Научная статья на тему 'Девиант хулқли илк ўспирин ёшидагиларни ижтимоийлаштириш ва профилактика ишларини олиб бориш'

Девиант хулқли илк ўспирин ёшидагиларни ижтимоийлаштириш ва профилактика ишларини олиб бориш Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
2424
278
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
диагностика / коррекция / девиация / тарбияси оғир илк ўспирин ёшдагилар / реабилитация / профилактика / педагогик жараён / таълим-тарбия / миллий қадриятлар / хулқни идора қилиш методлари / diagnosis / deviation / «difficult» early adolescence / rehabilitation / prevention / educational process / education / learning / national values / methods of caring for will

Аннотация научной статьи по ветеринарным наукам, автор научной работы — Абдуллаева Ш. А., Мухаммадиева Х. К.

Мақолада тарбияси оғир илк ўспирин ёшдагилар билан ишлаш методикалари, девиация ва унинг муаммолари, девиант1 хулқли болалар билан ўтказиладиган профилактик ишлар тўғрисида фикрлар келтирилган. Шунингдек, мақолада жамиятда ўрнатилган меъёр ва қоидаларга риоя қилмайдиган тарбияси оғир илк ўспирин ёшидаги шахсларни ижтимоийлаштириш масалалари хусусида мулоҳазалар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MUKHAMMADIYEVA X K. IMPLEMENTATION OF SOCIAL AND PREVENTIVE WORK WITH DEVIANT BEHAVIOR EARLY ADOLESCENCE YOUTH

There is lightened in the article issues of «difficult» of early adolescence youth, developmental, specifies the methods and ways of their diagnosis. Also are described ways of social adaptation, correction and prevention in work with «difficult» of early adolescence youth.

Текст научной работы на тему «Девиант хулқли илк ўспирин ёшидагиларни ижтимоийлаштириш ва профилактика ишларини олиб бориш»

Абдуллаева Ш.А.,

Тошкент вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Педагогика, психология ва таълим менежменти» кафедраси профессори, педагогика фанлари доктори; Мухаммадиева Х.К.,

Тошкент вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Мактабгача, бошланFич ва махсус таълим» кафедраси катта укитувчиси

ДЕВИАНТ ХУЛИЛИ ИЛК УСПИРИН ЁШИДАГИЛАРНИ ИЖТИМОИЙЛАШТИРИШ ВА ПРОФИЛАКТИКА ИШЛАРИНИ ОЛИБ БОРИШ

АБДУЛЛАЕВА Ш.А., МУХАММАДИЕВА Х.К. ДЕВИАНТ ХУЛИЛИ ИЛК УСПИРИН ЁШИДАГИЛАРНИ ИЖТИМОИЙЛАШТИРИШ ВА ПРОФИЛАКТИКА ИШЛАРИНИ ОЛИБ БОРИШ

Маколада тарбияси ûf^ илк успирин ёшдагилар билан ишлаш методикалари, девиация ва унинг муаммолари, девиант1 хулкли болалар билан утказиладиган профилактик ишлар туFрисида фикрлар келтирилган. Шунингдек, маколада жамиятда урнатилган меъёр ва коидаларга риоя килмайдиган тарбияси 0Fир илк успирин ёшидаги шахсларни ижтимоийлаш-тириш масалалари хусусида мулохазалар баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: диагностика, коррекция, девиация, тарбияси 0Fир илк успирин ёшдагилар, реабилитация, профилактика, педагогик жараён, таълим-тарбия, миллий кадриятлар, хулкни идора килиш методлари.

АБДУЛЛАЕВА Ш.А. МУХАММАДИЕВА Х.К. ПРОВЕДЕНИЕ СОЦИАЛЬНОЙ И ПРОФИЛАКТИЧЕСКОЙ РАБОТЫ С МОЛОДЕЖЬЮ ДЕВИАНТНОГО ПОВЕДЕНИЯ РАННЕГО ЮНОШЕСКОГО ВОЗРАСТА

В статье освещаются вопросы трудновоспитуемой части молодёжи раннего юношеского возраста, проблемы их развития, указываются методы и пути профилактической работы с ними. Также в статье описаны пути социальной адаптации, коррекции и профилактики в работе с трудновоспитуемой молодёжью раннего юношеского возраста.

