Научная статья на тему 'Бузғунчи ғояларга қарши курашишда педагогик профилактиканинг илмий- амалий масалалари'

Бузғунчи ғояларга қарши курашишда педагогик профилактиканинг илмий- амалий масалалари Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
1615
189
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бузғунчи ғоя / педагогик профилактика / диний экстремизм / терроризм / ёллаш / хуруж / тажовуз / дахлдорлик / информацион кураш / destructive idea / pedagogical prevention / religious extremism / terrorism / recruitment / performance / encroachment / participation / information fight

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Исманова А. А.

Мақолада бузғунчи ғояларга қарши педагогик профилактик ишлар олиб боришнинг илмий ва амалий масалаларига тўхталиб, айниқса, ёшларни диний экстремизм ва терроризмга ёллашга қарши тура олишнинг илмий асосланган ва амалда тасдиғини топган усуллари ҳақида сўз юритилган. Ёшларимизни бузғунчи ғоялар хуружларидан ҳимоя қилиш, юртдошларимизнинг ҳаётга онгли муносабатини шакллантириш, ён-атрофда юз бераётган воқеаларга дахлдорлик ҳиссини ошириш, мамлакатимиз мустақиллиги, тинч-осойишта ҳаётимизга хавф туғдириши мумкин бўлган тажовузларга қарши изчил кураш олиб бориш масалаларига алоҳида эътибор қаратилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SCIENTIFIC AND PRACTICAL ISSUES OF PEDAGOGICAL PROPHYLACTICS MAINTENANCE DIRECTED AGAINST THE DESTRUCTIVE IDEAS INJECTION

In the article scientific and practical issues of the pedagogical prophylactics maintenance directed against introduction of the destructive ideas are considered. In particular, it is discussed the evidence-based and checked in practice methods of fights against religious extremist and terrorist recruitment of youth. Special attention is paid to problems of protection of our youth against manifestations of the destructive ideas, formations of a conscientious attitude of our compatriots to life, increasing in feeling of participation at them in the events which are taking place around them, conducting consecutive fights against the possible encroachments constituting danger of independence and stability of the state.

Текст научной работы на тему «Бузғунчи ғояларга қарши курашишда педагогик профилактиканинг илмий- амалий масалалари»

Исманова А.А.,

«Миллий Fоя ва мафкура» илмий-амалий маркази мустак,ил изланувчиси

БУЗГУНЧИ ГОЯЛАРГА КАРШИ КУРАШИШДА ПЕДАГОГИК ПРОФИЛАКТИКАНИНГ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ МАСАЛАЛАРИ

ИСМАНОВА А.А. БУЗ¥УНЧИ ¥ОЯЛАРГА К.АРШИ КУРАШИШДА ПЕДАГОГИК ПРОФИЛАКТИКАНИНГ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ МАСАЛАЛАРИ

Маколада 6y3fyH4M Fояларга карши педагогик профилактик ишлар олиб боришнинг илмий ва амалий масалаларига тухталиб, айникса, ёшларни диний экстремизм ва терроризмга ёллаш-га карши тура олишнинг илмий асосланган ва амалда тасдиFини топган усуллари х,акида суз юритилган. Ёшларимизни бузFунчи Fоялар хуружларидан х,имоя килиш, юртдошларимизнинг х,аётга онгли муносабатини шакллантириш, ён-атрофда юз бераётган вокеаларга дахлдорлик х,иссини ошириш, мамлакатимиз мустакиллиги, тинч-осойишта х,аётимизга хавф туFдириши мумкин булган тажовузларга карши изчил кураш олиб бориш масалаларига алох,ида эътибор каратилган.

Таянч суз ва тушунчалар: бузFунчи Fоя, педагогик профилактика, диний экстремизм, терроризм, ёллаш, хуруж, тажовуз, дахлдорлик, информацион кураш.

