Научная статья на тему 'Буюк аждодларимизнинг таълимотларида мужассамлашган ўқитувчи билан ўқувчилар ҳамкорлигининг педагогик хусусиятлари'

Буюк аждодларимизнинг таълимотларида мужассамлашган ўқитувчи билан ўқувчилар ҳамкорлигининг педагогик хусусиятлари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
86
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ҳамкорлик / шахсий эҳтиёж / шахс / мулоқот / мустақил мушоҳода / дўстона муносабат / сотрудничество / личная ответственность / личная потребность / личность / общение / независимое мышление / дружеское отношение

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Дилова Наргиза Ғайбуллаевна

Мақолада ўқитувчининг ўқув жараёнини ҳамкорлик асосида самарали ташкил этиш маҳоратини янада оширишда Шарқ алломаларнинг педагогик қарашларидан фойдаланиш ҳақидаги фикрлар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ СОТРУДНИЧЕСТВА УЧИТЕЛЯ И УЧАЩИХСЯ В УЧЕНИЯХ НАШИХ ВЕЛИКИХ ПРЕДКОВ

В этой статье излагаются идеи использования педагогических взглядов учёных Востока для дальнейшего повышения способности учителя создавать эффективные стили совместного обучения.

Текст научной работы на тему «Буюк аждодларимизнинг таълимотларида мужассамлашган ўқитувчи билан ўқувчилар ҳамкорлигининг педагогик хусусиятлари»

Дилова Наргиза fайбуллаевна,

А.Авлоний номидаги Халк таълим тизими рах,бар ва мутахассис ходимларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти «Педагогика ва психология» кафедраси катта укитувчиси

БУЮК АЖДОДЛАРИМИЗНИНГ ТАЪЛИМОТЛАРИДА МУЖАССАМЛАШГАН УКИТУВЧИ БИЛАН УЩЧИЛАР ^АМКОРЛИГИНИНГ ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

ДИЛОВА H.F. БУЮК АЖДОДЛАРИМИЗНИНГ ТАЪЛИМОТЛАРИДА МУЖАССАМЛАШГАН УЦИТУВЧИ БИЛАН УЦУВЧИЛАР ЦАМКОРЛИГИНИНГ ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

Маколада укитувчининг укув жараёнини х,амкорлик асосида самарали ташкил этиш мах,оратини янада оширишда Шарк алломаларнинг педагогик карашларидан фойдаланиш х,акидаги фикрлар баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: х,амкорлик, шахсий эх,тиёж, шахс, мулокот, мустакил мушох,ода, дустона муносабат.

ДИЛОВА Н.Г. ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ СОТРУДНИЧЕСТВА УЧИТЕЛЯ И УЧАЩИХСЯ В УЧЕНИЯХ НАШИХ ВЕЛИКИХ ПРЕДКОВ

В этой статье излагаются идеи использования педагогических взглядов учёных Востока для дальнейшего повышения способности учителя создавать эффективные стили совместного обучения.

Ключевые слова и понятия: сотрудничество, личная ответственность, личная потребность, личность, общение, независимое мышление, дружеское отношение.

ДИЛОВА Н.Г. PEDAGOGICAL FUNCTIONS CO-OPERATION OF THE TEACHER AND STUDENTS IN THE CONCEPTS OF OUR GREAT ANCESTORS

There is outlined in the article ideas for ancient East cientists pedagogical views implementation to further enhance the teacher's ability to create effective styles of collaborative learning.

Keywords: cooperation, personal responsibility, personal need, personality, communication, independent thinking, friendly attitude.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

Узбекистон Республикаси Президентининг «Узбекистон Республикасини 2017-2021 йилларда ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Царакатлар стратегияси тутрисида»ги ПФ-4947-сон фармонининг «Таълим ва фан соцасини ривожлантириш йуналишида» узлуксиз таълим тизимини янада такомиллаштириш йулини давом этти-риш, сифатли таълим хизматлари имкониятларини оши-риш, мецнат бозорининг замонавий эцтиёжларига мувофиц уцитиш ва таълим олишнинг замонавий усулларини тадбиц этган цолда юцори малакали кадрлар тайёрлаш масалала-рига алоцида урин ажратилган.