Ключевые слова и понятия: диагностика, девиация, трудновоспитуемая молодежь раннего юношеского возраста, реабилитация, профилактика, педагогический процесс, воспитание, обучение, национальные ценности; методы воспитания воли.

ABDULLAYEVA SH.A MUKHAMMADIYEVA X K. IMPLEMENTATION OF SOCIAL AND PREVENTIVE WORK WITH DEVIANT BEHAVIOR EARLY ADOLESCENCE YOUTH.

There is lightened in the article issues of «difficult» of early adolescence youth, developmental, specifies the methods and ways of their diagnosis. Also are described ways of social adaptation, correction and prevention in work with «difficult» of early adolescence youth.

Keywords: diagnosis, deviation, «difficult» early adolescence, rehabilitation, prevention, educational process, education, learning, national values; methods of caring for will.

1 Девиант - Fайриоддий, табиийдан фаркланувчи (тахр.).

Узбекистон Республикасининг ижтимоий сиёсатида мил-лий узликни англаш, миллий ва умумбашарий цадриятларни узлаштириш орцали шахс билан жамият уртасида уй*ун-ликни вужудга келтириш муцим ацамият касб этади. Бу бо-рада мамлакатимизда ёшлар, уцувчи ва талабалар цоби-лиятлари, истеъдодлари, ички имкониятлари, узига хос индивидуал-психологик хусусиятларини тадциц этиш учун барча имкониятлар мавжуд.

Ёш авлоднинг шахс ва субъект сифатида шаклланиши, аклий ривожланиши, тарбиялан-ганлик даражаси жамият томонидан белгилан-ган одоб-ахлок, хулк меъёрларига мос булиши уларнинг комил инсон булиб етишишларига замин яратади, узлуксиз таълим-тарбия тизими самарадорлигини оширишга хизмат килади.

Тарбия - узок муддатли, куп хусусиятли жа-раён. Бу жараён таълим, миллий, маънавий-ахлокий кадрият ва меъёрлар билан бевосита боFлик. Улар халк педагогикаси, урф-одатлари, байрамлари, уйинлари ва бошкаларда уз ифо-дасини топади. Республикамизда «Маънавият ва маърифат» Маркази, «Маърифатпарвар-лар», «Олтин мерос», «Тарихчилар», «Файла-суфлар» ва бошка жамоат ташкилотлари, жам-Fармалари юкорида куйилган вазифаларни х,ал этишда катта имкониятларга эгадир.

Афсуски, жамиятимизда тарбияси «кийин» усмирлар ва успиринлар билан боFлик муам-молар х,ам мавжуд. Бу муаммолар ёшларнинг укиш жараёни ва хулкида намоён булади. «Кийин» болалар жамият томонидан урнатил-ган меъёрларга зид равишда хатти-х,аракат килишади. Улар бекарор ахлокли, иродаси буш, педагогик таъсирга доим каршилик кур-сатиб келувчи ёшлардир. Мактаб микёсида улар куп учрамайди (бир синфда бир ёки икки нафардан, айримларида умуман йук). Аммо улар синф, мактаб х,аётига, унинг ахлокий мух,итига жиддий таъсир курсатади. «Кийин» болалар укувчиларнинг кам кисмини ташкил этса х,ам, улар укув-тарбиявий ишларда бар-карорликка жиддий тусик буладилар. Улар мактаб ва ундан ташкарида (оила, куча, дам олиш ва бошка жойларда) тартибсизликни вужудга келтирувчилар х,исобланади. Шунинг учун х,ам «кийин» болалар мактабда х,ам, ундан ташкарида х,ам укитувчи ва жамоат эътибори-да туради.

