Научная статья на тему 'БАЛҚАШ КӨЛІ СУ ДЕҢГЕЙІНІҢ ТЕРБЕЛІСІ'

БАЛҚАШ КӨЛІ СУ ДЕҢГЕЙІНІҢ ТЕРБЕЛІСІ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

CC BY
0
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
көл / су деңгейі / ағын / ағынды / су өтімі / тербеліс / көпжылдық жүрісі / атырау / су қойма. / lake / water level / flow / water flow / fluctuations / long-term dynamics / delta / reservoir

Аннотация научной статьи по естественным и точным наукам, автор научной работы — Баспакова Г. Р., Сейтасанов И. С., Исакан Г., Достаева А. Ж.

Балқаш көлінің су деңгейі жалпы алаптағы табиғи жағдайды көрсететін негізгі көрсеткіші болып табылатындықтан, мақалада Балқаш көлінің көпжылдық кезең ішінде су деңгейінің жүрісі қарастырылып, оған талдау жасалынды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DYNAMICS OF WATER LEVEL FLUCTUATIONS IN LAKE BALKHASH

The water level is the main indicator of the general state of the pool, so the article reviewed and analyzed the dynamics of long-term course of the water level of Lake Balkhash.

Текст научной работы на тему «БАЛҚАШ КӨЛІ СУ ДЕҢГЕЙІНІҢ ТЕРБЕЛІСІ»

Гидрология

ЭОЖ 556.55; 556.51

Г. Р. Баспакова1, И. С. Сейтасанов2, Г. Исакан3, А. Ж. Достаева4

1Су ресурстары жэне мелиорация кафедрасынын магистранты (Кдзак ¥лттык аграрлык университетi, Алматы, Казакстан) 2Т.г.к., Су ресурстары жэне мелиорация кафедрасынын кауымдастырылган профессоры (Казак ^лттьщ аграрлык университетi, Алматы, Казахстан) 3Су ресуртары зертханасынын жетекшi инженерi (География институты, Алматы, Казакстан) 4Метеорология жэне гидрология кафедрасынын докторанты (Эл-Фараби атындагы Казак ^лттык университетi, Алматы, Казакстан)

БАЛХАШ КЭЛ1 СУ ДЕЦГЕЙ1НЩ ТЕРБЕЛ1С1

Аннотация. Балкаш квлiнiн су денгеш жалпы алаптагы табиги жагдайды кврсететiн негiзгi кврсеткiшi болып табылатындыктан, макалада Балкаш квлiнiн квпжылдык кезен iшiнде су денгейiнiн жYрiсi карасты-рылып, оган талдау жасалынды.

Тушн свздер: квл, су денгейi, агын, агынды, су втiмi, тербелiс, квпжылдык жYрiсi, атырау, су койма.

Балкаш квл1 Казакстаннын онтYCтiк-шыFыс бвлтнде орналаскан элемдеп ен 1р1 агынсыз квл. Ол неогенд>твртпк дэуiрде Т^ран тактасынын иiлуi барысында к^мды взен швгшдшердщ толты-рылуы нэтижесiнде Балкаш-Алаквл казанш^нкырынын аса терен жерiнде пайда болFан (1-сурет). Квл ¥зынарал б^азы аркылы батыс жэне шыFыс бвлiкке бвлшген. Б^л екi бвлiктегi судын химия-лык к¥рамы екi бвлек жэне биологиялык тYрлiлiгi де сан алуан (батыс бвлiгi - т^щы, ал шы^ыс бвлiгi - т^зды болып келед^.

Балкаш квлiнiн су жинау алабынын ауданы 429,5 мын км2, онын iшiнде Казакстан аумаFын-да - 371,3 мын км2, ал КХР жершде - 58,2 мын км2. Б^л аймак экологиялык жэне шаруашылык т¥рFыдан зор мэнге ие.