Шу билан бирга Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2017 йил 6 апрел-даги «Умумий урта ва урта махсус, касб-х,унар таълимининг давлат таълим стандартларини тасдик,лаш туFрисида»ги 187-сон к,арорининг мак,сад ва вазифаларидан келиб чикиб, маз-кур х,одисани х,ар томонлама тадк,ик, этиш эх,тиёжини кучайтиради. Ушбу к,арор асосида бошланFич синф укувчиларида шакллан-тириладиган таянч ва фанга оид компетен-циялар белгилаб берилган булиб, унга кура педагогик х,амкорлик жараёнида бошланFич синф укувчиларида мулок,от, уз-узини ривожлантириш компетенциялари жадал шаклла-нади. Чунки бошланFич таълим жараёнида укувчиларнинг фаолият даражаси кенгайиб, ижодкорлик имкониятлари ва уз-узини намоён килиш куникмалари таркиб топади.

Айник,са, бошланFич синфларда укувчи фаолияти шаклланиб, узининг ривожла-ниш боск,ичига утаётган, унинг ижодкорлик имкониятлари ва уз-узини намоён к,илиш куникмалари таркиб топаётган даврда таълим жараёнини педагогик х,амкорлик асосида ташкил этиш мух,им. Яъни укувчиларда шакллантириладиган таянч ва фанга оид ком-петенциялар - педагогик х,амкорлик жараёнида бошланFич синф укувчиларида мулок,от, уз-узини ривожлантириш компетенцияларини жадал шаклланади. Чунки бошланFич таълим жараёнида укувчиларнинг фаолият даражаси кенгайиб, ижодкорлик имкониятлари ва уз-узини намоён к,илиш куникмалари таркиб топади. Буларнинг барчаси мазкур х,одисани х,ар томонлама тадк,ик, этиш эх,тиёжини кучай-тиради.

Укув-тарбия жараёнида укувчининг фаолияти шаклланади ва узининг ривожла-ниш боск,ичига киради. Унинг ижодкорлик

имкониятлари ва уз-узини намоён к,илиш куникмалари таркиб топади. БошланFич таълим мазмунини х,амкорлик асосида ташкил этиш юк,орида белгиланган талабларга эри-шишнинг натижавийлигини таъминлашга хиз-мат килади. Ук,итувчининг ук,ув жараёнини х,амкорлик таълими асосида самарали ташкил этиш мах,оратини оширишда устоз-шогирд мактаблари фаолиятини такомиллаштириш мух,им ах,амият касб этади.

Устоз-шогирд муносабатларига хос илFор таълимий ва тарбиявий к,арашлар, шахсий фазилатлар узаро муносабатлар мадания-тига хос масалалар буюк мух,аддис аллома-лар Мух,аммад ибн Исмоил ал-Бухорийнинг «Ал-Адаб ал-муфрад» (Одоблар хази-наси) асари, Абу Наср Форобийнинг «Ак,л туFрисида» рисоласи х,амда тасаввуф фалса-фасининг йирик намояндалари Абдулхолик, Fиждувонийнинг «Одоби тарик,ат» («Тарик,ат одоби»), «Рисолаи сох,ибия» («Дустлик рисоласи»), Ах,мад Яссавийнинг «Девони х,икмат» каби асарларида х,ам кенг ёритилган.

Абу Наср Форобийнинг «Ак,л туFрисида» рисоласида укув-тарбия жараёнларини ташкил этиш, устоз ва шогирд фаолияти х,ак,ида, улар шахсига куйиладиган талаблар, инсонлар жамоасидаги узаро х,амжих,атлик, ёрдам, инсон камолоти ва унинг жамият тарак,к,иётидаги урни туFрисидаги Fоялари х,озирги укув-тарбия жараёнларини такомиллаштириш, устоз ва шогирд х,амкорлик муно-сабатларини туFри йулга куйиш, ёшларда кас-бий ва шахсий фазилатларнинг шаклланишида Fоят мух,им ах,амиятга эгадир

