CC BY
0УДК 666.762
ДИЗАЙНДАГЫ ХАЙТЕК СТИЛ1 ЖЭНЕ ОНЫЦ ЦАЛЫПТАСУ
ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
АУЕЛБЕКОВ ЕРЖАН БУРАХАНОВИЧ
^.А.Ясауи атындагы Халыкаралык казак^р^ университетi, Бейнелеу eHepi кафедрасыныц доцентi, п.г.к. TYPKicraH, ^азакстан
ДЖАКИПБЕКОВА МАХАББАТ ЖАНИБЕКОВНА
М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан универcитетi, Бейнелеу eHepi жэне дизайн кафедрасыныц доцент^ п.г.к. Шымкент, ^азакстан
АЛЕН ЕРКЕЖАН ЭБДЩ¥ЛЦЫЗЫ
М.Эуезов атындагы Ощуспк ^азакстан университетшщ магистранты,
Шымкент, ^азакстан
МАТЕЕВА МОЛДИР АДИЛБЕКОВНА
^.А.Ясауи атындагы Халыкаралык казак-тYpiк унивepcитeтi, Бейнелеу eнepi кафедрасыныц магистр-окытушысы, TYpкicтан, ^азакстан
Аннотация. Мацалада дизайндагы хайтек стил1 жэне оныц цалъттасу ерекшел1ктер1 царастырылады. Дизайндагы стиль угымына тYсiндiрмелер бергледг. Хай-тек стилтщ дизайндагы орны мен цазгргг кезецдерг сипаты талданады. Хай-тек стилтщ дизайндагы басца стильдерден айырмашылыгы кврсеттп, мазмундыц сипаты аныцталады. Хай-тек стильдщ ерекшелжтерг, оныц дизайндагы колданудыц мацыздылыгы ашылады.
Клт свздер: стиль, дизайндагы Хай-тек стилг, стиль жэне сэн.
Дизайнepдi шыгармашыльщ ецбек етуге эсер ететш бастау ретшде шынайы eмip мен киял дYниe туындылары аркасында азамат когамындагы эpбip аспектЫ (тарих, саясат, гылыми, эдебиеттер, енер) олардыц санасында керкем образды шыгаруга, туындатуга эсер eтeдi. Дизайнер осы ойды буйым Yлгiлepiн жобалауда колдану аркылы тамаша жeтicтiктepдe жетедь Керкем шыгармалардыц баска заттардан айырмашылыгы оныц анык eзiндiк образыныц болуын аныктайды.
Стиль (агылш. style) ceзi кepкeм идеялык магынага нeгiздeлгeн шыгармашылык тэciлдep, айкындалган кepкeмдeу к¥ралдары, тарихи непзделген жалпы бeлгiлep, туракты бейне жYЙeлepi деген магынаны бiлдipeдi. Формальдык, кepкeм-бeйнeлi, элеуметпк-психологиялык сипаттары сиякты ортак бeлгiлepi сэулет eнepiндe, эаресе дизайнда кepiнic тапты. Мэселен, формалдык бeлгiлepгe талапка сэйкес cилуeттi сызыктар, конcтpуктивтiк жэне тYCтiк epнeктeу шeшiмдepi жатады. Ал, кepкeм-бeйнeлi сипаттамасы адам пропорциясы, этникалык менталитетке нeгiздeлгeн сулулык типi мен идеалы жeнiндeгi тYciнiктi бepeдi[1].
Стиль - ол Yлкeн кepкeмдiк жYЙeнiц сырткы кepiнici. Сондыктан стиль сэнге караганда туракты категория болып табылады. 20-гасырды еске алсакта, сэн eзгepiп турды, бipак нактылы стиль eзгepмeдi. Баягы заманда бip гана стиль болган, катал моральга кулшылык erri жэне дiни угымга сай болды. Оныц эpтYpлiлiгi бiзгe жакында гана кeлдi деседе болады, eмip CYPУ мен тeмптiц тездш, ой мен сананыц eзгepуi аркылы адркемдш бейне мен cтильдiк шeшiмдep кeп бола бастады.
Дизайндагы Хай-тек стилшщ epeкшeлiктepi бул cтильдiц когамдагы колданыс факторымен аныкталып, кeйiнгi кезецдердеп оныц кец тYPдe таралуымен сипатталады.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
«Хай-тек» сезшщ «жогары технология» деп аударылып, оныц толыкканды мэнш сипаттап кeрсетедi. Стильдщ непзп айырмашылыгына дэстYрлi сэндiк элементтерден толык бас тартумен айкындалады. Бул стиль YЙдеri жайлылык пен жылулыкпен сэтп Yйлесетiн функционалдылык пен практикалык мYмкiндiктерге ыкпал етедi. Сeйтiп, Хай-тек ci^i кептеген ерекше нускалары мен белгiлерi бар кеп кырлы стиль екендЫн кeрcетедi[2].
