CC BY
0УДК 745/749.74.01/.09
ЗАМАНАУИ ИНТЕРПРЕТАЦИЯДАГЫ ЭТНО-КОНСТРУКТИВИЗМНЩ ЭВОЛЮЦИЯСЫНА СИПАТТАМА
СYЛЕЙМЕН АРАЙЛЫМ ЕРБОЛАТЦЫЗЫ
Абай атындагы ^азак улттьщ педагогикалы; университетшщ 1 курс магистранты, Еылыми жетекшiсi - БЕКБОЛАТОВА К.М.
Алматы, ^азакстан
Ацдатпа
Казац улттыц заманауи кигм Yлгiлерi-квне мэдениет пен заманауи мэдениет симбиозы. ¥лттыц кшмде б1зд1ц ата-бабамыздан цалган этникалыц тарихы бар дэстурлер бейнеленген. Каз1рг1 сэн элемтде демонстрацияланып жатцан топтамалардыц модел1 улттыц, сэндт-цолданбалы внер аясында жарыц квруде. Халцымыздыц улттыц ки1мдер1 заманауи тарихпен цатар дамып, улттыц тенденцияныц айцын бвлшегг болуы тигс.
Мацалада сэн дизайныныц заманауи интерпретациядагы этно-конструктивизм багыты зерттелд1. Этно-конструктивизмнщ заманауи интерпретациясын талдап, эЫресе улттыц кигмнгц интерпретациясын келешек сэн элемгндегг айцын орнын бекту мацыздылыгы царастырылган.
Тушн свздер: сэн, этно-конструктивизм, ки1м, заманауи
ОПИСАНИЕ ЭВОЛЮЦИИ ЭТНО-КОНСТРУКТИВИЗМА В СОВРЕМЕННОЙ
ИНТЕРПРЕТАЦИИ
СYЛЕЙМЕН АРАЙЛЫМ ЕРБОЛАТЦЫЗЫ
Магистрант 1 курса Казахского национального педагогического университета имени
Абая,
Научный руководитель - БЕКБОЛАТОВА К.М.
Алматы, Казахстан
Аннотация
Казахская национальная современная одежда-это симбиоз древней культуры и современной культуры. В национальной одежде изображены наши традиции с этнической историей, унаследованной от наших предков. Коллекции, демонстрируемых в современном мире моды, выходят в рамках национального, декоративно-прикладного искусства. Национальная одежда нашего народа должна развиваться параллельно с современной историей и быть ясным представлением национальных тенденций.
В статье исследовано направление этно-конструктивизма в современной интерпретации дизайна одежды. Анализируется современная интерпретация этно-конструктивизма. Особенно рассматривается важность закрепления места национальной одежды в мире будущей моды.
Ключевые слова: мода, этно-конструктивизм, одежда, современная
DESCRIPTION OF THE EVOLUTION OF ETHNO-CONSTRUCTIVISM IN MODERN
INTERPRETATION
SULEIMEN ARAILYM ERBOLATKYZY
1st year undergraduate student of the Kazakh National Pedagogical University named after Abai,
Scientific adviser - BEKBOLATOVA K.M.
Almaty, Kazakhstan
Abstract
Kazakh national models of modern clothing are a symbiosis of ancient culture and modern culture. The national costume reflects traditions with an ethnic history inheritedfrom our ancestors. Models of the collections that are being demonstrated in the modern fashion world are published within the framework of national, decorative and applied arts. National costumes of our people should develop in parallel with modern history and become a clear detail of national trends.
The article examined the direction of ethno-constructive in the modern interpretation of fashion design. The importance of analyzing the modern interpretation of ethno-constructive, especially the interpretation of national clothing, is considered.
Keywords: fashion, ethno-constructive, clothing, modern
Kipicne. Мемлекет басшысы ^асым-Жомарт Токаевтыц ^азакстан халкына Жолдауында: «Жас api дарынды мYсiншiлер, суретшшер, театр кызметкерлер^ музыканттар, каламгерлер жаца жанр тYpлеpiн игерш, удайы iзденiс Yстiнде жYpедi. Сейте тура, олар елеуаз калып, меценаттардыц кемегiмен гана kyh кеpедi. Шын мэнiнде, ^азакстан мэдениетi сол жас дарындардыц аркасында жаhандык децгейде танылып жYpген жок па?! Сондыктан, зиялы кауымды ел болашагына эсер ететiн эpбip мэселеден шет калмауга шакырамын. Диалог пен азаматтык катысу дэстYpiн дамыту, ынтымактастыгымыз бен бipлiгiмiзге негiз болатын озык кундылыктарды дэpiптеу бiз Yшiн мацызды», -дедi [1].