Мух,аммад ибн Исмоил ал-Бухорий «Ал-Адаб ал-муфрад» асарида баён этилган узининг дидактик к,арашларида табиат, жамият х,одисалари, турмуш вок,еаларига холисона

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

6ax,o бepиш - инcoн тaбиaтини aнглaтувчи ймил экaнлигини тaъкидлaб, x,ap биp инcoн УЗ ^лбининг фapмoйишигa кypa, эзгуликкa интилиши cунъий o6py, шух^т к°зйниши учун муpуввaт кypcaтмacлиги кepaклигини уктиpaди. У x,ap биp нapcaни aник, cинчиклaб Уpгaниш, билиш вa шундaн cyнггинa биp xулo-cara келиш кepaклиги вa бу Уpиндa, aйникca, тaжpибaгa acocлaнишни aлox1идa уктиpaди, нсдснлик, ^ллйблик, эpинчoклик, илм^злик вa cунъий эъти^йдни тaнкид к1илaди.

Абу Рaйxoн Бepуний ижтимйий туpмуш Узигa xoc x1aмкopлик acocидa тузил^нлигини эътиpoф этaди: «Инcoн уз эx1тиëжлapини тушу-ниб, yзигa yxшaш кишилap билaн биpгa яшaш-нинг зapуpлигини aнглaй бoшлaйди. Шунинг учун, yзapo кeлишувчaнлик кaбилидa <^ap-тнoмa» тузишь киpишaди. Одaмлapнинг биp-гaликдaги туpмуши инcoнни х^кикий кудpaтгa, унинг эx1тиëжлapини к°ндиpишгa йлиб кел-мaйди, - бунинг учун янa мех^т килиш зapуpдиp». Бepунийнинг фикpичa, инcoннинг кaдp-киммaти уз вaзифacини aълo дapaжaдa бaжapишигa бoFлик. Пeдaгoгик x1aмкopлик жapaëнини тaшкил этишдa Укитувчилap бун-дaй ëндaшувлapдaн унумли фoйдaлaнишлapи кepaк1.

Абу Али Ибн Синй «Тиб кoнунлapи» aca-pидa yкув-тapбия жapaëни ягoнa жapaëн э^н-лигини тaъкидлaб, бoлaни йлти ëшдaн бoшлaб муaллимгa тoпшиpиш xуcуcидa фикp юpитaди. Taълимдa укитиш oддийликдaн муpaккaбкa кapaб бopиш кoидacигa aмaл килиш, шунинг-дек, бoлaгa кучи eтaдигaн (жиcмoний вa п^-xoлoгик имкoниятлapигa мoc) мaшклapни бaжapтиpиш aмaли бу жapaëндa кaттa ax1aмият ^c6 этишини тaъкидлaйди.

Муaллиф бoлaлapни як^-як^ Укитишдaн кypa, жaмoaдa тaълим-тapбия бepиш, укитувчи билaн укувчининг x1aмкopлик фaoлиятини йyлгa куйиш aфзaл экaнлигини эътиpoф этaди. Aллoмaнинг фикpичa, жaмoaдa Укитилгaндa улapдa илмгa интилувчaнлик кучaяди, бoшкaлapдaн opкaдa кйлишга Fуpуpлapи йул кyймaйди. Узapo x1aмкopлик улap нуткининг у^ши, фикpининг чapxлaниши, xoтиpacининг муcтax1кaмлaнишидa мух,им ypин эгaллaйди. Taълим жapaëнидa yкувчилap биp-биpлapи билaн инoклaшaдилap, yзapo биp-биpлapини

1 Бepуний Абу Рaйxoн II Пeдaгoгикa тapиxи. A.Зунунoв тaxpиpи ocтидa. - Toшкeнт: «Мaънaвият», 2GG8. - 278 б.

x1уpмaт килишгa oдaтлaнaдилap, мунoзapa килишни ypгaниб, yзapo муcoбaкaлaшaдилap, yзлapининг ^укук вa буpчлapи x1aкидa фикp aлмaшaдилap. Aнa шундaй к°идaлapгa acocлaнгaн yкув-тapбия жapaëнигинa Укувчилapнинг aклий, axлoкий кaмoлoтини тaъминлaшгa кyмaклaшaди.