ИСМАНОВА А.А. НАУЧНЫЕ И ПРАКТИЧЕСКИЕ ВОПРОСЫ ПРОВЕДЕНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ПРОФИЛАКТИЧЕСКОЙ РАБОТЫ, НАПРАВЛЕННОЙ ПРОТИВ ВНЕДРЕНИЯ РАЗРУШИТЕЛЬНЫХ ИДЕЙ

В статье рассматриваются научные и практические вопросы проведения педагогической профилактической работы, направленной против внедрения разрушительных идей, в частности, высказываются мнения о научно обоснованных и проверенных на практике методах борьбы против религиозно-экстремистской и террористической вербовки молодёжи. Особое внимание уделено проблемам защиты молодёжи Узбекистана от проявлений разрушительных идей, формирования сознательного отношения наших соотечественников к жизни, повышения у них чувства сопричастности к событиям, происходящим вокруг них, ведения последовательной борьбы против возможных посягательств, представляющих опасность независимости и стабильности Республики Узбекистан.

Ключевые слова и понятия: разрушительная идея, педагогическая профилактика, религиозный экстремизм, терроризм, вербовка, выступление, посягательство, сопричастность, информационная борьба.

ISMANOVA A.A. SCIENTIFIC AND PRACTICAL ISSUES OF PEDAGOGICAL PROPHYLACTICS MAINTENANCE DIRECTED AGAINST THE DESTRUCTIVE IDEAS INJECTION

In the article scientific and practical issues of the pedagogical prophylactics maintenance directed against introduction of the destructive ideas are considered. In particular, it is discussed the evidence-based and checked in practice methods of fights against religious extremist and terrorist recruitment of youth. Special attention is paid to problems of protection of our youth against manifestations of the destructive ideas, formations of a conscientious attitude of our compatriots to life, increasing in feeling of participation at them in the events which are taking place around them, conducting consecutive fights against the possible encroachments constituting danger of independence and stability of the state.

Keywords: destructive idea, pedagogical prevention, religious extremism, terrorism, recruitment, performance, encroachment, participation, information fight.

Миллий мафкурамизнинг бош тояси - озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон х,аёт цуришдан иборат. Асосий тояларимиз: юрт тинчлиги, халц фаровонлиги, Ватан равнаци, комил ин-сон, ижтимоий цамкорлик, миллатлараро тотувлик, дин-лараро батрикенглик %ам ицтисодиёт ва маънавиятнинг уйтунлигига асосланган.

Бугунги кунга келиб дунё микёсида, шу-нингдек, Узбекистон Республикасида х,ам ёт Fоялар ёйилишининг олдини олиш, таркали-шини тухтатиш, зарарсизлантириш, дин маса-лаларини тушунтиришда холисликни таъмин-лаш, турли ниятлар билан бузиб талкин килишларнинг олдини олишга каратилган маърифий ишлар тизими яратилди. Зеро, рес-публикамизда эътикод эркинлигини таъмин-лаш масаласида барча имкониятлар яратиб берилган бир пайтда, маккор ва купорувчи, найрангбоз кучлар, диний мутаассиб гурух,лар уз кабих, режаларини амалга ошириш йулида халк ичида, хусусан, ёшлар орасида бузFунчи Fояларни таркатишга уринишди.

«Мустакиллик арафасида ёхуд шуроларнинг сунгги талвасаси» фильмида Наманган вокеа-ларининг х,ужжатли тасвирлари мавжуд. Хуж-жатли фильмда Халкаро «Демократия» фон-ди рах,бари Александр Яковлев шундай дей-ди: «Ушанда Узбекистонда диний экстремизм узининг биринчи сигналини берди. Лекин буни халкаро жамоатчилик х,ам, Россия х,ам эътиборсиз колдиришди. Тасаввур киласизми, тарих Fилдираги уша оломон курсатган йул би-

лан кетса Узбекистон бошига не кургуликлар тушарди?...»1.