Осыган орай, болашак урпактыц санасына улттык идеологияны, улттык кундылыктарды дэpiптеу Yшiн алынган бул такырыптыц мацызы бар деп ойлаймын. Халыктыц емip салтын, эволюциясын, сан-алуан мэдени дэстурлерш бейнелеу жолында "^азакстанныц мэдени мурасын" бейнелеуге, казактыц улттык киiмiне улттыц мэдениетiндегi таптырмас атрибуты ретшде аса ерекше мэн бершген. ¥лттык кундылыктар - эpбip улттыц болмысында гасырлар бойы атадан балага мирас болып келе жаткан адамгершшк кагидаттары. Гасырдан-гасырга жеткен халыктыц казынасы - тiлi, дiлi, салт-дэстYpi, эдебиет мен енеpi ултымыздыц рухани байлыгы.
Киiм - дененi ауа райыныц, сырткы ортаныц зиянды эсеpiнен коргайтын, адамныц денесiне киюге арналган жасанды жамылгы тYpi, тутыныс буйымы. Кшм адамды коршаган ортаныц, табигаттыц тYpлi эсеpлеpiнен коргап, езiнiц практикалык кызметш аткарса, адам денесiне сэн берш- эстетикалык кызметш аткарган. Агаш жапырактарынан, ац теpiлеpiнен деpекi жамылгы, лыпа сиякты алгашкы киiмдеp, адам алгашкы пайда болып, Yцгipлеp, жартас куыстарын паналап, агаш бутактары мен шеп- шалам, камыстан лашык, калыткылар жасап, табигатпен Yйлесiм тапкан кезден басталган [2].
Алыс еткеннен бастап, кшм эрдайым адамга iлесiп жYpедi. Материалга, пiшiнге, киiмнiц жабылуына сэйкес адамныц емip салты, ол емip CYpетiн климаттык жагдайлар, оныц таптык жэне таптык байланысы, мэдени децгейi мен материалдык жагдайы туралы айтуга болады. Ягни, когамныц материалдык, рухани жэне элеуметпк емipiнiц кептеген аспектiлеpi кшмде кеpiнiс табады. Адамдар табигат жагдайлары мен эpтYpлi жэндiктеpдiц шагуынан коргану Yшiн денелеpiне саз балшык , батпак, май жаккан. Кейiн буларга есiмдiк бояулары -жоса, кармин (шымцай цызыл бояу), курым, индиго (цара квк бояу), iзбес косылып эстетикалык максатта эpтYpлi тэсiлмен денеге сурет салынган. Уакыт ете келе осал бояулар тершщ астына ететш бояу эдiсi - тацбалаумен (татуировка) ауыстырылган. Нак осылай бастарына кустардыц кауырсындарын, ацдардыц тiстеpiн де коргаушы элемент жэне киiмнiц символдык белш pетiнде таккан. Ал дененi жауып туратын талшык материал киiмдеp пайда болган кезде жогарыда айтылган корганыш элементтеpiн сэндiкке кулакка, мурынга, ершге жасанды тесiк- тер жасап тагып жYpген. Уакыт ете келе адамдардыц денесiне салынган тацбалардыц (татуировкалар) суpеттеpi матага кешipiлiп эстетикалык кызмет аткарган. Адамзат полеолит - тас дэуipiнде тiгiссiз байланатын лыпа киiмдеpдi пайдаланумен катар CYЙек ине, CYЙек бiздi колданып теpi жэне токыма кшм-кешек жасап, киiну мэдениетiнiц баска да тYpлеpiн калыптастыра бастаган. Алгашкы карапайым киiмдеp жай гана байланатын немесе
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