Ибн Синй x1aмкopликнинг мйх,ияти x1aкидa мулox1aзa юpитиб шундaй дейди: «Инcoн уз фaoлиятидa нимaгaки эpишca, у фaкaт уз мех^ти билaн aмaлгa oшиpa oлмaйди, улapни яpaтиш учун бoшкaлap х^м ишти-poк этиши кepaк ëки жaмoa ëpдaм бepиши лйзим. Бунинг учун жaмoa aъзoлapи yзapo яxши мунocaбaтдa бyлишлapи кepaк. Яxшилик oдaмлapни инoкликкa, ëмoнлик эca, келиш-мoвчиликкa йлиб бopaди. Аник мaкcaд билaн x,apa^ килиш инcoнни вa жaмoaни ëмoн-дaн caклaйди, яxши ишлap килишгa йyллaйди, ундa ишйнч туЙFуcини уЙFoтaди»2.

Юкopидaгилapдaн кypиниб туpибдики, Ибн Синйнинг х^тий кузaтишлapи вa Foялapи нaфaкaт уз дaвpидa тaълим-тapбия шх^ининг pивoжи, бaлки x1oзиpги кундa х^м x1aмкopликкa acocлaнгaн тaълим жapaëнини тaшкил этишдa мух,им ax1aмият ^c6 этaди.

Мax1муд Aз-Зaмaxшapий илмий acapлap ëзиш вa шoгиpдлapни eтиштиpишни бapчa нapcaдaн юкopи кУйгaн. Буни, aйникca, «НaвoбиFу-л-кaлим» («Нйзик ибopaлap») acapидa бaëн килингaн x1икмaт, нacиx1aт вa yгитлapидaн х^м кypиш мумкин. Мaз-^p acapдa инcoнлapни oтa-oнaгa x1уpмaт, илм^ муx1aббaт, вaфo, х^кгуйлик, х^лйл-пoкизaлилик, x1aмдapдлик, x1иммaтлилик, xушфeъллик, oлижaнoблик, мapдлик кaби xиcлaтлapгa эгa булиш, ëмoн иллaтлapдaн caклaнишгa дaъвaт этaди. Ушбу acapдa тaъ-лим жapaëнидa укитувчи билaн yкувчилap x1aмкopлигининг туpли жиx1aтлapи x1aкидa киммaтли мacлax1aтлap бaëн килин^н

Xуcaйн Вйиз Кйшифий бoлaнинг фикpлaш кйбилиятини ycтиpиш x1aкидa мулox1aзa юpи-тap экaн, бу мacaлaдa муaллимлap oлдигa мacъулиятли вaзифaлap куяди. «Муpaб-бий бoлaгa нacиx1aт бepишдa лутф вa йдйб Koидaлapигa pиoя килиши дapкop»лигини

2 Ибн Синo Абу Али. Дoнишнoмa. - Душaнбe: «l/lpi^o^», 1994. - 228 б.

ЗAMOHAВИЙ TAЪЛИM / CGBPEMEHHGE GБPAЗGВAHИE 2G18, 3

1-расм. Шахслараро мулокот жараёнида субъектларнинг бир-бирларини идрок этиш х,олатлари:

Рух;ий х;олат х,ак;ида уйлаш, хаёл суриш

Вир колипга келтириш

Узаро уйгунлашган хусусият-ларнинг мансублиги

алох,ида уктиради1. Кошифий узаро х,амкорлик жараёнида хушмуомала ва адолатли булишга алох,ида эътибор беради. «Хар вактики, сузлар айтурсизлар, яхши суздан булакни айтмангиз-лар ва куп сузламак кунгилни каро килур» ёки «адолат аклни тенгликда куришдан иборат-дир, адолат нури ёругида бутун коронFулик ёритилиб, инсонлар ниятларига етадилар» - деган фикрлари оркали укитувчилар ва укувчиларни х,амкорликка даъват этади.