Тарбияси кийин усмирлар билан коррекция жараёнида ёшларнинг маънавий-маърифий сох,аларда олдин йул куйилган нуксонларни бартараф этишга имкон тугилади.

Коррекциялаш жараёни ёшларнинг онги, x1ис-туЙFуларига таъсир этувчи ва турли ижо-бий кобилиятлари х,амда шахсий фазилатларни шакллантирувчи фаолият туридир. Коррекциялаш таъсирида усмирларнинг Fоявий, ахлокий, иродавий, эстетик хислатлари шаклланади, та-биатга, жамиятга нисбатан илмий карашлари тизими таркиб топади, жисмоний куч-кувват-лари мустах,камланади ва шу билан биргаликда тарбиявий масалалар амалга оширилади.

Коррекция жараёнида ёшларда жамиятнинг шахсга куядиган ахлокий талабларига мувофик келадиган хулк-атвор малака ва одатлари х,о-сил килинади. Бунга эришиш кезида ёшларнинг онгига (таълим жараёнида), ^иссиётига (дарс-да ва синфдан ташкари ишларда), иродасига (фаолиятни уюштириш, хулкни идора килиш жараёнида) тизимли ва мунтазам таъсир этиб борилади. Бунда тарбия жараёнининг мох,ияти ва вазифалари тарбиячи томонидан режалаш-тирилади ва тартибга солинади. У укувчининг аник хислатини шакллантириш ёки иллатини йукотиш максадида режалаштирилади.

Тарбияси «кийин» усмирлар билан ишлаш жараёнида шахснинг тафаккури, онги, х,иссиёти, иродаси, карашлари эътибордан четда колса, у х,олда коррекция максадига эришиш кийин-лашади.

Жамият томонидан кабул килинган хатти-х,аракатлар, коидалар ва меъёрлардан чекин-ган усмирлар девиант хулклилар деб аталади. Девиант хатти-х,аракат - психик соFлом шахс-лар томонидан меъёрий коидаларни бузиш х,олларидир. Девиация - ижтимоий-педагогик муаммо булиб, инсон рух,ий оламидаги, унинг атрофидаги мух,итнинг узгариш х,оллари билан боFлик. Бу х,ол, айникса, усмир ва илк успирин

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 11

ёшдагиларга хосдир. Чунки бу ёшдаги шахс-ларда анатомо-физиологик, интеллектуал, ах-локий ва бошка жихатларида узгаришлар руй беради. Бу узгаришлар, уз навбатида, ёшлар психикасидаги аномаллик холатини келтириш-га замин яратиши мумкин. Тарбияси «кийин» усмир ва успиринлар - кичик ижтимоий муно-сабатлар (оила, мактаб, лицей, касб-хунар кол-лежлари) хамда характер, жинсий ва ёш хусу-сиятлари жихатидан якин булган кичик ижтимоий гурухларга хос ижтимоий меъёрлар, хатти-харакатлар ва коидалардан чекиниши натижасида уларнинг бу турдаги харакатини интизомсизлик, деб хам каралади. Тарбияси «кийин» илк успирин ёшдагиларнинг баъзи холатларда агрессияга мойиллиги, укишда ва бошка фаолиятида узбошимчаликка йул ку-йиши, ичкиликка, асоциал харакатларга бери-лиши кузатилади. Маълум вазиятларда усмир ва успиринларнинг шу каби хатти-харакатла-рини намоён этиши девиант харакатларнинг типик хусусиятидир. Делинквент1 хатти-харакат девиант харакатлардан фарк килиб, асоциал харакатларнинг доимий характерга эга булиши билан белгиланади.