Наманган вокеаларидан кейин орадан ун беш йил утса х,ам бу таъсир сусаймади, балки кучайди. Узбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Каримовнинг «Она юрти-миз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир» китобида айтилганидек, «Ирок ва Сурияда Ирок ва Шом ислом давлатини урнатамиз, деган Fоя билан ёвуз, вах,ший бир куч пайдо булди. Уларнинг жирканч киёфасини оммавий ахборот воси-таларида берилаётган лавх,алар оркали куриб турибмиз. Улар мукаддас ислом динининг бутун дунёда обрусини тукмокда. Аслида бу ёвуз кучларнинг мусулмончиликка х,еч кандай алокаси йук. Вах,шийлик, одам улдириш, одам-ларни куркитиш, гаровга олиш ислом динига тамоман ёт нарсалар. Бундай кучларнинг ёш-ларимизни алдаб, уз кармоFига илинтиришига х,еч кандай имконият бермаслигимиз керак»2. Бу эса диний экстремизм ва терроризм мафку-расига карши педагогик профилактика объек-ти сифатида маънавият тушунчасига алох,ида,

1 «Мустакиллик арафасида ёхуд шуроларнинг сунгги талвасаси» фильмидан.

2 Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир. -Т.: ^Ье^оп», 2015. -277-278-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 12

махсус ёндашувни талаб килади. Юкоридаги факт ва далиллар хам маънавияти юксак ва маънавияти ожиз одамлар кандай булишини, юксак маънавият - енгилмас кучлигини ис-ботлаб туради. Маънавият - х,ар бир уFил-киз хулкининг нозири эканлигини курсатиб туради.

Диний экстремизм ва терроризмга ёллаш-га карши туриш учун ёшларимиз маънавияти юксак, яъни кучли булмоFи зарур. Инсон маъ-навиятининг мохияти Узбекистон Республика-си Биринчи Президенти Ислом Каримовнинг «Юксак маънавият - енгилмас куч» китоби-да очиб берилган: « ... маънавият - инсон-ни рух,ан покланиш, калбан улгайишга чорлайдиган, одамнинг ички дунёси, иро-дасини бакувват, иймон-эътикодини бу-тун киладиган, виждонини уйготадиган бекиёс куч, унинг барча карашларининг мезонидир...»1.

Мафкуравий иммунитети буш айрим ёшлар адашиб, ИШИД террористик ташкилотига бо-риб кушилди. Уларнинг хар бири мафкуравий тарбия, педагогик профилактика борасида йул куйилган илмий-амалий ва ташкилий ишлар-даги хатоларга бориб такалади. Буни тухтатиш учун ИШИД таъсирига карши курашни хаёт-мамот масаласи деб карашимиз зарур. Аник, натижали ишлашга утишимиз талаб этилмокда. Хар биримиз ИШИД мафкурасининг таъси-ридан узимизни ва атрофдагиларни химоя килишимиз, огохлантиришимиз зарур. Бунинг учун аввало укитувчи-мураббийлар, ёшларимиз хакикий ислом динининг мохиятини пух-та билиб олишлари зарур.

2015 йил февраль ойида Мосул шахри мар-казий кутубхонаси портлатилиб, 10000 га якин ки-тоб йук килинди. Жангарилар кулёзмалардан гулхан хосил килишди. Мосул шах,ар музейи экспонатларини йук килишди2. Тарихдан маъ-лумки, халкни маънавиятидан, тарихидан айи-риш уни кулликка мах,кум килишнинг бир усулидир. Улар кимнинг, кайси миллатнинг кадриятларини йук килмокчи?

Шу ишларни килишга кодир, х,атто уни амалга оширишни хаёлига келтирган одамни мусулмон, инсон деб буладими?! Инсон бо-

1 Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008. -19-б.

2 Тулаганов Ш. Sharh.uz эксперти. http://sharh.uz. 2015 йил 23 март.

ласи шундай ишларга кодирми? Инсон бошка бир инсонни тириклайин кумиши мумкинми? Хомиладор аёлни, гудакларни улдириши мумкинми? (2014 йил 16 июль куни «ИШИД»чилар Ирок шимолидаги Тикрид шахрининг катта кисмини эгаллади. Шахардаги харбий билим юртининг 1700 нафар талабаси улдирилди. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти маълумот-ларига кура, Ирокда июнь ойининг узида 2417 киши халок булган, 2287 киши жарохатланган. Бундан ташкари 500 киши улдирилди, 300 нафар аёл асирга олинди. 2014 йил октябрь ойида террорчилар 1273 кишининг умрига зомин булди. Уларнинг 856 нафари оддий фукаро, 417 нафари харбийлар. Ноябрь ойида мингдан ортик киши улдирилди)3. Халкимизда х,атто хомиладор куйни, жуда зарур булиб турганда хам суйишмайди. Ахир улар инсон-ку! Демак, ИШИД том маънодаги экстремистик ташки-лот. Буни улар амалга ошираётган куп сонли вайронкорлик ишлари, терактлар хам исбот-лаб турибди.