тYЙрелетiн болган. Тас дэуiрiшц соцын ала адамдар колга Yйреткен мал жYнiн, ац тершерш жабайы eсiмдiктердщ жапырактарын, кабыктарын пайдаланудыц жолын тауып, жабайы кендiр сияктыларды есiп, мал жYндерiн иiрiп, CYЙектен тебен ине жасап, бастарына бYркенiш, Yстiлерiне жага, жецаз терi кшм, белге орайтын алжапкыш, аякка тартатын терi шакай сиякты бiршама тутас терi киiмдерiн тiге бiлдi. Неолит дэуiрiнде еру, иiру жэне току кэсiбi дамып, иыктан, мыкыннан кшлетш киiм тYрлерi пайда болган. Ецбек бeлiнiсi кYшейiп, адамдар мал, ац терiлерiн илеп мэнерлеу, жYн шру, токыма току, бояу жасау, тас кYЙдiрiп металл ецдеуге кол жетюзген заманаларда киiм-кешек тYрлерi де кемелдене, тYрлене тYCтi. Киiм тiгiстi жэне тшсаз деген екi Yлкен топка белшедь Тiгiссiз киiм адам денесше оралады, байланады, iлiнiп байланады. Мысалы: Yндiлiктердiц сариi, шалма, шэлi, кавказдыктардыц буркасы, римдштердщ тогасы, ежелгi гректердщ гематийi, солтYCтiк халыктарыныц терiден жасалган тулыптары, тайгалыктардыц терi желбегейi.
Кшмнщ эволюциясы адам ецбепнщ ерекшелiктерiне, когамдык eндiрiс пен мэдениеттщ дамуымен тыгыз байланысты. Киiм когамныц материалдык жэне рухани курамдас бeлiгi болып табылады. Бiр жагынан бул адамдар- дыц ецбепмен жасалган жэне кейбiр кажеттшкп канагаттандыратын материалдык кундылыктар болса, екшшщен - ол адамныц келбетiн эстетикалык жагынан eзгертетiн колданбалы сэн енерь Бiздi коршаган гимараттар, ецбек, турмыс заттарымен катар, киiм де eндiрiстiк ^штердщ тарихи кезецдерде дамуын, климаттык жагдайды, халыктыц улттык ерек- шелшн, оныц эсемдiкке деген талгамын кeрсетедi [3].
Киiм адамныц eмiр CYPуiне аса кажеттi негiзгi куралдардыц бiрi бола оты- рып, белгiлi дэрежеде олардыц жас айырмашылыгын, элеуметтiк жагдайы мен этникалык ортасы туралы маглумат беретiн этномэдени белгi.
Адам баласы табигаттыц сырткы эсерлерiнен коргану, коргалу Yшiн турмыстык кажеттiлiктен пайда болган бYркеншiк жамылгы бiрте - бiрте жетiлдiрiлiп, адам баласыныц даму кезецдершдеп эстетикалык талгамыныц кeшiрмесiндей eнер туындысына айналды. Сэн Yлгiсiнiц ерекшеленуi салтты саралап, ултты даралап, eзiндiк бейнесш сомдап кeшбасшы дэрежесiне дейiн ^тередь
Нег1зг1 бел1м. ¥лттык киiм - бай тарихи-мэдени мура, оны зерттеу бiздi eткен га-сырлардагы эдет-гурып, салт-дэстYP, халыктыц хал-ахуалынан кец ^лемде жан-жакты хабардар етедi. ^азак халкыныц киiмi баска улттардан eзгеше eзiндiк касиетке толы. Муныц басты себебг казак халкыныц табигат тeсiнде eсiп, еркiн гумыр кешуiмен байланысты. ^азактыц улттык киiмдерi негiзiнен ертедегi ^шпендшер киiмдерiн еске тYсiредi. ^азiр eзiмiз кYнделiктi киiп жYрген бiркатар кшм Yлгiлерi сак дэуiрiнен бастау алады. ^азактардыц киiмдi солга каусыратыны сак кшмдершде, орта гасырларда тYрiктерде кездеседь Кeшпендiлердiц киiм Yлгiлерiнiц тiгiлу мен шшшу тэсiлiнде сабактастык сакталган. ^шпендшер адамзат тарихында атка отыруга колайлы болу Yшiн ойлап тапкан кец шалбар мен екi eцiрi ашык, каусырылатын кеуде киiмi - шапанды адамзат eркениетiне коскан. ХХ гасырдыц 20-шы жылдары Ойыл мен Сагыз бойын мекендеген казактардыц киiм-кешегiн палеоэтнологиялык деректермен салыстыра зерттеген С.И. Руденко, ^шнщ казакка, оныц ата-бабасына кем дегенде будан ею мыц жыл бурын белгiлi болган киiм Yлгiсi екенiн дэлелдеген [4].