Вояга етмаган ёшлар орасида девиант хара-катларни вужудга келтирувчи катор сабаблар мавжуд. Жумладан:

- биологик омиллар, яъни болаларнинг ижтимоий хаётга мослашувини мураккаблашти-рувчи нохуш физиологик ва анатомик холатлар:

- генетик (акли заифлар, курлар, карлар ва х.к);

- психофизиологик (инсон организмига салбий таъсир курсатувчи, соматик харакатлар, аллергиялар ва токсик касалликларни келтирувчи турли хил зиддиятлар, кимёвий модда-лар ва х.к);

- физиологик (атрофдагиларда нохуш кай-фият уЙFотувчи ташки киёфа, тилнинг дудук-лиги ва бошкалар);

- психологик омиллар, яъни инсондаги пси-хопатологик ёки акцентуант (муайян вазиятга х,аддан ташкари урFу бериш) х,олатлар. Бу омиллар асаб касалликлари: психопатия, неврастения каби касалликлар билан боFлик;

1 Деликвент - хукук бузувчи, мажбуриятларини бажар-майдиган (тахр).

- ижтимоий-педагогик омиллар, яъни бо-лалик давридан бошлаб мактаб, оила ва жамо-атчиликтарбиясидаги нуксонлар;

- ижтимоий-иктисодий омиллар;;

- маънавий-ахлокий омиллар, яъни жами-ятдаги маънавий кадриятларнинг кадрсизла-ниши, инсонларнинг маънавий кашшокланиши, муайян жамиятдаги ижтимоий институтларнинг унда руй бераётган девиант харакатларга бе-фарклиги ва локайдлиги киради.

Бизнинг жамиятимизда мустакиллигимиз-нинг дастлабки кунлариданок ёш авлод тарбия-сига катта эътибор каратилди ва таълим-тарбия жараёнини уЙFунликда олиб боришга кара-тилган махсус дастурлар, концепциялар ишлаб чикилиб, улар бугунги кунда амалда узининг самарасини бермокда. Худди шундай жамият-да мавжуд булган тарбияси «кийин» усмирлар билан ишлашга мулжалланган реабилитация, профилактика ва коррекция масалаларига ало-хида эътибор каратилмокда. Девиант хатти-харакатдаги болалар ва усмирларга нисбатан профилактика, реабилитация ва коррекция ишлари амалга оширилмокда. Буларга услубий ёрдам сифатида Э^озиевнинг «Ёш даврлари психологияси»2, В.Каримованинг «Ижтимоий психология»3, Ш.А.Абдуллаеванинг «Педагогик диагностика ва педагогик коррекция»4 китоб-ларини мисол тарикасида келтириш мумкин.

Тарбияси «кийин» илк успирин ёшдагилар, тартиббузар ва интизоми буш ёшларни жамоат топшириFисиз колдириб булмайди. Жамоат топшириFи усмирларда ва илк успиринлик боскичидаги ёшларда мехнатсеварлик, масъу-лиятлилик, тежамкорлик каби хислатларни шакллантиради, узига-узи ишонч хиссини уЙFо-тади ва тартиб, интизомга ургатади. Тарбияси «кийин» ёшларнинг ривожланишидаги у ёки бу педагогик чекинишларни бартараф этиш учун усмирлар билан реабилитацион ва про-филактик ишлар утказилади.

«Реабилитация - бу бола шахсининг хукуки, ижтимоий-хукукий нуфузи, соFлиги, укишга лаёкатлилигини тиклашга каратилган комплекс,

2 Fозиев Э. Ёш даврлари психологияси. - Т.: «Укитувчи», 2009. -278-б.

3 Каримова В. Ижтимоий психология. - Т.: «Маънави-ят», 2008. -188-б.

4 Абдуллаева Ш.А. Педагогик диагностика ва педагогик коррекция. - Т.: «Фан ва ахборот технологиялари», 2012. -266-б.

куп даражали, боскичли ва динамик тизим. У профилактика ва коррекция сингари аспект-ларни уз ичига олади. Профилактика - бу реабилитация тизимидаги шахснинг ривожлани-шидаги у ёки бу чекинишларни йукотишга шарт-шароитлар яратишга каратилган тадбир-лардир. У купрок ижтимоий мухит билан боF-ликдир»1.