Хай-тек стилшщ пайда болуы XX гасырдыц 70-шi жылдарында, калалык идеялардыц eмiрдiц барлык салаларына тезiрек енуi кезещнен бастау алады. Хай-тек - бул еркениет жетicтiктерiн багалайтын жэне пайдасыз нэрселерден мYлде бас тартатын адам Yшiн жасалган заманауи процестердщ айнасы icпеттеc. Онда дизайндагы минимализм карсацында эстетикалык жогары технологиялык идеялардыц дизайнерлер шыгармашылыгында шекарасыз эрi кептеп енуiмен сипатталады. Ягни, Хай-тек d^i XX гасырдыц екiншi жартысында ез уакытындагы гылым мен техниканыц мацызды жетicтiктерiне жауап ретiнде модернизм тенденцияларыныц бiрi ретiнде eзiн керсете бшдь Содан берi устамдылык, катац функционалдылык жэне жогары технологиялык тургын Yйлердiц белгiлi бiр салкын элитизмi кептеген осы cтильдi колдаушыларды шыгарды. Хай-тек кецicтiктiц техникалык бeлшектерiн, соныц iшiнде оларда колданылатын материалдарды керсету аркылы ез эстетикасын жасактады.
Хай-тек стилшщ дизайндагы баска стильдерден айырмашылыгы мыналарда болды:
- катац жэне сонымен катар карапайым геометрияныц болуы;
- кабырга жабыны жиhаздыц тYC схемасына Yйлеciмдi сэйкес келуi;
- кубырлы металл белшектер интерьерде белcендi колданылуы;
- шыны жиhаздыц жэне авангард шамдарыныц болуы;
- еciктер мен калкалардыц негiзiнен жылжымалы тYPде колданылуы;
- кабыргаларды безендiру кезiнде дизайнерлердщ кiрпiш пен бетонды пайдалануы;
- eндiрicтiк гимараттарда колданылатын материалдардыц белcендi колданылуы;
- интерьерде немесе экстерьерде шашыраган кептеген жарык нYктелерiнiц болуы[2].
Дизайндагы Хай-тек cтилiнде салкындык пен аукымдылык cезiлiп, барлык сызыктар катац, заттар кiрiктiрiлген серелер мен шкафтарда жасырылды. Кейде дизайнерлер интерьерге ерекше жылтыр косып, жайлылык пен жылулык беретiн агашты пайдаланады. Сондыктан Хай-тек стилшщ непзп идеясын гылыми-техникалык прогрестщ озык жетicтiктерiн керкем тYciндiрiп керсету курайды. High-tech - бул жогары технологияга курмет кeрcететiн стиль гана емес, ол ею дэуiрдi байланыстыратын дэнекер стиль деп еcептеледi. Сонымен катар, интерьер мен экстерьерде жогары технологияны пайдалану оныц беделiн арттырды, iрi компаниялардыц кeпшiлiгi оны дизайн ретшде кeбiрек тацдады. Сeйтiп, бул стиль постмодернизм толкынында бiздiц eмiрiмiзге толыкканды ендi.
Дизайндагы бул стильдщ басты ерекшелiгi технология екенiн айдан анык. Бул бeлменiц периметрi бойынша функционалды тYPде орналаскан экрандарга, мониторларга жэне сенсорларга реттелiп жасакталды. Хай-тек cтилi кецicтiктiц ретciздiгiн жокка шыгарып, барлык нэрселер катац белгiленген жерде жэне мацызды рел аткарып отырады. Бул жогары технологиялык стиль адамныц коршаган элемнен артыкшылыгын кeрcетiп турады, сондыктан табиги материалдардыц мeлшерi азайтылып, шыны, cтильдi фитингтер, темiр элементтер мен технологияныц кeптiгi аркылы интеллект Ycтемдiгiн бейнелейтiн бiрегей кeркемдiк беру жYзеге асырылады[3]. Хай-тек cтилiндегi непзп рецктерге сур, кара, ак тYCтер жатады, ал ашык тYCтер ете сирек колданылады. Онда казiргi замангы текстураларды пайдалану да мацызды рел аткарады. Ерекшелiк пен жарыктык, Yлгi сиякты уcак-тYЙектер кез келген интерьердi немесе экcтерьердi толыктырады. Тургын YЙ Yшiн хай-тек cтильдi инновациялар мен заманауи технологияларга жат емес прогрессивт жэне заманауи адамдар тацдайды. Мундай интерьерде баска футуризм мен минимализм сиякты стильдерге орын жок.