Макалада заманауи кшмдеп тутынушыларды барынша канагаттандыратын кшмнщ жаца кeркемдiк-конструкторлык шешiмдерiн жасауга ыкпал ететiн шыгармашылык ойлау тетiктерi мен танымныц гылыми эдiстерiн пайдалануга непзделген дэстYрлi казак костюмi негiзiнде заманауи киiмдердi жобалаудыц гылыми принциптерiн эзiрлеу басты максатка койылган.
Осы максатка жету Yшiн жумыста келесi гылыми жэне техникалык мiндеттер шешiлуi
Yшiн кесте жасалды:_
дэстYрлi казак костюмi негiзiнде заманауи киiмдердi жобалаудыц эдюнамалык негiздерiн эзiрлеу;_
дэстYрлi казак koctomî элементтерш керкемдш-сэндш жэне сэндiк шешу негiзiнде
заманауи киiмдердi жобалаудыц теориялык кагидаттарын эзiрлеу;_
дэстYрлi казак kqctomî элементтершщ керкемдiк-сэндiк шешiмiн талдау;_
ою-ернект дэстYрлi казак koctomî элементтершщ керкемдiк-сэндiк шешiмiшц
эстетикалык белпа ретiнде зерттеу;_
дэстYрлi казак koctomî элементтершщ нысандары мен конструкцияларын зерттеу, оныц калыптасуыныц негiзгi кезецдерш белгiлеу жэне фольклорлык стильдщ
дамуына ыкпал ету;_
дэстYрлi улттык костюмнщ айрыкша белгiлерiн трансформациялау непзшде
заманауи киiмдердi жобалаудыц негiзгi принциптерш белгiлеу;_
халыктыц мэдениетi мен еркениетш сипаттайтын кYPделi жYЙенiц мацызды элемент ретiнде заманауи киiмдердi жобалаудыц шыгармашылык кезi ретiнде
дэстYрлi казак костюмш зерттеу;_
шыгармашылык дереккезге тарихи жэне картографиялык зерттеу жYргiзу, дэстYрлi казак костюмiнiц элементтерiн жYЙелеу жэне жыныстык жас
ерекшелiгiне карай жиынтык буйымдарыныц курамын белгiлеу._
¥лттык киiм кашанда тарихшылардыц, этнографтардыц, енертанушы- лардыц назарында болды. Суретшшер, эдебиетшшер, театр жэне кино кайраткерлер^ сэнгерлер дэуiрлер бойы сакталган улттык кшмдер аркылы ездерi жасаган бейнелерш корландырып отырды. ДэстYрлi киiмнен жасалган модельдердi талдау эр суретшiнiц халыктык мотивтердi эр тYрлi тYсiндiретiнiн керсетедь Бастапкы материал форма, курылым, декор, материал, кию тэсш, халыктык костюм кауымдастыгы болуы мYмкiн. Элементтер бiр-бiрiн алмастыра алады жэне бiрiктiре алады, эр уакытта олардыц уакытына сэйкес келетш жаца ернектерiн табады. Шыгармашылык дереккез-жаца енiмдi жасау кезiнде сэнгердi шабыттандырудыц бастапкы нYктесi. Бул бейнелеу куралдарыныц кемегiмен киiм жасаудыц бастапкы кезецшде идеяны, оныц авторлык шыгармашылык кезкарасын бiлдiруге мYмкiндiк бередi. Сондыктан, тYбегейлi жаца куру, эдетте, тупнуска дизайнныц пайда болуына ыкпал ететш шыгармашылык кездi iздеуге негiзделген. Осылайша, заманауи киiмдердi жобалау негiзiнде бiз дэстYрлi казак костюмiн саркылмас шыгармашылык дереккез ретшде карастыруды усынамыз [5].