Буюк аждодларимизнинг таълимотларида мужассамлашган, укитувчи билан укувчилар х,амкорлигининг педагогик хусусиятларига хос кимматли маълумотлар бугунги кунда х,ам укитувчиларни укувчилар билан х,амкорликка чорлайди, улар учун дустуруламал булиб хиз-мат килади.

Укитувчи ва укувчилар орасидаги узаро х,амкорлик уз-узидан вужудга келмайди. Бунинг учун бир катор педагогик чора-тадбирларни амалга ошириш лозим. Демо-кратик асосда ташкил этилган ва укувчи шах-сига йуналтирилган таълим жараёнида унинг субъектлари орасида х,амкорлик ва дустона муносабатни йулга куйиш мумкин.

Биринчи тоифадаги мулокот билан бир каторда иккинчи тоифадаги мулокотнинг мавжудлиги жараён субъектларининг бир-бирларига курсатадиган таъсирига эътиборни жалб килади. Таълим - бу аввало унинг субъектлари орасида ахборот алмашиниш жараё-нидир. Укитувчи укувчиларга янги билимлар ва ахборотларни такдим этади ва уз навба-тида тескари алока ёрдамида улардан такдим этилган билимлар ва ахборотлар кандай узлаштирилганлиги х,акида тасаввур х,осил киладиган ахборот олади. Мулокот жараёни субъектлари онгли тарзда бир-бирларининг

1 Кошифий Воиз Хусайн. Ахлоки мухсиний. - Т.: 1992.224 б.

ички дунёларини кашф этиш, x1ис-туЙFулари, хулк-атворининг намоён булиш усулларини англаб етишга интиладилар. Укитувчилар ва укувчилар таълим жараёнида биринчи навбатда, узаро х,амкорлик мух,итидаги ишчан мулокотга киришадилар.

Таникли психолог С.Л.Рубинштейн «Пси-хологиянинг ривожланиш тамойиллари ва йуллари» номли асарида: «Кундалик х,аётда одамлар билан мулокотга киришар эканмиз, биз уларнинг хулк-атворига караб мулжал оламиз. Негаки, биз уларнинг ташки маъ-лумотлари мох,иятини гуё «укиб», маFзини чакамиз»2 - деган фикрни келтиради.

Мулокотнинг персептив жих,ати - инсон-нинг инсон томонидан идрок этилиши, тушу-нилиши ва бах,оланишини англатади. Мулокот жараёнида камида иккита шахс иштирок этади. Инсоннинг киёфаси, хатти-х,аракатлари асосида сух,батдош х,акида тасаввур х,осил килинади.

Шахслараро мулокот жараёнида субъектларнинг бир-бирларини идрок этишларида куйидагилар мух,им ах,амиятга эга (1-расм).

Укитувчи х,амда укувчиларнинг бир-бирларига ижтимоий-педагогик таъсир курсата олиш хусусиятларини улар орасидаги муносабат, мулокот ёрдамида аниклаш мумкин (2-расм).

Мулокотнинг биринчи шакли асосини укитувчининг юкори касбий ахлоки ва мада-нияти ташкил этади. М.О.Кнебел3, И.П.Волков4 каби мутахассислар уз фикрларини билдир-ганлар. Уларнинг фикрича, укувчилар жамо-

2 Рубинштейн С.Л. Принципы и пути развития психологии. - М. РСФСР. ПФА нашр, 2004 г. - 180-бет.

3 Кнебел М.О. Синергетика как средство интеграции естественнонаучного и гуманитарного образования // Высшее образование в России. - 2004. - № 4. - С. 31-36.

4 Волков И.П. Синергетика в школе // Педагогика, 2017. № 2. - С.55-60.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

-\

67 _/

2-расм. Укитувчи, ук,увчи х,амда ук,увчи-ук,увчи орасида амалга ошириладиган мулок,от шакллари

acи шaкллaнишидa мулйкйтнинг мaзкуp шaкли мух,им Уpин эгaллaйди.

