., 2005. - 172 s.

8. Solovyh, A. V. Dogovor transportnoj jekspedicii: Avtoref. diss. kand. jurid. nauk. - M., 2009.

- 22 s.

9. Dmitriev A.V., Afanas'ev M.V. Logistika transportno-jekspeditorskih uslug: Uchebnoe posobie.

- SPb.: Izd-vo SPbGUJeF, 2010. - 104 s.

10. Levin Je. O nekotoryhproblemah kvalifikacii dogovora transportnoj jekspedicii v nacional'nyh pravovyh sistemah [Jelektronnyj dostup] // Hozjajstvo i pravo. - 2005. - N10. - S. 38-48. URL.: http:// shhshhshh.logistics.ru/9/2/i20_26601p0.htm

УДК 349.6

О НЕКОТОРЫХ ПРОБЛЕМАХ ПРИМЕНЕНИЯ МЕР ОБЕСПЕЧЕНИЯ ПО ДЕЛАМ ОБ АДМИНИСТРАТИВНЫХ ПРАВОНАРУШЕНИЯХ В ОБЛАСТИ ОХРАНЫ ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЫ И ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ПРИРОДНЫХ РЕСУРСОВ

Багисов Нуржан Бабырович

Докторант Института послевузовского образования Карагандинской академии МВД Республики Казахстан имени Баримбека Бейсенова, г. Караганда, Республика Казахстан; e-mail: n.bagisov@mail.ru

Ключевые слова: охрана окружающей среды; меры обеспечения по делам об административных правонарушениях; местная полицейская служба; природоохранная полиция; возбуждение дела об административном правонарушении; доставление, административное задержание.

Аннотация. Обеспечение экологической безопасности Республики Казахстан является одной из основных задач уполномоченных государственных органов, в том числе и органов внутренних дел. законодательство Казахстана наделяет полицию обширным перечнем полномочий по осуществлению природоохранных и карантинных мероприятий. Кроме того, в системе органов внутренних дел функционируют подразделения природоохранной полиции, первоочередной задачей которых является выявление, предупреждение и пресечение правонарушений в области охраны окружающей среды и использования природных ресурсов. Результативность деятельности указанных подразделений, в первую очередь, зависит от совершенства ее правовой и организационной основы. При этом закон наделяет данные подразделения обширными полномочиями по осуществлению механизма профилактики и предупреждения указанных правонарушений, включая процедуру привлечения к административной ответственности и производства ряда процессуальных действий обеспечительного характера, каковыми являются меры обеспечения производства по делам об административных правонарушениях. Надлежащее применение данных мер зависит как от квалификации самих сотрудников природоох-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.