География институтынын сонFы жылдарда жYргiзген экспедициялык ж^мыстарынын корытындысы бойынша квлдщ су денгейi 342,5 м БЖ болFан жаFдайда, онын айдын ауданы -19 225 км2, су квлемi - 113 км3, квлдщ ^зынды^ы - 615 км шамасында, орташа енi 30 км, ал орташа терендiгi 5,8 м-ге тен [1].

Елiмiздiн су мамандары мен экологтары Балкаш квлiнiн су денгешн теракты кYЙде ^стап т^ру ю-шараларын жYргiзбесе, болашакта Арал тенiзiнiн таFдыры кайталауы мYмкiн деген т^жырым-дама айтуда. Балкаш квлшщ су денгеш, климаттын взгеруi эсерiнен взен сулары азайып, шаруа-шылыкта су корын тиiмдi пайдаланбау салдарынан ¥закмерзiмдi циклдш ауыткуларFа ^шырап отыр.

Балкаш квлшщ непзп тiршiлiк квзi - 1ле взенiнiн аFындысы. Ол квлге к^тын барлык аFын-дынын шамамен 80 %-н к¥райды. 1ле взенiнiн Казакстан аумаFындаFы Терiскей Алатау жотасынын солтYCтiк-шыFыс баурайларында басталатын Текес взенi, КХР аумаFында КYнес жэне Каш взендершщ бiрiгуiнен басталып, 205 шакырымнан кешн кайтадан Казакстан аумаFына суы мол взен ретшде енiп,взiнiн 1001-шi шакырымында Балкаш квлiне к¥яды. 1ле взеш Балкаш квлiне к¥яр т^сында ауданы 8 мын шаршы шакырымнан асатын атырау калыптастырады. Ол Орта Азияда сакталып калFан жалFыз взен атырауы. 1ле взенiнiн атырауы 1ле-Балкаш квлдш жYЙесiнде экологиялык тепе-тендiктi сактау барысында табиFи реттеушi кызметiн аткарады, ол ылFал мол жылдары суды бойына сiнiрiп, ал к¥PFакшылык жылдары сакталFан су корларын кайта ж^мсап Fасырлар бойы Балкаш квлi денгешн бiркалыпты ^стап келедi.

1-сурет - Балхаш келшщ гарыштан TYсiрiлген сулбасы

Балхаш келшщ алабы езшщ б1регей табиги-климаттьщ жагдайына, жер жэне су ресурста-рыныц байлыгына байланысты эр^ашан зерттеушшердщ назарын аударды. Алгаш рет келге жэне оган куятын су агындарына ба^ылау жумыстарын 1851-1854 жылдары топограф Т. Ф. Нифантьев журпздь Содан бер1 кел жэне оныц алабын зерттеумен ресей географиялыщ ^огамыныц мушелер1 Берг Л. С., Домрачев П. Ф., Юнусов Г. Р., Беремжанов Б. А., Соседов И. С., Курдин Р. Д., Шнит-ников А. В., Голубцов В. В. жэне т.б. галымдар айналысты [2-14]. Ка^рп тацда алаптыц мэселе-лерш зерттеумен ел1м1здщ гидролог-мамандары Турсунов А. А., Достай Ж. Д., Гальперин Р. И., Алимкулов С. К., Турсунова А. А., Мырзахметов А. Б. жэне т.б. айналысуда [15-21].

Балхаш келшщ су децгеш алаптагы барлыщ экожуйенщ жагдайын сипаттайтын непзп индикатор болып табылады. Су децгеш темендеген жагдайда келдщ сулы-тузды тепе-тецщп нашарлап, келдеп балыщ ешмдшш темендеп, бас^а да жагымсыз элеуметп-экономикалыщ зардаптарга экелу к;ауш бар.

Балхаш кел1 су децгеш, бас^а да шелейтп зоналардыц агынсыз келдер1 сия^ты климат езге-рюше тэуелд1 1р1 келемдеп кепжылдыщ жэне гасырлыщ циклды езгерютерге ушырап отырады [4-9]. Балхаш кел1 су децгешнщ кепжылдыщ езгерюше 1ле езеш ацгарыныц циклд1 дамуы басты роль ат^арады. Су децгешнщ шю жылдыщ езгерюше климаттыц жылдыщ цикл мен желдщ эсер ету1 нэтижесшде келдщ су тецдестшнщ шю жылдыщ айналымымен аныщталады.