Хозир диний экстремистик окимлар уз максадларини амалга оширишда замонавий ахборот технологияларидан кенг фойдалан-мокда. Ижтимоий тармокда кенг тарFибот олиб бориш ва пухта ишланган стратегия асо-сида виртуал жамоатлар тузиш асосий вази-фаларидан бирига айланган.

Масалан, биргина ижтимоий тармоклар оркали амалга оширилган тартибсизликлар-нинг салбий окибатларини 2011 йилнинг бошларида бир катор араб давлатларида юз берган «Твиттер инкилоби» вокеаларида хам куриш мумкин. Хусусан, ташки кучлар томо-нидан Facebook, Twitter ижтимоий тармоклари ва Proxi-IР хизматидан фойдаланган холда Тунис, Миср, Ливия, Бахрайн, Эрон, Суриядаги тартибсизликлар ташки кучлар томонидан на-зорат килиб турилган4.

Макола муаллифи А.Исманова узининг Ан-дижон туман халк депутатлари кенгаши аъзоси сифатидаги жамоатчилик хамда бевосита пе-

3 Саъдуллаев Н. «Agronom» газетаси, Тошкент давлат аграр университети, 2015 йил март, 3(741)-сон. -4-б.

4 Хасанов У. Экстремистик ташкилотларнинг ёшлар онгига таъсир этиш усуллари. «Вояга етмаганларни экстремистик, террористик ва миссионерлик окимлари-нинг таъсири ва бошка ёт Fоялардан асрашнинг ижтимоий-х,укукий жихатлари» Республика конференция материаллари туплами. - Т.: «Нишон-ношир», 2015. -20-б.

дагогик фаолиятидан келиб чикиб, Халк депу-татлари Андижон вилояти ва Андижон тумани кенгашининг аъзоси, туман вояга етмаганлар билан ишлаш комиссияси, Ёшлар сиёсати ва соFлом авлод масалалари доимий комиссияси, Одам савдосига карши курашиш буйича идоралараро туман комиссияларининг аъзоси, Андижон туманидаги урта махсус касб-хунар таълим муассасаларида тахсил олув-чи укувчилар орасида турли порнографик, бехаё хамда диний экстремизм, терроризм, бузFунчилик ва зуравонликни тарFиб килувчи аудио ва видео ёки бошка турдаги маълу-мотларни саклаш, таркатиш ва тарFиб килиш холатларининг олдини олиш, мобил алока во-ситаларидан фойдаланишни тартибга солиш буйича туман комиссияси раиси, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1998 йил 26 мартдаги «Ижтимоий-маънавий мухитни янада соFломлаштириш, диний аки-дапарастликнинг олдини олиш чора-тад-бирлари туFрисида»ги 130-сон карори ижро-сини жойлардаги ахволини урганиш юзасидан тузилган туман комиссияси раиси, Андижон туманидаги урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларида 2015 йилда ёшларга оид дав-лат сиёсатини амалга оширишга каратилган кушимча чора-тадбирлар дастури ижросини таъминлаш буйича белгиланган вазифалар ижроси ахволини урганиш юзасидан тузилган комиссия раиси, Андижон туманидаги урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларида Узбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 25 августдаги «Миллий Fоя тарFиботи ва маънавий-маърифий ишлар самарадор-лигини ошириш туFрисида»ги ПК.-451-сон карорининг ижроси ахволини урганиш юзасидан тузилган комиссия раиси, Вазирлар Махкамасининг 2012 йил 19 июндаги «Бар-камол авлодни тарбиялашда оила институ-ти ва фукароларнинг узини узи бошкариш органларининг таълим муассасалари билан узаро хамкорлигини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 175-сонли карори билан белгиланган вазифалар ижроси ахволини урганиш юзасидан тузилган Андижон туман комиссия раиси булиб келди.