Дорыта келгенде, Хай-тек cтильдiц ерекшелiктерi мыналарды аныктайды: -макет тегiн, бeлменi безендiру, жарык жэне калкалар аркылы аймактарга белу;
- интерьер немесе экстерьердщ тYCтер палитрасы эркашан ак, сур жэне кара тYCтердi камтиды;
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
-танымал материалдарга шыны, металл, пластик, бетон жэне эртYрлi синтетикалык материалдар жатады;
- контурлар анык жэне тYзу болып келедц
- дизайн мобильдi, жылжымалы жэне трансформацияланатындай етiп тацдалады;
-сактау жYЙелерi олардыц кызметше, сыйымдылыгына жэне жасырындыгына карай тацдалады;
-терезелер Yлкен жэне минималиспк тYPде болады; -текстильдер ic жYзiнде колданылмайды;
-еciктер карапайым пластик, шыны немесе металл материалдарынан жасалады.
Сонымен бiрге, Хай-тек cтилiнiц ^шп жэне элciз тустарын да керсетуге болады. Гимаратта емiр CYPУдiц жогары сапасын камтамасыз етуге арналган барлык дизайн шешiмдерi техноcтилiндегi жеке Yйлердiц артыкшылыктарыныц бiрi болып табылады. Тургын Yйлер, белмелер, аулалар кец жэне ыцгайлы, Yлкен жиhаздар мен турмыстык техника Yшiн жеткiлiктi орын болады. Дегенмен, осындай артыкшылыктарына карамастан, Хай-тек cтилi мынадай каcиеттерi Yшiн бiршама сынга да ушырады: функционалдылыктыц басымдыгы интерьерге кецсе немесе ендiрicтiк гимараттардыц ерекшелiктерiн берiп турады. Хай-тек сташ токыма буйымдарыныц кептiгiмен жайлы декорды унататындар Yшiн жарамсыз болып табылады. Сол сиякты, панорамалы; терезелер, футуриспк жиhаз жэне смарт YЙ компоненттерi каржыны кеп талап етедi. Хай-тек cтилi мYмкiндiктердiц емiр CYPУ кещстшнде таныс емес атмосфераны жасап турады. Сондыктан казiргi кезецде кейбiр классикалы; техноcтилi де кебiнеcе баска багыттардагы белшектермен араластырылган. Осылайша, интерьердi безендiру Yшiн минимализмнiц эртYрлi жэне жаркын тYCтерi колданылады. Табиги материалдарды жэне заманауи стильдердщ ерекше формаларын (скандинавиялык, лифт) пайдалану кецicтiктi кабылдауды жумсартуга мYмкiндiк бередi[4].
Сэннiц дамуы жылдан жылда ез жацалыгымен езгерiп отырады. Буны жогаргы cэндi енердiц бiр тYрi деп карауымыз керек. Сэн талгамы эcемдiк пен эдемiлiк cезiмiн керcетедi. Эйткенi сэн Yлгiлерiнiц кайталанып келуi кездеcедi. Бiрак ол осы ^нп сэнге cэйкеcтендiрлiп, езгертiлiп колданылады.
Дорыта келгенде, казiргi замангы дизайн - адамныц cуретшiлiк icкерлiгiнiц, эрi теориялык ойлау кабiлетiнiц негiзiнде калыптаскан саласы. Ал сулулык жэне функционалдык зацдылык нэтижеciндегi стиль негiзiнде жасалынган буйым дизайн туындысы болып табылады. Стиль жэне сэн - езара байланыскан жYЙе, олар бiр-бiрiнciз дамып, ерби алмайды. Эдетте, эр заманда бiр уакытта бiрнеше стиль емiр CYредi. ^азiрri дизайн заттык буйымдарды, гимараттарды cэндеудiц барлык талабына жауап бере алады, сондыктан Хай-тек стилшщ жобалауына да тiкелей катысы бар. ^азакстанныц казiргi дизайнерлерi заманауи кезецнщ эрi кененiц кундылыктарын бiздiц замандастарымызга жеткiзуге тырысады.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Бхаскаран Л. Дизайн и время. Стили и направления в современном искусстве и архитектуре. - М.: 2007.
2. Ткачев В.Н. Архитектурный дизайн (функциональные и художественные основы проектирования): Учебное пособие. -М.: Архитектура-С, 2006. -353 с.:ил.
3. Ералин Махмудова Г., Сэдiбек А. «Материалтану». -ТYркicтан, Туран, -2013, -128 б.
4. Софиева Н. Дизайнер интерьера: Стили, тенденции, материалы/ Нина Софиева. -М.: Эксмо, 2012. -656 с.: Ил(интерьер и благоустройство дома).
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