Балхаш кел1 су децгешнщ аспаптыщ ба^ылаулары 1931 жылдан бастап ^аз1рп уа^ыт^а дешн журпзшедь Эр жылдарда келдеп гидрологиялыщ бекеттердщ саны езгерш отырды. Кел аквато-риясы бойынша орташа децгеш 1960 жылдан бастап есептелед^ осы кездеп гидрологиялыщ бекеттердщ саны 7 мен 13 арасында езгерш отырды. Ец уза^ ба^ылаулар Балхаш ^аласындагы бекетте жасалган жэне су децгешнщ орташа жылдыщ нэтижелер1 жа^сы керсетшген.

Каз1рп уа^ытта келдеп су децгешн терт т1рек бекеттер1 Мыцарал станциясы, Алгазы кел1, Сарышаган станциясы, Балхаш паласы бойынша ба^ылаулар журпзшп, келдщ орташа децгеш есептеледь

Балхаш Keni су децгешнщ орташа жылдьщ керсетюштерш есептеу Yшiн «Кдолыщ суларыньщ ресурстары мен режимдершщ жылдыщ мэлiметтерi» материалдарын ^олданылды [22-24].

1880-1931 жж. аралыгындагы су децгешнщ тербелiсiн Юнусов Г. Р. 1ле e3eHi - 1ле ауылы т^сындагы агынды мен (1911-1931 жж.) Алматы метеорологиялыщ бекетшщ мэлiметтерi (18791910 жж.) бойынша ^алпына келтiрдi, кейiнiрек б^л мэндердi Голубцов В. В. пен Жиркевич А. Н., Курдин Р. Д. су-баланстыщ эдiс пен кездейсо^ тепстеу мэлiметтерi ар^ылы на^тыланды. Осы зерт-теулерге сэйкес кeлдегi су децгешнщ ец тeменгi мэнi 1884 жылы, ал ец жогарысы 1908 жылы бак;ыланган [4, 5, 11-14].

Балхаш кeлiндегi жылдыщ циклдердiц жYPуi 1880 жылдан бастап 2013 жылдар арасында 2-су-ретте келтiрiлген.

H, м БС

344

343,5 343 342,5 342 341,5 341 340,5 340

343,71

342,99

340,52

340,66

0

00

0

00 00

0

OS 00

0 0

OS

0 2

OS

0

3

OS

0 4

OS

0 5

OS

0

SO OS

0

t>

OS

0

00 OS

0

OS OS

0 0 0 2

0 2

Калпына келпршген

Ба^ыланган

жылдар

2-сурет - Балхаш тел1 су децгешнщ тербелта

Кeлдегi су децгешнщ тербелю тек табиги гана емес, сонымен ^атар антропогендiк фактор-лармен, соныц iшiнде 1ле eзенi агындысын Капшагай су ^оймасын толтыруга алынуы жэне ^айтарымсыз су пайдаланудыц мeлшерiнiц кeбеюiмен сипатталады. 1987 жылы галдщ орташа-жылдыщ децгейi XX-гасырдагы ец тeменгi мэнге жетiп - 340,66 м жетп. 1ле eзенi агындысы мен Балхаш кeлi су децгешнщ кeпжылдьщ тербелiсi 3-суретте ^арастырылган.

3-суретте Балхаш кeлiнiц орташа децгешнщ мэндерiмен ^атар 1ле eзенi агындысыныц кeпжылдьщ агыны ^арастырылды. Суретте 1ле eзенi агындысыныц гап^идыщ тербелiсiнде ^атац зацдылыщ ^алыптаспаган, тек суы мол жылдар мен суы аз жылдардыц белгiлi eзгерiс циклдерiн ба^ылауга болады. Жылдыщ агындыныц циклдiк тербелiсiн зерттеу барысында интегралдыщ ^исыщ, спектральды жэне корреляциялыщ талдау, жылжымалы орташа мэндер жэне де бас^а эдiстер ^ол-данылады. Бiздiц жагдайда орташа есеппен 6 жылдыщ кезец бойынша су eтiмiнiц жылжымалы орташа мэндердiц ^исыгы ар^ылы, 1ле eзенiнiц Капшагай шат^алындагы жэне Капшагай су ^оймасынан 164 км жогары жердегi бекеттер бойынша су eтiмi мэндерi мен ^лдеп су децгейi салыстырылды.