Диний экстремизм ва терроризм мафкура-си таъсирига тушиб колган оилаларда маъна-вий мухитни соFломлаштиришнинг ижтимоий педагогик усулларини ишлаб чикиш, уларнинг

фарзандларини мактаб, коллежга таълим жа-раёнига жалб этиш, тулик давоматни таъминлаш максадида Андижон вилояти, Андижон туманида турли тоифадаги оилалар, жумла-дан, диний экстремизм ва терроризм мафку-раси таъсирига тушиб колган оилалар вакил-лари, фарзандлари билан куплаб сухбатлар утказилди.

Биз тадкикотимиз нуктаи назаридан келиб чикиб, «Кандай ёшлар диний экстремизм тарFиботининг курбонига айланмокда?» деган саволни уртага ташладик. Диний экстремизм ва терроризмга карши педагогик профилак-тикани такомиллаштириш чораларини излаб, Андижон вилоятининг Андижон туманидаги Иктисодиёт коллежидаги 70 нафарга якин диний экстремизмга оид оила фарзанди сифа-тида руйхатга олинган усмирларни ургандик. Тадкикот натижаларига кура синалувчилар куйидаги тоифаларга ажратилди:

1. Онгидаги бушлик маърифий ислом ва миллий Fоямизнинг дурдона кадриятлари билан тулдирилмаган ёшлар. Мазкур бушлик тулдирилмас экан, уларнинг дин никобидаги турли вайронкор окимлар таъсирига тушиш эхтимоли юкори булиб колаверади. Бундай ёшларда, авваламбор, фойдали илмни фойда-сизидан ажратиш малакасини шакллантириш зарур. Ёшларимизни узимизнинг алломала-римиз, буюк бобокалонларимиз Абу Мансур Мотуридий, Абу Наср Иёдий, Бурхонуддин МарFиноний, Абул-Лайс Самаркандий, Абул-Муин Насафий каби купдан-куп сиймо-ларнинг карашлари билан жиддий, амалий куроллантириш керак.

2. Илми саёз, мустакил фикри йук, узга-ларнинг фикрини тахлил килмасдан, туFридан-туFри кабул килишга мойил инсонлар. Улар масаланинг бир томонига караб хулоса чика-радиган, узгаларга кур-курона таклидга мойил инсонлардир.

3. Узидаги иллатлардан эмас, балки жа-миятдан норози, унда амалга оширилаётган бунёдкорликка салбий карайдиган аламза-да кимсалар. Улар хар бир ишда ёмонликни куради. Улар кузи очик, аммо калби улик ким-салардир.

4. Ута кизикувчан инсонлар. Бу тоифа одамлар хаётлари хавф остида турган холатда хам, кура-била туриб, «бир марта синаб курсам, нима килибди?!» кабилида иш тутади-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 12

лар. Шунинг окибатида наркоманлар купаяди, террорчилар пайдо булади. Улар килаётган ишларининг окибатини уйламайдилар. Нати-жа эса хам узига, хам жамиятга зарар келти-ради.

5. Бекорчилик. Зерикиш. Локайдлик. Тез-да бойиб кетиш хирси, орзуси. Бу муаммолар умумлаштирилса, тарбияси суст, илмсиз инсон куз унгимизда намоён булади. Вактни туFри таксимламаслик, такдим этилган имкониятлар (масалан, интернет)дан нотуFри фойдаланиш вайронкор Fоялар урчийдиган маконни хосил килиши, шубхасиз. Бинобарин, ёши, жинси-га муносиб иш билан машFул соFлом турмуш тарзи кечираётган инсонларнинг бу каби нар-саларга вакти булмайди.

Хуллас, маърифий, маънавий, диний адаби-ётлар нашрини ошириш, уларда маърифий ис-лом Fояларини сингдириш давр талаби булиб колмокда. Бунда факат Тошкент ислом уни-верситети, Узбекистон мусулмонлари идораси билан чекланиб колмасдан, барча илм ахлини сафарбар килган холда тахлилий, илмий-амалий асарларни купайтириш максадга мувофикдир.