Реабилитация жараёнида ижтимоий таъ-лимдан фойдаланиш мухим ахамият касб эта-ди. Ижтимоий таълим (хамжамият оркали таъ-лим бериш) - ташаббускор гурухлар, хамжа-миятлар, жамоалар, одамларнинг узини-узи бошкарадиган уюшмалари, хаёти ва ихтиёрий фаолиятининг бир кисми сифатида мунтазам, узлуксиз таълимни ташкил этиш концепцияси ва амалиёти, тарбия социологиясидир.

Успиринлик шахс ривожланиш даврининг илк ва урта боскичлари 15-17, 18-19 ёш булиб хисобланади. Бу ёшдагиларнинг аксарияти академик лицей ва касб-хунар коллеж укувчилари ёки олий таълим муассасаларида 1-боскич та-лабаси сифатида ижтимоий хаётда иштирок этишади.

Успиринларга каратилган ижтимоийлашти-рилган таълим шахснинг жамиятда уз урнини топишга, уз имкониятларини чамалаб куришга имкон беради.

Ёшлар хулк-атворини коррекциялашнинг бош максади сифатида асрлар давомида шахс-нинг хар томонлама камолотга эришуви Fояси асос булади. Бу Fояни амалга ошириш учун куйидагилар инобатга олиниши зарур:

- ёшларни уз халки ва Ватанига садокатли килиб тарбиялаш;

- ёшларда фалсафий дунёкараш, узини-узи идора ва назорат килиш сифатларини шакл-лантириш;

- уз шахсий хаётига максадли ёндашув хиссини уЙFотиш, уларга режа ва амал бирли-гида харакат килишни ургатиш;

- маданий, сиёсий, дунёвий ва диний би-лимларни эгаллашга нисбатан талабларни шакллантириш;

- ёшларнинг малакаларини ошириш, улар-ни тобора бойитиш, эстетик тушунчаларини та-комиллаштириш;

1 Абдуллаева Ш.А. Успиринларнинг тарбияланганлик даражасини диагностика килиш ва хулкидаги нуксон-ларни бартараф этиш. Монография. - Т.: «Фан ва ахбо-рот технологиялари», 2010. -157-б.

- хар бир йигит-кизнинг ижодий имкониятларини аниклаб, уларни ривожлантириш;

- ёшлар ижодкорлиги, иктидорини юзага чикариш, хулкидаги нуксонларни бартараф этиш;

- инсонпарварлик меъёрларига мос хислат-ларни шакллантириш, конуний жамоа ахлоки ва турмуш коидаларига хурмат билан карашни тарбиялаш, шахснинг ноёб кирраларини бел-гиловчи фукаролик ва ижтимоий масъулият хисларини ривожлантириш;

- узи яшаётган мамлакатнинг равнаки, ин-соният тараккиётини баркарор саклаб колиш йулида Fамхурлик килишга ургатиш;

- уз халки, давлатига, унинг химояси учун хамиша шай булишни шакллантириш;

- мехнатга ижодий муносабатни тарбиялаш, соFлом турмуш тарзи учун интилиш каби хис-латларни устириш;

- ахлокий фазилатларни (мехрибонлик, шафкатлилик, адолатпарварлик ва бошкаларни) такомиллаштириш.

Педагогик коррекцияда укитувчи ёш давр-ларининг узига хос хусусиятларининг кайси жихатларига алохида эътиборини каратиши керак, кандай профилактик, реабилитацион методлар ва методикалардан фойдаланиш ке-раклигини аник тасаввур килиши лозим.

Тарбияси «кийин»ларни педагогик диагностика килишда ишонтириш, раFбатлантириш, буйсундириш, кинолавхалар, «сунъий кийин-лаштирилган холатни яратиш» сингари метод-лардан фойдаланилади.