Графикте кeрсетiлгендей осы кезендегi алгаш^ы 10 жылда су децгейi ^ар^ынды тeмендеген. Кейiннен бiраз кeтерiлiп, су децгей ^айта тYCкен: 1937 ж. мен 1946 ж. аралыгында кeлдiц орташа жылдыщ децгейi шамамен 1 метрге дешн тeмендеген. Кейiнгi 6 жыл iшiнде кeлдiц децгейi т^ра^ты болды. 1911-2013 жж. аралыгындагы уа^ытта галдщ ец жогаргы кeрсеткiшi 1961 жылы - 342,99 м БЖ гарсетюште болды. 1962 жылдан бастап 1969 жылга дешн су децгешнщ eзгерiсi бай^алмады. 1970 жылдан бастап галдщ децгейi Капшагай су^оймасыныц салынуы мен сонымен ^атар, климат-тыщ eзгерiстерге байланысты ^ар^ынды тYрде тeмендей бастады. Су децгейiнiц тYсуi 1ле eзенiнiц гидрологиялыщ режимiнiц аз сулы фазасымен сэйкес келдi. Осыган байланысты, су^ойманы сумен

344

343

342

341

340

339

338

Н, м БЖ

A

f rw / Vi/u' Л-л J\ \

J ™ VY m

y -Бaлкam кeлiиiн cy дeнгeйi V

-^e e3.- КaпmaFaй maткaлыидaFы 6-жыддык; жылжымaлы cy eтiмi ______^

-Iлe e3. -164 км-дeгi 6-жIддыкжЫЛжЫMaлы cy eтiмi

Q, м3/с l00

600 500 400 300 200 100 0

048260482 88888999

Шapтты-тaбиFи Ke3erç

260482604 2334445566 9999999999

0482 l8889 99999

СyдыдыFы тeмeн кeздeгi cy peжимiищ бyзыдFaи

6048 900

о ~ ~ 22

° ° Жылдаи

СyдыдыFы жоFapы кeздeгi cy peжимiиiц бyзыдFaи

3-cypeт - Iлe eзeнi aram^icM мeн Бaл;am кeлi cy дeщ,eйшщ ^дж^лы; тepбeлici

тодтыpy Бaд;aш гадш^ aлдьщFы eзгepicтepiиiц жыдды; цикдiиe cy кeтepiлгeн ya^^ma (19l0-19l4 жж.) жэж cy дeцгeйiищ тYcy фaзacыиa (19l5-198l жж.) тypa кeддi.

ОcыFaи бaйлaныcты Бaд;aш кeдi cy дeцгeйiиiц кeпжыдды; eзгepiciи Yш Ke3erçre бeдyгe бо-дaды (3-cypeт):

1) КaпшaFaй cy ;оймacыи тодтыpFaиFa дeйiигi aздaFaи aнтpопогeндiк эcepдep кeзiидeгi шapт-ты - тaбиFи Ke3eq (19l0 ж. дeйiн);

2) КaпшaFaй cy ;оймacыи TOffrapy мeи Iдe e3emm4 cyдыдыFы тeмeн кeздeгi, cyшapyaшыды; ic-эpeкeткe бaйдaиыcты cy peжимiиiц бyзыдFaи Ke3erçi (19l0-198l жж.);

3) ^e e3emm4 cyдыдыFы жоFapы кeздeгi cy peжимiищ бyзыдFaи Ke3erçi (1988-2013 жж.).