ТКК неriзiнде киiм жасау казiргi замангы киiмнiц даму перспективаларын, кшм мен материалдардыц ассортиментiн, стилiн, сэндi силуэт формаларын, дизайнын, композициясын, керкемдш жэне сэндiк дизайнын, колданыстагы дизайн эдютерш зерттеудi камтиды.
Киiм эртYрлi елдер мен халыктар когамыныц дамуыныц ерекше ерекшелiктерiн айкын керсетедi. Климаттык жагдайлар, когамныц элеуметтiк курылымы, материалдык -экономикалык жагдайы, улттык белгiлерi, моральдык нормалары мен эстетикалык мураттары - муныц бэрi костюм формаларыныц алуан тYрлiлiгiнде керiнедi. Эр тYрлi елдердщ халыктары улттык талгам мен сулулык туралы тYсiнiктерiн бiлдiретiн киiм жасап, ез турлерш жасайды. Халыктардыц эдет-гурыптары мен эдет-гурыптары костюмнiц сипатында да кершедь Костюм тек улттык ерекшелiктердi гана емес, сонымен катар адамныц жеке касиеттерш де бiлдiредi. ^аз1рп замангы киiмдердi жобалаудыц саркылмас шыгармашылык кезi улттык жэне тарихи костюм екендЫ даусыз. Сонымен катар, сулулыкка деген умтылыс адамзат когамыныц дамуыныц алгашкы кезецдершде де барлык халыктарга тэн болды. ¥лттык дэстYрлердi сактай отырып, ез коленерiнiц озык дагдылары мен ерекшелiктерiн урпактан-урпакка сактай отырып, жаца бейнелi угымдарды сiцiре отырып, халык коленершiлерi пiшiндерi мен конструкциялары ерекше езгерiстерге ушырамаган улттык костюм Yлгiлерiн бYгiнгi кYнге дейiн жетюздь
^азiрri замангы киiм - бул адамныц денесше тiкелей киiлетiн, сондай-ак оларга iлеспе толыктырулар, сондай-ак адамныц сырткы келбетш калыптастыратын жэне бiртутас утилитарлык-керкемдiк тутастыкты курайтын шаштар, макияж сиякты белгш бiр жолмен келiсiлген заттардыц тарихи калыптаскан жэне Yнемi дамып келе жаткан кешенi екеш белгiлi. Негiзiнен, керкемдiк-конструкторлык шешiмдердiц кепшшпн жасау кезiнде керкемдiк эсерге
заттьщ мэнше терец ену жэне осы нысанды барабар турде бейнелеу ар;ылы кол жеткiзiледi. Костюм-бул когам дамуыныц элеуметпк, материалдык, техникалы; децгейiнiц барлы; аспектiлерi айкын жэне жаркын турде жобаланатын экран. Костюм аркылы белгш бiр этникалы; топтагы адамныц даралыгын бiлдiруге болады. Сондыктан костюм мэдениетп, eркениеттi сипаттайтын кYPделi жYЙенiц мацызды элементi болып табылады. Ол философиялы; идеяларды бiлдiре алады жэне оларды форманыц геометриялы; тужырымдамаларына енгiзе алады. Костюм ;огамдагы елеулi eзгерiстердi тсркеуге жэне уа;ыт ерекшелiктерiн аныщтауга мYмкiндiк бередi. "Костюм" угымы адамныц бейнесше немесе тYрiне, оныц фигурасына, тарихи о;игаларына, стилiне немесе эдет-гурпына, дэстурше байланысты. Кез-келген стильге, соныц шшде казiргi замангы стильге кeркемдiк экспрессивтшк ;уралдарын рэсiмдеу жэне белгiлi бiрiздендiру тэн [6].