Mулоrçотнинг иккинчи шакли acocaн дУcтoнa мунocaбaтлapдaн ибopaт булиб, у Укув-тapбия жapaëнидa шaкллaнaди. ДУcтoнa мунocaбaтлap укитувчи-укувчи мулйкйтининг caмapaли бoшкapилишини тaъминлaйди, мapoклилик билaн дУcтoнa мунocaбaт биpгa-ликдa pивoжлaнaди. Укитувчи биp тoмoндaн Укувчилap учун якин Уpтoк, иккинчи томйн-дaн биpгaликдaги фaoлият cубъeкти булиши лйзим.

Mулоrçотнинг учинчи шакли, яъни мaco-фaдaн туpиб мулйкйтт киpишиш мух,им ax1aмиятгa эгa. Укитувчи билaн укувчи Уpтacидa мaълум биp opaлик мacoфa булиши кepaк. Ушбу opaлик мacoфa жудa узйк бyлмacлиги лйзим. Aкc x1oлдa pacмиятчилик кучaйиб, ижoдкopлик мух,ити шaкллaнмaйди. Укитувчи Укувчилap билaн мунocaбaтдa муaйян opaлик мacoфaни caклaca унинг oбpУ-эътибopи янaдa opтaди.

Mулоrçотнинг туртинчи шакли Уpгaтишгa acocлaнгaн мулйкйт шaклидиp. Бу жapa-ëндa пeдaгoгик мax1opaт яxши шaкллaнмaгaн бyлaди. Aйникca Укувчилap coни куп бул^н cинфлapдa фaoлият кypcaтaдигaн Укитувчилap cинфдaги Укувчилapни мaзкуp уcул ëpдaмидa бoшкapaдилap. Укувчилap билaн мунocaбaтдa x1aддaн тaшкapи кecкинликни вужудгa кел-тиpиш caмapaдopликни тaъминлaшгa путуp eткaзaди. Нaтижaдa укитувчи билaн Укувчилap opacидa yзapo тушунмйвчилик вужудгa кeлaди.

Укитувчи вa Укувчилap opacидa yзapo x1aмкopлик мух,итини яpaтишдa мулйкйтнинг 1- вa 2- шaкллapининг ax1aмияти мух,имлигини Тйшкент шax1ap 286, 248, 249, 29, 243-умумий Уpтa тaълим мaктaблapи вa ФapFoнa вилйяти KУштeпa тумaни 7, 9, 15- умумий Уpтa тaълим мaктaблapидa тaшкил этилгaн тaжpибa-cинoв ишлapи дaвoмидa Укитувчилapгa бepилгaн Kуйидaги caвoллapгa жaвoблapи opкaли acoc-лaш мумкин бyлaди. Яъни:

1. Пeдaгoгик x1aмкopликдa мулйкйтнинг Уpни кaндaй?

2. Пeдaгoгик мулйкйт дeгaндa нимaни тушунacиз?

3. Пeдaгoгик мулйкйтнинг ^й^ шaкллapи x1aмкopлик мух,итини яpaтишдa caмapaли нaтижa бepaди?

4. Сиз пeдaгoгик мулйкйтнинг кaйcи шaкли-дaн фoйдaлaнacиз?

5. Унинг имкoниятлapини caнaб бepинг.

Бундaн тaшкapи, тaжpибa-cинoв ишлapи

дaвoмидa «Биpгaликдa укиймиз» тexнoлoги-я^ дoиpacидa Укувчилapнинг ^ух.ли фao-лиятлapини тaшкил этиш opкaли укитувчи вa Укувчилap opacидaги x1aмкopлик мух,итини янaдa муcтax1кaмлaшдa мулйкйтнинг 1- вa 2-шaкллapидaн фoйдaлaниш caмapaли нaтижa бepгaнлиги aниклaнди. Узapo дУcтoнa мунй^-бaтгa киpишгaн Укувчилap билимлapни биpгa-ли^ yзлaштиpишгa кyпpoк мййил бyлaдилap. Улap opacидa x1aмкopликкa интилиш мух,ити вужудт кeлaди. ДУcтoнa мунocaбaт жapaë-нидa унинг иштиpoкчилapи биp-биpлapининг ички oлaмлapигa киpиб yзapo идpoк этиш-лapи, биp-биpлapини тушунишлapи вa