19l0 жыддapдaFы кeзeцдi КaпшaFaй cy;оймacыи тодтыpFaиFa дeйiигi ya^ir™ шapтты - тaбиFи Ke3eqi дeп ^apacraipy ;aжeт, яFии Бaд;aш кeлi cy дeцгeйiиiц eзгepiciиe шapyaшыды; эpeкeттepдiц ы;тды a3 бодды дeyгe болaды.

КaпшaFaй cy ;оймacыи тодтыpy бapыcындa Бaд;aш мaцыидa ;оFaмиьщ YДкeи ;оp;ыиышыи тyдыpFaи. БypыиFы Ka3KCP Fыдыми кYштepiн бipiктipгeи, ;ayirni экодогияды; жaFдaйдap туыи-дaды.

1986 жыды мeмдeкeт кeмeгi тapaпыиaи ;оддaиyыиьщ иэтижeciидe кeшeидi зepттeyлepдщ apaлы; Ke3erçi ойдaFыдaй aя;тaдды, бул жyмыcтap pecпyбдикaлы; кeцecтepдe ^оддау тayып, одaи шц apиaйы КСРО-дaFы КОК Kerçec миииcтpдiгiищ мэжiдicтepдe (03.0l.8l., №l), Сyшapyaшыды; миииcтpдiгiиiц 04.08.198l ж. №282 бyйpыFымeн жэиe КaзКСР-дaFы apиaйы СyшapyaшылыFы миииcтpдiгiиiц бyйpыFымeи бeкiтiдгeи. Бул ;yжaттa Iдe-Бaл;aш aдaбыидaFы cyapыдaтыи aлaц-дapдыц оpиaлac;aи оpиыидaFы жep Ycтi cyлapын eceпкe aдa отыpып, КaпшaFaй cy ;оймacыныц тодуыиыц мeдшepiи 14 28 км3-гe дeйiи жeткiзбeй, cyapy жYЙeciн ;aïïra ;apay ;aжeттiдiгi

туды [25].

ЖоFapFы aтaлFaи ic-шapaдap Бaл;aш ^дшщ дeцгeйiи тypa;тaидыpyFa, КaпшaFaй cy ;оймa-cыиa 22,64 км3/жыдыиa aFындapдьщ кeдy жaFдaйы бойыишa, 1988 жылы бодFaи дeцгeйiиe дeйiи cyды жiбepy жyмыcтapыиa дaйыидaлyFa мYмкiидiк бepдi.

1ле езеншщ мол сулы агынын реттеу кезещндеп (1988-2013 жж.) сонымен ^атар квлдi сакгап ^алу ic-шараларына байланысты Балхаш келшщ су децгей 6ipriH4en кетерiле бастады. 1998 жыл-дардан 2005 жылга дейiн келге агын сулардыц кеп келуi нэтижесiнде квл децгешнщ тез кетерiлуi ба^ыланды. Децгейдщ кетерiлуi айма^тыц ауа температурасыныц есуi мен ылгалдану жYЙесiмен керiндi.

К^рп тацда су айдыны децгейiнiц езгерю оган ^¥ятын езен агындысыныц келемш аньщтай-тын табиги факторлармен ^атар Капшагай су ^оймасы ж^мысыныц режимше, КХР аумагындагы 1ле езенi алабыныц жогаргы белiгiндегi жаца су ^оймалары салынуына жэне КР аумагындагы алаптыц ортацгы белiгiндегi ^айтарымсыз су тугыну келемiне байланысты болып келедi.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ЭДЕБИЕТ

[1] Alimkulov S., Tursunova A., Myrzahmetov A. Modern hydrological status estuary of Ili River // Arabian Journal of Geosciences. - Published online. - 11 April 2012. - ORIGINAL PAPER.

[2] Берг Л.С. Представительский отчет об исследовании оз. Балхаш летом 1903 г. // Изв. РГО. - 1904. - Т. 40, вып. 14. - С. 584-599.

[3] Домрачев П.Ф. О гидрологическом исследовании озера Балхаш в 1929 г. // Изв. ГГИ. - 1930. - Т. 317. - С. 118-121.