ДэстYрлi ултты; костюм ез формаларында ;атып ;алган езгермейтш категория емес, eйткенi халы; дэстурлерге, эдет-гурыптарга, рэсiмдерге, сондай-а; географиялы; айма; пен таралу аймагына байланысты непзп функцияларды дамытып, са;тап ;алды. ^аз1рп уа;ытта классикалы;, спортты;, романтикалы; "фантазия "стильдерiмен ;атар кейде "этникалы;" деп аталатын фольклорлы; стиль eзiн дэлелдедь
^азiрri замангы костюмдердiц сэндi коллекцияларында бай халыктык мурага жYгiну барган сайын бай;алады. Демек, казiргi ассортименттщ кецеюiне эсер ететш багыттардыц бiрi-дизайнерлердiц заманауи киiмдегi ултты; костюм элементтерше негiзделген фольклорлы; стильдi (FS) ;олдануы. Халыктык киiмдi жасау принциптер мен сипаттамаларга негiзделген, оган сэйкес кесу ;алыптасты, сэндiк композициялар бекiтiлдi, белгш бiр ансамбльге бiрiктiрiлген жеке элементтер. Халы; костюмiнде, ансамбль ретiнде, сызы;тардыц, кесiндiлердiц, пiшiндердiц, силуэттердiц жа;ындыгы, декор мен тYCтiц рeлiне эсер ететш маталардыц текстурасы мен пластикасыныц сэйкестш, сондай-а; утилитарлы; жэне кeркемдiк касиеттердiц байланысы бар [7,9]. Сонды;тан казiргi замангы киiмдердi жобалаудыц негiзiнде оныц непзп элементтершщ eзгеруiн ескере отырып, оныц ерекше кeркемдiк, конструктивтi жэне сэндш ерекшелiктерiн са;тауга ы;пал ететш ултты; костюмнiц функцияларын ;арастыру усынылады. Фольклорлы; стильдегi киiмнiц эмоционалды экспрессивтшгше сындарлы бeлудi, элементтердiц сырт;ы формасын жэне оларды ултты; костюммен Yйлестiрудi, сондай-а; материалдардыц дэстYрлiлiгi мен эрлеу ар;ылы кeркемдiк жэне сэндiк дизайн ар;ылы ;ол жеткiзiлетiнi аны;талды. Сонды;тан бул стильдi eз заманыныц мэдениетш, идеологиясын жэне экономикасын бейнелейтiн дэуiрдiц жалпы кeркемдiк eлшемi, сондай-а; сэндш-;олданбалы eнерге, соныц iшiнде киiмге ;атысты эстетикалы; талгамныц кeрiнiсi деп санауга болады [8].
^азiрri уа;ытта халы;™; костюм кYнделiктi eмiрден мYлдем жогалып кетп, оныц функциялары умытылды, сонды;тан дэстYрлi костюмге негiзделген киiмдердi жобалаудыц жаца тэсшн эзiрлеу мэселесi туындады.
Демек, дэстYрлi ;аза; костюмiн жасаудыц бастауларыныц бiрi халыщтыц этникалы; тарихына, экономикалы;, элеуметтiк жэне климатты; жагдайларына байланысты салт-дэстYрлерi, салт-дэстYрлерi болып табылады, олар казiргi замангы кшмде жаца кeзкарас тургысынан ;олдануга болатын белгiлi бiр этникалы; стиль жасайды.
Осылайша, мэдени дэстYрлердi зерттеу, са;тау жэне урпа;;а беру казiргi зерттеушшердш басты мiндетi болып табылады. Бiр жагынан, костюмдi материалды; мэдениеттiц ескерткiшi ретiнде зерттеу кезiнде бiздiц заманымызга гасырлар терецiнен жеткен, киiм мэдениетш дамыту нэтижесiнде алынган ец архаикалы; формаларды, сондай-а; бас;а халы;тардан алынган костюм элементтерш бeлiп кeрсету ;ажет. Екiншi жагынан, костюмдi этнографиялы; зерттеудш кeмегiмен "Халык-мэдениет-калыптасу ортасы-пэндiк орта-элеуметтiк орта-адам-кшм" жYЙесiнде ;арастыру керек [10].