ЗAMOHAВИЙ TAЪЛИM / COВРEMEHHOE OБРAЗOВAHИE 2G18, 3

бахолашларини таъминлайди. Укувчилар ва укитувчилар узаро бир-бирларини тушу-нишлари оркали вужудга келадиган педа-гогик вазиятнинг йуналиши ва истикболини аниклаш имкониятига эга буладилар.

Хулоса: Демак, х,ар кандай педагогик технология укув жараёнининг янги лойихасини ифодаловчи таълим тамойилларига асослан-ган булиб, укувчи шахсига йуналтирилиши лозим. Шундай экан, укитувчи ва укувчиларнинг узаро хамкорлиги, мулокоти, уларнинг бир-бирига курсатадиган таъсири, укувчиларда инсонийлик хислатларини шак-ллантиришга хизмат килиши лозим. Бундай дустона муносабат жараёнида укувчиларда хамкорликда ишлаш куникмалари шаклланади. Хамкорликка асосланган таълим жараёнида укувчилар узаро фикр алмашадилар, муомала килиш маданиятини эгаллайдилар, х,ар бир укувчи узи, гурухдошлари, синфдошларининг муваффакияти учун харакат килади. Нати-жада уларда узаро ишонч ва самимий дустона муносабат таркиб топади. укитувчининг укувчилар билан хамкорлигини ташкил килиш факат уларнинг мулокот, муомалага нисбатан

эхтиёжини кондириш воситаси эмас, балки укув материалини узлаштиришнинг хам мухим шарти эканлигини таъкидлайди. Бу, уз навба-тида, укувчини уз-узи ва атрофдагилари билан ишчан ва маданий мулокотга чорлайди.

Тавсиялар:

1. БошланFич таълим тизимида узаро хамкорликка асосланган укув жараёнини замонавий педагогик технологиялар ёрдамида ташкил этиш ва бунда укувчиларнинг билиш фаолияти даражалари (Даъват - Англаш - Фик-рлаш)ни лойих,али тарзда ривожлантириш;

2. Укув максадларини аниклаган холда, х,ар бир укув предмети буйича укувчиларнинг хамкорликдаги ишларига имкон берадиган мулокот шаклларидан фойдаланиш оркали укув топшириклари тизимини яратиш.

3. Укитувчиларнинг хамкорликдаги таълим технологияларни изчил узлаштиришлари учун мазкур мавзуларда форумлар, семинарлар, тренинглар ва конференциялар ташкил этиш.

4. Хамкорликдаги таълим назариясини ривожлантиришга йуналтирилган илмий тадкикот ишлари куламини кенгайтириш.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида»ги ПФ-4947-сон Фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 29 декабрдаги «2017-2021 йилларда таълим тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК.-2909-сон Карори.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги «Уму-мий урта ва урта махсус, касб-хунар таълимининг давлат таълим стандартларини тасдиклаш туFрисида»ги 187-сон карори.

4. Беруний Абу Райхон // Педагогика тарихи. А.Зунунов тахрири остида. - Тошкент: «Маънавият», 2008. - 278 б.

5. Ибн Сино Абу Али. Донишнома. - Душанбе: «Ирфон», 1994. -228

6. Кошифий Воиз Хусайн. Футуввати Султония ёхуд жавонмардлик хакида. - Тошкент: Fафур Fулом номидаги нашриёт, 2003. - 198 бет.

7. Рубинштейн С.Л. Принципы и пути развития психологии. -М.: РСФСР. ПФА, 2004.8-изд. С-.180.

8. Кнебел М.О. Синергетика как средство интеграции естественнонаучного и гуманитарного образования // Высшее образование в России. - 2004. - № 4. - С. 31-36.

9. Волков И.П. Синергетика в школе // Педагогика, 2017. № 2. - С.55-60.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.