[4] Юнусов Г.Р. Водный баланс озера Балхаш // Проблема водохозяйственного использования реки Или. - Алматы, 1959. - С. 141-189.

[5] Юнусов Г.Р. Гидрологический режим оз. Балхаш // Материалы III Всесоюзного гидрологического съезда. - М.: Гидрометеоиздат, 1959. - С. 192-200.

[6] Беремжанов Б.А. Солеобразование в некоторых континентальных бассейнах Казахстана. - Алматы: Казахстан,

1968. - 164 с.

[7] Соседов И.С. Потери воды на испарение и трансприрацию в дельте р.Или в пределах ее дельты // Изв.АН КазССР. Серия энерг. - 1958. - Вып. 1(13). - С. 16-24.

[8] Курдин Р. Д. О вековых колебаниях уровней воды оз. Балкаш // Collected works of Alma-Ata GMOs. - Алма-Ата,

1969. - С. 38-46.

[9] Шнитников А.В. Изменчивость общей увлажненности материков Северного полушария // Notes of the All-Union Geographical Society. - 1957. - Т. 16. - 338 с.

[10] Шнитников А.В. Влияние внутривековой изменчивости увлажненности бассейнов озер на развитие их депрессий // Озера семиаридной зоны СССР. - Л.: Наука, 1970. - С. 5-19.

[11] Курдин Р. Д. О вековых колебаниях уровня крупных естественных водоемов Казахстана и Средней Азии // Труды IV Всесоюзного гидрологического съезда. - 1975. - Т. 5. - С. 98-107.

[12] Курдин Р.Д. О характеристике уровенного режима крупных бессточных озер полуаридной зоны: о составе проектно-изыскательных работ и режимно-справочных материалов // Труды КазНИГМИ. - 1975. - Вып. 52. - С. 3-18.

[13] Голубцов В.В., Жиркевич А.Н. Водный баланс оз.Балкаш и динамика его элементов в естественных условиях и при проведении в бассейне водохозяйственных мероприятий // Труды КазНИГМИ. - 1973. - Вып. 50. - С. 153-177.

[14] Курдин Р. Д. Прогноз изменения водного баланса, уровня и минерализации воды по длине оз.Балкаш // Труды КазНИГМИ. - 1975. - Вып. 52. - С. 64-86.

[15] Достай Ж.Д., Турсунов А.А. Концепция равновесного природопользования в условиях Иле-Балхашского региона // Вестник КазГУ. Серия географическая. - 1995. - № 27. - С. 12-25.

[16] Dostaev J., Tursunov A. Balkash lake problem and out of system crisis // Abstracts. International Symposium on Water Resources and environment in the Central Asia Region. 4-15 Oct. 1993. - Urumqi: Science Press, 1993. - P. 85-86.

[17] Достай Ж. Д. Управление водными ресурсами бассейна оз. Балкаш // Географические основы устойчивого развития Республики Казахстан. - Алматы: Еылым, 1998. - С. 243-249.

[18] Гальперин Р.И., Давлетгалиев С.К. Водные ресурсы бассейна озера Балхаш в зоне формирования стока // Природные ресурсы Или-Балхашского региона. - Алма-Ата: Наука КазССР, 1990. - С. 57-67.

[19] Турсунов А.А. Результаты научных исследований по Или-Балхашской проблеме и пути вывода экосистемы бассейна из кризиса // Географические проблемы Или-Балхашского бассейна. - Алматы: Еылым, 1993. - С. 3-19.

[20] Мальковский И. М. К обоснованию концепции управления гидрологического режима оз. Балхаш // Географические проблемы Или-Балхашского бассейна. - Алматы: Еылым, 1993. - С. 19-31.

[21] Турсунова А.А., Мырзахметов А.Б. Водные ресурсы Иле-Балкашского бассейна с учетом международных принципов совместного использования // Мат-лы междун. научной конф. «Европейская наука XXI века». - Пшемысль, 2012. - С. 23-34.