^орытынды. ^азiргi замангы киiмдердi жобалаудыц сар;ылмас шыгармашылы; кeзi ултты; жэне тарихи костюм екендш даусыз. Сонымен ;атар, сулулы;;а деген умтылыс адамзат ;огамыныц дамуыныц алгаш;ы кезецдерiнде де барлы; халыщтарга тэн болды.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
¥лттык дэстYрлердi сактай отырып, ез коленершщ озык дагдылары мен ерекшелiктерiн урпактан-урпакка сактай отырып, жаца бейнелi угымдарды сiцiре отырып, халык KOленершiлерi пiшiндерi мен конструкциялары ерекше езгерiстерге ушырамаган улттык костюм Yлгiлерiн бYгiнгi ^нге дейiн жеткiздi. ДэстYрлi улттык костюм казак халкыныц бYкiл тарихында жетiлдiрiлiп, урпактан-урпакка ец кунды дYниенi гана мукият жеткiздi. Демек, ^азак улттык киiмi гасырлар бойы калыптасып, халыктыц сулулыгыныц ,естiлiгi мен эл-аукатыныц керiнiсi болды.
Заманауи киiмдердi жобалау процесшде улттык костюмнiц негiзгi белгiлерi сакталуы керек, бул модельдерге улттык дэм бередi, буган жобаланган модельдерде бастапкы кездi (улттык киiмдi) езгерту аркылы кол жеткiзуге болады. ^азактыц улттык киiмi утилитарлык жэне акпараттык-эстетикалык функцияларды органикалык тYPде бiрiктiре отырып, казiргi замангы костюмнiц орынды, сондыктан емiрлiк кажеттi заттарын жасаудыц кунды кезi болып табылады.
Сондыктан дэстYрлi улттык костюмнщ утилитарлык жэне акпараттык-эстетикалык функцияларын ескере отырып, заманауи кшм жасау Yшiн дизайнга жаца кезкарас тургысынан бастапкы кездi жэне костюм кескшдерш терец зерттеу кажет.
ЭДЕБИЕТТЕР:
1. Мемлекет басшысы ^асым-Жомарт Токаевтыц ^азакстан халкына Жолдауы 21 KыркYЙек 2021 ж. // электронды дереккез. https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtynkazakstan-halkyna-zholdauy-183555
01.09.2021ж.
2. ^азак халкыныц улттык кшмдерь Национальная одежда казахского народа. National dothes of Kazakh people. /^ураст. Б. Хинаят., А. Сужикова.-Алматы: Алматыкiтап баспасы, 2011. - 384 б.
3. Жолдасбекова С.А. Костюм композициясы / Окулык. - Алматы: ^азак университетi, 2007.- 225 б.
4. Тэюшева Г. Киiмдi модельдеу жэне керкемдiк безендiру. - Астана.: Фолиант, 2008. -160 б.
5. Асанова С., Птицына А. История казахского народного костюма и прикладного искусства. - Алматы.: Тауар, 2000. - 220 с.
6. Глазычев В.Л. О дизайне. Очерки о теории и практике дизайна на Западе - М.: Искусство, 1970. - 191 с.
7. Байешов Б.Т., Байешов Б.Б., Сейтпахиева А.Т. Дизайн тарихы мен теориясы. - Тараз: Тараз университет баспасы, 2014.
8. ^ырыкбаева С.М. Сэндш-колданбалы енердеп ^азак эйел кшмдершщ мэш: дисс...енертану.гыл.канд. - Алматы, 2010. - 180 б.
9. Султанова М.Э. Филосовско-эстетические основания казахского изобразительного искусства в контексте теории чистого искусства: дисс ...канд.искусств.- Алматы , 2009. - 170 б.
10. Райымкулова А.Д. ^азак халкыныц сэндш-колданбалы енер аркылы окушылардыц технологиялык мэдениетш калыптастыру: дисс...пед.гыл.канд. - Алматы, 2009.
11. Шырынбаева ГД. ДэстYрлi коленер негiзiнде жогаргы сынып окушыларыныц эстетикалык мэдениетш калыптастыру: дисс...пед.гыл.канд. - Астана, 2008.
12. Сыдыкова Ж.А. Разработка метода проектирования и изготовления деталей одежды обьемной формы из войлока: дисс...канд.технических наук. - Москва, 2011. - 162 с.
13. 0мiрбекова М.Ш. Кешпендшер мэдениетш ^азактыц дэстYрлi енерiнiц мэдени рэмiздiк негiздерi. Еылыми-танымдык басылым - Алматы: РПБК «Дэуiр», 2015 -292 б.