Жойларда ташкил килинаётган диний маъ-рифат тадбирларида, тарFибот-ташвикот иш-ларида беназир алломаларимиз Абу Мансур Мотуридий, Абул-Муин Насафий, шунинг-дек, паздавийлар, насафийлар, бухорийлар, самаркандийлар, кешийлар, субахийлар, шо-шийлар нисбалари билан дунёга маълуму машхур булган буюк алломалар илмий меро-сидан унумли фойдаланиш зарур. Уларнинг асарларидан иктибослар келтириш, ибратли хаётларидан намуналар айтиш нутк таъсир-чанлигини оширишга хизмат килади.

Бугунги кунда диний экстремизм ва терроризм хавфидан холи х,еч бир давлат йук экан, колаверса терроризм кундан-кунга узининг иш услубларини янгилаб бораёт-ган экан, унга карши курашнинг илмий-педагогик йуналиши - террологик1 педагогика йуналишини жорий этишни долзарб вази-фа сифатида кун тартибига куйди.

Халкаро майдонда мафкуравий, Fоявий ва информацион курашлар кучайиб бораётган

1 Террология - терроризм хакидаги фан. Терроризмни психологик жихатдан урганиш. http://www.seikh.ru/ dictionary/978/word/terologija

мураккаб ва тахликали даврда маънавий-маърифий ишларни замон талаблари асосида ташкил этиш, ёшларимизни бузFунчи Fоялар хуружларидан химоя килиш, юртдошлари-мизнинг хаётга онгли муносабатини шакллан-тириш, ён-атрофда юз бераётган вокеаларга дахлдорлик хиссини ошириш, мамлакатимиз мустакиллиги, тинч-осойишта хаётимизга хавф тугдириши мумкин булган тажовузларга карши изчил кураш олиб бориш давлат ва но-давлат ташкилотлари, айникса, узлуксиз таъ-лим муассасаларининг энг долзарб вазифаси-га айланди.

БузFунчи Fояларга карши педагогик профилактика самарадорлигининг зарурий та-мойилларидан бири - унинг тезкорлигида булиб, у урта махсус, касб-хунар таълим муас-сасаларида укувчилар хулкини илмий-амалий урганиш, ташхис куйиш ва тезкор чора-тадбирлар белгилаб, зарур натижани таъмин-лашга йуналтирилмоFи талаб этилади. Бунинг учун эса аввало укувчиларни таълимга жалб этиш муаммосини ечишимиз лозим.

Шундан келиб чиккан холда, муаллифнинг оFзаки таклифи асосида утказилган тадбир-лар давомида 2015 йилда республика буйича 47 862 нафар дарсларга мунтазам келмаётган укувчилар аникланиб, 2015 йил 9-15 декабрь кунлари Ишчи гурухлар томонидан олиб бо-рилган профилактик тадбирлар натижасида уларнинг 12 143 нафари таълимга кайтарилди.

Бундан ташкари, 1 556 та урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларида тахсил ола-ётган 1 млн 496 минг нафар укувчи 61371 та микроучасткаларга ажратилган холда 98 813 нафар педагог-ходимларга бириктирилди.

Марказнинг 2015 йил 4 декабрдаги 370-сонли буйруги билан тасдикланган «Урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларида Ота-оналар кенгашини ташкил этиш буйича йурикнома»ни йулга куйиш максадида 35881 та йиFилиш утказилиб, 33395 та ота-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 12

оналар кенгаши фаолияти такомиллашти-рилди1.

БузFунчи Fояларнинг ёйилиш сабаблари урганилганида турли окимларга адашиб ки-риб колаётган ёшларнинг илм-маърифатга эга эмаслиги, узгаларнинг нотуFри фикрлари-ни тахлил килмасдан, туFридан туFри кабул килиб, вайронкор оким ва гурухлар кулига ту-шиб колаётгани кузатилди. Шу боис бузFунчи Fояларга карши профилактик ишлар тизими-ни яратиш учун ахоли, айникса ёшларимизга миллий ва умуминсоний маънавиятни уЙFун холда сингдириш, хакикий ислом динининг мазмун-мохиятини илмий асосда тушунти-риб бериш, бой миллий меросимизни асраб-авайлаш, уз диёримиздан етишиб чиккан буюк алломалар асарларини чукур урганиш, ёшлар тарбияси, илмий-назарий тадкикотларнинг асосий йуналишларидан бирига айланди.