[22] Многолетние колебания и изменения водного баланса и уровня оз. Балкаш и возможные модели их оценки прогноза на перспективу: дополнение к промежуточному отчету ГГИ по теме III.23.03. Задание 10.02. Проблемы 0.85.01. Плана ГКНТ. - Л., 1984. - 58 с.

[23] Ресурсы поверхностных вод СССР. Основные гидрологические характеристики. - Л.: Гидрометеоиздат, 1967, 1980, 2000. - Т. 13, вып. 2.

[24] Гидрологический ежегодник. - Алматы: РГП Казгидромет, 1994-2013. - Т. 5, вып. 5-8.

[25] Гидрометеорологические аспекты мониторинга дельты р. Или: отчет о НИР / Рук. О. К. Тленбеков. - Алма-Ата, 1990. - 179 с.

REFERENCES

[1] Alimkulov S., Tursunova A., Myrzahmetov A. Modern hydrological status estuary of Ili River // Arabian Journal of Geosciences. Published online: 11 April 2012. ORIGINAL PAPER.

[2] Berg L.S. Executive report on the study of Lake. Balkhash summer of 1903 // Math. RHS. 1904. Vol. 40, issue 14. P. 584-599 (in Russian).

[3] Domrachev P.F. About the hydrological study of Lake Balkhash in 1929 // News of the State Hydrological Institute. 1930. Vol. 317. P. 118-121 (in Russian).

[4] Yunusov G.R. The water balance of the lake Balkhash // The problem of the use and management of the Ili River. Almaty, 1959. P. 141-189 (in Russian).

[5] Yunusov G.R. The hydrological regime of Balkhash Lake // Materials of III All-Union Hydrological Congress. M.: Gidrometeoizdat, 1959. P. 192-200 (in Russian).

[6] Beremzhanov B.A. The salt formation in some inland basins of Kazakhstan. Almaty: Kazakhstan, 1968. 164 p. (in Russian).

[7] Sosedov I.S. The loss of water to evaporation and transpriratsiyu in the delta of the Ili River within its delta // Proceedings of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR. The energy Series. 1958. Issue 1(13). P. 16-24 (in Russian).

[8] Kurdin R.D. About secular fluctuations in water levels oz.Balkash // Collected works of Alma-Ata GMOs. Alma-Ata, 1969. P. 38-46 (in Russian).

[9] Shnitnikov AV The variability of the total moisture of the continents of the Northern Hemisphere // Notes of the AllUnion Geographical Society. 1957. Vol. 16. 338 p. (in Russian).

[10] Shnitnikov AV The impact of variability of inter-basin lakes moisture on the development of depression // Lake semiarid zone of the USSR. L.: Nauka, 1970. P. 5-19 (in Russian).

[11] Kurdin R.D. On the secular level of vibrations of large natural water bodies of Kazakhstan and Central Asia // Proceedings of the IV All-Union Hydrological Congress. 1975. Vol. 5. P. 98-107 (in Russian).

[12] Kurdin R.D. On the characteristic of the level regime of large inland lakes semi-arid zones of the composition of design and survey work and mode of reference materials // Proceedings of the Kazakh Scientific Research Hydrometeorological Institute. 1975. Issue 52. P. 3-18 (in Russian).

[13] Golubtsov V.V., Zhirkevich A.N. Water balance oz.Balkash and dynamics of its elements in vivo and in holding basin water management // Proceedings of the Kazakh Scientific Research Hydrometeorological Institute. 1973. Issue 50. P. 153-177 (in Russian).

[14] Kurdin R.D. Forecast changes in the water balance, water level and salinity along the length oz.Balkash // Proceedings of the Kazakh Scientific Research Hydrometeorological Institute. 1975. Issue 52. P. 64-86 (in Russian).

[15] Dostay J.D., Tursunov A.A. The concept of equilibrium in terms of nature of the Ile-Balkhash region // Herald of the KSU. A series of geographical. 1995. N 27. P. 12-25 (in Russian).

[16] Dostaev J., Tursunov A. Balkash lake problem and out of system crisis // Abstracts. International Symposium on Water Resources and environment in the Central Asia Region. 4-15 Oct. 1993. Urumqi: Science Press, 1993. P. 85-86.