Диагностикада зарур коидаларга риоя ки-линса, у холда успиринларда муайян кечинма-ларнинг ташки ифодаси тез куринади.

Диагностикада девиант хулкли успиринларнинг салбий хатти-харакатининг сабабини аниклаш усулларидан яна бири сюжетли фотосурат ва расмлар билан тажриба утказишдир. Бунинг маъноси ва максади ёшларнинг хатти-харакатларини келтириб чикарадиган кандай мотивлар мавжудлигини, шунингдек, улар кайси таъсирларга осонрок берилишини аник-лашдир.

Шахсни шакллантириш - унинг усиши, янги хусусият ва фазилатларга эга булиши жараёни-дир. «Шакллантириш» тушунчаси «тарбиялаш» тушунчасига нисбатан кенгрок булиб, у шахс ва жамоанинг таркиб топишига таъсир курсата-диган хамма нарсани, шу жумладан, максадга

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 11

1-жадвал. Педагогик коррекциялаш зарурати.

Шахс ривожланишининг илк боск,ичидаги успиринлар учун Шахс ривожланишининг урта боскичидаги успиринлар учун Шахс ривожланишининг катта боскичидаги успиринлар учун

Педагог билан мулок,от, таълим муассасасидаги айрим омиллар: фанларни узлаштиришдаги к,ийинчиликлар, гурух укувчи-талабалари томонидан тан олиниши ёки инкор этилиши ва хк. Гурух жамоаси ва уртоклари билан мулокотга киришувчанлик даражасининг пастлиги Индивидуал омиллар: мухит адаптацияси, мулок,от жараёнида узлигини намоён кила олиш; фанларни узлаштиришдаги к,ийинчиликлар; гурух жамоасида конформ ва ноконформ гурухларда тан олиниши ёки инкор этилиши

2-жадвал. «Педагогик эътиборсизлик»нинг профилактикаси.

Мулокотни бошкариш методикаси Хулк-атворни бошкариш методикаси Успириннинг кобилиятларини ривожлантириш Фаолиятни фаоллаштириш методикаси

Тенгдошлари олдида успирин нуфузини кутариш Хулк-атворда индивидуал тажрибани шакллантириш Ривожланишдаги нуксонларни бартараф этиш Фаолликни устириш, мотивацияни вужудга келтириш, мустак,ил хатти-харакат килишга ундаш

3-жадвал. Коррекция таъсири

Ахлокий тарбия Интеллектуал ривожланиш Хиссий-иродавий мухит

Тарбиячи, педагоглар Педагоглар ва психологлар Педагоглар, психологлар, шифокорлар

Ижтимоий педагог Саломатлик, валеология укитувчилари

Мухит, оила, махалла, кенг жамоатчилик, ижтимоий институтлар, теварак-атрофдагилар

мувофик жараёнлар (укитиш, тарбиялаш, таъ-лим бериш)ни хам, максадга номувофик жараёнлар (шахс ва жамоанинг уз ички табиати, атрофдаги кишилар, нарсалар, табиат ходиса-лари ва хоказоларнинг таъсири)ни хам уз ичига камраб олади. «Шакллантириш» ва «тарбиялаш» тушунчаларини жиддий чегаралайдиган булсак, инсонни табиат ходисалари тарбиялай-ди, деб булмайди. Инсонни факат кишилар тарбиялайди, табиат ходисалари шахсни шакл-лантириши мумкин, аммо уни тарбиялай ол-майди. Шундай экан, урта махсус ва касб-хунар таълим муассасаларида таълим олаётган успи-ринлар ижтимоий муносабатлар, шу жумладан, тарбия омили, ижтимоий ишлаб чикариш, ма-даний, илмий фаолият ва шахсий алокалардан иборат ташки омилларнинг таъсири натижаси-да шаклланади.