БузFунчи Fояларга карши педагогик про-филактикада усмирларни турли алдовларга учиб, манфур оким гирдобига тушишларининг олдини олиш масаласига миллий фазилатлар кесими оркали ёндашиш бу борада туFри ва тезкор педагогик ечимлар кабул килишга хизмат килади. Бунинг учун Case Study мето-дини ранг-баранг модификацияларда фаол куллашга алохида эътибор каратиш ижобий самара беради.

БузFунчи Fоялар мазмунида миллий Fоя-мизнинг яккол куриниб турган руёбини кура олмаслик, уларни обрусизлантириш; куп мил-латли, куп конфессияли Узбекистон халки уртасида дустлик ва баFрикенгликни, ижти-моий хамкорликни куролмаслик ва бузиш-га каратилган низолар келтириб чикаришга уриниш; одамларнинг диний туЙFуларини манипуляция килиш, динлараро адоватни пай-до килиш каби йуналишлар бор. Бу эса ушбу бузFунчи тахдидларга карши педагогик про-филактиканинг карши тарFибот йуналишини кучайтиришни такозо килади.

1 Урта махсус, касб-хунар таълими марказининг Вазирлар Махкамасига йуллаган 2016 йил 29 фев-ралдаги ХЗ-02/04-281 ВМБ сонли хати. Вазирлар Махкамасининг «2015 йилда диний вазиятни янада такомиллаштириш, конфессиялар ва миллатлараро тотувликни мустахкамлашга каратилган чора-тадбирлар Дастури»нинг ижроси буйича Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги Урта махсус, касб-хунар таълими маркази томонидан амалга оширилган ишлар юзасидан маълумоти.

БузFунчи Fоялар энг аввало усмирларнинг Fоявий-сиёсий тажрибасизлигига, миллий-маънавий фазилатлари тула шаклланиб улгур-маганига таянади. Вайронкор Fояларга карши кураш усмирларда локайдлик, бефарклик кай-фиятининг хар кандай куринишларига муро-сасизликни ва аксинча юкоридаги иллатларга карши турувчи миллий фазилатларимиздан иборат узига хос «маънавий рецепт»ини иш-лаб чикишни такозо килди.

Бунинг учун биз урта махсус, касб-хунар таълими тизимида куйидагиларни амалга оширишни таклиф киламиз:

1. «Маънавият соати» дарсларининг янги-ланган, мукаммал дастурини ишлаб чикиш. Унда асосий эътибор байрамлар, мухим сана-ларгагина эмас, балки ёшлардаги инсоний фазилатлар сонини янада орттириш ва ривож-лантиришга каратилиши лозим булади.

2. Хар бир «Маънавият соати»да битта фа-зилат ва битта иллат хакида маълумот бериб бориш. Шунда укувчи бир укув йили давоми-да жами 32 та инсоний фазилат ва уларнинг зидди булган 32 та иллат хакидаги тушунча-га эга булади. Фазилатни узида шаклланти-риш, ривожлантириш, иллатлардан фориF булиш чораларини куради. Бунинг учун мак-таб дастурига киритилмаган 100 дан ортик фазилатнинг руйхатини тузиб чикдик. Улар куйидагилар:

абжирлик, азимкорлик, азмкорлик, афифа-лик, бамаънилик, баркамоллик, батамизлик, бахимматлик, баходирлик, бенуксонлик, бе-риёлик, бечорапарварлик, беFуборлик, бий-ронлик, болажонлик, валинеъматлик, валла-матлик, гапдонлик, дарддошлик, дарёдиллик, диловарлик, дилоромлик, дилпазирлик, дил-парварлик, дилраболик, етимпарварлик, жон-кашлик, жонфидолик, забардастлик, закий-лик, зиёкорлик, ижтиходлилик, илмпарвар-лик, илтифотлилик, ихлослилик, ишончлилик, иштиёкмандлик, китобсеварлик, кузатувчан-лик, куйинчаклик, кунгилчанлик, лутфлилик, маданиятлилик, мутавозелик, назокатлилик, нуктафахмлик, одамжонлик, одамохунлик, окиллик, олийжаноблик, олийхимматлик, онг-лилик, оптимистлик, орифлик, очикгуйлик, пазандалик, пишиклик, покдиллик, покдомон-лик, саботлилик, савлатлилик, садокатлилик, салохиятлилик, синчковлик, сиполик, сир-дошлик, солихлик, сузамоллик, тавозеълилик,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 12