[17] Dostay J.D. Water management Lake basin. Balkhash // Geographical bases of sustainable development of the Republic of Kazakhstan. Almaty: Gylym, 1998. P. 243-249 (in Russian).

[18] Galperin R.I., Davletgaliev S.K. Water Lake Balkhash basin formirvoaniya zone Photo // Natural resources of the Ili-Balkhash region. Alma-Ata: Science of the Kazakh SSR. 1990. P. 57-67 (in Russian).

[19] Tursunov A.A. The results of scientific research on the issue of the Ili-Balkhash basin and output path of the ecosystem crisis // Geographical problems Ili-Balkhash basin. Almaty: Gylym, 1993. P. 3-19 (in Russian).

[20] Malkovskiy I.M. On the justification of the hydrological regime of the lake management concepts. Balkhash // Geographical problems Ili-Balkhash basin. Almaty: Gylym, 1993. P. 19-31 (in Russian).

[21] Tursunov A.A, Myrzahmetov A.B. Water Ile-Balkash pool in accordance with international principles of sharing // Mater. Internat. Conf. "European Science of XXI Century". Przemysl, 2012. P. 23-34 (in Russian).

[22] Long-term fluctuations and changes in the water balance and the level of the lake. Balkhash and possible models for their evaluation of the forecast for the future: addition to the interim report on the subject III of State Hydrological Institute. 23.03. Setting 10.02. Problems of 0.85.01. SCS & T Plan. L., 1984. P. 58 (in Russian).

[23] Surface water resources of the USSR. The main hydrological characteristics. L:. Gidrometeoizdat, 1967, 1980, 2000. Vol. 13, issue 2 (in Russian).

[24] Hydrological ezhegodnik. Almaty: RSE Kazhydromet, 1994-2013. Issue 5. Vol. 5-8 (in Russian).

[25] Hydrometeorological monitoring aspects delta. On the research report / Manuscript O. C. Tlenbekov. Almaty, 1990. 179 p. (in Russian).

Г. Р. Баспакова1, И. С. Сейтасанов2, Г. Исакан3, А. Ж. Достаева4

1 Магистрант кафедры «водные ресурсы и мелиорация» (Казахский национальный аграрный университет, Алматы, Казахстан) 2К.т.н., ассоциированный профессор кафедры «водные ресурсы и мелиорация» (Казахский национальный аграрный университет, Алматы, Казахстан) 3Ведущий инженер лаборатории «водные ресурсы»

(Институт географии, Алматы, Казахстан) 4Докторант кафедры «метеорология и гидрология» (Казахский национальный университет имени аль-Фараби)

ДИНАМИКА КОЛЕБАНИЙ УРОВНЯ ВОДЫ ОЗЕРА БАЛКАШ

Аннотация. Уровень воды является основным показателем общего состояния бассейна, поэтому в статье рассмотрена и проанализирована многолетняя динамика хода уровня воды озера Балкаш.

Ключевые слова: озеро, уровень воды, сток, расход воды, колебания, многолетняя динамика, дельта, водохранилище.

G. R. Baspakova1, I. S. Seitasanov3, G. Isakhan3, A. Dostaeva4

1Graduate student of the Department of Water Resources and Irrigation (Kazakh national agrarian university, Almaty, Kazakhstan) 2Candidate of Technical Sciences, associate professor of the Department of Water Resources and Irrigation (Kazakh national agrarian university, Almaty, Kazakhstan) 3Lead Engineer Laboratory Water Resources (Institute of geography, Almaty, Kazakhstan) 4PhD student of the Department of Meteorology and Hydrology (Al-Farabi Kazakh national university)

DYNAMICS OF WATER LEVEL FLUCTUATIONS IN LAKE BALKHASH

Abstract. The water level is the main indicator of the general state of the pool, so the article reviewed and analyzed the dynamics of long-term course of the water level of Lake Balkhash.

Keywords: lake, water level, flow, water flow, fluctuations, long-term dynamics, delta, reservoir.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.