15-17 ёшлиларга маънавий хислатлар, ахлок меъёрларнинг мохиятига жиддий муносабатда булишни ургатиш лозим. Улар узлари хам ай-нан мана шу даврда ахлокий категориялар

мазмунини чукур англай бошлайдилар. Хар кайси ахлокий тушунчанинг нозиклиги ва куп маънолилигини билишга харакат киладилар. Масалан, бурч, виждон, Fурур, кадр-киммат, фахрланиш, масъулият, ор-номус каби тушун-чаларни чукур тахлил кила оладилар. Лекин уларнинг барчаси хам бу ахлокий тушунчалар-ни яхши англайдилар, деб булмайди. Шунга кура, туFри ахлокий карашлар, тасаввурлар таркиб топиши учун адолатли турмуш тарзи-нинг узи етарли, дейиш мумкин эмас ва бу бо-рада педагоглар, ота-оналар, жамоатчилик хо-тиржамликка йул куймаслиги, соFлом мухит яратишлари, комил инсонни шакллантириш учун доимо изланишлари зарур.

Успирин хулкидаги нуксонлар: ёлFончилик, сурбетлик, жанжалкашлик, агрессивлик каби иллатларни коррекциялаш учун куйидагиларга риоя килиш зарур:

- педагогик муаммонинг пайдо булиш са-бабларини аниклаш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 11

- таъсир кучини утказадиган профилактик тадбирлар методикаси билан таниш булиш;

- гурух жамоасида укитувчи ва укувчи ора-сида бир-бирига хурмат мухитини вужудга кел-тира олиш;

- оилада соFлом мухитни вужудга келтириш учун ота-оналар билан хам педагогик муола-жаларни олиб бориш ва бошкалар.

Ижтимоий педагогнинг иши, авваламбор педагогик жараённи инсонпарварлаштириш, укувчининг умумий маданиятини шаклланти-риш оркали уларда мулокот маданияти ва эм-патия (хамдардлик, узгалар урнига узини куя олиш хусусияти)ни шакллантириш оркали ке-чади (1-3-жадваллар).

Тарбияси «кийин» илк успиринлик ёшдаги-ларни ижтимоийлаштиришда хилма-хил ме-тодлар, усуллардан фойдаланиш максадга мувофик. Жумладан:

- дарсда ва таълим жараёнида ахлокий тар-биянинг самарали таъсиридан фойдаланиш;

- ахил, инок уюштирилган интизомли жа-моа оркали ахлокий тарбия бериш;

- самарали натижаларни кафолатлайдиган тарбиявий тадбирларни ташкил этиш;

- ижобий эмоционал мухит яратиш оркали таъсир курсатиш.

Шундай килиб, урта-махсус, касб-хунар таълим муассасаларида тарбия ишлари изчил олиб борилсагина, йигит ва кизларда чинакам, баркарор эътикодлар шаклланади. Ёшларда ахлокий тушунчаларни окилона шакллантириш, уларга ножуя хулк-атвор, маънавия-ти ва рухиятига салбий таъсир киладиган хатти-харакатлардан холи булишга ёрдам бериш, ижтимоий хаётда учрайдиган негатив ил-латларга зарба бериш, уларнинг таъсиридан йигит ва кизларни асраш педагогик диагностика ва коррекциялашнинг мухим вазифаси хисобланади. Бу эса педагогик коррекциялаш методикаларини урта-махсус таълим тизимида туFри куллашни такозо этади.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Миллий истиклол Fояси: асосий тушунчалар ва тамойиллар. - Т.: «Узбекистон», 2000.

2. Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир. - Т.: «Узбекистон», 2015.

3. Абдуллаева Ш.А. Укувчиларни педагогик ташхислашда кулланиладиган методлар. // «Халк таълими», 2014, 3-сон. -40-45-б.

4. Fозиев Э. Ёш даврлари психологияси. - Т.: «Укитувчи», 2009. -278-б.

5. Bohnishc S. Einige philosophisch-methodologische Fragen-Berlin, 2014. Р. 175.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.