тавфиклилик, такаллуфлилик, талантлилик, тамизлилик, тантилик, тараккийпарварлик, тартиблилик, тузимлилик, уктамлик, фаоллик, фарзоналик, фаросатлилик, фасохатлилик, фахмлилик, фидокорлик, фозиллик, халк-парварлик, хушатворлик, хаёлилик, харакат-чанлик, чапдастлик, чечанлик, чидамлилик, шармлилик, шафкатлилик, шуурлилик, эрк-парварлик, эслилик, эхсонлилик, эъзозлилик, эътимодлилик, ювошлик, юмшоклик.

3. Укувчиларга уйга вазифа сифатида ай-нан фазилатларга доир ижодий иш бажариш-ни топшириш. Унда иншо, хикоя, кисса, реферат ёки шеър ёзиш ёхуд хикматли сузлар, маколлардан топиб келиш, расм чизишни вазифа сифатида бериш мумкин. Укувчилар мав-зу буйича изланади, манбаларни кидиради, кандайдир хикматлар топади, уз устида иш-лайди, ижод килади. ТуFри, бирваракайига гурухдаги 25-30 нафар укувчи хам ишга кири-шиб кета олмас, бир-биридан кучириши, ким-гадир ёздириши мумкин. Аммо биз учун бу хам натижа. Кайсидир укувчининг ёзиб келган

ижод махсулини бошка тенгдошлари тинглай-ди, хулоса чикаради, сабок олади.

Ёт ва вайронкор Fояларга карши педаго-гик профилактика самарадорлигининг за-рурий тамойилларидан бири - укувчининг маънавий-мафкуравий огохлигидир. Зеро, факат огох укувчигина мамлакат ичкарисида ва ташкарисида содир булаётган вокеаларни мустакил тахлил кила олади, мустакил фикр ва позициясини билдириб, узини узи химоя кила олади. Чунки унинг мафкуравий иммунитети мустахкам булади.

Демак, умумий холда шуни хулоса килиш мумкинки, асосан ёшларни таълимга жалб килиш ишларини янада кучайтириш ва укувчиларга юксак инсоний фазилатларни мах-сус сингдириш чораларини куриш бузFунчи Fояларга карши курашишга доир педагогик профилактика натижадорлигини таъминлов-чи асосий омил булиб хизмат килади. Бар-ча таълим муассасаларида ана шу ишни кенг микёсда олиб бориш максадга мувофик булади.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008.

2. Каримов И.А. Она юртимиз бахту икболи ва буюк келажаги йулида хизмат килиш - энг олий саодатдир. - Т.: «Узбекистон», 2015.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1998 йил 26 мартдаги «Ижтимоий-маънавий мухитни янада соFломлаштириш, диний акидапарастликнинг олдини олиш чора-тадбирлари туFрисида»ги 130-сон карори.

4. Куронов М. Эзгу Fоялар руёби. - Т.: «Маънавият», 2011.

5. Хасанов У. Экстремистик ташкилотларнинг ёшлар онгига таъсир этиш усуллари. «Вояга етмаганларни экстремистик, террористик ва миссионерлик окимларининг таъ-сири ва бошка ёт Fоялардан асрашнинг ижтимоий-хукукий жихатлари» Республика конференция материаллари туплами. - Т.: «Нишон-ношир», 2015. -20-б..

6. «Мустакиллик арафасида ёхуд шуроларнинг сунгги талвасаси» фильми.

7. «Адгопот» газетаси (Тошкент давлат аграр университети), 2015 йил март, 3(741)-сон.

8. http://sharh.uz. 2015 йил 23 март.

9. http://www.seikh.ru/dictionary/978/word/terologija

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.